Tíminn - 09.11.1939, Page 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
23. árg.
Rcykjavík, flmuitudagmn 9. nóv. 1939
\ RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR;
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
130. Mað
Alþingi
Ríkisreíkningurínn 1937
Eysteinn Jónsson hrekur iírrur
Jóns Pálmasonar
Mynd þessi er af þýzkrí hervagnadeild á leið til vesturvígstöðvanna.
Fyrirætlanir Itala
Ætla þeir að snúast gegn Þjóðverjum og ICiíss-
iini eða eru þetr að undirbúa nýja friðarsókn?
Ríkisreikningurinn fyrir
árið 1937 var til fyrstu um-
ræðu í neðri deild í fyrra-
dag. Urðu allmiklar umræð-
ur milli Eysteins Jónssonar
og Jóns Pálmasonar, en Jón
hefir verið einn hinna þing-
kjörnu endurskoðunar-
manna reikningsins. Hefir
Jón látið talsvert á sér bera
í þessu starfi, en það kom
greinilega fram í umræðun-
um, að sú viðleitni hefir ver-
ið meira af vilja en mætti.
Þingkjörnir endurskoðendur
reikninga, auk Jóns, voru Jör-
undur Brynjólfsson alþm. og
Sigurjón Ólafsson alþm. Hefir
Jón gert einsamall mjög margar
athugasemdir. Ein athugasemd-
in hefir vakið talsverða athygli.
Jón fullyrðir að gjöld ríkisspít-
alanna og spítalabúanna hafi
hækkað um 179 þús. kr. á árinu
1937 og rekstrarhallinn aukizt
um 120 þús. kr., og spyr hann,
hvort „ósjálfráð öfl eða eitthvað
annað hafi verið að verki“. Hin
raunverulega niðurstaða var sú,
að gjöldin höfðu hækkað um 104
þús. kr„ og rekstrai'hallinn auk-
izt um 90 þús. kr. Ástæðan fyrir
skekkju Jóns mun m. a. fólgin
í því, að hann hefir fellt eina
stofnun alveg niður úr niður-
stöðutölunum fyrir fyrra árið.
Stjórn ríkisspitalanna hefir nú
höfðað mál gegn Jóni fyrir að-
dróttun þá, sem felst í athuga-
semdinni.
Á þingfundi á þriðjudaginn
voru þetta helztu athugasemdir
Jóns:
Reikningar ríkisins væru of
seint tilbúnir til endurskoðunar
og afgreiðslu eins og sjá mætti
á því, að ríkisreikningurinn frá
1937 væri nú til meðferðar.
Ekki væri hægt að sjá alla
meðferð á ríkisfénu á sjálfu rík-
isbókhaldinu og væru reiknings-
skilin á margan máta óglogg og
ófullnægjandi.
Ýmsar ríkisstofnanir ættu
Aðalfundur F, U. F.
í Reykjavík
Félagíð verður 10 ára
í vetur
Félag ungra Framsóknar-
manna í Reykjavík hélt aðal-
fund sinn síðastliðið þriðju-
dagskvöld. Fundurinn var vel
sóttur og bættust við nokkrir
nýir félagar.
í fundinum fór fram stjórn-
arkosning. Formaður var kos-
inn Jóhannes Helgason og með-
stjórnendur Gerður Jónasdótt-
ir, Valgerður Tryggvadóttir,
Gunnlaugur Pétursson og Jón
Emil Guðjónsson. í fulltrúaráð
Framsóknarfélaganna í Reykja-
vík hlutu kosningu: Björn
Guðmundsson, Guðmundur V.
Hjálmarsson, Jóhannes Helga-
son, Jón Emil Guðjónsson, Jón
Helgason, Kjartan Guðjónsson,
Ólafur Jóhannesson, Þórarinn
Þórarinsson. Fyrstu varamenn
voru kosnir Egill Bjarnason og
Gunnar Eggertsson og Valdimar
Jóhannsson.
Ný lög fyrir félagið voru sam-
þykkt á fundinum.
Félagið verður 10 ára í vetur
og mun þess verða hátíðlega
minnst.
miklar skuldir útistandandi við
áramót og skulduðu sjálf mikið
erlendis. Slíkt mætti ekki eiga
sér stað.
Til þess að bæta úr þessum
ágöllum og koma í veg fyrir
ýmsar aukagreiðslur taldi Jón
heppilegast, að hafa allar út-
borganir fyrir ríkið og ríkis-
stofnanirnar á einum stað og
láta f j ármálaráðuneytið eitt
hafa eftirlit með öllum útgjöld-
um ríkissjóðs.
Eysteinn Jónsson viðskipta-
málaráðherra svaraði þessum
athugasemdum hans mjög ítar-
lega og fer hér á eftir stuttur
útdráttur úr svörum hans:
Það er rangt, að það sé ríkis-
bókhaldinu að. kenna, hversu
seint Alþing fær ríkisreikning-
ana til afgreiðslu. Ríkisreikn-
ingnum 1937 hefði verið full-
lokið fyrir meira en ári síðan og
stór • hluti hans var vitanlega
fullbúinn til endurskoðunar
miklu fyr. Hinsvegar unnu hinir
þingkjörnu endurskoðendur að-
allega aðendurskoðuninniáþessu
ári. Þetta seinlæti með endur-
skoðunina stafaði m. a. af því,
að Alþingi kysi endurskoðend-
urna ekki fyr en seint og síðar
meir og væri t. d. ekki enn búið
að kjósa endurskoðendur ríkis-
reikningsins 1938. Taldi ræðu-
maður það rétt, að hraða þyrfti
þessum málum betur en venja
hefði verið til þessa.
Sú athugasemd Jóns, að ekki
mætti sjá meðferð alls ríkisfjár-
ins á sjálfu ríkisbókhaldinu og
reikningsskilin væri óglögg, staf-
aði bersýnilega af ónógri þekk-
ingu hans á þessum málum. Það
mætti sjá af mörgum athuga-
semdum hans, að hann hefði
hvorki nægilegt yfirlit um ýms
fyrirkomulagsatriði eða næga
bókhaldsþekkingu. Afleiðingin
af þessu yrði sú, að hann gerðist
miklu tortryggnari en ella og
þættist alltaf vera að sjá ein-
hverjar misfellur, enda þótt
í nýkomnu tölublaði Ægis er yfirlit
um fiskafla íslenzkra fiskiskipa framan
af haustinu, allt til loka októbermán-
aðar. Víðast hvar, þar sem þorskveiðar
hafa verið stundaðar í haust, hefir afl-
azt dável. Við ísafjarðardjúp hefir
aflazt vel, sérstaklega við Djúpmynni.
í Bolungarvík hefir vertíðin, það sem
af er hausti, verið óvenjulega fengsœl.
Voru hlutir háseta þar orðnir um 300
krónur seint 1 siðastliðnum mánuði.
Annars staðar við Djúp er útlit sœmi-
legt. Má segja, að alls staðar á Vest-
fjörðum hafi þorskafli verið sæmilegur
í haust. Undir Jökli hefir vel aflazt og
sömuleiðis sunnan lands, að því leyti,
sem þorskveiðar hafa verið stundaðar
þar. — Nokkrir togarar voru að ís-
fisksveiðum í síðastliðnum mánuði, en
útkoman af þeim veiðiförum mun 6-
hagstæð, þar eð söluskilyrði eru slæm
í Englandi, en hver togari þarf að
selja fyrir 2700—3000 sterlingspund í
hverri ferð, svo reksturinn beri sig.
Dragnótaveiðin hefir verið óvenjulega
ör í haust og munu þær veiðar gefa af
sér stórlega auklð útflutningsverðmæti
á þessu ári.
t t I
Samkvæmt skýrslum Fiskifélagsins,
var fiskafli á öllu landinu i lok októ-
bermánaðar talinn vera rösklega 37.022
smálestir, miðað við fullverkaðan fisk.
Eru það litlu meiri fiskbirgðir en í
fyrra haust um sama leyti, og mun
meira en árin 1937 -og 1936. Meginhluti
þessara fiskbirgða, yfir 26 þúsund smá.
hverjum manni með nægri
þekkingu og yfirliti, ætti að geta
verið fullkomlega Ijóst, að allt
væri með felldu.
Ráðherra nefndi nokkur dæmi
þessu til sönnunar. í einni at-
hugasemd sinni héldi Jón því
fram, að 135 þús. kr. framlag
ríkisins til Fiskimálanefndar
væri ekki fært til tekna á reikn-
ingi nefndarinar. Þetta stafaði
af því, að Jón væri ókunnur
tvöföldu bókhaldi og gerði þvi
ráð fyrir, að þessari upphæð
hefði verið skotið undan, þar
sem hún kæmi ekki fram á
rekstrarreikningi, en væri að-
eins færð á efnahagsreikningi,
sökum þess, að henni hefði verið
varið til eignaaukningar. Þessi
reikningsfærsla nefndarinnar
væri hárrétt og athugasemd
Jóns stafaði ekki af öðru en
þekkingarskorti á einföldustu
bókhaldsreglum. Svipað mætti
segja um athugasemd, er hann
gerir við reikning Ferðaskrif-
stofu ríkisins. Hann býsnast yf-
ir því, að rekstrarhalli stofnun-
arinnar er færður eignamegin
á efnahagsreikningnum. Þeim,
sem væri ókunnir bókhaldi,
þætti kannske dálítið kynlegt
að færa rekstrarhalla sem eign,
en það væri föst venja að jafna
eignareikninginn og skulda-
(Framh. á 4. síöu)
lestir, eru i Sunnlendingafjórðungi.
Fiskbirgðirnar skiptast svo á hinar ein-
stöku veiðistöðvar, að þær eru mestar
í Reykjavík, um 5740 sm'álestir, i Vest-
mannaeyjum um 5200 smálestir, um
4445 smálestir í Keflavík og Njarðvík-
um, um 3100 smálestir í Hafnarfirði,
um 2470 á Akranesi og 2080 smálestir í
Sandgerði. í öðrum verstöðvum eru
hvergi flskbirgðir, sem nerna yfir 800
smálestum. Við þessa skýrslu um fisk-
birgðir í landinu er þó það athugandi,
að auk þess sem hér er talið, hefir
talsvert af fiski veriö lagt á land úr
togurum og ætlað til herzlu og flök-
unar. Miðað við slægðan fisk, er það
að magni 1195 smálestir af þorski til
herzlu, 3421 smálest af ufsa til herzlu
og 342 smálestir af ufsa til flökunar.
t r t
Hæstaréttardómur var í gær upp-
kveðinn í máli, er spannst út af björg-
unarlaunum, sem Skipaútgerð ríkisins
gerði tilkall til vegna enska togarans
Lincolnshire, er strandaði í Dýrafirði
í októbermánuði árið 1938. Varðskipið
Ægir, sem statt var á Seyðisfirði um
þessar mundir, fór vestur að ósk vá-
tryggjenda togarans og tókst að ná
honum á flot. Fór Ægir fyrst með tog-
arann til Þingeyrar en nokkrum dögum
síðar til Reykjavíkur. Krafðist Skipa-
útgerð ríkisins björgunarlauna, er
námu 5 þúsundum sterlingspunda. —
Þessa upphæð töldu eigendur og vá-
tryggjendur togarans alltof háa. í sjó-
dómi Reykjavíkur var svo ákveðið, að
Skrif ítalskra blaða seinustu
dagana hafa vakið mikla at-
hygli.
Þau hafa hvað eftir annað
ráðizt harðlega á Rússland og
kommúnismann og sýnt fram á
þá hættu, sem heiminum staf-
aði af yfirgangi Rússa. Forráða-
mönnum Rússa hafa þau valið
hin hörðustu orð og talið ó-
hugsanlegt að hægt væri að
hafa langvarandi samvinnu við
þá.
Sum þeirra hafa gefið í skyn,
að vinátta Þjóðverja og Rússa
léki á mjög veikum þræði, og
gæti farið út um þúfur, þegax
minnst varði.
Eitt blaðið hefix sagt, að sök-
um hins gerbreytta ástands
teldu ítalir sig ekki lengur
bundna af samningum við
neina þjóð.
Tvær tilgátur eru uppi um
það, sem veldur þessari afstöðu
ítölsku blaðanna.
Önnur tilgátan er sú, að ít-
alir óttist vaxandi afskipti
Rússa af málefnum þjóðanna á
Skipaútg. ríkisins skyldi fá 68 þús. ís-
lenzkar krónur. Þessum dómsúrskurði
áfrýjuðu báðir aðilar. Dómur hæsta-
réttar, sem féll í gær, var á þá leið,
að í björgunarlaun skyldi greiða 100
þúsund krónur íslenzkar. En auk þess
eiga vátryggjendur og eigendur tog-
arans að greiða 5 þúsund króna máls-
kostnað fyrir hæstarétti og sjódóml.
r t r
Blaðamönnum var i gær boðið að
kynna sér breytingar og umbætur, er
gerðar hafa verið í sundhöllinni. Breyt-
ingarnar eru þær, að auðveldað hefir
verið að tempra hitann í laugarsal og
búningsklefum. Kostar sú breyting, er
gera þurfti, um 2000 krónur. Einnig
verður vatnið í lauginni haft ofurlítið
heitara framvegis heldur en verið hefir.
Aðsókn að sundhöllinni hefir verið
lakari það, sem af er þessu ári, heldur
en í fyrra, og nemur það einum fimmta
hluta gesta. Sóttu 120.860 manns sund-
höllina fyrstu tíu mánuði þessa árs,
en í fyrra komu 152.587 manns í sund-
höllina fyrstu tíu mánuði ársins. Eink-
um er miklum mun færra kvenfólk,
sem í sundhöllina kemur, nú heldur
en áður.
r r r
Búnaðarfélag íslands hefir um langt
skeið lagt 800 krónur á ári að mörkum
til vinnuhjúaverðlauna handa fólki,
sem veitt hefir sömu húsbændum ó-
venjulega langa og dygga þjónustu. Er
þessi fjárupphæð notuð til þess að
(Framh. á 4. síðu)
Balkanskaganum. Einkum er
taliS, að þessi ótti hafi vaxið
eftir ræðu, sem Hitler hélt í
byrjun október síðastliðins,
en hann gaf þá í skyn, að önn-
ur stórveldi en Rússland og
Þýzkaland varðaði ekkert um
málefni þessara þjóða. ítölsku
blöðin svöruðu þessu óbeint og
sögðu, að ítalir hefðu mikilla
hagsmuna að gæta á Balkan-
skaganum og létu engar meiri-
háttar breytingar þar sér óvið-
komandi. í samræmi við þetta
hafa ítalir unnið kappsamlega
að því, að vingast við Balkan-
þjóðirnar, einkum Júgóslava og
Grikki. Þeir tóku einnig sam-
komulaginu milli Tyrkja og
Bandamanna með mestu ró,
enda þótt það beindist fyrst og
fremst gegn þeim. Þykir þetta
jafnvel benda til þess, að þeir
ætli að láta gamlar væringar
við Tyrki falla niður og reyna
að vingast við þá. Ef það tæk-
ist væri sköpuð skilyrði fyrir
ítali til miklu nánari samvínnu
við Balkanþjóðirnar.
Fyrir ítölum vakir, að dómi
kunnugra, hlutleysisbandalag
Balkanríkjanna undir forystu
Tyrkja og ítala. Þetta bandalag
myndi að líkindum verða nógu
sterkt til að standast yfirgang
Rússa, en það myndi einnig
verða Þjóðverjum til mikils
óhagræðis, þar sem hver einstök
Balkanþjóðanna myndi óttast
þá minna en áður. Fullvíst þykir,
að slík hugmynd muni njóta vel-
vilja Bandamanna, þar sem slíkt
bandalag myndi áreiðanlega
(Framh. á 4. síðu)
Aðrar frúttlr.
Mikil sprenging varð í gær-
kvöldi í hinum fræga bjór-
kjallara í Miinchen, þar sem
stofnfundur nazistaflokksins
var haldinn 1923. Var verið að
minnast þess atburðar hátíð-
lega og margt háttsettra naz-
ista þar saman komið. Hitler
var nýlega farinn í burtu, þegar
sprengingin varð, en hann hafði
flutt þar langa ræðu og harð-
orða í garð Breta. Sprengingin
varð með þeim hætti, að vítis-
vél hafði verið komið fyrir í ofni
á hæðinni fyrir ofan og féll
kjallaraloftið niður, þegar vélin
sprakk. Sex af elztu flokks-
mönnum nazista fórust af völd-
um sprengingarinnar og 60
menn særðust. í þýzkum frétt-
um er sagt að sprengingin hafi
orðið af völdum erlendra flugu-
manna og er heitið háum verð-
launum fyrir að gera uppvíst
um þá. Talið er að ætlunin
hafi verið að drepa Hitler.
Það hefir vakið nokkra at-
hygli, að Wilhelmina Hollands-
(Framh. á 4. síðu)
A víðavangi
í enskum fréttum Moskvaút-
varpsins síðastliðið föstudags-
kvöld, var íslands getið á mjög
furðulegan hátt. Inn í áróður
þess fyrir kröfum Rússa á hend-
ur Finnum, vax skotið þeirri
fregn, að tillögur Rússa fengju
ákveðinn stuðning íslenzkra
blaða (The Russian proposals
to Finland get a strong support
in the Icelandic press). Mun
öllum hér heima koma þessi
fregn nokkuð á óvart, en auð-
velt er þó að rekja tildrög henn-
ar. fslenzka kommúnistablaðið
hefir öðru hvoru verið að birta
rússnesk óhróðursskeyti um
Finnland og einhverjum af
leiguþjónum Rússa hér hefir
þótt sjálfsagt að tilkynna yfir-
boðurunum þessa húsbónda-
hollustu. Til þess að gera hlut
íslenzkra kommúnista sem
allra glæsilegastan hefir þótt
rétt að hafa fréttina á þá leið,
að öll íslenzku blöðin styddu
kröfur Rússa! Rússar, sem hvar-
vetna hafa orðið varir hinnar
fyllstu andúðar gegn atferli
síns við Finna, hefir þótt þetta
svo mikilsvert, að þeir hafa lát-
ið útvarpa fréttinni á ensku,
enda þótt þeir telji íslendinga
áreiðanlega ekki mikils virði
þar fyrir utan.
* * *
íslendingar hafa áður feng-
ið nokkuð svipaða reynslu af
fréttaburði íslenzkra kommún-
ista erlendis um íslenzk mál-
efni. Nokkru eftir að enska
flugvélin strauk frá Raufarhöfn
gerði rússneska útvarpið hlut-
leysi íslands að umtalsefni á
svipaðan hátt og kommúnista-
blaðið hér heima. Þá má einn-
ig minna á fölsun þá á ummæl-
um forsætisráðherra, sem kom-
múnistar beittu á síðastliðnu
vori, þegar þýzka herskipið
„Emden“ kom hingað, og þeir
símuðu út um allan heim. Einn-
ig má minna á enska tímarits-
grein, sem Einar Olgeirsson
skrifaði fyrir nokkrum árum,
þar sem því var hiklaust haldið
fram, að ísland væri ofurselt
enska auðvaldinu. Ein sönnun
Einars var sú, að enska auð-
valdið hefði m. a. tryggt að-
stöðu sina með því, að gera á-
hrifamesta mann verkamanna-
flokksins að lepp enska olíu-
hringsins!
* * *
Það mætti merkilegt heita,
ef þjóðin væri ekki búin að fá
nóg af þessum fréttaflutningi
kommúnista, sem stefnir að
því að skaða sjálfstæði henn-
ar og álit, og er fyrst og fremst
tilorðinn til að þóknast erlendu
stórveldi, sem virðist langt frá
því að vera vinsamlegt íslend-
ingum. Einna lengst hafa þó
kommúnistar gengið í þessum
svívirðingum, þegar þeir bera
það á íslenzku þjóðina, að hún
afneiti rétti. Finna til að ráða
sínu eigin landi og þá jafnframt
rétti íslendinga til að ráða hér á
landi. Ef slíkur fréttaflutning-
ur og sá hugsunarháttur, sem að
baki honum liggur, er ekki nægi-
(Framh. á 4. síðu)
Rítstjórar Þjóðvilj-
ans dæmdir í 2100
króna sekt
Dómur hefir nú verið kveðinn
upp í undirrétti í málum þeim,
sem viðskiptamálaráðherra, for-
sætisráðherra og félagsmála-
ráðherra höfðuðu gegn ritstjór-
um Þjóðviljans fyrir rógburð
blaðsins um kolabirgðir ráð-
herranna.
Ummælin voru dæmd ómerk
og ritstjórarnir dæmdir samtals
í 2100 kr. sekt.
A. KROSSGÖTUM
Dágóð aflabrögð í haust. — Fiskbirgðir í landinu. — Skipaútgerð ríkisins
dæmd 100 þús. króna björgunarlaun. — Frá sundhöllinni. — Vinnuhjúa-
verðiaun.