Tíminn - 01.06.1939, Blaðsíða 2

246
Tll»lir\\. fimmtndagiim 1. júní 1939
62. blað
'gímtwt
Fimmtudaginn 1. jjitní.
Skílvísi
blaðakaupenda
Dagblöð eru nauðsynjavara
eins og hús, fatnaður og daglegt
brauð. Enginn sæmilega mann-
aður maður getur verið án dag-
blaða. Þau bera fréttir, fróðleik
og hugsjónir inn í hvert sæmi-
legt heimili. Þau eru nokkur og
ekki óverulegur hluti af andans
fæðu nútímamanna.
Þannig er ástatt með blöðin í
hinum stóru, mannmörgu lönd-
um. Áhrifamiklu blöðin eru
risafyrirtæki. Til að gefa þau
út með öllum þeim tilkostnaði,
sem með þarf, verða útgefend-
urnir að ráða yfir miklum auði.
Því er líka svo háttað í flestum
hinum mannmörgu löndum, að
blöðin eru eign auðmanna og
auðfélaga, nema blöð verka-
mannaflokkanna, og að því leyti,
sem samvinnumenn ráða yfir
blaðakosti.
En eitt einkennir öll blöð er-
lendis, hvort sem þau eru eign
auðhringa eða fátækra verka-
manna. Þau eru yfirleitt ætíð
borguð. Lesendurnir fá þau yf-
irleitt aldrei gefins. Það þekk-
ist ekki í nokkru landi nema
íslandi, að svokallaðir kaupend-
ur blaða fái þau gefins, oft frá
býsna fátækum útgefendum.
. Hér á landi eru að vísu all-
miklar undantekningar. Mbl.,
Alþýðublaðið og Vísir munu inn-
heimta allvel blaðgjöld sín í
Reykjavík og allra næstu kaup-
túnum. Tíminn og Dagur hafa
fengið nokkuð af áskriftargjöld-
um sínum úr sumum héruðum.
En þau blöð, sem Sjálfstæðis-
menn, bændaflokksmenn, og nú
síðast kommúnistar,dreifa út um
byggðir landsins, hafa svo langt
sem saga þeirra nær, ekki verið
borguð nema að sárlitlu leyti.
Tíminn hefir lent í sömu for-
dæmingunni í allmörgum hér-
öðum. Ég minnist t. d. eins af
blómlegustu héruðum landsins,
sem hefir verið svo að segja
klætt í ný föt umbótanna fyrir
bein og óbein áhrif Tímans, þar
sem aðeins einn kaupandi
greiddi andvirði blaðsins fyrir
nokkrum missirum. Allt hitt,
eintök sem skipta hundruðum,
urðu hvort sem menn vilja kalla
það gjafa- eða vanskilablöð.
Öllum er kunnug skýringin á
þessu gjafafyrirbrigði. Vanskil-
in á blöðum í dreifbýlinu standa
í sambandi við keppni stjórn-
málaflokkanna um pólitískt
fylgi, og vegna erfiðleika að
framkvæma innheimtu í strjál-
býli sveitanna. Niðurstaðan er
sú, að einstakir menn eða fyrir-
tæki leggja fram fé, oft með
ekki alllitlum erfiðleikum og
harmkvælum, til að gefa út blöð,
sem dreift er út um landið í von
um að fá aukið kjörfylgi fyrir
tiltekinn málstað eða mann-
hópa.
Menn skyldu halda, að það
væri óblandið fagnaðarefni að
fá ókeypis dagblöð fyrir þá sem
njóta þessara sjaldgæfu, ís-
lenzku hlunninda. En svo er
ekki. Gjafablöðin eru alveg sér-
stakt lítilsvirðingarmerki fyrir
þann, sem þau eru rétt, ef frá
eru teknar mannúðarstofnanir
eins og sjúkrahús, gamalmenna-
hæli, eða samlandar í framandi
löndum, þar sem kurteisi en
engin lög eigingirninnar eru í
sambandi við að veita eða þiggja
gjöfina. Ef blaðagjafirnar eru
gagnrýndar ofan í kjölinn, kem-
ur fram sami hugsunarháttur-
inn og í vísu í Alþingisrímunum,
þar sem danskur vildarmaður er
látinn segja við sendimann sinn,
sem á að dreifa milli íslendinga
silfri úr fullum sjóvettlingi:
„Landsmenn vantar lagarbál,
lítið hafa að eta.
Vesöl mun ei seggja sál,
silfrið staðizt geta.“
Viðhorf þeirra, sem dreifa
blöðum sínum út ókeypis í áróð-
ursskyni, án þess að reyna að
gera viðskiptin eðlileg og gagn-
kvæm, er eins og útlendingsins,
sem hefir litla tiltrú og litla
virðingu á þeim, sem taka við
silfrinu úr sjóvettlingnum, af
því hann var nógu lítill til að
taka á móti gjöf, sem lítilsvirð-
ing fylgdi.
Tíminn hefir komizt lengra en
Frjáls verzlnn
Betri lirýni
/
Eftír Arna G. Eylands framkvæmdastjóra
FRAMHALD
IX.
Menn, sem eru ókunnugir
starfsemi Sambandsins, eða lítið
góðviljaðir, hafa um mörg ár
haldið á lofti gagnrýni um það,
að Sambandið hefði umráð yfir
öllum erlendum gjaldeyri, fyrir
útflutningsvörur félagsmanna.
Ég hefi áður tekið það fram,
að þetta er algerlega rangt.
Sambandið hefir afhent til al-
mennra þarfa og til innkaupa
handa keppinautum sínum í
kaupmannastétt, allt að 40% af
andvirði gjaldeyris fyrir útflutn-
ingsvörur sínar. Og eins og síðar
mun sýnt í þessari grein, eru
þær fjárhæðir, sem þannig eru
afhentar öðrum til umráða af
gjaldeyri frá framleiðslu sam-
vinnumanna ekki neitt smá-
ræði, eftir íslenzkum mæli-
kvarða.
Fyrir ókunnugleika hafa þess-
ir gagnrýnendur Sambandsins
ekki gætt þess, að svo framar-
lega, sem átt hefði að útiloka
Sambandið frá öllum umráðum
yfir gjaldeyri sínum, þá hefði
orðið að sýna því sérstaka
rangsleitni. Það hefði orðið að
láta það búa við önnur og verri
kjör, en aðra framleiðendur,
jafnvel þá, sem hafa langtum
minni almenna þýðingu fyrir
heilbrigt verðlag í landinu.
Allmargir kaupmenn, sem
I.
Nú um hvítasunnuhátíðina
gerist merkilegur atburður í ís-
lenzkri bókmenntasögu. Einn af
frægustu núlifandi íslenzkum
listamönnum, Gunnar Gunnars-
son skáld, flytur alkominn heim
til ættjarðarinnar eftir þrjátíu
ára dvöl i framandi landi. Hann
fór frá íslandi fátækur og ó-
skólagenginn sveitadrengur. —
Hann kemur aftur sem mikils-
virtur rithöfundur. Hann hefir
allan þennan burtverutíma verið
gistivinur merkilegrar menning-
arþjóðar. Hann hefir gert það
afrek, sem er nálega óþekkt í
bókmenntasögu allra þjóða
nema íslendinga, að gera frum-
leg og merkileg skáldrit á út-
lendu máli. Hann hefir verið
af fremstu rithöfundum á
danska tungu síðastliðinn ald-
arfjórðung. Og þegar hann
hverfur frá Danmörku til ætt-
jarðar sinnar, þá er hann
kvaddur með mikilli virðingu af
alþjóð manna í dvalarlandi sínu.
Nú byrjar nýr þáttur í æfi hans,
að afloknu fimmtugsafmælinu.
Hann nemur land í ættbyggð
sinni, Fljótsdal. Hann kaupir
eina af fegurstu stórjörðum
fjórðungsins, Skriðuklaustur.
Hann húsar bæ sinn íturmann-
lega, eins og skáld fornaldar-
starfa á sama hátt og flestar
deildir Sambandsins, með því að
flytja til landsins erlendar
neyzluvörur og selja framleiðslu
landsmanna erlendis, fá að öll-
um jafnaði leyfi hjá gjaldeyris-
og innflutningsnefnd, til að nota
það sem inn kemur fyrir útlend-
ar vörur þeirra til greiðslu á inn-
fluttum vörum. Eimskipafélag
íslands hefir óátalið af gjald-
eyris- og innflutningsnefnd
fengið að innheimta farmgjöld
í erlendum gjaldeyri,eftirþvísem
samningar hafa tekizt við við-
skiptamenn óg ráðstafa því
fé til þarfa sinna erlendis. Að
lokum koma togarafélögin, sem
ráðstafa sjálf mjög miklu af
andvirði ísfisksins, og stundum
öllu andvirðinu, til kaupa á vör-
um til útgerðarinnar.
Það má annaðhvort kenna
miklum ókunnugleika, eða mik-
illi hlutdrægni, að í umræðum
um gj aldeyrisskiptinguna hefir
því verið leynt, að bæði margir
kaupmenn og margir útgerðar-
menn hafa umráð yfir sínum
gjaldeyri, samhliða því að ráö-
izt hefir verið á samvinnumenn
fyrir að þeir sæktust eftir
hlunnindum fyrir sína fram-
leiðendur, sem ekki væru veitt
öðrum.
Skýrsla um skiptingu á gjald-
eyri Sambandsins árið sem leið,
er á þessa leið:
innar, sem fluttu húsavið til ís-
lands að afloknum herferðum
og skáldagöngum til erlendra
konunga. Þess má vænta að
með sextugsaldrinum hefjist ný
æska í bókmenntastarfi þessa
merkilega íslendings, sem þjóð-
in er að endurheimta eftir langa
burtveru.
II.
Saga Gunnars Gunnarssonar
er í aðaldráttum kunn flestum
íslendingum. Hann er alinn upp
á Austurlandi við hin mennt-
andi og þroskandi lífskjör hins
fátæka sveitadrengs. Hann miss-
ir móður sína ungur. Man hana
vel og þráir hana mjög. Laust
eftir fermingaraldur gefur hann
út skáldskap, sem sýnir hvert
hugur hans stefnir, en er ekki
sérstaklega frábrugðinn við-
leitni margra listhneigðra ungra
manna. Gunnar þráir andlega
starfsemi. En í átthögum hans
var enginn skóli við hans hæfi.
Reykjavík var langt í burt, og
margar hindranir á menntaleið
þar fyrir efnalitinn Austfirðing.
Gunnar fór aðra leið. Hann
gekk á skóla í Danmörku einn
eða tvo vetur, lagði mikla stund
á að nema tungu Dana sem bezt
og gerði síðan tilraun með að
vera rithöfundur í Danmörku.
Sú barátta stóð nokkur ár.
í grein í Tímanum 27. maí —
Andi lampans -— minnist Magn-
ús F. Jónsson á Torfastöðum í
Húnavatnssýslu meðal annars á
þá viðleitni til umbóta, að nota
norska stálsetta sláttuljái, í stað
ensku ljáblaðanna. Nefnir hann
afskipti mín af því á mjög vin-
samlegan hátt, og kann ég hon-
um þakkir fyrir það, málefnisins
vegna. Um leið nefnir Magnús að
mjög sé ábótavant hverfistein-
um þeim, er bændur nota, og
ennfremur, að mjög vanti
„mýkri og heppilegri brýni en
Carborundum-brýnin“. Þetta
gefur mér tilefni til þess að
minnast nokkuð á þetta þrennt:
ljáina, hverfisteinana og brýnin.
Skal játað að það hefði ég átt að
gera oft fyrri, en sökum þess á
hvern hátt ég hefi verið riðinn
um deilt, er það, hvort rétt sé
að gera ráð fyrir að samvinun-
félögin afhendi allt að 40% af
gjaldeyri sínum til annarlegra
þarfa.
X.
Ég álít að rök þau, sem hér
hafa verið færð fram, séu full-
komlega nógu örugg til fullrar
skýringar á málstað samvinnu-
manna í gj aldeyrismálunum.
En til fróðleiks ókunnugum
lesendum vil ég bæta við nokkr-
um atriðum til skýringar.
fslenzk verzlun er veltufjár-
frek, af því að margar helztu
framleiðsluvörur íslendinga
seljast ekki fyrr en mörgum
mánuðum eftir að framleið-
endur hafa fest mikið fjármagn
og vinnu í vörunni. Af þess-
um orsökum hefir ríkið og
bankarnir orðið að taka stórlán
erlendis til að bæta úr fjár-
magnsþörf atvinnuveganna.Hef-
ir þetta lánsfé orðið torfengið
íslendingum.
Síðan Sambandið hóf verzl-
unarstarfsemi sína, hefir það
haft bankalán erlendis. Hafa
þessi lán orðið um 4 milljónir
króna og verið að mestu veitt án
bankaábyrgðar eða annarra
trygginga héðan að heiman.
Sambandið hefir þannig aflað
sér þessa mikla lánstrausts án
tilverknaðar annarra. Ef S. í. S.
væri svift möguleikunum til þess
að standa í skilum við hina er-
lendu banka, mundi þjóðin tapa
veltufjárlánum, sem nema um
4 milljónum kr., og eru engar
líkur til að aðrar stofnanir hér
á landi gætu aukið lán sín er-
lendis sem þessu nemur. En þessi
röksemd sýnir alveg sérstaklega
hve þýðingarmikið starf Sam-
bandsins er fyrir fjármálatraust
þjóðarinnar. J. J.
Gunnar var útlendingur. Hann
var fátækur. Hann átti enga að
sem gátu hjálpað honum. Hann
var auk þess að gera tilraun, sem
flestum hefir misheppnazt, að
verða mikið skáld á erlendri
tungu.
Eftir mörg vonbrigði og mikl-
ar þjáningar vann Gunnar
Gunnarsson sigur. Hann var
rithöfundur á dönsku. Honum
var veitt nokkur eftirtekt. Með-
byrinn kom i segl hans. Og eftir
nokkra stund kom hin fulla
viðurkenning. Hann vaknaði
einn morgun og var orðinn
frægt skáld um öll Norðurlönd,
nema á íslandi. Skáldfrægð
Gunnars Gunnarssonar var
byggð með Borgarættinni, og
hefir síðan farið vaxandi. Bæk-
ur hans eru nú mjög lesnar af
þýzkumælandi þjóðum, og byrja
að hafa áhrif í löndum Engil-
saxa. En lengra komast ekki
norræn skáld, nema H. C. And-
ersen einn.
III.
Gunnar Gunnarsson hafði í
sér of mikið af einkennum
hinna fornu víkinga til að vera
hrifinn af stórborgalífi. Hann
undi aldrei í Khöfn til lengdar
en festi byggð sína út á Sjálandi.
Þar hefir hann ritað flestar
bækur sínar og þar hefir hann
unað bezt. íslenzka sveitin var
honum hugstæð öllu öðru frem-
ur. Næstbezt var danska sveitin,
meðan dvalið var erlendis. En
eftir því sem árin liðu tók heim-
þráin meira og meira að gera
vart við sig. Gunnar Gunnars-
son tók að hreyfa því við góð-
kunningja sína á íslandi að sig
við gerð hinna svokölluðu Ey-
lands-ljái, smíði þeirra og inn-
flutning, hefi ég heldur viljað
leiða hjá mér að skrifa um þá,
hefi talið hætt við að slíkt yrði
tekið sem einhliða meðmæli.
Þegar ég byrjaði að starfa fyr-
ir Búnaðarfélag íslands 1921, og
fluttist til Reykjavíkur frá Nor-
egi,hafði ég með mér hina fyrstu
stálsettu ljái, er ég hafði valið
eftir minni reynslu, en í Noregi
eru notaðar mjög margar og
mismunandi gerðir af slíkum Ijá-
um. Næstu ár fékk ég svo verk-
smiðjuna til þess að smíða sér-
staka gerð af ljáum til reynslu
hér á landi.
Fyrstu árin var Ijáunum mest
úthlutað gefins. Studdi B. ísl. að
því að það væri kleyft. Sá meðal
bænda, er fyrstur mann greiddi
götu þessarar nýbreytni, og taldi
hana ákveðið til framfara, var
Ágúst í Birtingaholti. Vann hann
að útbreiðslu ljáanna um Suður-
urlandsundirlendið. Einnig náðu
ljáirnir fljótt „fótfestu“ í Húna-
vatnssýslu. Munu þar jafnframt
hafa verið reyndir norskir ljáir
af öðrum gerðum.
k Árið 1927, er ég fór að starfa
fyrir S. í. S., tók það við sölu ljá-
anna, sem þá var orðin töluverö.
Síðan hefir salan síaukizt og
nemur nú um 9 þúsund ljáum á
ári. Eftir ósk verksmiðjunnar,
sem smíðar ljáina, hefi ég leyft
að hún auðkenni þá með merk-
inu „Eylandsljár“. Útbreiðsla
ljáanna og notkun mun nú orðin
almenn um mikinn hluta lands.
í Múlasýslum, Þingeyjarsýslum
og Eyj afj arðarsýslu er notkun
þeirra þó mjög lítil. Hvað veldur,
„er það óskiljanleg tregða til ný-
breytni?“, eins og Magnús á
Torfastöðum kemst að orði í
Tímanum. í gamni hefi ég sagt,
að ljáirnir kæmust ekki yfir
fjallgarðinn milli Skagafjarðar
og Eyjafjarðar og ekki yfir Al-
mannaskarð austan Hornafjarð-
ar. —
Hverfisteinar voru á tímabili
orðnir fágætir hjá bændum. Náði
það vitanlega engri átt, því þótt
ensku ljáirnir væru dengdir, er
hverfisteinn nauðsynlegt bús-
áhald til þess að hvetja önnur
eggjárn. Eylandsljáirnir verða
ekki notaðir nema völ sé á góð-
um hverfisteini. Það þarf að
draga þá á oft og vandlega.
Tvisvar á dag, ef slegið er allan
daginn. Draga vel á, en brýna
vægilega. Yfirleitt munu kaup-
félögin nú orðið flytja góða
hverfisteina, en of mikið af litl-
um steinum. Menn ættu að gæta
þess að kaupa aldrei minni
steina en 18", helzt 20"—24"
| steina. Ég hefi litið svo á, að
langaði til að flytja heim. Þeir
lögðu ekki meira en svo trúnað
á að þetta væri alvara. Skáldin
lifa hvort sem er í draumum,
sem þau leitast við að gera að
veruleika. Og að lokum fram-
kvæmdi skáldið þessa hugsjón
og með þeim hætti, sem mest
var að skapi samlöndum hans.
Hann afréð að setjast að í sveit
á stórri jörð og vera bæði skáld
og bóndi í ættbyggð sinni. Nú
mun vera byrjað að leggja horn-
stein að veglegum, nýjum stór-
bæ að Skriðuklaustri og rafstöð,
sem hitar og lýsir nýja heimil-
ið og nokkra aðra bæi. Á Klaustri
verður aftur mannmargt heim-
ili og mikið athafnalíf.
Heimför Gunnars Gunnars-
sonar varð almennt ánægjuefni
á íslandi, og þóttu tíðindi um
öll Norðurlönd. Menn fundu að
hér var um að ræða nýtt við-
horf. Fyrir hálfri öld, þegar
Gunnar Gunnarsson var barn
að aldri, var það siður flestallra
efnaðra manna í kauptúnum á
íslandi, að flytja sig til Dan-
merkur og eyða þar fjármunum
sínum á síðustu árum æfinnar.
Þessum mönnum þótti ekki líf-
vænt nema við gróðavænleg at-
vinnustörf. Þeim þótti lítið var-
ið í landið og gæði þess. Þeim
fannst landið ömurlegt, og þeir
sáu ekki í því neina fegurð. Þess
vegna fluttu þeir til annarra
landa jafnskjótt og ástæður
leyfðu.
En vaxandi frelsi og fram-
farir á íslandi breyttu þessu
viðhorfi. Smátt og smátt sáu
börn landsins, að þau höfðu erft
gott land og fagurt. Ferðalög til
Yfir landamærín
1. Koinmúnistar þykjast hafa ramma
andúð á burgeisum. Heilindin í þessu
má marka á því, að formaður flokksins
„út á við“, Héðinn Valdimarsson greið-
ir á þessu ári 5407 kr. í tekjuskatt, 988
kr. í eignarskatt og 1485 kr. í útsvar.
2. Vísir segir á þriðjudaginn „að sú
hafi verið tíðin, að Reykvíkingar skipt-
ust í flokka um hitaveitumálið". Já,
sú var tíðin, að Vísir og Morgunblað-
ið reyndu eftir megni að espa Reyk-
víkinga gegn Jónasi Jónssyni fyrir þá
firru, að láta reisa alþýðuskóla á heit-
um stað. En árangur þeirra ráðstaf-
ana varð svo glæsilegur, að hann ýtti
meira en nokkuö annað undir hug-
myndina um hitun Reykjavíkur með
laugarvatni.
3. í útvarpsumræðum um daginn
sagði Einar Olgeirsson að fulltrúi
Framsóknarfl. í bæjarstjórn Siglu-
fjarðar hefði kosið kommúnista í bæj-
arstjórastarfið. Eysteinn Jónsson bar
þetta til baka. Þjóðviljinn varð mjög
æstur og hefir lýst E. J. ósanninda-
mann að þessu og birtir skeyti um að
varafulltrúi flokksins hafi kosið Áka
Jak. — E. J. leiðrétti þetta í umræð-
unum eftir ósk aðalbæjarfulltrúa
flokksins á Siglufiröi og er ekki norður
þar kannast við frásögn fréttaritara
Þjóðviljans um þetta mál. X.—Y.
bændur gætu smíðað hverfi-
steinsútbúnað um steinana og
sett þá upp sjálfir, eða fengið
búhaga menn innan sveitar til
þess að gera það. Yfirleitt er of
mikið að því gert að kaupa am-
boð, hemla o. fl„ o.'fl., smærri
búsáhöld frá Reykjavík. Hluti,
sem hagir menn gætu, og mættu
eins vel hafa atvinnu af að
smíða í sveitunum eða smá-
þorpum viðkomandi héraða.
Á Eylandsljáina, eins og öll
önnur bitjárn úr góðu stáli, þarf
að nota fíngerð brýni og brýna
vægilega. Mér er vel ljóst, og
hefi oft bent á það, sem Magnús
á Torfastöðum bendir á í grein
sinni í Tímanum, að Carborund-
um-brýnin, sem kaupfélögin
selja mest af, eru of gróf og lítt
hæf á Eylandsljáina, þótt þau
kunni að eiga vel við ensku ljá-
ina. Ég hefi fengið fluttar inn
og reyndar ýmsar aðrar tegundir
af brýnum, og get bent á, að
minnsta kosti tvær tegundir,
sem eru miklu betri en Carbor-
undum-brýnin ensku, og er
verksmiðja sú, er smíðar Ey-
landsljáina, mér sammála um
það. Önnur tegundin eru „norsk
steinbrýni“, sem fást sem stór
óslípuð brýni, og eru þung í
hendi og þykja því heldur ómeð-
færileg. En þau fást einnig til-
skorin og slípuð, og þannig unn-
in eru þau seld með mismunandi
nöfnum, t. d. Silverbrýni. Hin
tegundin, sem ég get mælt með,
eru „tilbúin“ brýni, sem nefn-
ast Foss-brýni. Þau eru eins í
laginu og Carborundum-
brýnin, og fást mismunandi gróf.
Foss-brýni nr. 102 eru hæfilega
fíngerð. Foss-brýni nr. 101 eru
aftur á móti fín í annan endann
en grófari i hinn og geta þvi
(Framh. á 4. síðu)
Ameríku hættu. En innanlands
gerðist mikið landnám. Reykja-
vik og nokkrir aðrir kaupstaðir
seiddu til sín fólkið úr dreif-
býlinu með ómótstæðilegum
krafti, og mannfátt varð eftir á
mörgum heimilum. Hin dreifða
byggð stóð höllum fæti í sam-
keppni við sjávarströndina. Sú
trú, sem áður fyrr hafði lokkað
þá, sem mest höfðu efnin úr
landi, hafði nú fengið nýtt verk-
efni. Hún hændi mikið af æsku
landsins burtu úr hinum fögru
sveitabyggðum. Þar var að verki
ný þjóðflutningaalda, en ekki
yfir heimshafið.
Heimkoma Gunnars Gunn-
arssonar skálds er í tvennum
skilningi það, sem áður var kall-
að „slagbrandur í flóttans dyr-
um.“ Gunnar Gunnarsson kom
til íslands frá Danmörku. í aug-
um hans var hið kalda og fjöll-
ótta ættland meira virði en hin
mildu sund og beykiskógar Dan-
merkur. Og skáldið flutti ekki
til höfuðstaöarins eða hinna
stærri kaupstaða. Heldur ekki
til hinna tveggja mestu sveita-
byggða á landinu sunnan og
vestanverðu. Hann spurði ekki
um þéttbýli, góðar samgöngur
né steinilagðar götur eða torg.
Hann flutti beint heim í sína
sveit, grasi vafinn, fagran dal á
Austurlandi, þar sem vorgolan
er orðin heit á leiðinni frá Golf-
straumnum norður yfir Vatna-
jökul og öræfin.
Hér eftir er það að minnsta
kosti eftirtektarvert fyrir ungu
kynslóðina í landinu, að frægur
og sæmilega efnum búinn ís-
lendingur á miðjum aldri kýs
Árið 1938 fékk Sambandið fyrir íslenzkar vörur
frjálsan gjaldeyri ............................. kr. 5.178.000,00
Fyrir vörur S. í. S„ sem seldar voru til Þýzka-
lands, kom inn .................................. — 4.444.000,00
Fyrir vörur S. í. S„ sem seldar voru til Ítalíu,
kom inn ......................................... — 20.000,00
Fyrir fisk, sem Sölusamband ísl. fiskframleið-
enda seldi í umboði S. í. S................ — 2.007.000,00
Samtals kr.
Af þessu fengu bankarnir:
Af andvirði vara seldra til Þýzkalands .......... kr.
Allt andvirði vara seldra til Ítalíu ............. —
Allt andvirði fiskjar, sem S. í. F. seldi ....... —
Samtals kr. 4.996.000,00
11.694.000,00
2.969.000,00
20.000,00
2.007.000,00
nokkurt annað blað á þeirri leið,
að hafa gagnkvæm og eðlileg
skipti við kaupendur. En um
nálega tuttugu ára skeið hefir
hann verið líkt settur eins og sá
kaupfélagsstjóri, sem hefði fyrir
keppinauta við sömu höfn
nokkrar verzlanir, sem gæfu við-
skiptamönnunum ár eftir ár
allar daglegar nauðsynjar. Því
kaupfélagi yrði erfitt um starfið.
Tíminn hefir samt lifað af þessa
rausn með hjálp margra góðra
manna. Og nú ætla aðstandend-
ur Tímans að leysa þessa þraut
á þann hátt, að innan fárra
mánaða verði farið að borga öll
blöð, sem menn annars vilja sjá
á heimilum sínum. J. J.
Frá þessu má þó draga krónur
397.000,00, sem Landsbankinn
greiddi fyrir Sambandið til ít-
alíu og hægt er að líta svo á, að
teknar hafi verið af andvirði
fiskjarins. Þá verða eftir krónur
4.599.000,00 af gjaldeyrinum,
sem gengið hafa til bankanna.
Er það 39y2% af þeim gjald-
eyri, sem inn hefir komið árið
1938 fyrir vörur, sem Sambandið
hefir selt til útlanda.
Ég vænti, að þessar skýringar
nægi til þess, að hér eftir verði
öllum sæmilega viti bornum
mönnum ljóst, hve sterka rétt-
lætisaðstöðu samvinnufélögin
hafa í gjaldeyrismálum og að
það eina, sem hér eftir verður
JÓNAS JÓNSSON:
Gunnar Gunnarsson
kemur heim