Tíminn - 28.03.1939, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h. f.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavík, þriðjndaginn 28. marz 1939
37. blað
Viðræður Hokkanna um
Næst samkomulag um ríkísstjórn milli
þingsíns í þessari viku?
Gire og: IJlster
Hvaða ríki stendur á bak við
skemmdarverkín í Englandí ?
Síðan þing kom saman
hafa farið fram viðræður
milli þriggja aðalflokka
þingsins um myndun sam-
eiginlegrar ríkisstjórnar til
að koma fram kjarabótum
fyrir atvinnuvegina. Mun
niðurstaða þeirra viðræðna
að öllum líkindum verða
kunn í þessari viku.
Þegar aðalfundur miðstjórnar
Framsóknarflokksins var hald-
inn í janúarmánuði síðastliðn-
um, var það ákveðið af Fram-
sóknarflokksins hálfu, ' að
flokkurinn skyldi beita sér fyr-
ir því, að þrir aðalflokkar þings-
ins mynduðu sameiginlega rík-
isstjórn til að koma fram kjara-
bótum fyrir atvinnurekstur
landsmanna, sérstaklega út-
flutningsframleiðsluna, gera
ráðstafanir vegna yfirvofandi
styrjaldarhættu, undirbúa lausn
sjálfstæðismálsins og vernda
lýðræði í landinu.
Islenzkt bókasafn
í Wínnipeg
í þingbyrjun flutti Jónas
Jónsson frv. um að íslenzkar
prentsmiðjur væru skyldar til
að senda háskólabókasafninu í
Winnipeg eitt eintak af hverri
bók, sem þær prentuðu. Fékk
frv. þetta góðar undirtektir í
þinginu og er nú orðið að lögum.
Frv. fylgdi svohljóðandi
greinargerð:
„Winnipeg er höfuðstaður ís-
lendinga í Vesturheimi. Þar eru
5—6 þúsund íslendingar, og í
nánd við borgina eru hinar
stærstu og söguríkustu íslenzku
byggðir vestanhafs. Háskólinn í
Winnipeg er nú og hlýtur jafnan
að verða merkilegt íslenzkt
menntasetur. Eru þar íslenzkir
kennarar og íslendingar í stjórn
háskólans. Lr nú unnið að því
með stórgjöfum og rausn af
hálfu íslendinga vestanhafs að
safna í sjóð hálfri miljón króna
til að standa um allar ókomnar
aldir straum af vísindalegri
kennslu í íslenzku við þennan
háskóla.
Aldurhniginn maður í Winni-
peg, Arnljótur Ólson, hefir gefið
Winnipegsafninu aleigu sína,
en það eru 2500 islenzkar bækur
í prýðilegu bandi. Arnljótur sá
er náskyldur Arnljóti Ólafssyni
og sr. Rögnvaldi Péturssyni og
kippir í kyn um þjóðrækni.
Rektor Winnipeg-háskóla sagði
við mig i sumar, að hann legði
hina mestu áherzlu á, að
kennsla í íslenzku gæti byrjað
þar sem fyrst og væri hann í
nánu sambandi við áhuga-
menn úr báðum íslenzku kirkju-
félögunum, sem standa að fjár-
söfnun í hinn mikla móður-
málssjóð íslendinga í Vestur-
heimi. Taldi rektor það ómetan-
legan stuðning við málið, ef Al-
þingi vildi lögfesta, að allar
nýjar bækur frá íslandi kæmu
í þetta safn eigi síður en til
Kaupmannahafnar. Væri þá
réttilega haldið áfram góðu
verki Arnljóts Ólsons, sem gaf
allt, sem hann átti, til viðhalds
og verndar íslenzkri menningu
í Ameríku.
Þess er vænzt, að frv. þetta
verði samþykkt, án þess að ósk-
ir um slík hlunnindi til safna á
íslandi verði látnar fylgja að
þessu sinni.“ ,
í fyrstu viku þingsins hóf
forsætisráðherra umræður um
þetta mál við Alþýðuflokkinn
og Sjálfstæðisflokkinn, og voru
þá þegar af hálfu flokkanna
þriggja kosnar nefndir til að
ræða sameiginlega um þessi
mál. Tóku fjórir menn þátt í
umræðunum af hálfu hvers
flokks. í samninganefnd Fram-
sóknarflokksins áttu sæti Jónas
Jónsson, Hermann Jónasson,
Eysteinn Jónsson og Skúli Guð-
mundsson, en nöfn samninga-
manna hinna flokkanna sér
Tíminn ekki ástæðu til að birta
að svo komnu.
Undanfarin 4—5 ár hefir eins
og kunnugt er, átt sér stað
stjórnarsamvinna milli Fram-
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins, enda þótt Alþýðu-
flokkurinn hafi nú um skeið
ekki átt fulltrúa í ríkisstjórn-
inni. Umxæður hafa því eðli-
lega snúizt mjög um það, á
hvern hátt yrði fyrir komið
þátttöku þriðja flokksins,
Sjálfstæðisflokksins, í væntan-
legri stjórn. Þegar viðræður
milli flokkanna höfðu staðið um
þriggja vikna tíma, ritaði
Framsóknarflokkurinn Sjálf-
stæðisflokknum bxéf 9. marz,
þar sem lagður var af Fram-
sóknarflokksins hálfu grund-
völlur að væntanlegri stjórnar-
samvinnu með þátttöku Sjálf-
stæðisflokksins. Þessu bréfi
svaraði Sjálfstæðisflokkurinn
14. marz. í tilefni þessa svars
'ritaði svo Framsóknarflokkur-
inn annað bréf til Sjálfstæðis-
flokksins 15. marz.
Með bréfi 25. marz tilkynnti
svo Sjálfstæðisflokkurinn, að
hann myndi ganga til samvinnu
við núverandi stjórnarflokka
en setti þó fram nokkur ný
sjónarmið. Segir dagblaðið Vís-
ir svo frá í gær, að þessi ákvörð-
un hafi verið tekin með „eins
atkvæðis meirahluta í þing-
flokknum og með nokkrum
meirahluta í flokksxáði".
Samkvæmt fréttabréfi frá Karli
Helgasyni símstöðvarstjóra á Blöndu-
ósi, hefir refarækt og loðdýraeldi færzt
mikið í aukana í Austur-Húnavatns-
sýslu síðastliðið ár. Fimm refabú voru
áður rekin, en fjögur bættust við á
árinu, og eru þau því alls níu í sýsl-
unni. í sambandi við eitt refabúið,
á Blönduósi, er einnig stunduð minka-
rækt, og blárefir eru í sumum búanna.
í þessum níu refabúum eru samtals um
200 silfurrefir og 40 blárefir. Allmikill
markaður hefir myndazt fyrir ærkjöt
og hrossakjöt til refafóðurs og sömu-
leiðis nokkuð fyrir egg. Afkoma refa-
búanna þetta ár mun yfirleitt vera
dágóð.
r r r
Á síðastliðnu ári var lokið við bygg-
ingu og uppsetningu kornmyllu, sem
var í smíðum á vegum Kaupfélags
Húnvetninga á Blönduósi. Tók hún
þegar til starfa og hefir hið heima-
malaða mjöl selzt vel og eftirspurn
farið vaxandi. Þykir fólki yfirleitt all-
mikill munur á gæðum þess og erlenda
mjölsins. — Einnig lét kaupfélagið
koma upp sögunarvél, sem aðallega er
ætlaö að saga rekavið, sem félagið
kaupir í stórum stíl fyrir viðskipta-
ménn sína.
r r r
Fyrir röskum áratug siðan var lítið
byrjað á túnasléttun í Fljótum, og
engin teljandi garðrækt átti. sér þar
stað, nema á örfáum bæjum. Nú eru
flestir bændur búnir að slétta tún
þjóðstjórn
þríggja aðalflokka
Síðan á laugardag hafa svo
farið fram all ýtarlegar við-
ræður milli flokkanna þriggja
um þessi mál. Hefrr enn eigi
náðst samkomulag, en eftir því
sem Tíminn veit bezt, eru þó
taldar nokkrar líkur til, að um-
rædd stjórnarsamvinna takist
og þá sennilega í þessari viku.
Um það verður þó ekkert full-
yrt, og hugsanlegt er, að einstök
ágreiningsatriði, sem enn eru
ekki útkljáð', geti valdið samn-
ingsslitum, ef ekki yrði nein til-
hliðrun gerð.
Ef samkomulag tekst, verður
væntanlega myndað fimm
manna ráðuneyti, þar sem sæti
ættu einn Alþýðuflokksmaður,
tveir Framsóknarmenn og tveir
Sj álfstæðismenn.
NOKKUR
ÞINGMÁL
Auk þeirra frumvarpa, sem
áður hefir verið getið um, hafa
eftirtalin frv. verið lögð fram 1
þinginu:
Frv. um breytingu á áfengis-
lögunum. Er aðalbreytingin sú,
að banna megi áfengissölu í
kaupstað eða héraði, ef meiri-
hluti kjósenda samþykkir það.
Flutningsmenn eru Pétur Otte-
sen, Bjarni Bjarnason og Finn-
ur Jónsson.
Frumvarp um lögreglustjóra í
Hrísey. Flutningsmenn eru
þingmenn Eyfirðinga.
Frumvarp um sérstaka dóm-
þinghá í Holtahreppi í Skaga-
firði. Flutningsmenn eru þing-
menn Skagfirðinga.
Frumvarp um lyfjafræðinga-
skóla íslands. Flutningsmaður
Vilmundur Jónsson.
Frumvarp um jöfnunarsjóð
aflahluta. Flutningsmaður Sig-
urður Kristjánsson. Er hér að
nokkru leyti um samskonar
hugmynd að ræða og áður er
fram komin um tryggingarsjóð
hlutarútgerðarfélaga i frv. því,
sem þrír Framsóknarmenn í
neðri deild flytja.
sín að mestu leyti og sumir hafa brotið
talsvert af nýju landi til ræktunar.
Hefir íullur helmingur bænda í sveit-
inni umráð yfir sláttuvél, og hefir
þeim fjölgað ótt. Garðrækt er einnig
stunduð á flestum bæjum, þótt að
vísu sé það misjafnlega mikið. Gefst
garðræktin vel í góðurn sumrum og
var sumarið 1936 t. d. hagfellt að þessu
leyti. Var þá kartöfluuppskera allt að
tólfföld á sumum bæjum í Fljótum.
Margir hafa í hyggju að auka hana
til muna og nota jarðhitann, sem þar
er á ýmsum stöðum, til þess að ylja
upp hina köldu jörð og tryggja árvissa
uppskeru garðjurta í framtíðinni.
r r r
Ólafur Jónsson, framkvæmdarstjóri
Alliance, og Guðmundur Markússon,
skipstjóri, hafa verið í Englandi og fest
þar kaup á togara í stað Hannesar
ráðherra, er strandaði í Músarsundi í
vetur. Togari þessi er fimm ára gam-
all, byggður í ágætri skipasmíðastöð
og hið vandaðasta og traustasta skip.
Hefir honum verið gefið nafnið Jón
Ólafsson og einkennistala hans verður
Re. 279. Tíu sjómenn, sem eiga að
sigla skipinu hingað, fóru til Englands
með togaranum Geir á dögunum, og
eru skipverjar því ellefu á togaranum
heim. Ólafur Jónsson kom heim með
Goðafossi. Hinn nýi togari, Jón Ólafs-
son, er væntanlegur liingað til Reykja-
víkur á morgun, nokkru eftir hádegi.
Hann mun fara á veiðar innan skamms
tíma. r r r
Enska lögreglan hefir sein-
ustu vikurnar átt í höggi við
óaldarmenn, sem hafa reynt að
sprengja í loft upp ýms þýðing-
armikil mannvirki, eins og t. d.
rafmagnsstöðvar, vatnsveitur og
hergagnasmiðjur. Nokkur slík
áform þeirra hafa heppnazt.
Það þykir nú fullvíst, aö hinn
svonefndi „írski lýðveldisher“,
standi á bak við þessi hryðju-
verk Hafa allmargir írlendingar,
sem grunur hefir fallið á, verið
handsamaðir, en samt hefir ekki
tekizt að hindra þessa starf-
semi til fulls, því þessi illvirki
halda enn áfram.
„írski lýðveldisherinn“ var
stofnaður á þeim árum, þegar
fjandskapur var mestur milli
Breta og íra. Var það einkum
markmið hans að þreyta Bréta
til undanlátssemi með sífelldum
skemmdarverkum. Ýmsir helztu
leiðtogar íra, eins og t. d. de Va-
lera, hafa á tímabili verið með-
limir þessa félagsskapar.
Síðan 1922 hefir írlandi verið
skipt í tvö ríki. Stærra ríkið,
Eire, hefir notið fullrar sjálf-
stjórnar, en verið í konungssam-
bandi við England. Minna ríkið,
Ulster, hefir að vísu sérstakt
þing, en sendir þó jafnframt
fulltrúa á enska þingið. Hefir
það ekki ósvipaða aðstöðu til
Englands og Færeyjar til Dan-
merkur. Eire hefir um 3 millj.
íbúa, en Ulster 1.3 millj.
Þessi skipting írlands var að
vísu samþykkt af meirahluta
írska þingsins 1922, en sjálfstæð-
isflokkur íra var henni mótfall-
inn og hefir jafnan haft innlim-
un Ulster í írska rikið á stefnu-
skrá sinni. Síðan hann kom til
valda fyrir nokkrum árurn og
foringi hans, de Valera, varð
forsætisráðherra, hefir nokkuð
hljóðnað um þessa kröfu. De Va-
lera hefir þó borið hana fram
ööru hvoru, en jafnframt lýst
yfir því, að hann vilji koma
henni fram með friðsamlegum
hætti. Til sannindamerkis um
það, hefir hann bannað „írska
lýðveldisherinn".
Laugaskóla í Reykjadal verður að
þessu sinni slitið fyrir páska, en venju-
lega hefir honum ekki verið sagt upp
fyrr en síðasta vetrardag. Nemendur
við skólann voru í vetur 74 alls, og eru
þá meðtaldir nemendur smíðadeildar.
Skíðakennari, Björgvin Júníusson frá
Akureyri, dvaldi um skeið í skólanum
við skíðakennslu. Er fyrirhugað, að
slik kennsla skuli eiga sér stað fram-
vegis og hefir í því skyni verið smíðað
allmikið af skíðum á verkstæði skól-
ans. Dvalarkostnaður við skólann var
svipaður í vetur og að undanförnu,
kr. 1.40 á dag fyrir pilta og kr. 1.12
fyrir stúlkur, þar í taldar hreinlætis-
vörur. Auk þess 100 króna húsaleiga
og kennslugjald. Mikið var neytt af
síld. fjallagrösum og nýmjólk í skól-
anum, og var til jafnaðar drukkinn
hálfur annar lítri af mjólk á mann á
hverjurs degi. Ekkert kaffi var notað
nema við hátíðleg tækifæri. Heilsufar
meðal skólafólksins var ágætt í vetur.
Um næstliðna helgi var haldin fjöl-
menn skemtisamkoma í skólanum, er
fór hið bezta fram. Engin ölvun
var og reykingar voru stranglega
bannaðar í húsakynnum skólans að
venju.
r r r
Hólar í Hjaltadal hafa, svo sem
kunnugt er, blómgazt mjög og eflzt til
fornrar virðingar í tíð bændaskólans.
Hefir auk reisulegra húsa og ræktunar
á ýmsan hátt verið unnið að því að
(Framh. á 4. síðu)
De Valera
Hinir æstari þjóðernissinnar
ásaka de Valera því orðið fyrir
undanlátssemi við Breta i þessu
máli og beina jafnvel mestri
gremju sinni gegn honum. Þegar
de Valera dvaldi í Englandi fyrir
nokkrum dögum síðan, var 'jafn-
an haldinn um hann öflugur
vörður, því lögreglan óttaðist að
írsku ofbeldismennirnir sætu um
líf hans. Þótti það í frásögur
færandi, hversu Bretar lögðu nú
rnikið á sig til að vernda líf þess
manns, sem enskir dómstólar
höfðu eitt sinn dæmt til lífláts
fyrir uppreisnartilraunir og
landráð.
Þeir, sem þekkja de Valera
bezt, telja hann þó manna ólík-
legastan til að falla frá kröfunni
um innlimun Ulsters, enda þótt
hann fordæmi skemmdarstarf
„írska lýðveldishersins“. Síðan
hann varð forsætisráðherra 1932,
hefir honum líka áunnizt svo
mikið með friðsamlegum hætti,
að það virðist ástæðulaust fyrir
hann að reyna ekki að fara þá
leið. Honum hefir heppnazt að
slíta konungssambandinu við
England og gera Eire að lýðveldi.
Hann hefir náð hagkvæmu sam-
komulagi um ýms gömul ágrein-
ingsmál miili landanna. Auk þess
vofir styrjaldarhættan yfir og
írland veröur þá að treysta á
vernd Englands. Hefir de Valera
nýlega látið svo um mælt, að
vegna legu landsins, hljdu írar
að hafa aðalviðskipti sín við
Breta á styrjaldartímum og gætu
því hæglega búizt við loftárásum
á írskar borgir, vegna matvæla-
flutninga þaðan. Meðan þannig
horfir, er hyggilegra fyrir íra að
stofna ekki samvinnunni við
Breta, sem heí'ir farið batnandi
seinustu árin, i neina tvísýnu.
Bretar hafa líka sterka að-
stöðu, sökum þess að mikill
meirihluti Ulsterbúa æskir þess
að vera áfram undir stjórn
þeirra. Um % hlutar Ulsterbúa
eru mótmælendatrúar og fiestir
af enskum ættum. Hafa for-
feður þeirra flutzt smásaman
til írlands á seinustu öldum,
Yfirleitt er þessi hluti íbúanna
andvígur sameiningu Ulster og
Eire. En þriðjungur íbúanna,
sem er kaþólskrar trúar og írskr-
ar ættar, vill slíta sambandinu
við Bretland. Þessi stóri minni-
hluti telur sig líka ýmsum mis-
rétti beittan, t. d. í embætta-
veitingum. Meðan Ulster heyrir
undir ensk yfirráð, eru því litlar
líkur til að varanlegur friður og
vinátta geti haldizt milli íra og
Breta.
írskir stjórnmálamenn halda
því samt fram, að þeir írar séu
rnjög fáir, sem aðhyllist baráttu-
aðferð „írska lýðveldishersins",
og sá félagsskapur gæti hvorki
gert gott eða illt, ef hann ætti
ekki öflugri bakhjarl. Innanríkis
ráðherra Eire upplýsti nýlega í
þinginu, að sterkar líkur væru
fyrir því„ að útlent ríki veitti
spellvirkjunum í Englandi f'jár-
hagslega aðstoð sína. Hann til-
greindi ekki, hvaða ríki ætti hér
hlut að máli, en þessar upplýs-
A víðavatngi
Þjóðviljinn skýrir frá því í
morgun, að kommúnistar muni
flytja á Alþingi mjög mikilsverð
frumvörp um viðreisn atvinnu-
lífsins. Eru þessar bjargráðatil-
lögur nokkuð seint á ferðinni
nú, þegar liðnar eru sex vikur af
þingi, þar sem ekki er kunnugt
um, að höfundarnir haf’i þurft
að eiga við aðra en sjálfa sig um
smíði þeirra. Eftir því, sem Þjóð-
viljanum segist frá, á aðalúr-
ræðið að vera það, að setja 15
Uianna ráð, eða „sveit“ yfir alla
sjávarútgerð í landinu. Enn-
fremur er talað um að gera upp
eftir ákvörðun Alþingis skuldug-
ustu útgerðarfyrirtækin, sem nú
eru. Er höfundunum sennilega
ekki kunnugt um, að ráðstafanir
hafa þegar verið gerðar í bönk-
unum í þessa átt, og að slíkt á
ekki að þurfa að koma til kasta
Alþingis.
* * *
Samkvæmt ofannefndu frv.
kommúnistanna á þetta 15
manna ráð að veita lán og styrk
til margvíslegs verksmiðjurekst-
urs, skipakaupa, hverskonar til-
rauna o. s. frv. Hinsvegar er
þess hvergi getið í frv. hvernig
ráðið eigi að afla fjár til þess-
ara lána- og styrktarstarfsemi
sinnar. En í greinargerðinni seg-
ir, að þegar búið sé að gera,
upp skuldug útgerðarfyrirtæki
„muni auðvelt að fá erlent fjár-
magn“! Og á þeirri röksemd
byggja kommúnistar allar þess-
ar svonefndu viðreisnartillögur
sínar!
* * *
Blaðið Vísir heldur uppi dag-
lega rógi og níði um Framsókn-
arflokkinn og Alþýðuflokkinn,
enda þótt Sj álfstæðismenn hafi
samþykkt að ganga til stjórnar-
samvinnu við þessa flokka. Lítur
helzt út fyrir, að blaðið vinni að
því öllum árum, að eyðileggja
samstarfsmöguleikana á síðustu
stundu. Hitt skal aftur á móti
viðurkennt, að framkoma Morg-
unblaðsins nú síðustu dagana er
allt önnur en Vísis í þessum
málum, og virðist því blaði nú
vera ljós sú ábyrgð, sem á því
hvílir, sem aðalmálgagni eins
þeirra flokka, sem að samkomu-
lagstilraununum standa.
❖ * 4=
Vísir geipar mjög um það í
gær, að Framsóknarflokkurinn
hafi „svívirt“ og „ofsótt“ alla
helztu útgerðarmenn landsins á
undanförnum 10 árum og yfir-
leitt verið sjávarútveginum
fjandsamlegur. Þetta er vitan-
lega fjarri öllum sanni. Fram-
sóknarflokkurinn hefir jafnan
viljað verða sjávarútveginum að
því liði sem unnt var, enda er
það skylda hvers stjórnmála-
flokks við annan höfuðatvinnu-
veg þjóðarinnar. Á hitt hefir
Framsóknarflokkurinn deilt, þeg
ar honum hefir þótt einstakir
menn fara öðruvísi með fé út-
gerðarinnar en hann taldi rétt
vera. En hvað á að segja um þá,
sem okrað hafa á nauðsynjum
útgerðarinnar og fyrir 15 árum
tóku af henni margar milljónir
króna með því að hækka gengi
krónunnar? Eru slíkir menn
hinir einu sönnu vinir útgerðar-
innar?
* * *
Það er mjög útbreiddur mis-
skilningur manna á meðal, að ef
gengislækkun verði, hækki allar
lífsnauðsynjar þegar í stað í
verði sem gengislækkuninni
nemur. En þetta á ekki við nema
um erlendar vörur, og náttúr-
lega ekki um þær vörur, sem bú-
ið er að flytj a inn og borga, þeg-
ar gengið breytist. Væntanlega
yrðu sett lög til að hindra hækk-
un húsaleigu, og innlendar vör-
ur myndu sennilega ekki hækka
fyrst um sinn. Það er því engan
veginn rétt, að laun manna
lækki sem gengislækkuninni
nemur.
ingar hafa orðið þess valdandi,
að Bretar líta orðið miklu alvar-
legri augum á þetta mál en þeir
gerðu áður.
A. KROSSGÖTHM
Loðdýrarækt í Austur-Húnavatnssýslu. — Kornmylla og sögunarvél á Blöndu-
ósi. — Garðrækt í Fljótum. — Nýr togari. — Laugaskóli. — Hólar í Hjaltadal.