Tíminn - 05.04.1939, Blaðsíða 2

162
TÍMEVIV, miðvlkndaginn 5. apríl 1939
41. blað
'gíminn
Mi&vihudaginn 5. apríl
Baráttan við
dýrtíðína
Gengislækkun íslenzku kTón-
unnar var í fyrradag og fyrri-
nótt samþykkt á Alþingi með
yfirgnæfandi meirahluta at-
kvæða. Af 48 viðstöddum þing-
mönnum í báðum deildum
greiddu 35 atkvæði með gengis-
lækkuninni en aðeins 13 á móti.
Það má líka ganga út frá því,
að af miklum meirahluta þjóð-
arinnar sé það talið réttmætt
og eðlilegt að grípa til róttækra
ráðstafana til að bjarga út-
flutningsframleiðslu landsins
frá hruni. Allir viti bornir menn
skilja það, að þjóðin getur ekki
iifað sem nútímaþjóð án þess
að framleiða mikil verðmæti til
útflutnings. Sú starfsemi má
ekki stöðvast.
Það má að vísu halda því
fram, að gengislækkun sú, sem
nú hefir verið samþykkt, kosti
talsverðar fórnir af hálfu mik-
ils hluta þjóðarinnar. En þær
eru þó alveg hverfandi hjá þeirri
miklu og óbærilegu fórn, sem
stöðvun útflutningsframleiðsl-
unnar að meira eða minna leyti,
myndi leggja á allan almenning.
Atvinnulausir verkamenn
þekkja það nú þegar af eigin
reynd, hvað það hefit að þýða,
þegar framleiðslan dregst sam-
an. Þeir vita að samanborið við
atvinnuleysið er gengislækkun-
in smámunir einir.
Gengisbreytingin, sem nú er
gengin í gildi, er í því fólgin, að
í stað þess-, að áður voru greidd-
ar kr. 22,15 fyrir enskt sterlings-
pund (og tilsvarandi fyrir aðrar
erlendar myntir) eru nú greidd-
ar 27 kr. Þetta svarar sem næst
því, að sterlingspundið hækki
um 22%, en íslenzka krónan
lækki um 18%. En um það,
hvaða áhrif gengisbreytingin
hefir á verðlagið í landinu, er
enn algerlega óvíst. Og þá er
einmitt komið að meginatriði
þessa máls eins og það horfir nú
við.
Eitt höfuðverkefni löggjafar-
og framkvæmdarvalds í næstu
framtíð á einmitt að vera það,
að sporna móti því eftir því sem
frekast er unnt, að gengislækk-
unin verði til þess að auka dýr-
tíðina í landinu. Sjálfsagt verð-
ur ekki komizt hjá því, að ein-
hver verðhækkun eigi sér stað,
en hún þarf að verða sem allra
minnst. Á því verður að hafa
vakandi auga, að einstakir að-
ilar noti ekki gengislækkunina,
sem átyllu til að ná óeðlilegum
hagnaði. Húsaleiguákvæði geng-
islaganna eru mikilsverð ráð-
stöfun í þá átt. Á það má líka
benda, að álagning á sumar er-
lendar vörur hefir verið svo há
áður, að seljendur þeirra mega
vel við því að taka á sig a. m.
k. einhvern hluta af gengislækk-
uninni. Og fleira má nefna.
Það er vissulega sameiginlegt
hagsmunamál margra aðila eins
og nú er málum komið, að verði
hinna erlendu vara verði haldið
niðri með fullri einbeitni. Því
betur sem það tekst, því meiri
verður hagnaður framleiðsl-
unnar af gengislækkuninni.
Því er þess nú líka að vænta,
að allir þeir fulltrúar á Alþingi,
sem atkvæði greiddu með geng-
islækkuninni, og helzt fleiri,
sameinist um, að mynda þjóð-
stjórn nú næstu daga. Lækkun
gengisins er of þýðingarmikil
ráðstöfun til þess, að hagnaður
sá, er þjóðfélagið getur af henni
haft, verði að engu eða litlu
gerður vegna sundrungar og
samtakaleysis.
Fréttabréf til Tímans.
Tímanum er mjög kærkomið
að menn úti á landi skrifi blað-
inu fréttabréf öðru hvoru, þar
sem skilmerkilega er sagt frá
ýmsum nýmælum, framförum
og umbótum, einkum því er
varðar atvinnulífið. Allar upp-
lýsingar þurfa að vera sem
fyllstar og gleggstar, svo að ó-
kunnugir geti fyllilega áttað sig
á atburðum, fyrirtækjum og
staðháttum, sem lýst er.
Gengísmálið á Alþíngi
Framsöguræða Skúla Guðmundssonar atvínnumálaráðherra
Ég vil gera nokkra grein fyrir
frv. því á þskj. 119, um gengis-
skráningu og ráðstafanir í því
sambandi, sem flutt er að til-
hlutun ríkisstjórnarinnar af
mér, hv. 1. þm. Sunnmýlinga,
hv. þm. ísfirðinga og hv. þm.
Borgfirðinga.
Á undanförnum árum, sér-
staklega 1936 og 1937, hafa út-
vegsmenn oft gert kröfu til Al-
þingis og ríkisstjórnarinnar um
stuðning við sjávarútveginn.
Þeir hafa fært sem ástæður fyr-
ir þessum kröfum verðfall á
sjávarafurðum á síðustu árum,
samfara markaðshruni og mikl-
um tilkostnaði við framleiðsl-
una. Get ég 1 þessu sambandi
minnzt á bréf sem stjórn Sölu-
sambands íslenzkra fiskfram-
leiðenda ritaði ríkisstjórninni
hinn 1. desember 1937. í bréfi
þessu er þeim tilmælum beint
til ríkisstjórnarinnar og Alþing-
is að gera þær ráðstafanir, sem
tiltækilegastar þættu, til þess
að forða útgerðinni frá því
hruni, sem fyrirsjáanlegt væri
framundan, ef haldið yrði á-
fram að reka þessa atvinnu-
grein ár eftir ár með tapi. Meðal
annars fyrir þessar endurteknu
óskir útgerðarmanna voru á síð-
asta Alþingi samþykkt lög um
kosningu 5 manna nefndar
til þess að gera athuganir
á hag og rekstri togaraútgerðar-
innar og gera tillögur um þau
mál. Þessi milliþinganefnd var
kosin á Alþingi 1938 og hefir
starfað síðan. Hefir nú um leið
og þetta frumvarp eT lagt fram,
verið útbýtt meðal þingmanna
skýrslu frá þessari milliþinga-
nefnd um þessi efni. Nefndin
hefii- aflað sér upplýsinga um
afkomu og efnahag togaraút-
gerðarinnar á árunum 1933—
1937, að báðum árum meðtöld-
um. Einnig um veiðitíma togar-
anna, aflamagn, verðmæti aflans
og einstaka kostnaðarliði, sem
útgerð eru samfara. Ennfremur
eru í þessari skýrslu nokkrar
upplýsingar um togaraútgerð í
nágrannalöndunum. Saman-
dregnir reikningar flestra tog-
araútgerðarfyrirtækja fylgja
með þessari skýrslu. Samkvæmt
þessum reikningum hefir tap
þessara togara á árunum 1933-—
1937 numið samtals hátt á
fjórðu milj. kr., en við þetta er
það að athuga, að afskriftir af
verði togaranna hafa verið
allmiklu minni á þessum árum
en eðlilegt verður að teljast og
með því að reikna með 20 þús.
kr. fyrningargjaldi á hverjum
togara á ári, sem milliþinga-
Skúli GuðmuncLsson
ráðherra.
nefndin taldi, að alls ekki mætti
áætla lægra, verður tap togara-
útgerðarinnar yfir 5 milj. kr.
samtals á þessum 5 árum. En til
viðbótar má benda á það, að
þessi milliþinganefnd fékk ekki
upplýsingar eða rekstrarreikn-
inga frá öllum togaraútgerðar-
fyrirtækjum, og var það aðal-
lega vegna eigendaskipta sem
orðið hafa á þessu árabili, en
vitað er að margir þeirra tog-
ara, sem enga reikninga hafa
sent, hafa verið reknir með
miklu tapi á árunum 1933—
1937. í árslok 1937 var efnahag-
ur togaraútgerðarfyrirtækjanna
þannig, ef þau eru tekin sem
heiid, að þau vantaði um 2
miljónir króna til þess að eiga
fyrir skuldum. En vitað er, að
hagur þeirra hefir versnað til
muna síðan. Það er vitanlegt, að
árið 1938 var togaraútgerðin yf-
irleitt rekin með miklu tapi, og
einnig það sem af er þessu ári,
og er því efnahagur útgerðar-
arinnar miklu verri nú en hann
var í árslok 1937. Ástæðurnar
fyrir þessum töpum eru vitan-
lega margar og mismunandi hjá
hinum einstöku fyrirtækjum.
Vafalaust mætti koma við meiri
hagsýni og sparnaði í rekstri
sumra skipanna, en höfuðor-
sakirnar til hinnar slæmu af-
komu togaraútgerðarinnar yf-
irleitt tel ég vera aflaleysi und-
anfarinna ára og lágt verð á
sjávarafurðum, miðað við þann
kostnað, sem togaraútgerð er
samfara. Einnig má benda á
það, að íslenzku botnvörpung-
arnir eru yfirleitt orðin gömul
skip, meðalaldur þeirra um síð-
ustu áramót var 18 ár, og við-
haldskostnaður á svo gömlum
skipum hlýtur að vera mikill.
Vegna þess hve efnahagur þess-
arar atvinnugreinar er orðinn
þröngur, hvílir mjög mikill
vaxtaþungi á mörgum togara-
fyrirtækjum. A. m. k. í aflaleys-
isárum eru togarar að ýmsu leyti
óhentugri veiðitæki en smærri
skip. Þetta á þó einkum við um
síldveiðar, þar sem stórum erf-
iðara er að láta rekstur togar-
anna bera sig á þeim veiðum en
smærri skipa. En þrátt fyrir
það, þótt togararnir séu yfirleitt
orðnir gamlir og ekki sem
heppilegastir, verður ekki hjá
því komizt, eins og nú hagar
til í okkar þjóðfélagi, að nota
þessi veiðitæki meðan þess er
kostur, og þess vegna verður að
gera ráðstafanir tilþess að rekst-
ur þeirra stöðvist ekki. Skýrslu
nefndarinnar fylgir áætlun, sem
tveir af nefndarmönnum gerðu
í nóv. síðastliðnum um rekstur
togara yfir árið. Er þar gert ráð
fyrir að togarinn sé 150 þús. kr.
virði, og reiknaðir vextir af
þeirri upphæð. Einnig gert ráð
fyrir 20 þús. kr. á ári í fyrning-
argjald. Áætlunin sýnir um 30
þúsund króna reksturshalla
yfir árið. Vil ég í þessu sam-
bandi geta þess, að nefndin
í heild sinni stendur ekki að
þessari áætlun, og ég veit að
einn nefndarmanna telur að
hallinn á rekstri togaranna sé
hér of lágt áætlaður.
Til viðbótar því, sem hér
hefir verið sagt um hag togara-
útgerðarinnar, má benda á, að
hagur vélbátaútvegsins er víð-
ast þröngur. Sá útvegur er þó
nokkru betur settur en togara-
útgerðin, þar sem skipin eru yf-
irleitt yngri og því ekki eins dýr
í rekstri. Vélbátaeigendur hafa
nýlega fengið skuldaskil fyrir
atbeina hins opinbera, en margir
þeirra munu hafa safnað skuld-
um síðan. Og um línuveiðagufu-
skipin er vitað að hagur þeirra
er enn verri en vélbátanna.
Af því sem hér hefir verið tek-
ið fram, má öllum vera Ijóst,
að óhjákvæmilegt er að gera
ráðstafanir til stuðnings út-
gerðinni, til viðbótar því sem
gert hefir verið á síðustu þing-
um, svo' sem með afléttingu út-
flutningsgjalds á saltfiski, tolla
af kolum og salti og ýmsum
fleiri ráðstöfunum. Útvegurinn
þarf að geta borið sig í meðal
árferði, ef allrar hagsýni og
sparnaðar er gætt í rekstrinum,
og þarf að gera ráðstafanir til
þess.
Það stefnir til ófarsældar, ef
annar aðalatvinnuvegur þjóðar-
innra, og sá sem mest skapar
af útflutningsverðmæti, er rek-
inn með tapi ár eftir ár. Það
hlýtur smám saman að valda
stöðvun í þessari atvinnugrein,
því að fjármagnið leitar til ann-
ara viðfangsefna, þar sem arðs-
von er meiri, og hlýtur það að
orsaka atvinnuleysi hjá þeim,
sem starfað hafa við sjávarút-
veginn.
í frv. er lagt til að gerð verði
breyting á verðskráningu ís-
lenzku krónunnar, til hagsbóta
fyrir útflytjendur. Er lagt til að
sterlingspundið verði hér eftir
skráð á 27 kr., og önnur erlend
mynt í samræmi við það.
Þess skal getið, að nokkuð
hefir verið rætt um aðrar leiðir
en gengisbreytingu til stuðnings
framleiðslunni. Fordæmi má
finna hjá öðrum þjóðum um að
útflutningsverðlaun hafi verið
greidd fyrir einstakar vöruteg-
undir. Ef sú leið væri farin hér,
þyrfti vitanlega að ná fé til þess
með nýjum álögum. Beinir
skattar eru þegar orðnir háir
hér á landi, og munu vera hærri
hér en í nágrannalöndunum.
Það hefði því ekki verið hægt að
ná miklu fé til greiðslu útflutn-
ingsverðlauna öðruvísi en með
sköttum og tollum, sem hefðu
fyrst og fremst lent á þeim sömu
aðilum, sem gengisbreytingin
snertir. En benda má á það, að
sú leið hlyti að verða mjög erf-
ið í framkvæmd. Það hefði orð-
ið örðugt að ná inn nýjum
sköttum og tollum í þessu skyni,
og mjög vandasamt að finna
reglur fyrir úthlutun á því fé
milli útvegsmanna.
Breyting á verðgildi íslenzku
krónunnar er fyrst og fremst
gerð vegna framleiðslunnar í
landinu, til að örfa atvinnulífið
og auka útflutninginn. Þegar
velja átti leiðir til stuðnings út-
gerðinni, kom að sjálfsögðu til
álita, til viðbótar því sem ég
þegar hefi nefnt, hvaða leið
væri hagstæðust fyrir gjaldeyr-
isverzlunina, sem eins og vitað
er, hefir verið örðug að undan-
förnu. Eftirspurn eftir erlendum
gjaldeyri hefir undanfarið verið
meiri en framboðið. Gengi ís-
lenzku krónunnar hefði því
vafalaust verið lægra að undan-
förnu, ef því liefði ekki verið
haldið föstu með einkasölu
bankanna. Þá ráðstöfun, sem hér
er lagt til að verði gerð, má því
meðfram skoða sem viðurkenn-
ingu á því, að verð á erlendum
gjaldeyri hafi verið lægra hér á
siðustu tímum, heldur en orð-
ið hefði, ef gjaldeyrisverzlunin
hefði verið frjáls.
Það er vitanlega æskilegt að
gengisbreytingar verði sem
minnstar og sjaldgæfastar. En
það raskar því ekki, að það get-
ur verið mjög örðugt að halda
uppi til lengdar gengisskrán-
ingu, sem er mjög fjarri því sem
yrði ef gjaldeyrisverzlunin væri
frj áls.
í frumvarpinu er ákvæði um
skipun nefndar, sem hafi það
hlutverk að gera yfirlit um
framfærslukostnað í Reykjavík
fyrir og eftir gildistöku lag-
anna, eftir sérstökum reglum,
sem um það verða settar. Komi
í ljós, að hækkun á framfærslu-
kostnaði nemi meira en 5%,
skal kaup verkafólks og sjó-
manna hækka sem nemur helm-
ingi þeirrar hækkunar á fram-
færslukostnaði, sem orðið hefir
ef hún nemur ekki yfir 10%, en
um % af því sem hækkunin
nemur yfir 10%. Kemur þessi
kauphækkun til framkvæmda 1.
júlí n. k. og aftur 1. ján. 1940,
og á hún einnig að ná til lágt
launaðra fjölskyldumanna, þó
að þeir hafi fasta atvinnu, ef
laun þeirra nema undir 300 kr.
á mánuði eða 3600 kr. yfir árið,
og tilsvarandi lægra annars-
staðar á landinu. Að öðru leyti
skal kaup þessara stétta, og allra
sem eru hærra launaðir, ekki
hækka um 1 árs skeið, eða til 1.
apríl 1940.
Þótti réttmætt á þennan hátt
að mæta gengisbreytingunni að
nokkru með kauphækkun að því
er þá snertir, er hafa óstöðuga
atvinnu, eða mjög lágt launaða,
þó að hærra launaðir menn, og
einhleypt fólk, sem hefir fasta
atvinnu, fái ekki hækkað kaup.
Þeir síðarnefndu hafa á allan
hátt betri ástæður og meira ör-
yggi um afkomuna heldur en
daglaunamenn og sjómenn, sem
hafa haft mjög stopula atvinnu
að undanförnu, vegna erfiðleika
framleiðslunnar. Hinsvegar þyk-
ir ekki ástæða til að mæta að
fullu með beinni kauphækkun
þeirri hækkun á framfærslu-
kostnaði, sem kann að verða,
þar sem gera má ráð fyrir, að
atvinna aukist til muna við þær
ráðstafanir sem lagt er til í frv.
þessu að gerðar verði til að
tryggja atvinnureksturinn og
auka hann. Má því vænta þess,
að tekjur þeirra, sem vinna að
framleiðslunni, verði meiri eftir
en áður og afkoma þeirra batni,
þrátt fyrir þá hækkun, sem
kann að verða á framfærslu-
kostnaðinum.
Þá er í frv. ákvæði sem tryggja
það, að sjómenn geti orðið að-
njótandi þeirrar verðhækkunar
á sjávarafurðum, sem leiða mun
af verðbreytingu peninganna.
Eru það fyrirmælin um að út-
gerðarfyrirtækjum sé skylt að
ráða sjómenn gegn aflahlut, í
stað fastákveðins kaupgjalds,
ef þeir óska þess.
Kostir hlutarútgerðarfyrir-
komulags eru margir að mínu á-
liti. Eykur það áhuga allra sem
að útgerð vinna. — Þeir bera úr
býtum eftir því sem framleiðsl-
an gefur, og það er réttlátasta
fyrirkomulagið.
(Framh. á 4. síðu)
Sigfús Halldórs frá Höfnum:
Þjóðræknísiélag Íslendínga
í Vesturheímí - 20 ára starí
í vikunni, sem leið, var Þjóð-
ræknisfélag íslendinga í Vest-
urheimi 20 ára; það var stofnað
25. marz 1919. —
Þjóðræknisstarfsemi íslend-
inga í Ameríku má heita jafn-
gömul veru þeirra í þeirri heims-
álfu, enda munu engir inn-
flytjendur hafa áskilið sér þar
slík réttindi, sem íslenzku braut-
ryðjendurnir. Hitt er annað mál,
að þar var víða litið niður á þá
í fyrstu, því að heimamenn
kunnu flestir engin skil á þeim,
hvort þeir væru Eskimóar eða
annarra fákunnandi þjóða. Var
svo stundum, að íslenzkir for-
eldrar skirrðust við að senda
börn sín í skóla, vegna aðkasts-
ins, sem þau mættu þar. Þetta
stóð þó ekki lengi. í eld metnaðs
þeirra var skarað frá tveimur
hliðum, annars vegar af yfirlæti
landsmanna en hins vegar af
hvötinni til þess að réttlæta
vesturförina í augum þeirra
heima á íslandi, sem höfðu ann-
aðhvort ýtt þeim vestur eða sýnt
þeim andúð fyrir tiltækið. Rétt-
lætingin var auðveldust með
því að láta raun sanna, að
tækifærið skapar manninn.
Heimagerða íslenzka alþýðu-
menntunin lagði líka traustasta
grundvöllinn undir viðbragðs-
harða íspyrnu af stað í kapp-
hlaupið, og metnaður foreldra
og barna gæddi þau þoli til þess
að lina ekki á sprettinum fyrr
en marki var náð á undan hin-
um. Út á við unnu þeir hvern
sigurinn á fætur öðrum, á
heimamönnum jafnt sem öðrum
aðkomumönnum, á íþróttavöll-
unum og við prófborðin, en inn
á við sköpuðu þeir sér heit-
ara, auðugra og fjörharðara
félagslíf en nokkur annar þjóð-
flokkur, í stjórnmálum, trú-
málum og bókmenntum, og
þetta félagslíf varð þeim í senn
brynja og sverð, sem skýldi
þeim fyrir áblæstri heimamanna
og vann virðingu þeirra. En að
vísu stafaði hiti og fjölbreytni
þetta félagslíf varð þeim í senn
leyti frá eyðandi öflum: megnu
sundurlyndi og flokkadráttum
innbyrðis, sem torveldaði, því
meira sem lengur leið, alla
markvissa samvinnu og þá líka
um þjóðræknismálin, sem þó
voru langflestum hjartfólgnust.
Hér heima breyttist ekkert til
batnaðar; bein andúð hafði ef
til vill rénað, en fálætið þá orð-
ið því meira.
Svo skall á ófriðurinn mikli,
og A.meríka formyrkvaðist eins
og Évrópa. í þeirri allsherjar-
sefjun, sem ætíð fylgir svipuðum
ósköpum, áttu menn erfitt með
að viðurkenna önnur þjóðrækn-
ismál en brezk. Þetta var að
vonum; angist og sársauki allra
þeirra manna og kvenna, sem
hiklaust fórnuðu Bretlandi
mönnum, bræðrum, sonum; öllu,
sem dýrast var, í trú á málstað
þess, hlaut að leita sér útrásar
í tortryggni gegn öllu ,,erlendu“,
öllu, sem á einhvern hátt mátti
væna um að vildi aðra guði
hafa, öðrum löndum hollustu
sýna. Af þessu færðist deyfð yf-
ir alla þjóðræknisstarfsemi á ó-
friðarárunum. Og þegar ófriðn-
um var lokið, en andúðin í
garð „útlendinganna" sýndi ó-
tvíræð lífsmerki á sér hvað eft-
ir annað, þótt í litlu væri stund-
um, þá þótti þeim, sem íslenzku
þjóðerni unnu, tími kominn til
að hefjast handa ef ekki ætti
að láta kasta rekunum á sál-
ina í sér, og Þjóðræknisfélagið
var stofnað.
Tilgangur félagsins var fyrst
og fremst þessi samkvæmt þrem
fyrstu lagagreinunum:
1) Að stuðla að því af fremsta
megni, að íslendingar megi
verða sem beztir borgarar í er-
lendu þjóðlífi.
2) Að styðja og styrkja ís-
lenzka tungu og bókvisi í Vest-
urheimi.
3) Að efla samúð og samvinnu
milli íslendinga austan hafs og
vestan.
í fyrstu greininni kemur fram
tillitssöm varfærni gagnvart
næmum tilfinningum frá ófrið-
arárunum. Það virðist annars
svo sjálfsagt, að menn vilji
verða sem beztir borgarar hvar
sem þeir ætla sér framtíð. Og í
fyrsta hefti „Tímaritsins", sem
er ársrit Þjóðræknisfélagsins, er
það vandlega skilgreint af rit-
stjóranum, dr. Rögnvaldi Pét-
urssyni og sr. Guttormi Gutt-
ormssyni, en þeir voru þá þjón-
andi prestar í andstæðum
kirkjufélögum Vestur-íslend-
inga, hvernig þessa fyrstu máls-
grein beri að skilja. „Það er
ekki nóg að vera löghlýðinn,
semja sig eftir lifnaðarháttum
.... þjóðar eða staðháttum ....
lands, heldur þarf líka að taka
sem mestum vitsmunalegum og
andlegum þroska........ Fyrsta
sporið í áttina til þess að geta
tekið þessum framförum, er að
rannsaka og þekkja sjálfan sig.
.... En sá fær aldrei fullkom-
lega þekkt sjálfan sig, er eigi
skilur eða þekkir neitt til sögu
þeirrar þjóðar, sem hann er
kominn af“.
í þessum skilningi á hinu
mikilvæga fyrsta boðorði Þjóð-
ræknisfélagsins, eru þeir eitt,
þessir tveir merkisprestar
tveggja kirkjufélaga, sem þá
voru æði andstæð. Þarna var
loksins mál, sem allir Vestur
íslendingar áttu að geta sam-
einazt um. Þó varð nokkuð löng
bið á því, að allir gætu samein-
azt, til þess voru enn of sterk á-
hrifin frá hörðum innbyrðis á-
tökum og frá ófriðnum mikla.
En margir af beztu mönnum
beggja kirkjudeilda skipuðu sér
þegar um félagið, og boðorðin
þrjú, sem stofnendur þess settu
sér, hafa þeir haldið við með ó-
trúlegri þrautseigju, og mig
langar til þess að taka snöggv-
ast fram til yfirlits nokkur sýn-
ishorn frá baráttu þeirra fyrir
málefnum sinum. —
íslenzkukennslan.
Á fyrsta ársþingi félagsins
var samþykkt að berjast fyrir
stofnun kennaraembættis í ís-
lenzkum og norrænum fræðum
við Manitobaháskóla og hafði þá
Skúli prófessor Johnson afrek-
að því að fá háskólaráðið til
þess að lofa því að taka upp ís-
lenzka tungu og bókmenntir á
kennsluskrá, að fenginni al-
mennri yfirlýsingu frá íslend-
ingum vestanhafs, að þeir væru
þessu hlynntir. Kom síðar fram
tillaga umað safna $100.000
til þess að standa straum af
þessu kennaraembætti, og var
þá ekki laust við að okkur
sundlaði, sem þá vorum í stjórn,
ekki síður en landshöfðingjann
forðum yfir miljóninni. En nú
sundlar engan, því að hág-
skyggn augu og raunhæft vit
munu nú vera á góðri leið að
framkvæma þetta. — Þá hefir
félaginu tekizt, að fá kennslu-
leyfi í íslenzku í barnaskólum
og miðskólum (gagnfræðaskól-
um) Manitobafylkis, þar sem
tiltekinn fjöldi óskar þess, og er
íslenzkunni þarna raunverulega
skipað á æðri bekk en öðrum er-
lendum málum. — Börn og ung-
linga aðstoðar félagið við ís-
lenzkunám, hvar sem til næst,
brýnir foreldra að tala íslenzku
við börnin og kemur íslenzkum
Winnipegbörnum í sumardvöl á
sveitaheimili, þar sem eingöngu
er töluð við þau íslenzka. Hefir