Tíminn - 17.01.1939, Page 2

TIMlJyjy, þrigjndagiiui 17. jaMÚar 1939
Orð í tíma IÖB11O
í haust birtust í einu blaði
Tímans (29. okt.) tvær greinar,
sem hvorutveggja voru athyglis-
verðari en maður á almennt
að venjast. Önnur þeirra var
ritstjórnargrein um aukningu
framleiðslunnar, en hin eftir
Olav Oksvik, norskan socialista-
þingmann, um þegnskylduvinnu
eða landvarnarskyldu án her-
þjónustu.
Báðar þessar greinar eru þess
verðar, að þær valdi meiru en
stundar umhugsun, eftir skyndi-
lestur. Því þótt grein norska
þingmannsins sé skrifuð með
norska þjóðarnauðsyn fyrir aug-
um, á hún engu síður við um ís-
lenzkar aðstæður og okkar miklu
vandamál. Herskyldan, sem við
erum ennþá lausir við, er þar
eina undantekningin.
Það er meir en kominn tími
til að við gerum okkur fyllilega
ljóst, að það ástand sem nú ríkir
í atvinnumálum okkar og við-
skiptunum við útlönd, getur ekki
leitt til neinnar farsældar. Fyrr
en seinna hlýtur afturkastið að
koma, þungt og afdrifaríkt, ef
áfram verður haldið eins og nú
er stefnt.
í raun og veru mun enginn á-
greiningur um það, að okkur sé
nú á engu meiri þörf, en aukinni
framleiðslu til lands og sjávar.
Og þessi þörf er svo brýn og að-
kallandi, að með fullum rétti
má segja, að okkur sé bein lífs-
nauðsyn að framleiða miklu
meira en við gerum nú, bæði til
útflutnings og eigin afnota.
Og þetta getum við. Bara ef við
getum komið okkur saman um að
gera það!
Hér eru óþrjótandi verkefni,
sem bíða úrlausnar. Hér er víð-
áttumikið kjarnaland með mikla
framtíðarmöguleika, en að miklu
leyti ónumið. Hér eru fengsæl
fiskimið innan annnesja og um-
hverfis landið allt, þar sem er-
lend fiskiskip frá fjarlægum
þjóðum stunda veiðar árið um
kring. Þau eru hér í tuga- og
hundraðatali og láta greipar
til þess aðstoð þeirra, sem til
þess vilja leggja lið sitt.
Því skal auðvitað ekki neitað,
að þeir, sem farið hafa með
fjármálastjórnina í Reykjavík
hafa haft við örðugleika að
stríða vegna slæms ástands í at-
vinnulífi bæjarins. En þar hafa
þeir heldur ekki komið auga á
neitt úrræði nema hina marg-
umtöluðu atvinnubótavinnu. Og
menn, sem tala jafn drýginda-
lega um forystuhæfileika sina, í
fjármálum og atvinnumálum og
Sjálfstæðisflokkurinn gerir, hafa
ekki ráð á því, að láta sjá eftir
sig þau spor á þeim vettvangi,
sem Reykvíkingar hafa séð
núna eftir áramótin.
sópa um auðæfi hafsins, eins og
þeim er framast unnt; en okkar
fáu og smáu skip liggja í höfn-
um mikinn hluta ársins.
Það mætti því virðast, að þjóð-
arhögum okkar væri svo háttað,
að okkur væri engin nauðsyn að
leggja meiri áherzlu á úthald
veiðiskipanna, en raun ber vitni
um. Og út frá því sjónarmiði
væri fjarstæða að ætla að hér
væri nokkurt atvinnuleysi þann
tíma, sem skipin liggja aðgerðar-
laus, né að okkur væri brýn
þörf á erlendum gjaldeyri, úr
því svona lítil áherzla er lögð
á að afla þeirra verðmæta, sem
gjaldeyririnn skapar að mestum
mun.
Enginn þarf að halda, að út-
lendu stórútgerðarmennirnir
sendi hingað skip sín um langan
veg, ár eftir ár, ef þeir ættu ekki
vísa von um viðunanlegan hagn-
að. Og ný skip eru byggð til ís-
landsveiða útbúin öllum nýtizku
tækjum til fullkomnustu afla-
nýtingar. En hér heima, mið-
svæðis í beztu fiskimiðunum og
með „beztu sjómönnum í heimi“,
— er útgerð okkar eigin skipa
rekin með tapi frá ári til árs,
samhliða því, sem útgerðin
dregst saman bæði að skipakosti
og úthaldstíma.
Þetta öfugstreymi hlýtur að
leiða til ófarnaðar, enn meiri en
orðinn er.
En hér hljóta að vera einhver
ráð til úrbóta.
í þeim tveim greinum, sem
getið var um í upphafi þessa
máls, er sennilega að finna þau
úrræði, sem mestu geti valdið um
batnandi þjóðarhag, og því skal
nánar vikið að einstökum efnis-
legum atriðum sem þær gefa til-
efni til.
Ástandið í atvinnumálum okk-
ar og fjármálum, er nú svo al-
varlegt, að óhjákvæmilegt er að
gera strax bæði róttækar og
raunhæfar tilraunir til úrbóta.
Og þar duga engin vettlingatök
eða smáskammtalækningar, ef
vel á að fara. Um þetta munu
flestir vera sammála, en hitt
getur valdið deilum, hvaða leið-
ir eru líklegastar til góðs árang-
urs.
Atvinnuleysi er hér árið um
kring, en þó eru óteljandi verk-
efni fyrir hendi, sem þjóðar-
nauðsyn krefst að unnið sé að.
Útgjöldin til fátækraframfæris
og atvinnubóta fara hraðvaxandi
en útgjaldamöguleikar ríkis og
einstaklinga minnka að sama
skapi. Gjaldeyrisvandræði gagn-
vart útlöndum vaxa frá ári til
árs, þrátt fyrir gjaldeyrishömlur,
aðflutningshöft og aðrar slíkar
ráðstafanir. Og þó er skortur á
ýmsum vörutegundum og lítt
mögulegt að afla sér sumra
nauðsynja, sem vaxandi menn-
ingarþjóð getur ekki verið án.
Þetta eru staðreyndir, sem ekki
verður um deilt. Og því ætti að
mega ætla, að samkomulags
mætti vænta um ákveðnar til-
raunir til verulegra umbóta. —
Áður hefir verið vikið að ó-
fremdarástandinu í sjávarút-
vegsmálum okkar. Þar er út-
koman svo hrakleg sem öllum er
kunnugt, en þó ættum við að
hafa ólíkt betri aðstöðu til arð-
vænlegra aflafanga heldur en
allir aðrir, sem hingað sækja um
langan veg á fiskimið. Hér er
auðvitað fyrsta úrbótin, að öll
sjófær skip séu höfð við veiðar
alltaf þegar nokkur föng er að
fá, og að þau færi sig milli ver-
stöðva eftir árstíðum og fiski-
göngum. Jafnframt þarf að auka
fiskiflotann að miklum mun og
þá aðallega þær skipategundir,
sem reynslan hefir sýnt að okk-
ur séu hagkvæmastar, miðað við
staðhætti, fjárhagslega afkomu
og atvinnuþörf. Stórir hreyfil-
bátar eru líklega þau fiskiskipin
sem okkur henta bezt, þegar á
allt er litið. Og þá eigum við að
byggja hérna heima. Um það
erum við fyllilega færir og þarf
í því sambandi ekki annað en
að benda á varðbátinn Óðinn -
og svo á Sæbjörgu, sem byggð
var erlendis, til varnaðar.
Vafalaust gætum við líka spar-
að okkur meginhlutann af þeim
útlenda gjaldeyri, sem árlega er
varið til viðhalds og „klössunar“
gufuskipaflotans, en það mun
vera töluvert á aðra milljón kr.
árlega — mikið af því vinnu-
laun.
Hér hefir aðeins verið bent, á
örfá atriði í útvegsmálum vorum
sem betur mætti fara, en fleiri
má þar telja, sem hafa bæðl
mikla fjárhagslega og atvinnu-
lega þýðingu fyrir þjóðarbúskap
okkar.
Þótt aukning sjávarútvegsins
sé það framtak, sem fljótvirkast
er til gjaldeyrisöflunar og at-
vinnubóta, verður jafnframt að
gera hliðstæð átök til eflingar
innlendum iðnaði og landbúnaði.
íslenzkur iðnaður hefir vaxið
mjög á síðustu árum en þó er
hann ekki eins arðgæfur og vera
þyrfti, og ýmsar iðngreinar eru
hér óþekktar, en sem gætu orðið
okkur til verulegra nota. Þegar
nýtt átak er haíið um eflingu
iðnaðarins, verður að beina því
að þeim iðngreinum, sem öðrum
fremur geta haft þjóðhagslega
þýðingu. Orkuverin við Sog og
Laxá skapa hér nýja möguleika
til arðvænlegs iðnreksturs og þá
möguleika á að hagnýta sér eins
og framast er unnt. Einnig gæti
komið til mála að reisa ný orku-
ver, vegna nýs iðnaðar, sem
þarfnaðist nærtækrar aflstöðvar.
í því sambandi er hér einkum
hugsað til áburðarvinnslu, sem-
entsgerðar, saltvinnslu, námu-
vinnslu, eða þess háttar iðnaðar-
framleiðslu.
Enginn vafi er á því, að hér eru
Steingfrímur Steínpórsson
Landbúnaðurinn 1938
36
‘gímtnn
Þriðjudaginn 17. jan.
Ræða
Sigurðar Jónassonar
Yfirlit það, er Sigurður Jónas-
son bæjarfulltrúi gerði um fjár-
hagsástand Reykjavíkur á síð-
asta bæjarstjórnarfundi ætti að
gefa öllum bæjarbúum, hvar í
flokki, sem þeir eru, alvarleg
umhugsunarefni viðkomandi
fjármálastjórn bæjarins á síð-
ustu árum og útlitinu nú um
þessar mundir.
í fjárhagsáætlun þeirri er lögð
hefir verið fyrir bæjarstjórnina
af hálfu meirahlutans, er gert
ráð fyrir að hækka útgjöld bæj-
arsjóðs 1939 um 625 þús. kr. frá
því sem áætlað var á árinu 1938.
Verða útgjöld bæjarsjóðsins á
yfirstandandi ári þá um 7 mill-
jónir króna. Þar fyrir utan eru
svo útgjöld bæjarfyrirtækjanna
samtals 3 millj. 434 þús. kr. Hver
og einn getur svo reiknað út
hverju þessi útgjöld nema t. d.
á hvern íbúa í bænum.
En í þessu sambandi er enn
eitt alvarlegt atriði. Sigurður
Jónasson skýrði frá því í ræðu
sinni að ekki væri hægt að fá
það nákvæmlega upplýst hjá
forráðamönnum bæjarins, hver
útgjöld ársins 1938 hefðu orðið
og hve mikið þau hefðu farið
fram úr fjárhagsáætlun þess
árs. Hin nýja fjárhagsáætlun
væri því að nokkru leyti út í
loftið, en sjálfsagt allt of lág
miðuð við eyðslu ársins 1938.
Sigurður Jónasson lagði áherzlu
á það, að bókhaldsfyrirkomulag
bæjarins væri í hinu megnasta
ólagi. Hann benti á það, að
reikningsfærsla ríkisins og
stofnana þess væri nú komin í
það horf, að fjármálaráðherra
gæti í janúarmánuði ár hvert
gefið skýrslu um rekstursafkomu
ársins á undan, svo að litlu
skakkar frá því, sem endanlegir
reikningar sýna, þegar þeir eru
fullgerðir. Þetta væri borgar-
stjóra Reykjavíkur vorkunnar-
laust að gera, ef bókhaldsfyrir-
komulagið væri í því lagi sem
skyldi. Kvað hann sig undra, að
aðallánardrottinn bæjarins,
Landsbankinn, hefði ekki gert
kröfu um það, að viðunandi um-
bætur væru gerðar á bókhald-
inu, svo að forráðamenn bæjar-
ins vissu hvernig fjárhagurinn
værl á hverjum tíma. Ennfrem-
ur væri nauðsynlegt að láta sér-
fróðan endurskoðanda fara yfir
reikningana.
Á síðastliðnu hausti lá fyrir
víðurkenning um það frá borg-
arstjóra, að óumsamin lausa-
skuld bæjarsjóðs við Lands-
bankann væri þá kominn yfir
þrjár miljónir króna. Sigurður
Jónasson taldi í ræðu sinni, að
þessi lausaskuld myndi nú kom-
in upp í fjórar milljónir króna.
Þar við bætast svo lausaskuldir
við ýmsa aðra aðila. Þrátt fyrir
stöðugar víðbótar lántökur í
Landsbankanum, er þó ástandið
það, eftir því sem fram kom hjá
S. J., að „það er orðið annálað
í bænum, hve illa gengur að fá
greidda reikninga sína“ á bæj-
arskrifstofunum. En meðfram
stafar sú greiðslutregða af sleif-
arlagi því, sem á bókfærslunni
er.
Eins og Sigurður Jónasson
lagði áherzlu á í lok ræðu sinnar
verður ekki séð að bæjarstjórn
Reykjavíkur geti haldið áfram á
þeirri leið, sem farin hefir verið
fram að þessu. Það er ekki hægt
að halda því áfram óendanlega
að hækka gjöldin á bæjarbúum
árlega um mun meira en svarar
fólksfjölguninni í bænum og að
láta á sama tíma hlaðast upp
óumsamdar lausaskuldir í bönk-
um og hjá hverri þeirri stofnun
annarri, sem til verður náð. Það
er skylda bæjarstjórnarinnar að
gera sómasamlega tilraun til að
draga úr útgjöldunum. Hingað
til hefir ekkert bólað á viðleitni
1 þá átt, enda hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn verið mjög svo önn-
um kafinn við að ráðleggja rík-
isstj órninni, hvernig hún eigi að
stjórna fjármálum ríkisins. Hitt
myndi nú vera eðlilegt viðfangs-
efni þessa merkilega flokks, að
hjálpa sjálfum sér við fjármála-
stjórnina í Reykjavík og þiggja
Tíffarfar:
Landbúnaður er háðari veðr-
áttu en aðrir atvinnuvegir. Og
þótt náttúrufræðingar og bú-
vísindamenn vinni að því að
gera landbúnaðarstörfin nokk-
uð óháðari dutlungum tíðar-
farsins, þannig að bændur
eigi ekki allt sitt „undir sól og
regni“, þá er því þó komið svo
skammt áleiðis, og þá einkum
hér á landi, þar sem búskapar-
hættir eru að ýmsu leyti frum-
stæðari en víða annarsstaðir,
að þegar skýrt skal frá afkomu
landbúnaðarins, verður tíðar-
farið ávalt það atriðið, sem
fyrst er nefnt og mestu veldur
um uppskerumagn, uppskeru-
gæði, skepnuhöld og yfirleitt
allan árangur af striti þeirra er
við landbúnaðarstörf erfiða.
Um áramótin 1937—1938 var
góð tíð um allt land. Jörð svo
að segja alauð og bílferðum var
víða haldið uppi yfir fjallvegi,
sem annars lokast á haustnótt-
um. Veturinn var yfirleitt mjög
snjóléttur fram úr. Tíðarfar á
einmánuði var afar milt og
gott. Greri þá jörð og var kom-
inn sauðgróður fyrir sumarmál.
En sú dýrð stóð ekki lengi. Upp
úr sumarmálum gerði þráláta
kulda um land allt svo að allur
gróður stóð í stað. Vorið allt til
loka júnímánaðar var mjög
þurrt og kalt. Tíðarfarið um
heyskapartímann var yfirleitt
hagstætt, einkum sunnan-
lands. Þar var einmuna góð tíð.
Sömuleiðis var tíðarfarið um
haustið og veturinn allt til ára-
móta mjög hagstætt sunnan-
lands, stillur og óverulega
litlar úrkomur. Norðanlands
var tíðarfarið ekki eins hag-
stætt, hvorki um heyskapar-
tímann eða síðar, en þó mjög
sæmilegt. Yfirleitt má telja
árið hagstætt um veðráttu að
öðru leyti, en að vorið var kalt
og gróðurlítið, eins og áður
'hefir verið nefnt.
Grasspretta:
Eins og áður er nefnt, gréri
jörð mjög snemma, og það svo
að fyrir sumarmál var víða
kominn góður sauðgróður. En
síðan stóð allt í stafni um lang-
an tíma. í júnílok var útlit mjög
alvarlegt. Útjörðin var víða
hálfgrá yfir að líta og tún mjög
léleg. Úr þessu rættist þó von-
um fremur. Tún urðu víða í
meðallagi og sumsstaðar tals-
vert betur. Harðvelli utantúns
varð að lokum sæmilega sprott-
ið, en spratt afar seint. Hins-
vegar voru mýrar og harðvelli
víðast um land svo lélegar, að
tæpast gátu talizt ljáberandi.
Það voru þess vegna túnin,
sem björguðu heyskapnum í
sumar. Mjög lítið bar á kal-
skemmdum og þótt tún spryttu
seint, þá varð víða talsvert mik-
il há, svo að loks fékkst all-
mikil eftirtekja. Þetta sumar
hefir sannað það áþreifanlega,
að þegar verulega herðir að,
vegna gróðurleysis, þá eru það
aðeins tún í góffri rækt, sem
geta bjargað. En því miður er
ræktun þeirra, og þó einkum
framræslunni, víða mjög ábóta-
vant og þess vegna gefa þau
ekki eins góða tryggingu og
annars væri.
Heyskapur:
Heyskapur hófst óvenju seint,
jafnvel enn seinna en síðastlið-
ið ár. Stafaði það af því hve
grasspretta var rýr fram eftir
sumri. Heyskapartími varð
þess vegna yfirleitt stuttur —
6—8 vikur. — Tíðarfarið um
sláttinn var hið ákjósanlegasta
sunnanlands og um allt land
sæmilegt. Niðurstaða af erfiði
bænda yfir þennan þýðingar-
mesta tíma ársins varð sú, að
sunnanlands og jafnvel vestan
varð heyskapur yfirleitt góður,
sumsstaðar ágætur, en annars-
staðar nálægt meðallagi. Norð-
an og austanlands varð hey-
skapur rýrari, en þó ekki langt
undir meðallagi að vöxtum.
Nýting varð alsstaðar góð, þó
munu sumir hafa hirt töður full
djarft, svo að nokkuð hefir í
þeim hitnað, en hvergi hröktust
hey til skaða.
Heyfengur í landinu mun því
vera fast að meðallagi að vöxt-
um, þegar allt landið er tekið,
en með bezta móti að gæðum,
sem sumpart stafar af því að
fyrir hendi möguleikar til miklu
stórfelldari iðnreksturs en við
höfum kynnzt hingað til. Og þá
möguleika eigum við að nota
okkur og skapa þannig arðgæf-
an iðnað til úrbóta á atvinnu-
þörf einstaklinganna og gjald-
eyrisskorti komandi ára. Og að
þessu marki veröum við að
stefna, sem framkvæmd á næstu
árum, en láta okkur ekki nægja
að eygja aðeins möguleikana i
fjarlægri framtíð.
Viðvíkjandi landbúnaðinum
má telja margt fram, sem betur
mætti fara en nú er, og annað,
sem gæti skapað lífsskilyrði fyrir
margfalt fleira fólk en nú lifir
af jarðargróðri. Mikinn fjölda
jarða, sem nú eru í eyði, mætti
byggja upp og lifa þar engu
verra lífi en á þeim jörðum, sem
nú eru í byggð. Heilar sveitir
mætti þannig umskapa með
sameiginlegu átaki, atorku og
tækni. Og þó er ótalið það atrið-
ið, sem mestum straumhvörfum
gæti landið á svið landbúnaðar-
ins, en það er hagnýting jarð-
hitans til ítrustu þrautar.
En þótt orðin séu til alls fyrst,
þá duga aldrei orðin ein til
mikilla verka. Alhliða átök og
miklar fórnir þarf vanalega til
allra stórvirkja. En að því leyti,
sem vinnan getur skapað verkin
má hér koma miklu í framkvæmd
á tiltölulega skömmum tíma.
Atvinnuleysið á að hverfa með
öllu úr þjóðlífi okkar. Og allt það
öngþveiti, sem atvinnuleysið
veldur, yrði þá ekki lengur eitt
af mestu vandræðamálum sam-
tímans. í stórum dráttum er
þetta hugsað þannig: Að svo
miklu leyti, sem aukning aðal-
atvinnugreinanna getm- ekki
fullnægt atvinnuþörf fólksins á
þegnskylduvinna að koma sem
fullnægjandi hjálpartæki. Hún
ætti að geta orðið öruggt og var-
anlegt úrræði gegn atvinnuleys-
inu, samhliða eðlilegri og nauð-
synlegri þróun atvinnuveganna
sjálfra. Þessi þegnskylduvinna á
að vera meira en nafnið eitt. Hún
á að vera stórvirkt hjálpar-
tæki til mikilla framkvæmda og
um leið vinnuskóli fyrir æsku-
menn landsins. Á aldrinum 18—
24 ára, ætti hver maður að inna
þegnskaparvinnuna af hendi og
almenn þegnréttindi að vera við
hana bundin. Hvað þegnskyldu-
timinn yrði langur, fyrir hvern
einstakling, getur verið álitamál,
en minna en y2 ár mætti hann
varla vera.
í þegnskylduvinnu ætti ekki að
vinna að þeim atvinnugreinum,
sem nú skapa þá atvinnu sem til
er. Heldur ætti aðallega að vinna
að ýmsum „nýverkum" og um-
bótum til undirbúnings lífvæn-
legri afkomumöguleikum eftir-
komendanna. Má þar með telja
margt, sem er ofviða hverjum
einstaklingi að koma í fram-
kvæmd, eða er þess eðlis að ekki
(Framh. á 3. síðu)
heyin eru eðlisgóð vegna þess
hve seint grasið spratt og það
var þess vegna trénislítið en
sumpart af því hve nýting var
góð. Fóðurbætiskaup munu þess
vegna vera með minna móti.
Garffræktin:
Tíðarfarið var garðræktinni
mjög óhagstætt. Kuldarnir 1 vor
gerðu það að verkum, að vöxtur
garðjurta hófst seint. En rot-
högg á kartöfluuppskeru í
mörgum héruðum landsins voru
næturfrost, sem komu seinna
hluta ágústmánaðar og ollu því,
að kartöflufengur gjörféll víð-
ast norðanlands og austan og
skemmdist til stórra muna,
hingað og þangað í öðrum
landshlutum. Þetta var þeim
mun bagalegra þar sem vöxtur
kartaflna hófst seint um vorið,
vegna kulda og vaxtartími
þeirra varð þess vegna aðeins
fáar vikur. Meiri kartöflur
höfðu verið settar s. 1. vor en
nokkru sinni fyrr og mátti þess
vegna vænta mikillar uppskeru.
En þetta fór því miður á ann-
an veg. Aðeins í sumum héruð-
um sunnanlands hefir fengizt
meðaluppskera eða vel það, en
víðast hvar annarsstaðar varð
uppskeran mjög rýr. Árið 1937
varð kartöflumagníð alls ca. 64
þús. tn. Það var rýrt uppskeru-
ár. í vor var áreiðanlega sett
meira af kartöflum. Með vissu
er ekki vitað um uppskeru-
magnið. Skýrslur eru komnar úr
130 hreppum, en vantar úr ná-
lægt 80. Samkvæmt því virðist
að heildaruppskeran muni
verða svipuð og árið 1937 eða
7. blað
,Á íslandsmidum*
i.
Það var einu sinni heiðurs-
maður. Hann var góður íslend-
ingur, sem elskaði réttlæti,
lýðræði og þjóðleg verðmæti.
Hann var þó ekki í Sameining-
arflokki alþýðu — sósíalista-
flokknum, né hafði frelsað
Thálmann eða verndað Sovét-
lýðveldin. Hann var aðeins
góður, hlédrægur borgari, sem
galt guði og keisaranum það
sem þeirra var.
Dag nokkurn gekk hann í Mál
og menningu, bókaútgáfufélag-
ið með hinu nafnkunna lýð-
ræðisskipulagi.
Vinur hans kom og sagði við
hann: „Blessaður hlynntu ekki
að þessari starfsemi, þú ert
enginn Sameiningarflokks al-
þýðu-sósíalista-flokksmaður“.
„Nei, en þetta eru svo ágætar
bækur, sem þeir gefa út.“
„En hvað segirðu um Rauða
penna? Eru þeir ekki áróðurs-
rit fyrir stjórnmálastefnu, sem
þér er í nöp við?“
„Jú“, sagði unnandi lýðræð-
is og þjóðlegra verðmæta, og
var farið að síga í hann, „en
hinar bækurnar eru prýðilegar."
„Já, en góði minn“, sagði vin-
ur hans, „þeir byrjuðu með
Rauða penna eina, en mættu
ekki vinsældum. Hvers vegna
tóku þeir að gefa út aðrar bæk-
ur með, og það góðar bækur?
Til hvers annars en að kóma
þessu áróðursriti inn á sem
flest heimili í landinu?“
„Það verðar mig ekkert um.
Hinar bækurnar eru ágætar."
„Ætlarðu að láta ginna þig
með nokkrum góðum bókum til
þess að styrkja áróður gegn
lífsskoðunum þínum, trúar-
brögðum og ríkjandi þjóðskipu-
lagi?“
„Ég kaupi þær bækur, sem
mér sýnist“, sagði vinur vor og
var orðinn reiður. Samtalið var
á enda, og sýndist sitt hvorum.
Mál og menning hélt sínum
góða „félaga", sem les nú dag-
lega upp fyrir börn sín hinar
undur fögru frásagnir Kiljans
af lúsugu hundunum, eða um
stéttabaráttu Hróa hattar, í
þýðingu Eíríks Magnússonar.
II.
Það var einu sinni þorskur.
Hann var mesti heiðursþorskur,
sem synti fram og aftur um sjó-
inn og var ekkert sérstaklega
svangur. Allt í einu sá hann
síldarstirtlu, sem hékk á öngli
og virtist girnileg. „Þar ber vel
í veiði“, sagði þorskurinn,
„þessa stirtlu ét ég.“
„Varaðu þig“, sagði rauð-
maginn, vinur hans, „sérðu
ekki öngulinn?“
„Jú“, sagði þorskurinn, „en
þetta er mjög álitleg stirtla.“
„Gættu þín að festa þig ekki
(Framh. á 3. siðu)
þó ef til vill lítið eitt minni.
Það er því ljóst, að árið hefir
verið enn erfiðara fyrir ræktun
kartaflna en árið 1937, þótt lé-
legt þætti. Hafa hér komið tvö
óvenju óhagstæð kartöfluár í
röð, þegar þess er gætt, að tíð-
arfarið að öðru leyti hefir verið
sæmilegt. Þetta hefir mjög
dregið úr því gagni, sem opin-
berar ráðstafanir s. s. fram-
leiðsluverðlaun, ákvæði um lág-
marksverð og stofnun Græn-
metisverzlunar ríkisins hefir
haft til þess að örfa menn til
aukinnar kartöfluræktar. En
óverulegur árangur getur það
þó ekki talizt, að í versta kar-
töfluræktarári, sem komið hefir
siðustu 20 árin, hefir þó heild-
aruppskerumagn kartaflna orð-
ið y3 meiri en hún var í beztu
árum áður en fyrrnefndar ráð-
stafanir voru gerðar. En þær
komu fyrst til framkvæmda ár-
ið 1936.
Þeir, sem árið 1938 rækta
meiri kartöflur en árið 1937
eiga að fá eina krónu í fram-
leiðsluverðlaun, ef aukningin
nemur minnst þremur tunnum.
Þetta er síðasta árið, sem lögin
frá 1. febr. 1936 ætlast til þess
að slík verðlaun verði veitt. Nú
er það, bænda og annarra að
láta nú hendur standa fram úr
ermum og auka kartöflurækt-
ina og aðra garðrækt til stórra
muna. 120 þús. tn. af kartöfl-
um úr íslenzkri mold á þessu
ári. Það er takmark, sem auð-
velt er að ná.
Gulrófur og káltegundir
spruttu mjög misjafnlega.
Ýmsir kvillar ásóttu þessar