Tíminn - 31.08.1939, Page 2

398
TÍMITVIV, fimmtndaginii 31. ágiíst 1939
100. hlað
Hræddfr menn
með sUeint mál
^ímirm
Fitntudaginn 31. ágúst
Rauðkumálíð
Það má næstum furðulegt
heita, hversu mikill styr hefir
orðið um hið svonefnda Rauðku-
mál.
Málið er sérstaklega einfalt og
hver meðalgreindur maður ætti
ekki að þurfa langan umhugsun-
artíma til þess að geta áttað sig
á því.
Öllum kemur saman um, að
nauðsynlegt sé að auka bræðslu-
getu síldarverksmiðjanna í land-
inu. Um það atriði þarf því ekki
frekari umræður.
Langflestir munu einnig sam-
mála um, að nauðsynlegasta
aukning sildarverksmiðjanna sé
stækkun ríkisverksmiðjunnar á
Raufarhöfn. Enginn ágreiningur
virðist heldur um það, hversu
mikil stækkun hennar eigi að
vera.
Hitt veldur ágreiningi, hvort
næsta skrefið skuli vera. Eru að-
allega uppi tvær stefnur. Önnur
er sú, að Siglufjarðarbær byggi
5000 mála verksmiðju í stað 1000
mála verksmiðju, sem hann rek-
ur nú. Hin er sú, að frekar eigi
að stækka ríkisverksmiðjurnar
þar um 5000 mál.
Þegar athugaðar eru þessar
tvær leiðir, ætti engum að
blandast hugur um, hvor þeirra
sé æskilegri og sjálfsagðari. —
Byggist það á þessum ástæðum:
Stækkun ríkisverksmiðjanna
kostar nokkrum hundruð þús. kr.
minna en ný verksmiðja og er
meginhluti þess mismunar í er-
lendum gjaldeyri.
Reksturskostnaður yrði mun
minni hjá ríkisverksmiðjunum
en bæjarverksmiðjunni, vegna
þess að þær þyrfti ekki að fjölga
starfsliði sínu að ráði, þótt
vinnslugeta þeirra ykist.
Siglufjarðarbær hefir ekkert
fjármagn til að leggja í verk-
smiðjubyggingu. Hann verður
því að fá allt að láni. Hafði bær-
inn gert sér vonir um að fá
nokkurt erlent lán gegn ábyrgð
Útvegsbankans og Útvegsbank-
inn lánaði síðan viðbótina úr
sínum eigin vasa. Þar sem ríkið
ber ábyrgð á Útvegsbankanum,
myndi sá skellur, sem hlotizt
gæti af þessari framkvæmd, því
raunverulega Ienda á ríkinu. —
Þessi verksmiðja væri því raun-
verulega rekin á ábyrgð ríkisins
eins og hinar verksmiðjurnar, en
því fylgdi sá aukni ókostur, að
það gæti engu ráðið um stjórn
hennar.
Þessar röksemdir eru hver um
sig svo þungar á metum, að eng-
um heilvita manni ætti að koma
til hugaT að frekar ætti að
byggja bæjarverksmiðjuna en að
auka ríkisverksmiðjurnar. Frá
sjónarmiði þjóðarinnar, sem
vantar fjármagn og gjaldeyri til
margvislegra framkvæmda, er
það hreinasta óráð, að fara ekki
ódýrustu leiðina til að auka síld-
arverksmiðjurnar. Frá sjónar-
miði útgerðarmanna og sjó-
manna er það meginatriði, að
verksmiðjurnar verði auknar á
þann hátt, að bræðslukostnaður-
inn verði sem allra minnstur,
svo þeir geti borið sem mest úr
býtum. Frá sjónarmiði ríkisins
verður vitanlega að gæta þess
vandlega, að það geti ráðið sem
mestu um stjórn þeirra fyrir-
tækja, sem rekin eru á ábyrgð
þess.
Þeir menn, sem hafa barizt
fyrir bæjarverksmiðjunni, hafa
ekki haft neitt þessara sjónar-
miða í huga. Þeir hafa ekki litið
á málið frá sjónarhæð þjóðar-
hagsmunanna, ríkisins, sjó-
mannanna eða útgerðarmann-
anna. Þeir hafa ekkert um það
skeytt, að láta ráðdeild og fyrir-
hyggju stjórna gerðum sínum.
Þeir hafa einblínt á það, að
kommúnistar voru búnir að afla
málinu nokkurra vinsælda á
Siglufirði. Þeir hafa eingöngu
látið stjórnast af hinni pólit-
isku veiðivon. Fyrir henni varð
alt annað að víkja.
Framkoma þeirra jafnaðar-
manna og Sjálfstæðismanna,
sem veitt hafa Rauðkumálinu
gengi, verður ekki skýrð á ann-
an hátt.
Það má næsta furðulegt telja,
hversu kommúnistum hefir tek-
izt að telja Siglfirðingum trú
um nauðsyn bæjarverksmiðj-
unnar. Sannleikurinn er sá, að
atvinnuþörf Siglfirðinga sjálfra
krefst ekki aukningar síldar-
verksmiðja þar á staðnum, því
þeir hafa næga atvinnu yfir
síldveiðitímann. Það, sem Sigl-
firðingar þarfnast miklu frekar,
er eitthvert atvinnufyrirtæki,
sem skapar vinnu yfir veturinn,
og hefði bæjarstjórnin ætlað að
gera atvinnumálum þeirra gagn,
átti hún að láta það atriði til
sín taka. Það er líka fullkomin
draumsýn, að láta sér detta í
hug, að hin nýj a verksmiöj a yrði
tekjulind fyrir bæjarfélagið, þar
sem hún myndi, sökum sam-
keppni ríkisverksmiðjanna,
verða að selja vinnu sína fyrir
áætlað sannvirði. Hún hefði því
langtum meiri skilyrði til að
tapa en græða. Hinsvegar lýsir
þetta vel hugarþelinu til sjó-
manna, þar sem ætlazt er til, að
okur á síldarvinnslunni verði
gróðavegur fyrir bæinn.
Siglfirðingar verða því að
fara aðra leið, ef þeir ætla að
skapa sér aukna vetraratvinnu
og bænum nýrra tekna.Væri for-
ráðamönnum bæjarins vissulega
nær að reyna að leita nýrra úr-
ræða en að fla'gga með mál, sem
ekki kemur að neinu gagni í
þessum efnum. Slíkt getur ekki
verið gert til annars en að draga
athyglina frá úrræðaleysinu og
aumingjaskapnum.
Rauðkumálið hefir nú fallið
úr sögunni, þar sem bankaráð
Útvegsbankans hefir ekki þorað
að leggja mörg hundruð þús. kr.
í áhættufé vegna þessa fyrir-
tækis. Vonandi er með því kveð-
in niður sú tilraun, að auka
síldarverksmiðjurnaT í landinu
á dýrari og óhagkvæmari hátt
en þörf krefur, eyða þannig
miklu fé að óþörfu og gera
reksturinn óheilbrigðan. Þess
ætti jafnframt að mega vænta,
að það kæmi ekki fyrir aftur, að
menn úr ábyrgum stjórnmála-
flokkum láti pólitíska veiði-
mennsku hafa meiri áhrif á
gerðir sínar en skynsamlega
ráðdeild og hagsmuni þjóðar-
heildaxinnar. Þessir menn mega
líka vera þess fullvissir, að
meirihluti þjóðarinnar hefir það
heilbrigða dómgreind, að því
fylgir engin pólitísk gæfa að
þreyta slíkt kapphlaup við kom-
múnistana.
Afstaða Framsóknarflokksins
hefir alltaf verið skýr og ein-
dregin í þessu máli. Hann vill
auka síldarverksmiðjurnar á
hinn ódýrasta og hagkvæmasta
hátt. Þess vegna hefir hann ver-
ið andvígur byggingu bæjar-
verksmiðjunnar á Siglufirði og
andstöðu hans má fyrst og
fremst þakka, að ekki var hrap-
að að neinu í því máli með fyr-
irhyggjuleysi. Þess vegna vill
hann fyrst stuðla að byggingu
Raufarhafnarverksmiðjunnar og
síðan að aukningu ríkisverk-
smiðjanna á Siglufirði. Þessari
NIÐURLAG
Það er vafalaust nokkuð erfitt
fyrir þroskað og heilbrigt fólk að
skilja hugsunarhátt þeirra
manna, sem nú hefir verið lýst
með þeirra eigin orðum. En til
að geta skilið þá og gerðir þeirra,
verða menn að átta sig á því, að
þeir eru að mjög verulegu leyti
andlega lamaðir menn. Hin
rússneska byltingartrú hefir
ekki aðeins fryst, heldur bein-
línis hraðfryst, mikilvæga þætti
af sálarorku þeirra.
Þetta sést strax á Kristni
Andréssyni. Hann er vafalaust
ekki neitt gáfnaljós, en hann er
heldur ekki flón að eðlisfari.
Hann gefur sig við bókmennta-
námi í Þýzkalandi. Hann á að
skrifa fyrir styrk þann, sem hið
fátæka íslenzka mannfélag veit-
ir honum, ritgerð um þýzk skáld
og það sum þeirra, sem mest ber
á í heimsbókmenntunum. Hann
gerir það ekki. Hann finnur ekki,
að honum beri að standa í skil-
um við þá stofnun, sem styrkti
hann. Og eftir að hann hefir
tekið byltingartrúna, finnst hon-
um jafnvel hin frægustu skáld,
sem lifað höfðu fyrir byltinguna
1917, of lítil verkefni fyrir sig, og
hið borgaralega íslenzka ríki of
vesælt til þess að hann þurfi að
Eftir því, sem dagblöðin í
Reykjavík herma, var haldinn
einkennilegur æsingafundur í
Siglufirði síðastliðinn sunnu-
dag. Kommúnistar stóðu fyrir
því fundarhaldi með einhverj-
um liðstyrk frá Alþýðuflokkn-
um og Sjálfstæðismönnum. Á
fundinn var boðið meirahluta
verksmiðjustjórnarinnar, aðeins
í því skyni að geta ráðizt á þá
menn með dónaskap, án þess að
þeir ættu að hafa nokkra veru-
lega aðstöðu til að skýra málin
frá sinni hlið. Þegar sýnt var að
ekki átti að beita mannasiðum,
gekk verksmiðjustjórnin af
fundi. Kommúnistar og fylgi-
fiskar þeirra, Erlendur Þor-
steinsson og Finnur Jónsson,
héldu þá áfram árásum og ill-
indum við fjarstadda menn. En
þegar þeir Þormóður Eyjólfsson,
Þorsteinn M. Jónsson og Sveinn
Benediktsson gengu út, eggjaði
Áki Jakobsson samherja sína
opinberlega til að beita stólfóta-
aðgerðum og ráðast með ofbeldi
á þessa „heiðursgesti“ fundar-
ins, en þeirri ósk hans var ekki
hlýtt. Eini verulegi árangurinn
af fundinum var sá, að í fund-
arlok samþykktu kommúnistar
og Finnur Jónsson á ísafirði, að
Þormóður Eyjólfsson, sem í 20
ár hefir verið mestur og áhrifa-
ríkastur maður i bænum um
efnahag og menningarmál
Siglufjarðar, skyldi tafarlaust
leggja niður umboð sitt í bæj-
arstjórn kaupstaðarins. Meðan
hitinn var í stólfótaliðinu fannst
því auðsýnilega, að það væri
móðgun við staðinn, að í bæjar-
stjórninni væru menn, sem
hefðu eitthvað til brunns að
bera annað en þá eiginleika,
sem skína á þeim samkomum,
þar sem menn hafa lagt klæði
menningar og góöra siða til
hliðar um óákveðinn tíma.
Fundarboðendur byrjuðu
samkomu sína með því að gera
sitt ítrasta til að hindra, að sjó-
menn og útgerðarmenn gætu
komizt inn í fundarhúsið. Þar
kom fram hin gamalkunna að-
ferð ýmsra verklýðsleiðtoga að
fórna rétti og hagsmunum sjó-
manna hvenær sem því er að
stefnu mun hann fylgja fast
fram og beitast fyrir því, að
framkvæmdum verði hraðað
eins mikið og geta þjóðarinnar
leyfir. En þess þurfa menn að
gæta vel, að þótt margar fram-
kvæmdir séu þarfar og nauðsyn-
legar, leyfir geta þjóðarinnar
það ekki, að þær séu gerðar all-
ar í einu.
efna skuldbindingar gagnvart
því.
Þeir menn, sem halda því fram
að bókmenntir menntaþjóðanna
hafi verið mjög vesalar fram að
1917, en þá gerbreytzt og orðið
tröllauknar í andlegum skilningi,
eru áreiðanlega ekki dómbærir í
þessum efnum. Því að sannleik-
urinn er sá, að allar mennta-
þjóðir heimsins og þar á meðal
íslendingar, hafa á löngum und-
angengnum tíma skapað glæsi-
legar bókmenntir, en síðan bol-
sévikar í Rússiandi tóku völd
hefir ekki upp úr þeim jarðvegi
þar í landi, né í nokkru öðru
landi, komið neinn bókmennta-
gróður, sem er sambærilegur við
þriðja og fjórða flokks höfunda
fyrri alda, hvað þá að nokkurt
vit sé í að tala um sýnilegt upp-
haf á miklu, nýju tímabili. Það
er kunnara en frá þurfi að segja,
að „borgaraleg" skáld, sem tekið
hafa trú bolsevika, bæði sögu-
skáld og ljóðskáld, hafa misst við
það gæfu og gengi. Efnileg skáld
hafa lamazt af hraðfrystingu
byltingartrúarbragðanna. Verk
þeirra hafa hætt að seljast. Þýð-
ingarmöguleikar og útgefendur
hafa tapazt. Skáld, sem sjá ekki
annað í mannlífinu kringum sig
en glæpi, lítilmennsku og sóða-
skipta. Sjómaðurinn má vera í
óvissunni um afkomu sína eins
og landbóndinn. En lífvörður
æsingamanna í landi á að vera
tryggður gegn öllum óhöppum,
líka því, ef síldin bregst með
öllu.
Tvennt er einkennilegt við
þetta stólfótabrask á Siglufirði:
Form fundarins og efni fundar-
ins. Málefni íundarins var það,
að Helgi Guðmundsson hafði í
vetur og sumar verið i félags-
skap við kommúnista í Siglufirði
um að koma upp síldarbræðslu.
Bærinn, undir stjórn kommún-
ista, hafði býsna lítið að leggja
fram í fyrirtækið, nema þann
viturleik og þá menningu, sem
þeirra liö sýndi á sunnudags-
fundinum. Útvegsbankinn, sem
er eign allra landsmanna, átti
að ábyrgjast mikinn hluta láns-
ins erlendis og leggja fram
mörg hundruð þúsund íslenzkar
krónur í mannvirkið. Þegar til
kom, voru 4 af 5 fulltrúum í
bankaráði Útvegsbankans mót-
fallnir því, að Útvegsbankinn
væri áfram í ílatsæng og braski
með Helga Guðmundssynl og
Áka Jakobssyni. Bankaráðið
hafði bæði skyldu og vald til að
taka lokaákvörðunina um
þetta efni og bankaráðið áleit
auðsýnilega, að það hefði betur
vit á, hvað bankanum hentaði
um ábyrgðir og fjárútlát heldur
en kommúnistar á Siglufirði.
Sama bankaráðið hafði nokkr-
um vikum áöur tekið af Helga
Guðmundssyni aðal forustuna
um málefni bankans. Banda-
mönnum hans í Siglufirði má
vera það ljóst, að hér eftiT þýðir
þeim ekki að gera til hans ó-
sanngjarnar kröfur.
Ef um sæmilega mannaða
fundarboðendur hefði verið að
ræða, myndu þeir hafa sagt um
málsmeðferð fundarins: Hér eru
sumir menn, sem álíta landinu
og bænum heppilegt að stækka
Rauðku. En hér eru líka aðrir
menn og alveg sérstaklega meiri
hluti verksmiðjustjórnar, sem
er mótfallinn þessari stækkun
eins og hún er ráðgerð. Við
höldum fund um þetta mál og
skiptum ræðutíma jafnt milli
beggja aðila. Fundarmenn fá þá
að heyra rökin frá báðum hlið-
um og geta myndað sér skoðanir
um málið. En í stað þess beita
fundarboðendur ítrustu hlut-
drægni í öllu, bæði um fundar-
sókn við útgerðarménn og sjó-
menn og síðan varna þeir öðrum
málsaðilanum nálega alveg að
geta skýrt málið frá sínu sjón-
armiði.
Framkoma Finns Jónssonar,
skap, setja sjálfa sig í andlega
myrkvastofu.
Sú skoðun K. A., að hinar eig-
inlegu heimsbókmenntir séu lít-
ils eða'einskis virði, og að hinn
fábreytti, einhæfi, neikvæði og
bölsýni skáldskapur byltingar-
sinna sé upphaf að stórfelldu
endurfæðingartímabili, ber vott
um þekkingar- og dómgreindar-
leysi á hæsta stigi. Þær niður-
stöður, sem slíkur maður kemst
að í þessum efnum, eru í einu al-
rangar og algerð ósannindi. Það
þarf varla að orðlengja það, hve
lítil gifta muni fylgja því, að
æska landsins hafi svo fáráðan
mann sér til brautargengis um
andleg mál.
Kristinn Andrésson á að hafa
numið íslenzku við háskóla ís-
lands. En varla verður sagt að
hann geri þessari stofnun veru-
lega sæmd með ritfærni sinni
og meðferð á móðurmálinu.
Hann segir:„byltingar fóru jafn-
vel fram í nokkrum löndum“ . .
„þó tókst að draga úr mætti
þessara áhrifa". Hann byrjar
málsgrein með þessum hætti:
„Langt inn í raðir borgarastétt-
arinnar“. Ennfremur: „Skáldin
hafa haldið dómsdag yfir sjálf-
um sér og gamla heiminum". Og
um þessi nýdæmdu skáld segir
K. A.: „Líf þeirra er undirbúið
fyrir hinar fagnaðarríkari stað-
reyndir tímanna." — Stórkost-
lega æsing vakti það meðal borg-
arastéttanna frönsku.“ — „Þeg-
ar A. G. gekk yfir til kommúnis-
mans.“
Þessi maður, sem hefir leyft
sér að taka nafn frægustu bókar,
sem rituð hefir verið á íslenzku,
Erlends Þorsteinssonar og Áka
Jakobssonar sýnir, að þeir hafa
ekki treyst sér að verja mál sitt
nema með ofbeldi. Þeir hafa vit-
að, hve vonlaus var málstaður
þeirra og þeir hafa, sem ekki er
óskynsamlegt í sjálfu sér, van-
treyst hæfileikum sínum til að
mæta andstæðingunum í drengi-
legum rökræðum. Fundarboð-
endur hafa þess vegna sýnt að
þeir vantreystu bæði sjálfum sér
og málstað sínum.
Hitt atriðið, tregða banka-
ráðsins að leggja út í verk-
smiöjubyggingu, verður skiljan-
leg, ef athugað er strand Helga
Guðmundssonar með alveg hlið-
stætt mál fyrir nokkrum árum.
Hann ætlaði þá að hjálpa stóru
íslenzku iðnfyrirtæki til að
reisa mikil hús og kaupa dýrar
vélar, en þegar nokkur byrjun
var komin á verkiö, sprakk
hann með framlög sín. Vélarnar
voru komnar til landsins og
stofnendurnir höfðu lagt fram
mikið fé úr eigin vasa, en þegar
Helgi gat ekki hjálpað meira,
hættu framkvæmdirnar um
stund. Útlendingarnir ætluðu
að flytja vélarnar úr landi. Eig-
endur fyrirtækisins og Útvegs-
bankinn myndu þá hafa tapað
nálega hverjum eyri, sem þeir
höfðu lagt í fyrirtækið. Annar
banki hljóp í það sinn undir
bagga og bjargaði fyrirtækinu,
en sízt var það að þakka Helga
Guðmundssyni.
Mér er ókunnugt um fjár-
hagsaðstöðu Útvegsbankans, en
ég efast um að hún sé verulega
sterkari heldur en á þessari
slysatíð Helga Guðmundssonar.
En yfirstjórn Útvegsbankans er
áreiðanlega betur vakandi
heldur en þá var. Bankaráðið
hefir öðlazt meiri skilning á
hæfileikum Helga Guðmunds-
sonar og í því tilefni losað hann
við húsbóndarétt í bankanum,
sem hann þráði svo mjög og hélt
svo mjög á lofti.
Kommúnistar í Siglufirði
hafa að líkindum ekki áttað sig
á því, að aðstaða bandamanns
þeirra í Útvegsbankanum hefir
breytzt að mjög verulegu leyti.
Bankaráðið mun, svo sem von-
legt er, vilja hafa trausta og
fasta stjórn á málefnum þess-
arar stofnunar. Bankaráðinu
myndi þykja jnikil minnkun, ef
bankinn legði út i fyrirtæki, sem
ekki væri hægt að fullgera. Slík
ráðsmennska lamar banka og
verður þeim oft að falli.
Það er óskiljanlegt með öllu,
að Siglufjarðarbæ væri nokkur
ávinningur í því, að Helgi Guð-
mundsson hefði endurtekið sitt
fyrra æfintýri. í það sinn var
honum og fyrirtækinu bjargað,
en hver segir að nú væri hægt
að bjarga? Sennilega færi gam-
anið af hinum skrúðmálgu
kommúnistum í Siglufirði, ef
útlendingar byrjuðu að flytja
burtu vélar úr hálfsmíöaðri
sem heiti á nokkrum hluta áróð-
ursútgáfu sinnar, en prýtt hina
með orðunum,, mál og menning“
er bersýnilega ekki sendibréfs-
fær á íslenzku. Það er ekki ís-
lenzk hugsun eða málfar, þegar
sagt er að byltingar fari fram í
löndum, eða að mönnum takist
að draga úr mætti áhrifanna.
Það getur verið góð rússneska
og allgóð danska að segja langt
inn í raðir borgarastéttanna, en
ólíkt er þetta málfari Snorra
Sturlusonar og Jónasar Hall-
grímssonar. Ekki myndu þessir
tveir ritsnillingar hafa talað um
að halda dómsdag eða viljað
komast svo að orði að líf manna
sé undirbúið fyrir hinar fagnað-
arríkari staðreyndir tímanna.
Snorri hefði ef til vill getað sagt:
„Stórkostlega æsing vakti það í
Noregi, þegar Ólafur Tryggvason
steyptist í sjóinn,“ en af ein-
hverjum ástæðum vildi höfund-
ur gömlu Heimskringlu ekki þess
konar rithátt. K. A. segir að An-
dré Gide hafi gengið yfir í kom-
múnistaflokkinn, og hælir skáld-
inu fyrir tilvikið. í annari bók,
sem Heimskringla gaf út í fyrra,
lýsir annar kommúnisti þessu
sama skáldi, og að hann hafi
gengið yfir frá kommúnisman-
um. Er skáldinu þá valin hæði-
leg orð og borin á brýn siðspill-
ing á háu stigi.
Ekki tekur betra við fyrir K.
A. er hann kemur til sr. Matthí-
asar. Hann kennir í brjósti um
þjóðskáldið fyrir að þekkja ekki
bækur Karls Marx og Lenins, því
að annarsstaðar gat hann vitan-
lega ekki fengið vitneskju um
þau trúarbrögð, sem boðuð eru í
Sumarstarfsemí
Barnavínaiélagsms
Sumarstarfsemi Barnavina-
félagsins lauk í gær. Stjórn fé-
lagsins bauð í fyrradag blaða-
mönnum að skoða heimilin, und-
ir leiðsögu þeirra Steingríms
Arasonar, formanns „Sumar-
gjafar“ og gjaldkera félagsins,
ísaks Jónssonar.
í Grænuborg hafa verið aö
jafnaði 102 börn í sumar, en alls
hafa 155 börn komiö á heimilið
til lengri eða skemmri dvalar.
Börnin eru á aldrinum 3—8 ára
og skipt í fimm flokka eftir aldri,
þannig að hver árgangur er sér
í flokki, nema 7 og 8 ára börn
saman.
Við heimilið vinna 9 stúlkur,
sem annast börnin úti og inni,
gæta þeirra og kenna þeim. For-
stöðukona Grænuborgar er ung-
frú Guðrún Stephensen, en
kennari Sigríður Eiríksdóttir.
í Vesturborg hafa verið að
meðaltali 74 börn í sumar, en alls
hafa komið þangað 106. Aldur
barnanna er hinn sami og á
heimilinu í Grænuborg og
flokkaskipting eins og þar.
Við heimilið vinna 8 stúlkur.
Forstöðu annast ungfrú Bryn-
dís Zoega, en kennari er ungfrú
Gerður Magnúsdóttir.
Hið daglega starf á heimilun-
um er mikið og vandasamt fyrir
stúlkurnar,sem að því vinna. Að-
alvandinn er að láta börnin allt-
af hafa' eitthvað að gera en
finna sig þó frjáls.
Dagurinn byrjar kl. 9 að
morgni. tfe koma börnin og sum
nokkru fyrr. Fyrst er þeim gef-
inn hafragrautur og lýsi. Síðan
borða þau kl. 12 og kl. 4 fá þau
mjólk og brauö og áður en þau
fara heim, er þeim þvegið og
föt þeirra ræstuð.
En börnin eru látin gera fleira
en borða góðan mat. Þess á milli
vinna þau og læra. Yngri börn-
unum er kennt að leika sér
skemmtilega og hæversklega án
óláta og óhljóða. Þau eldri lesa,
teikna og byggja úr kubbum og
plötum, eldspýtnastokkum o. fl.
og vefa og búa ýmsa hluti til úr
pappír og veggfóðri.
Þegar gott er veður, hjálpa
(Framh. á 3. síðu)
verksmiðju, en þar var komið
hinu fyrra æfintýri Helga Guð-
mundssonar, þegar leiksoppum
hans var bjargað úr höndum
hans.
Langlundargeð sumra manna
er nálega óendanlegt. En í svip-
inn er mér ekki ljóst, hvaða
menn hefðu geð til þess að taka
við Áka, Erlendi og Finni, þegar
Helgi Guðmundsson hefir misst
þá úr fangi sínu.
Rauðum pennum. Fátt sýnir bet-
ur hinn algerða vanmátt K. A.
til að skilja bókmenntir heldur
en athugasemdir hans um Matt-
hías Jochumsson og kommún-
ismann. Fyrst og fremst er í
ljóðum sr. Matthíasar full sönn-
un þess að hann var vel kunnur
kenningum efnishyggjumanna
og hann neitar kröftuglega
þeirri trú, að sjónlaus laga-
straumur ráði tilverunni. í ná-
lega öllum kvæðum Matthíasar
kemur fram trú á yfirnáttúr-
lega forsjón og eilífðina. Gagn-
stætt þessu er Marxisminn ein-
göngu jarðbundin kenning.
Matthías þekkti vel efnishyggju-
kenninguna, en var henni alger-
lega fráhverfur. Líf hans allt
frá æskudögum til grafar var
helgað algerlega gagnstæðri
lífsskoðun, og sú stefna gegn-
sýrir allan skáldskap hans.
Það er erfitt að koma fyrir
meiri bókmenntalegri fáfræði
heldur en kemur fram í þessari
athugasemd um Matthías
Jochumsson. K. A. þekkir ekki
hina sterku og augljósu lífs-
stefnu skáldsins, þó að hún sé
bókfest nálega í öllum kvæðurn
hans. Hann heldur bersýnilega
að áróður um málefni kommún-
ista hefði getað fengið Matthías
Jochumsson til að gerast jarð-
bundinn í stað þess að festa hug
sinn við andleg málefni og ei-
lífðarvonir. En trúarþörf K. A.
um rússnesku stefnuna er allt
of ótvíræð. K. A. er sennilega að
hugsa um að gera úr sr. Matt-
híasi Jochumssyni sérstakt agn
fyrir þá „borgaralegu" með því
að leiða hug manna að því, að
J. J.
JÓNAS JÓNSSON:
Hradfrystíng
mannssálarínnar