Tíminn - 16.09.1939, Blaðsíða 2

426
TÍMIM, laugardagfim 16. sept. 1939
107. MaO
‘gíminn
Laugarduiginn 16. sept.
Aðvörun tíl
Árna frá Múla
í seinasta þriðjudagsblaði
Tímans var vakin athygli á því,
að kaupmannablöðin hefðu engu
svarað hinni rökföstu grein Jón-
asar Jónssonar um verzlunar-
málin, en í þess stað héldu þau
uppi órökstuddum ádeilum á
Framsóknarflokkinn fyrir af-
stöðu hans í þeim málum og
bæru honum rógburð og rangs-
leitni á brýn, án þess að færa
nokkur rök því til stuðnings.
Það var á það bent, að slík
málfærsla væri augljóst ein-
kenni vonds málstaðar.
Þessi hógværa og rökstudda
áminning hefir komið mjög við
kaun Árna frá Múla, sem er
stjórnmálaritstjóri kaupmanna-
blaðsins Vísis. Ræðst hann í til-
efni af þessu með mikilli heipt
á Framsóknarflokkinn og for-
ráðamenn hans. Mun langt síð-
an að öllu fleirum fúkyrðum hef-
ir verið safnað saman í eina
blaðagrein.
í raun og veru er þessi grein
Árna ekki svara verð, því hún
áréttar það eins greinilega og
verða má, sem haldið var fram
hér í blaðinu: Málalið kaup-
mannanna getur ekki rætt um
verzlunarmálin með rökum og
grípur því til þess örþrifaráðs að
ausa andstæðingana auri ósann-
inda og illyrða. Ekkert er gleggra
einkenni vonds málstaðar.
En fyrst þessi grein Árna er
gerð að umtalsefni, þykir rétt að
svara einu atriði í henni, enda
þótt það hafi verið gert oft áður.
Hann segir, að Framsóknarmenn
hafi ekki lengur treyst sér til að
stjórna landinu, þeir hafi verið
búnir að sigla öllu í strand og
þess vegna komið knékrjúpandi
til Sjálfstæðisflokksins og beðið
hann ásjár.
Þetta er eins rangt og verða
má. Framsóknarmenn treystu
sér vel til að stjórna landinu og
sjá málum þjóðarinnar betur
farborða en aðrir flokkar hefðu
gert. En sökum hinna óvenju-
legu ytri örðugleika töldu þeir
æskilegra, ef komist yrði hjá
hörðum átökum milli flokkanna
meðan verið væri að leysa tor-
veldustu viðfangsefnin og styrj-
aldarhættan væri jafn nálæg og
nú hefir raun á orðið. Þess vegna
gengust þeir fyrir samstarfi
flokkanna og vildu reyna að
freista þess, hvort þeir gætu
ekki komið sér saman um úr-
lausnirnar. Slíkt myndi losa
þjóðina við miklar og hættuleg-
ar innbyrðisdeilur á viðsjár-
verðum trmum.
Það var þetta sjónarmið eitt,
sem var þess valdandi að Fram-
sóknarflokkurinn gekkst fyrir
myndun þjóðstjórnarinnar.
Þar sem Árni hefir gefið til-
efni til að þetta mál yrði rakið,
þykir rétt að benda honum á
aðra staðreynd. Það var annar
flokkur, sem hvorki treysti sér
til þátttöku í kosningum eða til
að stjórna landinu einsamall.
Það var Sjálfstæðisflokkurinn.
Þetta var greinilega játað af
formanni Sjálfstæðisflokksins í
útvarpsumræðum 23. maí síð-
astl. Hann sagði fullum fetum
að vegna afstöðu hans í gengis-
málinu myndi Sjálfstæðisflokk-
urinn hafa haft lakari kosn-
ingaaðstöðu síðastl. vor en 1937
eða m. ö. o. hann hefði tapað í
kosningunum. Hann sagði einn-
ig „að viðfangsefnin væru það
örðug, að það væri alls ekki
líklegt að nokkur einn flokkur
gæti valdið þeim.“ Eru báðar
þessar yfirlýsingar flokksfor-
ingjans réttar og drengilegar og
lausar við þann strákslega
hroka, sem einkenna skrif Árna
frá Múla.
En hvers vegna treystist Sjálf-
stæðisflokkurinn ekki til að
stjórna landinu einn og gerði ráð
fyrir að tapa í kosningum?
Vegna ágreinings í flokknum,
sem gerði hann raunverulega
stefnulausan og hafði gert hann
að hálfgerðu viðundri í nokkur
ár. Annars vegar var sjónarmið
framleiðendanna í flokknum,
hins vegar sjónarmið heildsal-
anna. Þetta tvennt var ósam-
rýmanlegt og vegna þess að
flokkurinn var enn tvinnaður
saman af þessum andstæðu
Víðhori æskunnar
Jarðtaitamálið
i Itiskupslungiiin
Eftír Þorsteín Sígfurðsson
Það er æsing og kvíði í hinni
lífsglöðu borg, París. Eitthvað
skyggir á hinn hversdagslega
léttleika og glaðværð. í augum
margra má lesa áhyggjur og
ótta. — Þetta er í marz 1938.
Hitler hefir nýlega tekið Austur-
ríki og bætt því við Þýzkaland.
Allra augu mæna nú til Tékko-
slóvakíu. Mun ekki Hitler líka
ráðast á hana. Þá hljóta Eng-
lendingar og Frakkar einnig að
skerast í leikinn.
-----í háskólahverfi Parísar
öflum var ómögulegt fyrir hann
að taka nokkra sameiginlega af-
stöðu til viðfangsefnanna, þeg-
ar til alvörunnar kom. Sannað-
ist þetta bezt í gengismálinu í
vetur, þegar þingflokkurinn
klofnaði í tvennt og „áttmenn-
ingarnir“ fylgdu heildsölunum
að málum, enda þótt Árni játaði
í grein sinni í fyrradag „að
gjaldeyririnn hafi verið fallinn“!
Þetta kom einnig fram í afstöð-
unni til myndunar þjóðstjórn-
arinnar, þar sem sömu „átt-
menningarnir“ reyndu að hindra
hana í lengstu lög.
Þótt meginhluti Sjálfstæðis-
flokksins veldi í vor þá hyggi-
legu stefnu, að kjósa frekar að
styðja málefni framleiðendanna
og taka upp samvinnu við aðra
flokka um helztu úrlausnarefn-
in, fer því samt fjarri, að hin
„órólega deild“, sem barðist með
hnúum og hnefum gegn gengis-
lækkuninni og stjórnarsamvinn-
unnni, hafi sætt sig við þau
málalok. Hún vill enn gera hags-
muni heildsalanna hið ráðandi
sjónarmið flokksins. Um það
vitnar gxein Árna frá Múla bezt
og þær hótanir hans og sumra
annarra skriffinna kaupmanna-
blaðanna,að þjóðstjórninni muni
farnast illa, ef Eysteinn Jóns-
son verði ekki látinn fara úr
henni, og öðrum svipuðum kröf-
um vissrar stéttar fullnægt. í
fullri einlægni skal þessu fólki
sagt, að meginhluti þjóðarinn-
ar og þá jafnframt meginhluti
Sjálfstæðisflokksins óskar þess
samstarfs flokkanna, sem nú er,
og að meira sé metið sjónarmið
framleiðendanna en heildsal-
anna. Þeim friðarspillum, sem
reyna að torvelda eða eyðileggja
stjórnarsamvinnuna, mun því
illa farnast, þar sem það er jafn-
framt ljóst að þeim stjórnar
ekkert annað en ósvífnir einka-
hagsmunir eins og þegar þeir
börðust gegn gengislækkuninni
í vor, enda þótt þeir viður-
kenndu, að „gjaldeyririnn væri
fallinn"!
Fyrir Árna frá Múla og nán-
ustu sálufélaga hans væri í alla
staði hyggilegast að taka þessa
aðvörun til greina.
safnast saman æskulýður frá
nálega öllum löndum heims.
Hann setur sinn sérstaka svip
á þetta dásamlega fallega borg-
arhverfi. Hér ríkir jafnan fyrst
og fremst bjartsýni og áhyggju-
leysi. Hér fæðast glæstir fram-
tíðardraumar djarfhuga og heil-
brigðrar æsku.
En einnig hingað virðast
skuggar stríðshættunnar hafa
náð. Tákn öryggisleysisins birt-
ast nú í fasi hinna ungu manna
og kvenna. Kvíðvænleg spurn-
ing gerir vart við sig: Á æskan
hér að tvístrast innan skamms?
Ungu mennirnir til að berjast á
vígvellinum. Stúlkurnar til að
syrgja heima eða verða óbeinir
þátttakendur á bak við víglín-
urnar.
Hér í háskólahverfinu ber
mest á Frökkum og Englending-
um. Þeir búast eigi sízt við kalli
landvarnarskyldunnar. Kvöld
eitt, þegar ófriðarblikan er
svörtust, halda æskumenn þess-
ara tveggja landa sameiginlegan
fund til að ræða hið alvarlega
viðhorf þjóða sinna. Sá, er þetta
ritar, átti þess kost að hlusta á
þær umræður, er þarna fóru
fram. Með þunga og alvöru ræða
þessir samherjar hið ískyggilega
útlit. Þeir deila um, hvaða leiðir
séu heppilegastar til úrlausnar,
en virðast þó sammála um það,
er mestu máli skiptir: Við æskj-
um eigi stríðs. Friðinn þráum við
fyrst og fremst. Vissulega skilj-
um við, hversu stríðið er and-
stætt allri menningu og þróun.
En samt sem áður: Við munum
eigi hika að ganga til orustu, ef
á lönd okkar verður ráðizt beint
eða óbeint. Ef Hitler tekur
Tékkoslóvakíu, þá kemur röðin
síðar að okkur.
Svo mæltu þessir æskumenn
stríðshættulandanna. Slík var
afstaða þeirra til hins alvarlega
viðhorfs. Hér voru ekki nein
venjuleg dægurmál á ferðinni.
Ef til vill var það spurningin um
líf og dauða. Ef til vill urðu
þessir æskumenn mjög skjót-
lega að hverfa úr hinum
skemmtilega jafnaldrahópi —
hverfa af glæsilegri námsbraut,
kveðja ættingja og vini og halda
út í hinn villta hildarleik, þar
sem flest siðræn lögmál verða
að víkja og hinar persónulegu
óskir hljóta að fölna, — þar sem
þeir gátu vænzt þess, að verða
matur stríðsvélanna eða koma
heim aftur lamaðir á líkama og
sál.
Nú er liðið meira en ár síðan
þessir atburðir gerðust. Tékko-
slóvakía var ekki tekin í þetta
sinn, heldur síðar — með þeim
hætti, sem öllum mun kunnugt.
En það virðist ekki úr vegi, að
minnast þessa nú — eigi sízt fyr-
ix hina yngri kynslóð þessa
lands. Gjarnan má hún bera
saman viöhorf sitt og jafnaldr-
anna suður í löndum. Um langt
skeið hefir striðshættan vofað
yfir þeim eins og dimmt ský. Hún
hefir verið eins og ljótur draum-
ur, sem helzt átti aldrei að ræt-
ast.
En nú hefir ófriðurinn brot-
izt út. Nú grípa styrjaldarógn-
irnar inn í hina eðlilegu lífs- og
framsóknarbaráttu íbúa stríðs-
landanna. Hinn ljóti draumur
hefir orðið að veruleika.
Við íslendingar væntum þess,
að héx verði aldrei vettvangur
stríðsbaráttunnar. Við vonum, að
auk hlutleysis okkar, verði lega
landsins og fjarlægð okkar hin
bezta vörn. íslenzka æskan þarf
ekki að búa sig undir hernaðar-
lega starfsemi. Hún getur fagn-
að því að vera alin upp til að
leysa önnur verkefni. Vagga
hennar er í landi mikilla mögu-
leika. Það verða næstu kynslóð-
um nægjanleg verkefni að hag-
nýta þá. Enginn ætti að þurfa
að kvarta um verkefnaskort.
Sérstakt viðhorf hefir nú
skapazt vegna hinnar nýbyrjuðu
styrjaldar. Þótt við séum hlut-
lausir, mun hún hafa mikil á-
hrif á viöskiptalíf okkar — og
um leið menningu okkar og at-
vinnuhætti. — í mörgu hljótum
við að breyta um lifnaðarhætti.
Við verðum að læra betur en áð-
ur að nota það, sem ísland sjálft
hefir að bjóða. Einnig munum
við þurfa að breyta atvinnu-
háttum okkar að verulegu leyti.
Hvört tveggja hlýtur að kosta
mikið starf —• miklar fórnir
þjóðfélagsþegnanna. Þannig
munu hin ytri áhrif stríðsins
reyna mjög á þegnskap fólksins
í landinu. —
En styrjaldirnar hafa líka sín
sálrænu áhrif. í þeim birtist á
hinn ægilegasta hátt vanmátt-
ur þjóðanna í að koma sambúð-
arháttum sínum í viðunanlegt
horf. Þær eru tákn þess, hve
mannkynið er ennþá skammt
komið á þroskabraut sinni.
Þær skapa tíðum svartsýni
og festuleysi og minnka
trúna á möguleika einstak-
linganna til að skapa sér far-
sælt rpenningarlíf. Slíku fylg-
ir stundum hneigð einstakling-
anna til að varpa frá sér ábyrgð-
inni yfir á þjóðfélagsheildina. —
Vel getur þessara áhrifa að ein-
hverju leyti orðið vart í íslenzku
þjóðlífi, þótt fjarri sé vígvöll-
unum. Við þurfum þess vegna
að mæta erfiðleikum stríðsins í
fleiru en beinum afleiðingum
minnkandi viðskipta. Þeir geta
líka orðið einskonar andleg þol-
raun fyrir okkar litla þjóðfélag.
Margt virðist benda til þess,
að þjóðin muni mæta þessu nýja
viðhorfi með þreki og raunhæf-
um úrræðum. Hér skal sérstak-
lega á það bent, hversu hin yngri
NIÐURLAG
Menn geta svo út frá þessu,
hver og einn, gert sínar athug-
anir um það, hvað hátt skuli
virða þessi jarðargæði til
peninga. Fái ríkið innan
skamms aðstöðu til að kaupa
jarðhitasvæðin, annaðhvort í
frjálsri sölu eða með eignar-
námi, þá verður að svara þess-
ari spurningu: Hvað á jarðhit-
inn að kosta?
Bjarni Bjarnason skólastjóri
segir, að í greinum um þetta mál
hafi komið fram lík sjónarmið
og almennt áttu sér stað fyrir
10—20 árum. Hvað, sem kann að
vera um réttmæti þessarar á-
lyktunar hans, þá verður hann
þó að játa, að annað mat er á
þessum verðmætum nú, pen-
ingalega séð, en var fyrir 10—20
árum, eins og ég hefi þegar bent
á. Og vill hann halda því fram,
kynslóð getur átt mikla hlutdeild
í því að þetta megi vel takast.
Hún þarf að skilja hið alvarlega
viðhorf og breyta samkvæmt því.
Ekki er óeðlilegt, þótt það félli
einkum í hennar hlut að skapa
meiri fjölbreytni í atvinnulífinu.
Vafalaust er hægt að finna þar
margar nýjar leiðir, ef vilji og
atorka fylgjast að. Hún má ekki
hika við að breyta lífsvenjum
sínum í samræmi við nýjar að-
stæður. Oft mun hún líka þurfa
að vera kröfuhörð við sjálfa sig
um meiri hófsemi. Og síðast en
ekki sízt á æskan að skapa og
vernda heilbrigða bjartsýni og
lífstrú í landinu, svo að skugg-
arnir af ógnum heimsstyrjald-
arinnar myrkvi ekki þjóðlífið né
dragi úr starfsvilja og þori ein-
staklinganna. — — —
Það skiptir án efa miklu, ef
hin yngri kynslóð mætir erfið-
leikum næstu ára með miklum
dugnaði og festu. Það er ekki
nóg, að þeir, sem nú þegar bera
hita og þunga dagsins, séu vel
á verði. Öll íslenzka þjóðin þarf
að vera sameinuð. Þess vegna er
það ekki síður skylda þeirra, sem
senn eiga að erfa landið, að vera
virkir þátttakendur í vörn og
sókn okkar litla þjóðfélags. Við
þurfum að verjast margvísleg-
um ytri hættum, sem átök stór-
veldanna kunna að skapa. Fram-
sóknin í landinu sjálfu þarf líka
að halda áfram.
Megi íslenzkri æsku — ásamt
þeim, sem eldri eru — auðnast
að heyja gunnreifa og farsæla
baráttu fyrir því, að þetta hvort
tveggja geti vel tekizt.
J. E. G.
að á Syðri-Reykjum sé sama
mat á jarðhitanum nú og þá?
Okkur Tungnamönnum finnst
að þar hafi gerzt merkilegar
framkvæmdir og góðar á
skömmum tíma. Fyrir tæpum 4
árum kom hingað austur ungur
maður úr Reykjavík, Stefán
Árnason að nafni, og var að
leita fyrir sér, hvort hann gæti
fengið landspildu og dálítinn
jarðhita. Hann hafði numið
húsgagnasmíði og stundað þá
iðn, en vildi nú komast í sam-
starf við íslenzka mold. Hann
settist að á Syðri-Reykjum og
ræktar þar tómata og annan
suðrænan gróður, undir gleri á
% úr dagsláttu. Allt hefir gengið
eins og í sögu hjá honum, og það
þannig sögu, sem Halldór Kiljan
myndi tæplega segja með sín-
um listapenna. — Um líkt
leyti byrjaði Grímur bóndi á
Syðri-Reykjum gróðrarskála-
byggingar og hefir nú myndað
hlutafélag um sínar fram-
kvæmdir. Þegar félag hans hefir
lokið við byggingar ' í sumar,
verður komið undir glerþak á
þessum stað 4000 m2 lands. í
sumar hafa verið fluttir þaðan
hátt á 6. hundraö kassar af tó-
mötum á viku, auk alls annars
grænmetis, sem ræktað er þar í
stórum stíl. Þessi glæsilega af-
koma á þessum stað hefir ef til
vill átt óbeinan þátt í því, sem
gerzt hefir með Reykholtshver,
sem B. B. segir að hafi verið
seldur hollenzkri konu. Það er
rétt, að kaupandinn, Þorsteinn
Loftsson, er kvæntur hollenzkri
konu. Sagt er, að hún hafi fært
honum fé í bú, og hefir slíkt
aldrei verið talinn ókostur. Og
ekki ætti það heldur að vera
verra, þó að umrætt fé, séu hol-
lenzk gyllini. Ég hygg líka, að B.
B. geri þessari myndarlegu og
vel menntuðu konu rangt til,
þar sem hann gefur í skyn, að
hún sé óvenjulega ráðrík um
það, sem þarna er gert. Um hitt
er ekki getið, að eitt stærsta
samvinnufélag landsins, Kaup-
félag Reykjavíkur og nágrennis,
er meðeigandi í þessu fyrirtæki,
jafnvel að hálfu leyti. Svo
myndarleg átök hefir þetta unga
félag gert í verzlunarmálum
höfuðstaðarins, að það getur
ekki talizt oftrú, þó að vænzt
sé hins bezta af starfsemi þess,
einnig á þessum stað, og undir
umsjá þess manns, sem árum
saman hefir starfað að og kynnt
sér þessa ræktun, í því landi, er
einna fremst stendur á þessu
sviði, meðal Evrópuþjóða.
(Framh. á 3. síðu)
Óttinii viO Pólland
Þeir eru margir, sem hafa
glímt við þá gátu, hverjar séu
orsakir þýzk-rússneska samn-
ingsins og hinnar skyndilegu og
óvæntu samvinnu milli Hitlers
og Stalins. Sennilega hefir hún
ekki verið ráðin betur í fáum
orðum en af þýzka blaðinu „Völ-
kischer Beobachter“ 30. f. m.
Ummæli blaðsins voru á þessa
leið: „Þjóðvexjar og Rússar hafa
ekki gert neinn venjulegan
hlutleysissamning. Enginn ef-
ast um, að þessar þjóðir hafi
ekki sameiginlegra hagsmuna að
gæta í þeim alþjóðlegu átökum,
sem nú standa yfir. Viðhorfið
til Póllands er hið sama, hvort
heldur er séð frá Oder eða
Dnjepr. Oss fellur illa, ef stjórn-
málamennirnir í London, París
og Varsjá mynda sér rangar
skoðanir um þau efni“.
- Fyrir þá, sem eru ókunnir
þessum málum, skal þess getið,
að Oderfljótið er í Þýzkalandi
og Dnjeprfljótið í Rússlandi.
Pólland er meginhluti landsvæð-
isins á milli þeirra.
Til að skilja þessa ráðningu
þýzka blaðsins á orsökum þýzk-
rússneska vináttusáttmálans,
þarf að líta talsvert til baka.
Af stjórnmálamönn-
Sjónarmið um fyrri tíma er
Bismarcks. tæpast nokkur eins
mikið dáður af nú-
verandi valdhöfum Þýzkalands
og Bismarck.
Stefna Bismarcks í utanríkis-
málum var m. a. sú, að Þýzka-
land ætti að kappkosta að hafa
góða samvinnu við Rússland og
undiroka Pólverja.
Þýzkaland er í hættu, sagði
Bismarck, ef Rússland er and-
stæðingur þess, því þá hefir það
fjandmenn bæði að austan og
vestan. í styrjöld getur Þýzka-
land ekki barizt á austurvíg-
stöðvum og vesturvígstöðvum í
einu.
Þýzkaland er í hættu, sagði
Bismarck, ef Pólland verður end-
urreist, enda þótt það fái ekki
strax þá hluta hins gamla Pól-
lands, sem lagðir voru undir
Þýzkaland. Sjálfstætt Pólland
yrði stöðugur fjandmaður
Þýzkalands og léti sér ekki
nægja minna en að heimta aft-
ur mynni Vistulafljóts (Weis-
chel) og allar borgir og héruð
með pólskumælandi fólki í Vest-
ur-Prússlandi og Schlesíu.
Það er meira að segja haft
eftir Bismarck, að hann hafi
sagt: Þjarmið að Pólverjum
þangað til þeir hafa misst lífs-
þróttinn. Ég hefi að vísu samúð
með núverandi kjörum þeirra,
en ef við eigum að lifa, verða
þeir að víkja. Úlfurinn getur
ekki gert að því hvernig guð
hefir skapað hann.
Samkvæmt þessum kenning-
um sínum lét hann stórkostlega
þrengja kjör Pólverja í þýzkum
löndum. Þeir voru reknir af
jarðeignum sínum og þýzkir
menn látnir koma í staðinn.
Pólska málið var bannfært og
Helgrima af Pilsudski,
frelsishetju Pólverja.
öll samtök Pólverja, sem gátu
haft pólitíska þýðingu, bönnuð.
Pólverjar voru hvergi jafn hart
leiknir á þeim tíma og i Þýzka-
landi Bismarcks.
Af nábúum Þjóðverja að aust-
an voru það Pólverjar, en ekki
Rússar, sem Bismarck óttaðist.
í lok heimsstyrj ald-
Stórveldis- arinnar og skömmu
draumur e f t i r endurreisn
Pilsudskis. hins p ó 1 s k a ríkis
h a f ð i frelsishetj a
Pólverja, Pilsudski, mjög stór-
felldar ráðagerðir í huga.
Pilsudski vann að því af miklu
kappi að skapa sterkan pólskan
her og miðaði svo vel áfram, aö
í ársbyrjun 1920 hafði hann um
600 þús. manns undir vopnum.
í stórri ræðu, sem hann flutti í
Lublin 11. janúar 1920, lét hann
svo ummælt, að sú úrslitastund
væri að hefjast, þegar ráða ætti
því til lykta, hvoTt Pólland ætti
að tilheyra stórveldunum eða
vera í tölu smáríkjanna, sem
döfnuðu aðeins í skjóli hinna
stóru.
Markmið Pilsudski var eins
greinilegt og verða mátti. Hann
vildi leggja stóran hluta Hvíta-
Rússlands undir Pólverja. Hann
vildi að Lithauen yrði hluti Pól-
lands, en nyti sjálfstjórnar.
Hann vildi, að Ukraina yrði
sjálfstæð og yrði síðan banda-
lagsríki Pólverja, ásamt Est-
landi, Lettlandi og Finnlandi.
Þetta nýja ríkjasamband, sem
yrði undir forystu Póllands, átti
að verða nógu öflugt til að geta
boðið hinum forna fjanda,
Rússlandi, byxginn.
Til þess að koma þessari hug-
mynd í framkvæmd gerði Pil-
sudski einskonar fóstbræðralag
við ukrainisku sjálfstæðishetj-
una Petljura, sem hafði stökkt
Þjóðverjum úr landi og stofnað
lýðveldi, en varð síðan að hopa
fyrir hersveitum kommúnista.
Rússum var vel Ijóst að hverju
Pilsudski stefndi. í árslok 1919
lýsti Trotski yfir því, að Pól-
verjar væru höfuðféndur Sovét-
Rússlands og rauði herinn
myndi því byrja sókn gegn þeim.
Pilsudski varð fyrri til að
hefja sóknina. Hann réðist inn
í Ukrainu og náði höfuðborginni,
Kiew, á vald sitt. En um líkt
leyti réðist rauði herinn, undir
forystu Tuhatchevskis þess, sem
Stalin lét nýlega drepa, inn í
Pólland og stefndi til Varsjá.
Varð Pilsudski því að hætta
sókn sinni í Ukrainu og um skeið
leit út fyrir að Varsjá myndi þá
og þegar falla í hendur Rússum.
í viðtali við franskan blaða-
mann lét Lenin svo ummælt, að
þegar rauði herinn hefði tekið
Varsjá, myndi Pólland verða
gert að einu ríkinu i Sovétríkja-
sambandinu.
Allra augu mændu þá til Var-
sjá engu síður en nú. Flestar
spár hnigu í þá átt, að næðu
Rússar Póllandi á vald sitt,
myndi það hafa þau áhrif, að
kommúnisminn fengi svo mik-
inn byr í seglin, að hann sigraði
í Þýzkalandi. Sókn Rússa til
Varsjá var sókn kommúnismans
til Vestur-Evrópu.
En Varsjá féll ekki. Með ótrú-
legum hetjuskap tókst Pólverj-
um að verja borgina og hrekja
rússneska herinn á flótta. Þetta
gerðist í ágústmánuði 1920. —
„Þessi atburður“, skrifaði Win-
ston Churchill nokkrum árum
síðar, „hafði svipuð áhrif og
Marneorustan, sem háð hafði
verið fyrir réttum sex árum.
Varsjá var bjargað líkt og París.
Pólland átti að lifa eins og
Frakkland, en ekki að tortímast.
Evrópa átti ekki frekar að verða
kommúnismanum en þýzku
heimsveldisstefnunni að bráð.
Hugrekki pólsku þjóðarinnar
hafði ekki bugazt í aldalangri
undirokun og þjóðin reis með
allri sinni orku til úrslitabar-
\