Tíminn - 14.02.1939, Blaðsíða 3

19. blat?
TÍMITViy, þribjudagiim 14. febrúar 1939
75
ÍÞRÓTTIR
Hranst börn —
faraust þjjóð.
Eftir Snorra Sigfússon.
Nýlega barst mér í hendur frá
dönskum skólamanni lítið kver,
sem öll dönsk fullnaðarprófs-
börn fengu ókeypis vorið 1937.
Það er um heilsuvernd, ritað
ljóst og skýrt á léttu máli, og
myndum prýtt. Þar er ritað um
fæðuna, tennumar, vöxt, svefn,
hvíld, húðina og hirðingu henn-
ar, loft og sól, líkamsæfingar,
nautnameðul, bakteríur og smit.
Kver þetta er ritað af læknum
og heilsufræðingum með aðstoð
íþróttafrömuða, en að öllu leyti
kostað af lífsábyrgðarfélögun-
um dönsku. — Munu félögin líta
svo á, að þau verji vel því fé
sínu, sem gengur til þess að
brýna það fyrir danskri æsku,
að styrkja og efla heilsu sína
og skapa með því möguleika fyr-
ir löngu og þróttmiklu lífi, því
Danir eru, sem kunnugt er, hin-
ir forsjálustu í öllum trygging-
armálum, og flestir líftryggðir.
Það eru þó ekki eingöngu líf-
tryggingarfélögin, sem hvatn-
ingu og leiðbeiningar um
heilsuvernd senda út til barn-
anna og inn í heimili þeirra,
heldur er slíkt algengt við hina
stærstu skóla í borgum og
bæjum Norðurlanda, og eru það
þá venjulega forsjármenn
skóla- og heilbrigðismála á
hverjum stað, sem það gera.
Þannig er það sumstaðar venja,
að hvert barn fái i byrjun
skólaárs einskonar heilsuvernd-
arblað heim með sér, þar sem
gefin eru ráð og bendingar um
mataræði, svefn, klæðnað o.
s. frv., og er fullyrt af skóla-
læknum, að það hafi haft mik-
ilvæga þýðingu til bóta.
Hér erum við, sem víðar,
langt á eftir. Fyrir 30 árum mun
þó heilbrigðisstjórn okkar hafa
látið prenta nokkrar heilsusam-
legar reglur á spjöld, er hengja
átti upp í skólana, og miðuðu
þær að mestu við umgengni
þar. En til barnanna sjálfra og
heimilanna veit ég ekki til að
nokkuð hafi verið sent í þessu
formi, sem ég hefi hér drepið á
að títt sé t. d. í Danmörku, og
aldrei a. m. k. neitt er svarað
gæti til gjafa-kversins frá
lífsábyrgðarfélögunum dönsku
1937. Hér væri þó slíks mikil
þörf, og furðulegt raunar að
það skuli ekki hafa verið
gert, og a. m. k. hvatning um
það komið „ofan frá“. Það, sem
gert hefir verið til heilsuvernd-
ar í skólunum, s. s. lýsis- og
mjólkurgjafir og ljósböð, hafa
skólarnir sjálfir átt frumkvæði
að. En betur má ef duga skal.
Og væri það vissulega hand-
hægt og ekki lítils virði, að
Hann var alla æfi fátækur mað-
ur og bjó í fremur þröngu og
óásjálegu smáhýsi. Að útliti
minnti hinn stórskorni alvar-
legi trúmaður á suma af skör-
ungum siðabótarinnar, eins og
Calvin og John Knox. Hann
þótti áhrifamikill ræðumaður í
kirkju og rithöfundur um trú-
mál, en í augum þeirra, sem
ekki sáu hann eða heyrðu, eru
ræður hans og ritgerðir aðallega
sögulegar heimildir. Hin miklu
áhrif hans lágu í því, að hann
hafði óbifandi trú á málstað
sínum. Þegar efinn heimsótti
aðra, var sr. Jón öruggur. Til
hans gátu allir leitað, sem
svignuðu undan andblæ tímans
og þurftu styrktar við. Jafn-
framt hinni styrku trú, var sr.
Jón gagnsýrður af íslenzkri
þjóðernistilfinningu. Hann las
stöðugt fornsögurnar og vitn-
aði að jafnaði til þeirra í ræðum
sínum og greinum, engu síður
en heilaga ritningu. Hugsjón
hans var að safna löndum sín-
um í eina hjörð, bæði í trúar-
legum og þjóðernislegum skiln-
ingi..... Rögnvaldur Péturs-
son gat, vegna lífsskoðanna
sinna, verið kominn í beinan
karllegg frá Jóni Loftssyni.
Hann var náskyldur og mjög
líkur um marga hluti í skap-
ferli og gáfnafari sr. Arnljóti
Ólafssyni. Arnljótur var prestur
og, að því er bezt verður vitað,
unitari. Hann var hagfræðing-
ur, spakur maður í lögum, þing-
skörungur, fésýslumaður og
þjóðrækinn í bezta lagi. Jafn-
framt þessu lágu á vörum sr.
Arnljóts spakmæli, glettni og
B Æ K U R
TÍMARIT.
Hvöt, blað Sambands bind-
indisfélaga í skólum, kom út 1.
febrúar. í blaðinu eru margar
hvetjandi greinar eftir unga
nemendur og skólamenn, þar á
meðal Stefán Júlíusson kennara
í Hafnarfirði, Sigurð Jóhannes-
son nemanda í Samvinnuskól-
anum, Guðmund Sveinsson, Jón
Jónsson, Hauk Hvannberg og
Hjálmar R. Bárðarson mennta-
skólanemendur. Árelíus Níels-
son guðfræðinema og Sigurð
Magnússon kennara. Ennfrem-
ur ritar Jónas Kristjánsson
læknir um tóbaksnautnina.
Nefnist grein hans Menningar-
ósiðir. Loks eru í ritinu ýmsar
yfirlýsingar, er stjórnmálafélög
ungra manna hafa gefið, varð-
andi áfengismálin, og teknar
eru úr útvarpserindi, sem
Sveinn Sæmundsson lögreglu-
þjónn flutti í ríkisútvarpið í
haust.
Vaka, 2. hefti, er fyrir skömmu
komið út. í þetta hefti rita
margir þjóðkunnir menn, ásamt
nokkrum yngri og lítt þekktum.
Fremst í ritinu er stutt grein
um Kerlingarfjöll eftir Pálma
Hannesson rektor. Næst kemur
grein eftir Jónas Jónsson um
Vökumenn í skólunum. Skúli
Þórðarson magister skrifar
grein um örlög Tékkóslóvakíu,
ritstjórinn, Valdimar Jóhanns-
son, um tuttugu ára afmæli
viðurkenningarinnar á fullveldi
íslendinga, Jón Pálmason á
Akri um sveitamenning og
Ingimar Jónsson skólastjóri um
lýðfrelsi og einræði. Upphaf
sögu eftir Pearl S. Buck er í
heftinu og kvæði eftir Einar
Karl Sigvaldason á Fljótsbakka
og Björn Dan.
komast þannig, með ráð og
bendingar um heilsuvernd og
holla lifnaðarhætti barna,
beint í samband við hvert heim-
ili i landinu, sem fóstrar skóla-
skyld börn.
Á þessu ári eiga skóla- og
fræðslumál okkar merkileg
tímamót, en það er 50 ára af-
mæli kennarasamtakanna í
landinu. Hugsar Samband ís-
lenzkra barnakennara sér að
minnast þess eitthvað, m. a. með
því, að gefa út rit um þróun
samtakanna og skólamálanna,
o. fl. mun gert til að sýna þá
þróun og hvar við stöndum nú.
Væri nú ekki einnig vel við eig-
andi og fullkomlega tímabært,
að minnast barnanna og heim-
ilanna í landinu með því einn-
ig að sjá þeim fyrir litlu kveri
um heilsuvernd, sem þau fengju
ókeypis í svipuðu formi og
danska kverið, er ég nefndi? Og
(Framh. á 4. siSu)
stundum sárbeitt fyndni, sem
lifir enn í minnum manna eins
og vel kveðin ferskeytla. Sr.
Rögnvaldur líkist þessum
merkilega frænda í mörgum
efnum. Hann er í einu trúmað-
ur og gagnrýninn veraldarhöfð-
ingi. Hann hefir erft mikið af
sjálfstæðistilfinningu stór-
bændanna í Skagafirði. Hann
var alinn upp í frjálsmannlegu
bændahéraði í Dakota.------Það
var þess vegna í ætterni, eðli,
uppeldi og samtíðaráhrifum sr.
Rögnvalds nægilega mikið til að
gera hann óhjákvæmilegan
andstöðumann sr. Jóns Bjarna-
sonar, sem um kristindóm
byggði á innblásturskenning-
unni. — — En auk þeirra sr.
Jóns og sr. Rögnvalds var nú
fluttur til Winnipeg úr Dakota
þriðji höfuðskörungurinn i liði
íslenzkra presta í Vesturheimi.
Það var sr. Friðrik Bergmann.
-----Sr. Friðrik var barn hins
nýja tíma. Hann var aldavinur
Einars Kvarans og um sumt
andlega skyldur Haraldi Níels-
syni. Hann lét strauma samtíð-
arinnar falla yfir sig. Framþró-
unarkenningin og hin nýja
þýzka biblíugagnrýni höfðu á-
hrif á lífsskoðanir hans. Hon-
um fannst sér vera óstætt með
bókstafs- og innblásturstrúna í
fangi. Fyrr en hann vissi af,
var hann orðinn nýguðfræðing-
ur.------Séra Friðrik hafði átt
frænda sér nákominn, sem mjög
hefir gætt í félagsmálum ís-
lendinga og ekki sízt í kirkju-
málunum. Hjálmar Bergmann
lögfræðingur var alinn upp í
Dakota, svo að segja undir
c lAustUvstr. Í> simi 5f)52.0pið U.t1-l2o<jUj
Annast kaup og sölu verðbréfa.
TRÚLOFUNARHRINGANA,
sem æfilöng gæfa fylgir, selur
SIGURÞÓR, Hafnarstr. 4. Sent
gegn póstkröfu hvert á land
sem er. Sendið nákvæmt mál.
SIGURÞÓR,
Hafnarstræti 4, Reykjavik.
Sígurður Ólason &
Egíll Sígurgeírsson
Málflutnmgsskrífsloia
Austurstræti 3. — Sími 1712.
Kopar
keyptur í LandssmiðjunnL
„Já, þetta er hinn rétti kaffi-
iimur“, sagði Gunna, þegar
Maja opnaði „Freyju“-kaffi-
bætispakkann.
„Nú geturðu verið viss um
að fá gott kaffi, því að nú
höfum við hinn rétta kaffi-
bæti. Ég hefi sannfærzt um
það eftir mikla reynslu, að
með því að nota kaffibætir-
inn „Freyja“, fæst lang-
bezta kaffið.
tFRjvjAÍfTA
JS3 Í1P
ImSSSB.
l*ið, sem eim ekkl faafið reynt Freyjn-
kaffibæti, ættnð að gera það sem fyrst,
og þér mumið komast að sömu niðnr-
stöðu og Maja.
Hitar, ilmar, heiliar drótt,
hressir, styrkir, kætir.
Fegrar, yngir, færir þrótt
Freyju-kaffibætir.
Viitækjir
ACCUMULATOREN-FABRIK,
DR. TH. SONNENCHEIN.
verndarvæng sr. Friðriks, er
hann var prestur í Dakota-
byggðinni. Hjálmar hneigðist
ungur að lögvísi og lauk lög-
fræðiprófi í Bandaríkjunum og
síðar í enskum lögum í Kanada
og gat þess vegna sótt og varið
mál báðum megin við landa-
mæralínuna. Hann settist að
loknu námi að í Winnipeg og
gerðist þar lögmaður, og varð
brátt einna fremstur maður í
sinni stétt. Komu þar ekki að-
eins til greina góðar gáfur og
skarpskyggni, heldur engu síð-
ur hitt, að hann var vandur að
málum og allra manna kost-
gæfnastur og þrautseigastur að
rannsaka og brjóta til mergjar
þau mál, er hann tók að sér á
annað borð. Hann hafði óvenju-
legan áhuga á lögfræði og tók
stundum að sér mál fyrir litla
eða enga borgun til að fylgjast
með, hversu gangverk laganna
starfaði við úrskurði um tiltekin
vandaatriði. Þótti íslendingum
í Winnipeg gott að leita til Berg-
manns, sem von var.-------En
í herbúðum sr. Jóns Bjarnason-
ar var annar maður, er var með
vissum hætti sú brjóstvörn fyrir
sinn söfnuð, sem Hjálmar Berg-
mann var í liði sr. Friðriks.
Þessi maður var dr. Brandson.
Hann hafði, svo sem fyrr er
getið, komið barnungur vestur
til Dakota úr Dalasýslu með for-
eldrum sínum og frændum.
Hann hafði brotizt gegnum
læknisfræðinám á unga aldri
og þótti óvenjulega efnilegur
maður. Hann flutti til Winni-
peg og gerðist þar skurðlæknir,
(Framh. á 4. siðu)
Vinnið ötullega fyrlr
Timann.
2 0 S T K. PAKKIM KOSTAR K R . 1.7 0
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN
244
Andreas Poltzer:
Patricia
241
Við ítarlegri athugun fannst hleri, á
að gizka einn metra á hvorn veg, í gólf-
inu. Fyrstu héldu þeir, að þetta væri
hlemmur, en það kom á daginn, að það
var iyfta.
Úr litlu skoti á annarri hæð, sem virt-
ist vera notað til að geyma í því allskonar
áhöld, var hægt að komast upp í hvelf-
inguna með þessari lyftivél.
Þeir reyndu útbúnaðinn og urðu þess
vísari, að hann gekk alveg hljóðlaust.
Þeir lögreglumennirnir brutu heilann
um, til hvers þessi gluggalausa lyftu-
hvelfing og lyftan og vindudyrnar kyn-
legu væri ætlað.
Whinstone skildi nú, hvers vegna ó-
kunni maðurinn hafi getað nálgazt hann
svo hljóðlaust forðum, þegar hann var
i hvelfingunni. Hinn ókunni eigandi
þessarar vistarveru, gat komið inn 1
hvelfinguna eins og þjófur á nóttu, hve-
nær sem hann vildi.
Whinstone hafði spurt eftir Joseph
Estoll undir eins og hann kom, en for-
stjóri Old Man’s Club hafði horfið í sama
vetfangi og lögreglan kom. Það var ekki
hægt að ganga úr skugga um það ennþá,
hvort hann væri nokkuð við morðið
riðinn.
Þjónarnir, sem voru sex alls, sögðust,
allir einum rómi, ekki hafa vitað neitt
um, að þessi hvelfing væri til. Og þeir
En þegar Patricia svaraði engu, flýtti
hann sér að segja:
— Við skulum annars ekki vera að rif ja
upp þessar gömlu og ónotalegu endur-
minningar....
— Jú, segðu mér frá þvi, sagði Patri-
cia alvarleg.
— Það er eiginlega fátt um það að
segja. Presturinn er vitanlega glæpa-
maður. En það virðist svo, sem Meller
hafi ekki sagt honum nema undan og
ofan af um áform sín. Og þaö er leiðin-
legt — svo finnst okkur að minnsta
kosti, þarna í Scotland Yard. Við erum
ekki gengnir úr skugga um það ennþá,
hvort Sagathee er sá, sem hann í raun
og veru þykist vera. Skjölin hans eru
auðvitað í bezta lagi, en hitt er óvist
ennþá, hvort þessi skjöl sem hann sýnir,
eru hans skjöl eða annarra.
Hann kom frá Ameríku fyrir nokkrum
árum. Hér í London myndaði hann ofur-
lítinn sértrúarflokk og fékk ýmsa trygga
áhangendur. En það virðist svo, sem
hann hafi ekki verið ánægður með tekjur
sínar; og af því að hann er einn þeirra'
manna, sem ekki kikna undir góðri sam-
vizku, gerðist hann auðsveipur erind-
reki Mellers. Þeir munu hafa kynnzt af
tilviljun.
Svo töluðu þau lengi um ýmislegt
annað, þangað til loks að Patricia spurði: