Tíminn - 30.05.1939, Page 2

TÓIITVA. l>rig jndaglim 30. maí 1939
61. bla»
242
^tmmn
,Hiii dýpri röké
Eflir Halldór Sigurðsson
i*ri&judaginn 30. maí.
Hrakför kommúnista
Þess munu fá dæmi, að stj órn-
málaflokkur hafi farið jafn-
mikla hrakför í orðaskiptum og
kommúnistar í útvarpsumræð-
unum síðastliðinn þriðjudag.
Kommúnistar reyndu að hefja
þessar umræður með sókn og
beindu einkum þeim ásökunum
gegn Framsóknarflokknum, að
hann hefði brugðizt loforðum
sínum fyrir seinustu kosningar
með stjórnarsamvinnunni við
Sjálfstæðisflokkinn. Forsætis-
ráðherra hrakti þetta mjög ít-
arlega í ræðu sinni og minnti
m. a. á þau ummæli Eysteins
Jónssonar í útvarpsumræðum
fyrir kosningarnar, að Fram-
sóknarflokkurinn myndi á
hverjum tíma velja samstarfs-
flokka sína eftir málefnum og
engu öðru.
En í tilefni af þessum ásök-
unum kommúnista, gerði Ey-
steinn Jónsson samanburð á af-
stöðu kommúnista fyrir og eftir
kosningarnar. Fyrir kosning-
arnar hefðu kommúnistar lofað
að stuðla að samvinnu íhalds-
andstæðinga og haft baráttu
gegn háum launum og dýrtíð á
stefnuskrá sinni. Eftir kosning-
arnar hefðu þeir hinsvegar beitt
hverskonar ráðum, bæði lögleg-
um og ólöglegum, til að eyði-
leggja stjórnarsamvinnu Al-
þýðuflokksins og Framsóknar-
flokksins og unnið þessum
flokkum allt það ógagn, sem
þeir hefðu getað. Rógurinn um
framkvæmdir ríkisstjórnarinn-
ar, árásirnar á forystumenn
stjórnarflokkanna, klofnings-
starfsemin í verkalýðsfélögun-
um og ýms önnur verk kom-
múnista hefðu verið eins og þau
væru hnitmiðuð við það, að
eyðileggja alla möguleika fyrir
svokallaða vinstri samvinnu.
Hættan, sem stafaði af vinnu-
styrjöldum og æsingastarfsemi
kommúnista, hefði líka mjög
stutt að þeim úrslitum, sem
orðin væru. Svikin við baráttuna
gegn hálaunum og dýrtíð, hefðu
þeir kórónað með því að gera
einn tekjuhæsta kaupsýslu-
mann landsins að foringja sín-
um. Má geta þess hér, að síðan
útvarpsumræðurnar fóru fram,
hefir útsvarsskrá Reykjavíkur
komið út og sýnir hún, að fyrir-
tæki Héðins Valdimarssonar
(Olíuverzlun íslands) er hæsti
útsvarsgreiðandi bæjarins á
þessu ári og má nokkuð á því
marka, hvaða áhrif það hefir á
dýrtiðina! Sjálfur greiðir Héð-
Inn 6500 kr. í tekju- og eignar-
skatt eða sem svarar árslaunum
tveggja verkamannafjölskyldna.
í ræðu sinni sýndi Hermann
Jónasson fram á, að kommún-
istar hefðu gert meira en að
reyna að eyðileggja alla mögu-
leika fyrir stjórnarsamvinnu
milli andstöðuflokka Sjálfstæð-
isflokksins. Þeir hefðu auk þess
reynt að lokka hin öfgafyllri og
ofbeldishneigðari öfl íSjálfstæð-
isflokknum til samstarfs og ætl-
að að skapa með því fullkomið
upplausnar- og stjórnleysis-
ástand í þjóðfélaginu. Gleggsta
sönnunin um þetta væri hin ill-
ræmda deila i Hafnarfirði í vet-
ur. — Með þessu hefðu kom-
múnistar bezt sýnt, að nafn-
breyting þeirra og lýðræðishjal
væri fals eitt, en fyrir þeim vekti
enn þeirra upphaflega markmið,
að reyna að koma öllu í rústir í
þeirri von að það væri heppileg-
asti grundvöllur hinnar fyrir-
huguðu byltingar þeirra.
Kommúnistar gerðu ekkert til
þess í útvarpsumræðunum að
svara þessum þungu ádeilum og
hafa ekki reynt það í blöðum
sínum. Það er heldur ekki hægt.
Þær eru rökstuddar með verkum
þeirra. Verkin sýna að þeir hafa
reynt að eyðileggja alla mögu-
leika fyrir samvinnú til vinstri.
Þeir hafa gert olíuburgeis að
foringja sínum í stað þess að
beTjast gegn dýrtíð og háum
launum. Þeir hafa reynt að gera
bandalag við órólegu öflin í
Sjálfstæðisflokknum um vinnu-
ófrið og æsingar í stað þess að
framfylgja fagurmælum sínum
um verndun og eflingu lýðræðis-
ins. Þeir hafa svikið allt, sem
þeir lofuðu fyrir kosningarnar
Út af ummælum Jónasar
Jónssonar í 2. hefti Vöku f. á.
hafa orðið nokkur blaðaskrif
milli hans og Guðmundar Egg-
ertssonar i Einholtum, er snerta
nokkuð Ungmennasamband
Borgarfjarðar og íþróttamót
pess. Enda þótt mál þetta sé í
raun og veru deila um skegg
keisarans, verð ég þó að koma
parna að nokkrum skýringum
fyrir hönd U. M. S. B.
Ummæli J. J. í Vöku eru
öessi: „.... Hin árlegu íþrótta-
mót við Hvítá voru að verða um-
talaðar vandræðasamkomur þar
sem drykkjuslarkarar settu sitt
mót á mannfagnaðinn. Út frá
hinum einföldu reglum Vöku-
manna var hafizt handa þar í
sumar sem leið.“ Ummæli þessi
eru dálítið villandi að því leyti,
að þatna er ekki minnst á U. M.
S. B., sem heldur þessi íþrótta-
mót, en svo virðist, sem það
vandræðaástand, er þarna hefir
ríkt undanfarið, hafi verið lagað
fyrir tilstilli Vökumanna síðast-
liðið sumar. Þetta mun Guð-
mundur Eggertsson hafa ætlað
að leiðrétta og benda á hin réttu
tildrög málsins í grein, er hann
hefir sent Vöku í vetur. Grein
þessi var þó ekki birt i ritinu, og
er mér ekki kunnugt innihald
hennar. En í næsta hefti Vöku
ritar J. J. athugasemd við þessa
ósýnilegu grein G. E. og segir
þar m. a„ að G. E. muni ekki
hafa vitað „hin dýpri rök máls-
ins“ og fagnar því, að fá tæki-
færi til að skýra það nánar. Það
eru fyrst og fremst þessar skýr-
ingar J. J., sem gefa mér tilefni
til að segja sögu þessa máls meö
fáum orðum.
íþróttamótin hjá Ferjukoti
voru orðin, eins og J. J. segir
réttilega, vandræðasamkomur.
Þarna komu árlega um og yfir
1000 manns, bæði úr héraðinu
og nærliggjandi héruðum, og
ekki hvað sízt úr Reykjavík.
Drykkjuslarkarar voru þarna að
jafnaði nógu margir til þess að
setja sinn svip á samkomuna,
eða a. m. k. seinna hluta henn-
ar. Að vísu var alltaf lögregla á
staðnum, en hún kom aldrei að
fullum notum af ástæðu, er ég
mun nefna síðar. Borgfirzkir
ungmennafélagar voru farnir að
sjá, að þetta ástand var óþol-
andi, — samkoman var blettur
á ungmennafélögunum. Á hér-
aðsþinginu í Reykholti í apríl
1937. Þessvegna var von að þeim
yrði hált á þeirri braut, að fara
að rifja upp afstöðu flokkanna
þá.
Síldarlýsið er orðið ein af að-
alútflutningsvörum okkar. Það
er flutt út óunnið, en með því að
herða lýsið, má auka verðmæti
þess um 50—-100%.
Það virðist því ekki óeðlilegt
að hér væri reist verksmiðja til
að hreinsa og herða síldarlýsið.
Ég mun hér á eftir fara
nokkrum orðum um slíka verk-
smiðju og olíuherzlu almennt.
Með olíuherzlu er átt við
breytingu á fljótandi fituefnum
i fasta fitu, sem hægt er að nota
sem matarfeiti í smjörlíkisfram-
leiðslu eða sem tekniska feiti í
sápu- og kertaframleiðslu o. fl.
Fljótandi olíur, svo sem fræ-
olíur, fiskiolíur, hvalolía o. fl.
geta sameinazt vatnsefni við á-
kveðin skilyrði og verða þá að
fastri, hvítri feiti.
Við herzluna stígur bræðslu-
mark fitunnar og samtímis
lækkar joðtalan, en joðtalan er
mál fyrir innihald fitunnar af
ómettuðum samböndum.
Margar fitutegundir og olíur
— sem eru sambönd af kolefni,
súrefni og vatnsefni — inniheld-
ur svokölluð ómettuð sambönd,
þ.e.a.s. sambönd sem geta tekið
upp meira vatnsefni, en þau geta
þá líka sameinazt joði eða
blöndu af joði og brómi upp-
leystri í 100% edeksýru — og
það er nú auðvelt að mæla með
tilraun, hversu mikið af joði á-
kveðið magn af fitunni eða ol-
íunni getur bundið — og sá
1938 var samþykkt að gera ræki-
lega tilraun til að útiloka áhrif
drykkjumannanna frá mótinu
á þann hátt, að hvert sambands-
félag sendi 3 menn til löggæzlu-
starfa á mótinu. Væri þessari
sveit svo stjórnað af sýslumanni
eða lögreglu úr Reykjavík, og
skyldi auglýsa fyrirfram, að ölv-
uðum mönnum væri bannaður
aðgangur. Við, sem þá vorum
kosnir í stjórn sambandsins og
höfðum á hendi stjórn mótsins
um sumarið, framfylgdum
þessu auðvitað eftir beztu getu
og árangurinn varð sæmilegur.
Á Alþingi, sem þá stóð yfir,
höfðu þeir alþingismennirnir
Bjarni Ásgeirsson og Pétur Otte-
sen flutt, að tilhlutun U. M. S.
B., frumvarp, er fól í sér undan-
þágu til handa ungmennafélög-
um frá að greiða skemmtana-
skatt af íþróttamótum þeirra.
Frumvarpið hafði dagað uppi
tvö undanfarin þing, að ég hygg.
Hafði sambandið verið krafið
um allháan skemmtanaskatt, og
ekkert samkomulag náðst um
hann við hlutaðeigandi hrepps-
nefnd. Mun hafa verið róið í
nokkra þingmenn til fylgis við
frumvarpið, þar á meðal í Jón-
as Jónsson, sem vegna fyrri af-
stöðu til ungmennafélaganna og
velvilja til allra menningarmála,
var líklegur til að standa þarna
með. Hefi ég ekki vitað annað en
að hann hafi verið frumvarpinu
fylgjandi frá upphafi. En því
þótti nokkuð við liggja um fram-
gang þessa máls, að skemmtana-
anaskatturinn var tilfinnanleg
skerðing á þeim tekjum, er U.
M. S. B. hafði af mótinu, og sem
varið er til ýmsrar menningar-
starfsemi í héraðinu, en að
nokkru leyti til að greiða niður
þá skuld, er það komst í við
stofnun Reykholtsskóla, þegar
það lagði fram 22 þúsund krón-
ur til byggingarinnar. Strax og
ég var orðinn sambandsstjóri,
hringdi ég til míns gamla kenn-
ara, J. J., til.að spyrjast fyrir
um frumvarpið. Tjáði ég hon-
um jafnframt, hvern viðbúnað
við ætluðum að hafa á mótinu á
komandi sumri og að okkur
væri kappsmál, að fá frumv. af-
greitt á þessu þingi, að öðrum
kosti yrðum við að reyna að
flytja mótið á einhvern annan
stað. Ég vissi, að J. J. mundi
líka þessi ráðstöfun vel, — að
þessi samkoma var ekki að hans.
skapi eins og hún venjulega fór
fram. Undir þinglokin varð svo
frumvarpið að lögum fyrir fylgi
J. J. og annarra góðra manna.
í athugasemd J. J. við hinni
grammafjöldi af joði sem 100 g.
af fitunni getur bundið er þá
joðtalan. Sem dæmi vil ég nefna
að síldarolía hefir joðtölu kring-
um 130, þorskalýsi kringum 160,
en risinusolia, sem er plöntuolia,
hefir joðtölu nálægt 80, annars
eru þessar tölur talsvert breyti-
legar þó í sömu tegund olíu sé.
Þangað til 1916 — og á þeim
tíma var fituherzlan þegar orð-
in stóriðja — héldu menn að
efnabreytingin væri aðeins fólg-
in í því, að olían taki upp vatns-
efni. En það kom í ljós, að úr
sömu olíu var hægt að fram-
leiða hertar fitutegundir með
sama bræðslumarki, en ýmsa
eiginleika aðra mismunandi,, t.
d. mismunandi joðtölu. Það ger-
ast sem sé ýmsar fleiri efna-
breytingar, en hér verður ekki
farið frekar út í það.
Til þess að fá efnabreyting-
una til að gerast með svo mikl-
um hraða að hagnýt not séu að,
nægir ekki að leiða vatnsefni í
gegnum olíuna. Það verður að
nota katalysator (hvetjara) og
mátulega háan hita.
Katalysator er efni sem eykur
hraða efnabreytingar án þess að
eyðast sjálft við efnabreyting-
una. Sem katalysator við olíu-
herzluna hafa verið notaðir
ýmsir málmar í duftkendu á-
standi, t. d. kopar, kóbalt, járn,
nikkel, platína, palladíum o. fl.
Nikkel er mjög vel nothæfur
katalysator, platína og palladí-
ósýnilegu grein Guðm. Eggerts-
sonar, eru þrjú atriði, sem ég
finn ástæðu til að athuga nán-
ar í sambandi við þessa sögu
málsins, en þau eru þessi:
1) Að J. J. hafi „neitað alger-
lega að styðja málið (frumv.),
ef drykkjuskapur og slark af
versta tagi ætti að halda þar á-
fram.“
) Að hann hafi „gefið kost á að
styðja málið, ef stjórn sam-
bandsins tæki upp aðferð Run-
ólfs Sveinssonar.“
3) Að það „hafi orðið að sam-
komulagi, að mikill fjöldi sjálf-
boðaliða skyldi nú hafður á
Ferjukoti og fylliraftarnir
fluttir burtu.“
Þetta allt er mér með öllu ó-
kunnugt um. Ég hefi staðið í
þeirri trú, að J. J. hafi fylgt
málinu frá upphafi, án nokk-
urra skilyrða. Núverandi sam-
bandsstjórn hafði ekkert rætt
við hann um málið og ekki sam-
ið um neitt, hvorki við hann eða
aðra, enda ekki af hans hálfu
óskað eftir nokkru slíku. Ég veit
ekki heldur til, að fyrverandi
stjórn hafi nokkuð „samið“.
Fullyrði ég því, að samþykktin í
Reykholti sé hvorki runnin und-
an rifjum J. -J. né Vökumanna,
h e 1 d u r ungmennafélaganna
sjálfra. Sátu þetta þing líka
nokkrir nýir, bindindissamir
fulltrúar, sem vildu ákveðin
tök.
Ég skal ekki draga það í efa,
að J. J. hafi rætt þetta mál við
menn héðan úr héraðinu og sagt
þeim álit sitt. Hitt er víst, að
það var ekki sambandsstjórnin,
og framanrituð skilyrði var tæp-
lega hægt að setja öðrum en
henni og héraðsþinginu. Ekkert
skal ég heldur fullyrða um það,
hvort fordæmi Runólfs á
Hvanneyri hefir stappað stálinu
í einhvern, sem áður var deigur
í svona málum, — ég tel meira
að segja líklegt, að svo hafi
verið, enda er U. M. S. B. þakk-
látt Runólfi fyrir einbeitni hans
í áfengismálum. Tel ég líka full-
víst og eðlilegt, að hann setji
allar slíkar reglur fyrst og
fremst sem skólastjóri, ekki
fremur sem Vökumaður en ung-
mennafélagi. Hitt dylst engum,
að auðveldara er að halda uppi
reglu á samkomu þar sem gest-
irnir eru ekki fleiri en heimilis-
fólkið, eða þar sem þeir eru
1000—1500.
Við höfum þakkað J. J. og öðr-
um, er studdu frumvarpið á Al-
þingi, en ég neita því, að við höf-
um verið þvingaðir til ráðstaf-
ana með hótun um andstöðu
gegn því, og að Vökumenn hafi á
nokkurn hátt starfað að þessum
umbótum. Er þeim vafalaust
enginn greiði ger með því að
telja þeim það, sem þeir ekki
eiga.
Grein J. J. „Ungmennafélög og
um eru þó betri, en til þess að
notast teknískt eru þessir málm-
ar allt of dýrir. Til þess að auka
yfirborð katalysatorsins, hafa
verið notuð ýms efni (tráger) t.
d. pimpsteinn og svokölluð aktiv
kol. Nú er, að því er ég veit, að-
eins notaður kísilgúr í þessu
skyni.
En algengari er á síðustu ár-
um hin svokallaða formíataðferð
Nikkelformíatið er blandað í olí-
una og klofnar það við upphit-
un í frítt fíndeilt nikkel og loft-
tegundir, aðallega kadíoxið og
vatn. Formíataðferðin hefir
ýmsa yfirburði yfir kísilgúrað-
ferðina, t. d. má nefna að hér
losnar maður algerlega við hið
heilsuspillandi kísilgúrryk. Það
virðist líka, að formíataðferðin
borgi sig betur fjárhagslega, og
hafa margar eldri verksmiðjur
tekið upp formíataðferðina eða
nota hana jafnframt gúraðferð-
inni.
Fyrsta teknískt nothæfa að-
ferðin til fituherðingar er fram-
kvæmd af Þjóðverjanum Nor-
mann árið 1900 og er hann ætíð
talinn fúimkvöðull herzluiðn-
aðarins.
Árið 1908 stjórnaði Normann
byggingu fyrstu herzluverk-
smiðjunnar hjá Grosfields &
Sons Ltd. í Warrington í Eng-
landi, og skömmu síðar voru
byggðar herzluverksmiðjur í
Rússlandi, Þýzkalandi og fleiri
löndum. 1914 voru til 24 herzlu-
verksmiðjur alls. Nú er tala
þeirra nálægt 75.
Almennt má segja, að þrjú
frumskilyrði verði að vera fyrir
hendi, til þess að iðnaðarframT
leiðsla í stórum stíl sé möguleg
1 einhverri grein: 1. nægilegt
Óskar B. Bfarnason:
Im lýsisherzlu
Ungfmennafélög’
og drykkjusamkomnr
Svar til Jónasar Jónssonar
Vafalaust hefir mörgum
brugðið kynlega við grein þá, er
herra Jónas Jónsson alþingis-
maður ritaði í Tímann 13. þ. m.,
með ofanritaðri fyrirsögn. Þar
andar slíkum kulda og fjand-
skap að Ungmennafélögunum,
frá þessum gamla framherja
þeirra og forystumanni, að sam-
tíðarmenn hans í félagsskapn-
um og aðra, sem þekkja til sam-
bands hans við Ungmennafélög-
in og þýðingar hans fyrir félags-
skapinn og félagsskaparins fyrir
hann, hlýtur að reka í roga-
stanz við lestuT greinarinnar.
Mér, sem borið hefi mestan hita
og þunga af sambandsstarfi U.
M. F. í. undanfarinn tug ára,
kom þessi svali gustur úr átt hr.
J. J. ekki algerlega á óvart. Ég
hefi nú um skeið orðið var við
andsvala þaðan, en hefi átt örð-
ugt með að sætta mig við hann
og gera mér skiljanlegar orsakir
hans — eins og raunar fleira í
fari þessa merkilega manns, sem
ég met um margt ákaflega mik-
ils. Ég hefi helzt skýrt þessa ó-
væntu og dularfullu óvild hr. J.
J. til Ungmennafélaganna fyrir
mér með því, að honum þyki
Umf. hafa vanrækt það hin síð-
ari ár, að spyrja hann leyfis til
að hugsa, tala og breyta eins og
nútíma-ungmennum er eðlilegt.
Ef til vill hefir honum líka mis-
líkað, að Umf. hafa látið póli-
tíska sannfæringu félagsmanna
sinna vera sér óviðkomandi.
drykkjusamkomur“ í Tímanum
þ. 13. þ. m. mun ég, rúmsins
vegna ekki ræða nú, nema að
litlu leyti það, er snertir Borg-
firðinga. Þar heldur greinarhöf.
áfram í sama tón um umkomu-
leysi borgfirzku ungmennafélag-
anna, en mildari þó, því þar seg-
ir aðeins, að hann hafi átt
„nokkurn þátt í því aðferðir
Vökumanna náðu til íþrótta-
mótsins við Hvítá“. Síðan J. J.
átti fyrst sæti á Alþingi hefir
hann ýmislegt vel gert fyrir
ungmennafélögin. Enginn fær
mig ofan af þeirri skoðun, að það
hefir fyrst og fremst verið unnið
af tryggð við ungmnnafélags-
skapinn og skilning á honum, —
ekki af „Vökumanninum" Jónasi
Jónssyni, heldur af hinum sí-
vakandi ungmennafélaga og
hugsjónamanni. Að fara að deila
um það, hvort þessi aðferð okkar
ungmennafélaga í Borgarfirði,
hefir að einhverju leyti verið að-
ferð Vökumanna, er í sjálfu sér
(Framh. á 4. síðu)
hráefni, 2. afl, 3. markaður.
Fiskur og fiskafurðir, og þá
fyrst og fremst síldarolían, eru
okkar stærstu innlendu hrá-
efnalindir, sem við höfum að-
gang að, ennþá að minnsta
kosti. Kraftlindir, tekniskt not-
hæfar, höfum við aðallega tvær:
Eldsneyti (kol) og vatnsafl. Það
má segja að við íslendingar
höfum góða aðstöðu að þessu
leyti. Við höfum óþrjótandi afl,
fossaflið, sem gefur okkur að-
gang að ódýru rafmagni.
Þriðja skilyrðið, markaður, er
ef til vill það erfiðasta. Um inn-
lendan markað fyrir stóriðju-
framleiðslu eins og þessa, getur
ekki verið að ræða nema að mjög
litlu leyti. En hafa möguleikarn-
ir fyrir erlendan markað fyrir
herta feiti verið athugaðir?
Ekki svo ég viti. Ég tel líkur á, að
verksmiðja sem herðir 5—6000
smál. á ári geti borgað sig hér,
og verið gróðafyrirtæki.
Stærsti liðurinn í reksturs-
kostnaði herzluverksmiðju er
rafmagn, sem er notað til að
kljúfa vatnið í vatnsefni og súr-
efni. Verksmiðja af ofangreindri
stærð mundi nota ca. 2,4 milj.
kwh. á ári, og sést á því hversu
þýðingarmikið það er fyrir verk-
smiðjuna, að hafa ódýrt raf-
magn. Nú þykir ekki ósennilegt
að með slíkri notkun mætti fá
rafmagnið allt niður í 1 eyri pr.
kwh. hér í Reykjavík. Erlendis
borga herzluverksmiðjurnar sig
þó að rafmagnið sé framleitt
með kolum, sem auðvitað er
miklu dýrara. Ef reisa ætti
herzluverksmiðju hér á landi,
kæmi þessvegna ekki til greina
aðrir staðir fyrir hana en
Reykjavík og ef til vill Akureyri,
Lítilfjörlegir árekstrar, sem urðu
milli hr. J. J. og mín sem sam-
bandsstjóra U. M. F. í., benda
mér á þessar skýringar.
Ég get hvorki eytt tíma né
rúmi í að eltast við öll atriði
hinnar kyndugu greinar hr. J. J.
Skal ég því aðeins taka þrjá
þætti hennar til athugunar: 1.
Viðhorf skólaæskunnar til Umf.
2. Afstöðu Umf. til drykkju-
skapar á samkomum og aðgerðir
þeirra í því efni. 3. Umtal hr. J.
J. um „Vökumenn“ sem frelsara
þjóðarinnar frá hverskonar
vanda og vansæmd.
1. ) Hr. J. J. brýnir Umf. með
því, að þau „hafi ekki náð um
alllanga stund vakningasam-
bandi við æskuna í skólum
landsins“, og reisir þetta á því,
að nú sé „ekki starfandi ung-
mennafélag nema í einum ung-
mennaskóla á landinu.“ Það er
rétt að vísu, að undanfarið hefir
aðeins starfað sambandsfélag U.
M. F. í. í Núpsskólanum einum.
En tilvera slíkra félaga í skólum,
ár frá ári, veltur miklu fremur á
skólastjóra og kennurum, en á
sískiptandi nemöndum skól-
anna. En margir kennarar hér-
aðsskólanna virðast meta og
þakka lítið forgöngu Umf. um
stofnun skólanna og áhuga á
málum þeirra, því að glögg dæmi
eru þess, aö amazt hefir verið
við því, að Umf. störfuðu í sum-
um þeim skólum. Er t. d. geymd
en ekki gleymd minning um það,
að lagt var niður Umf., sem
starfandi var 1 stærsta héraðs-
skóla landsins, vegna þess, að
skólastjórinn, sá ágæti maður,
lagðist á móti tilveru þess. Þegar
sami skólastjóri vinnur ' svo að
því, að teygja nemendur skólans
inn í annan félagsskap, svonefnt
„Vökumannafélag“, sem hefir
pólitískt markmið, en flaggar
með stefnumálum Umf. sér til
framdráttar, þá getur ekki hjá
því fariö, að Umf. finni sig hróp-
legu misrétti beitt. — í öðrum
héraðsskóla stofnuðu nemendur
Umf. í fyrra, en fengu engan
kennara skólans í lið með sér.
— Það er annað en sjálfur æsku-
lýður skólanna, sem á stendur í
þessu efni.
2. ) Þá talar hr. J. J. um
„stefnuhvörf ungmennafélaga
viðvíkjandi opinberum drykkju-
skap“. — Hr. J. J. er vís til að
halda því fram, að hann sé
kunnugri ungmennafélagsskap
landsins á öllum tímum en ég,
en líklega verður hann einn
dómbærra manna um þá skoð-
(Framh. á 3. síðu)
þegar virkjun Laxár er lokið.
Eðlilegast væri auðvitað, að
verksmiðjan væri reist á Siglu-
firði, þar sem hráefnið er fyrir
hendi, en Siglufjörður getur
hvorki veitt nógu mikið rafmagn
né nógu ódýrt.
Auk síldarolíunnar kæmi til
mála að herða hvalolíu, ef hval-
veiðar væru stundaðar hér, þar
sem hert hvalolía er fyrsta
flokks hráefni í smjörlíki.
Við herzluna eru notaðar tvær
mismunandi vinnuaðferðir, og
gerð vélanna fer eftir því hver
aðferðin er notuð. Önnur aðferð-
in er að herða ákveðinn skammt
af olíu í einu, t. d. 5 smál., og er
sú aðferð algengust. Hin er að
láta olíuna stöðugt streyma
gegnum herzlutækin. Þessi að-
ferð og tæki hafa einkum verið
reynd í Englandi, en hún mun
varla vera fullreynd enn og hef-
ir litla útbreiðslu fengið.
Á síðustu dögum þingsins í
vor, var samþykkt þingsályktun-
artillaga frá Finni Jónssyni, þess
efnis, að skora á ríkisstjórnina
að láta fara fram fullnaðar-
rannsókn á möguleikum fyrir
því, að byggja hér hreinsunar-
og herzluverksmiðju fyrir síld-
arlýsi, og er vonandi að sú rann-
sókn verði framkvæmd. Vegna
þess að þingsályktunartillagan
telur, að vatn sé meðal stærstu
liða við herzluna, vil ég taka það
fram, að vatnsnotkun er ekki
mjög mikil — til sjálfrar elektro-
lýsunnar aðeins 1—2 kúbikmetr-
ar á sólarhring. Aftur á móti
mundi katalysatorinn vera
nokkuð stór kostnaðarliður, því
að- nikkelsambönd eru alldýr.
Óskar B. Bjarnason
efnaverkfræðingur.