Tíminn - 15.02.1940, Blaðsíða 2

70
TlMPÍN, ifmmtiidagiim 15. febr. 1940
18. blaff
Einyrkjabúskapurínn,
kaupgjaldið o. fl.
Eftir Kristinn Guðlaugsson á Núpi
MinnisblafE fyrir bæiidnr.
Nokkur blaðaummæli
um kjötverðíð ...
‘gímirm
Fimtudaginn 15. febr.
Gott er aö vera
ennþá ungur
Einn af yngstu þingmönnum
SjálístæðisflokKsins hefir ný-
iega haldið ræðu, sem er tölu-
vert viilandi og veldur þvi æska
hans. Flestir eru fúsir að viður-
kenna hina mörgu kosti æsku-
áranna, og er ég einn i þeirra
hópi. En þó koma fyrir þau at-
vik, þegar æskan stendur ver
að vigi heldur en eldri menn.
Þetta kemur sérstaklega fyrir
hér á landi, þegar á að meta viö-
burði siðustu aratuga 19. aidar-
innar. Um þaö tímabil er
litið ritað, sem almenningur
á kost á að kynna sér. Það má
með nokkrum hætti fullyröa,
að um það tímabil viti fá-
ir til muna aðrir en þeir, sem
hafa verið sjónar- og heyrnar-
vottar að atburðunum, eða
kynnt sér sögu viðburðanna með
viðtaii við aldraða menn.
Þessi ungi þingmaður Sjálf-
stæðismanna kemur af þessari
ástæðu með tvær villukenning-
ar. Hann gerir ráð fyrir, að í
verzlunarstétt íslands séu ein-
göngu kaupmenn og þeirra
starfsfólk og gleymir, að því er
virðist, tilveru samvinnufélag-
anna og að starfsfólk þeirra
hefir með höndum nokkuð mikið
af verzlun landsins. Siðari vill-
an er sú, að hann hyggur, að
það sé eingöngu kaupmanna-
stétt landsins, sem útrýmt hefir
erlenda verzlunarvaldinu úr
landinu.
Fyrir 60 árum, þegar Jón Sig-
urðsson féll frá, mátti heita að
verzlun landsins væri öll í
höndum danskra selstöðukaup-
manna. Nú má heita, að öll
verzlun íslendinga sé i höndum
innlendra manna. Hér hefir á
þessum sextíu árum gerzt ein-
hver merkilegasti þáttur í
sjálfstæðisbaráttu landsmanna.
En ef spurt er hvaða menn
hafi unnið þetta kraftaverk, þá
er svarið í stuttu máli á þessa
leið. í Reykjavík og nokkrum
öðrum af hinum stærri kaup-
stöðum eru það íslenzkir kaup-
menn og þeirra starfslið, sem
þokað hefir útlendingum mest
af stóli. En í nálega öllum öðrum
byggðum og landshlutum eru
það kaupfélögin og sláturfélög-
in, sem hafa gert verzlunina
innlenda, og um leið komið
henni í hendur fólkinu sjálfu.
Ef tekinn er einn af fjórðung-
um landsins, Norðurland, þá
voru þar harðbýlir erlendir
kauphéðnar á hverri höfn, þeg-
ar samvinnufélögin hófu starf
sitt. Það kom ekki ósjaldan fyr-
ir,.að þessir harðstjórar eða um-
boðsmenn þeirra börðu eða
spörkuðu 1 viðskiptamennina,
með tilheyrandi hrakyrðum. Ef
hinn ungi þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins lítur yfir norður-
strönd landsins, Þórshöfn,
Kópasker, Húsavík, Akureyri,
Dalvík, Hofsós, Sauðárkrók,
Skagaströnd, Blönduós og
Hvammstanga, Borðeyri og
Hólmavík, þá sér hann, að á
öllum þessum stöðum eru kaup-
félögin annaðhvort ein um hit-
una eða mestu ráðandi um alla
verzlun. Sama er sagan nálega
allstaðar í byggðum landsins. Á
Snæfellsnesi, þar sem danska
kúgunin var einna lengst við
völd, er kaupfélagið langstærsta
og áhrifamesta verzlunarfyrir-
tæki í sýslunni. í Austur-Skafta
fellssýslu er ekki nema ein verzl-
un og það er kaupfélagið á
Hornafirði.
Hin sanna saga í þessu 'efni
er á þá leið, að á 60 árum hefir
myndast innlend verzlunar-
stétt. í þessari stétt eru sumir
kaupmenn og vinna fyrir sig og
að sínum hagsmunum. Aðrir
eru starfsmenn samvinnufélaga
og vinna beinlínis til hagsbóta
fyrir meir en helming þjóðar-
innar.
Samvinnumenn hafa gefið
kaupmannastétt landsins loflegt
fordæmi um marga hluti, en
ekki sízt um það að heiðra sína
brautryðjendur. Það eru til
miklar heimildir að sögu þess
merkilega tímabils, þegar
bændastétt landsins, bæði hinir
efnaðri og þeir fátækari, tóku
höndum saman og gerðu tvö
stórvlrki í einu: Þeir gerðu
verzlunina innlenda og þeir út-
rýmdu um leið dýrum og óþörf-
um milliliðum. Þegar þessi saga
verðuf skráð, verður það glæsi-
legur þáttur í sjálfstæðisbar-
áttu landsmanna. Allt öðru
máli er að gegna um kaup-
mannastéttina. Hún hefir eytt
óþarflega miklu rúmi til að
deila á einstaka samvinnumenn
og samvinnuhreyfinguna yfir-
leitt, en næstum ekkert gert til
að ganga frá heimildum um
þann virðulega þátt, sem ís-
lenzkir kaupmenn hafa átt í
því að losa um útlenda verzlun-
arvaldið í Reykjavík og á
nokkrum öðrum stöðum. Þessi
vanræksla af hálfu kaupmann-
anna er á svo háu stigi, að eftir
því sem mér er kunnugt, er
grein sú, sem ég ritaði í Tímann
ekki alls fyrir löngu, um einn
hinn helzta af forvígismönnum
kaupmanna, um það bil það
eina, sem sagt hefir verið til áð
skýra fyrir almenningi þátt
þess nafntogaða baráttumanns
við að gera verzlun höfuðstaðar-
ins íslenzka.
Ég vil leyfa mér að nota þetta
tækifæri til að minna áhuga-
menn í liði kaupmanna á, að
þeim ber að birta miklu meira
en gert er, af sönnum skýrslum
og frásögnum um baráttu ís-
lenzkra kaupmanna við dönsku
selstöðuverzlanirnar. Það er
engin ástæða til að láta þann
fróðleik gleymast.
En jafnframt því mun það
vera fullkomlega tímabært fyrir
hina sömu áhugamenn að vita,
að kaupfélögin eru til og hafa
verið til í sextíu ár. Jafnframt
er það gagnlegur fróðleikur að
horfa á landabréf af íslandi og
líta á þau víðlendu héruð og
bæi hér á landi, þar sem nálega
öll verzlun fer fram í samvinnu-
félögum og kaupmenn eru hér
um bil jafn sjaldséðir eins og
hvítir hrafnar. Þá þykir mér
ekki óviðeigandi að benda hin-
um yngri mönnum í landsmála-
baráttunni á, að framþróun
samvinnunnar á íslandi virðist
vera jöfn og stöðug. Forfeður
okkar gerðu sér lýðveldi af því
þeir vildu ekki harðstjórn. Lýð-
ræðis- og frelsishugsjónir ís-
lsndinga gera þá að samvinnu-
mönnum, því að þeir una ekki
betur einræði í verzlun, held-
ur en íslenzku landnámsmenn-
irnir undu persónulegri stjórn
Haralds hárfagra.
íslenzkir samvinnumenn hafa
glöggar heimildir um, að þeir
hafa átt mestan þátt í að gera
verzlun íslands innlenda og:
frjálsa. Þeir vita að lunderni
þjóðarinnar er á þá leið, að
samvinnustefnan fullnægir ís-
lendingum betur en nokkur
önnur félagsmálahreyfing. Ef
einhverjir áhugamenn í stjórn-
málum vilja gleyma tilveru
samvinnufélaganna og sögulegri
XX.
Meðan stóð á heimsstyrjöld-
inni gerðust tveir atburðir, sem
urðu erfiðir þrepskildir á leið
Einars Benediktssonar til að
koma á stóriðju við fossana í
Þjórsá, með járnbraut að höfn
við Skerjafjörð. Annars vegar
tókst Þjóðverjum að framleiða
tilbúinn áburð með tiltölulega
lítilli orku og nota til þess kola-
hita. Við þá uppgötvun varð
fossaaflið, einkum í afskekkt-
um löndum, miklu minna virði
en áður í augum fésýslumanna.
Hin hindrunin gerðist heima á
íslandi. Til að hefja stórvirkjun
á íslandi þurftu sérstaka lög-
gjöf, og lögákveðin réttindi fyr-
ir hið erlenda fjármagn, ef unnt
átti að vera að flytja stórfé til
íslands. Alþingi tók málið til
meðferðar. Mannmörg nefnd var
sett til að rannsaka með hvaða
skilyrðum ísland gæti leyft stór-
iðju við fossana. Nefndin starf-
aði í mörg ár, en leiddi hugðar-
mál Einars Benediktssonar hjá
sér, en tók í þess stað til ræki-
legrar meðferðar eignarréttinn
á rennandi vatni. Um þetta leyti,
seint á stríðsárunum, fannst
Einari Benediktssyni, að hann
standa næst takmarki óska
sinna um að geta flutt ógrynni
fjár til landsins til að virkja
orku Þjórsár. En í stað ákvörð-
unar fannst honum stjórnar-
völdin vefjast fyrir og svara
Ég býst við, að mörgum sé það
Ijósara nú, en nokkru sinni áð-
ur, hve hlutskipti okkar íslend-
inga, í röð annara þjóða, er hag-
kvæmt og ákjösanlegt, að byggja
þetta ágæta framleiðsluland
hinna helztu lífsins þarfa, í
hæfilegri fjarlægð við umheim-
inn, og við, líklega að sumu leyti,
hæfilega fáir og smáir, til að fá
að vera í friði. Og þó er það gef-
ið, að aukin kynni út á við og að
nokkru leyti horfnar fjarlægðir
auka hættuna á því að við —
þótt aðeins séum afsiðis smá-
korn — verðum togaðir inn í
myrkur yfirdrottnunar og of-
beldis, þar sem frjálsar hugsan-
ir, orð og athafnir, er fært í
fjötra. Vonandi veltur þó mest á
því, hversu hyggnir og fjölhæfir
við íslendingar erum og verðum
í lífsbaráttunni. Svo er fyrir að
þakka, að við eigum marga á-
gæta menn, á sviði stjórnmála,
athafna, vísinda og lista, miðað
við fólksfjölda. — Auðugri þar,
en nokkru sinni áður. En því
miður, förum við heldur ekki
varhluta af mönnum, sem í
framkomu sinni út á við, virðast
helzt heyra til iandráðamönnum
og ofbeldis. Hafa öfgar þeirra í
vinnudeilum og fleiri stefnumál-
um, orðið verulegur þáttur í
lömun hins verklega athafna-
lífs þjóðarinnar, sem ekki getur
lagast, fyr en á einhvern hátt
kemst j afnvægi á afkomu fram-
leiðslunnar og kostnaðinn til
hennar. Framleiðslustörfin hafa
að vísu tekið stórmiklum fram-
förum, hvað þekkingu og tækni
snertir. Hefir hið opinbera og
ýms félagsleg samtök verið þar
vel að verki. En þrátt fyrir það,
stendur þó öll afkoma — eins og
kunnugt er — mjög höllum fæti.
Tel ég að þaö stafi fyrst og
fremst af óeðlilega háu kaup-
gjaldi í landinu. Öfgarnar í þeim
efnum eru, í mínum augum,
aðalrótin, að núverandi ógæfu, í
framleiðslu- og atvinnumálum
þjóðarinnar og á meðan raun-
verulegt jafnvægi er þar ekki til
staðar, eru bjargráð, með opin-
berum framlögum, aðeins hjálp
í taili, enda beint eða óbeint á
kostnað framleiðslunnar. En vit-
anlega er sú bráðabirgða hjálp
þó gagnleg og sjálfsögð, í þeirri
von, að atvinnuvegurinn geti
siðar safnað kröftum og orðið
sjálfum sér nógur.
þýðingu þeirra, þá er það lakast
fyrir þá sjálfa. Það er hægt að
neita því að jörðin hreyfist, en
hún heldur áfram sína leið fyr-
ir því. J. J.
engu nema vífilengjum.Brá hann
þá vana sínum og orti mikið og
voldugt ádeilukvæði, er hann
nefndi Fróðárhirðina. Gerir
hann þar hiklaust gys að sein-
læti og úrræðaleysi því, sem
honum þótti vera höfuðein-
kenni íslenzkrar þjóðmálastarf-
semi.
Að loknu heimsstríðinu flutti
Einar Benediktsson sig um
stund frá Kaupmannahöfn yfir
til London og bjó í Oxford
Street. Þá voru orðin tímamót
í fjármálastarfsemi hans. Hafn-
armálin við Skerjafjörð og
virkjun Þjórsár var nú lágt á
hilluna. Um nokkur næstu ár
lagði Einar Benediktsson stund
á að koma af stað námurekstri
hjá Miðdal i Mosfellssveit með
fjármagni og hjálp kunnáttu-
manna frá Þýzkalandi.
XXII.
Síðasta athafnatímabil Ein-
ars Benediktssonar hófst með
því að hann kom heim til
Reykjavikur vorið 1921 og flutti
Kristjáni konungi X. mikið
kvæði, sem var minna virt og
launað heldur en skáld fornald-
anna höfðu vanizt, er þau færðu
konungum drápur. Skömmu
síðar fluttu þau hjón heimili
sitt til Reykjavíkur og bjuggu
í ríkmannlegu húsi, Þrúðvangi,
við Laufásveg. Hafði tengda-
móðir skáldsins byggt þetta hús
Hinn margumtalaði „flótti úr
sveitunum", er vissulega mikið
áhyggjuefni. En er hann ekki
eðlilegur, eins og nú standa sak-
ir? Margir vilja setja hann í
samband við einhverskonar ó-
áran og losaraskap í unga fólk-
inu, að það skorti hyggni og
festu, til að meta gæði sveit-
anna; seilist því óðfluga eftir
eftir gjálífi og glaumi kaupstað-
anna. Eða að það flýi sveitirn-
ar vegna skorts þeirra á gleð-
skap og þægindum, svo sem
skemmtunum og félagslífi, góð-
um húsakynnum, stuttum vinnu
tíma og fleiri frídögum, að það
hugsi ekki nema um líðandi
stund o. s. frv. Þetta mun, í
ýmsum tilfellum, ekki tilhæfu-
laust. Ekki tel ég það þó aðal
ástæðuna, heldur mikið fremur
hitt, að fólkið hugsar lengra en
til líðandi stundar. Unga fólkið
hugsar um framtíðina og reynir
að gera sér grein fyrir, hvar lífs-
skilyrði muni líklegust. Hitt er
annað mál, að oft getur vantað
kunnugleika og þroska til að
meta slíka hluti rétt, enda er
aðstaðan oft ekki vel fallin til
réttsýnis í þeim efnum. Það sér
kaupstaðalífið aðeins í fjarlægð
og hyllingú. Það heyrir um
samningsbundna tímakaupið
eða mánaðarkaupið, um stuttan
vinnutíma, eftirmiðdagsfríin,
laugardagsfríin, sumarfríin með
fullu kaupi, ferðalögin og gleð-
skapinn í sambandi við þau o.
s. frv. Það þykist sjá, að stofn-
anir og einstaklingar í kaup-
stöðunum — og enda ríkisbúin
— muni hafa ráð á þessum og
þvílíkum lífsþægindum. Á hinar
örðugri hliðar kaupstaðalífsins,
er siður komið auga, eða þá að
hver og einn vonar að hljóta
fremur hið góða hlutskiptið og
jafnvel að hann kunni fyrir-
hafnarlítið að detta ofan í ein-
hvern lukkupottinn. Slikt hef-
ir vitanlega margan hent og
framgjörn æska hefir þesskon-
ar fremur í minni, en hið gagn-
stæða.
En hvernig horfir þetta svo
við í sveitunum?
Aðeins á vildisjörðum er borið
vlð að taka kaupafólk, svo að
talizt geti. Yfirleitt virðist
bændum það auka — en ekki
minnka — efnahagslega örðug-
leika sína, miðað við venjulegar
kaupkröfur, sem oftast miðast
við kauptaxta verkalýðsfélag-
anna eða opinbera vegavinnu. Á
þeim fáu heimilum, sem vanda-
laust fólk er, mun venjulegur
vinnutími vor og sumar 10—11
handa sér og vandamönnum
sinum. Átti Einar Benediktsson
þar lögheimili þar til 1927. Börn
hans voru um þessar mundir við
nám í Danmörku, Þýzkalandi og
Englandi. En á þessum árum,
meðan skáldið og kona hans
bjuggu í Þrúðvangi, voru þau á
stöðugum langferðum utan-
lands. Haustið og fyrri hluta
vetrar 1921, voru þau í Kanada.
Næsta haust lá leiðin til Ham-
borgar. Það átti að vera skyndi-
ferð, en þá um veturinn veikt-
ist Einar Benediktsson hastar-
lega af blóðeitrun. Lá hann
mánuðum saman milli lífs og
dauða, undir umsjá góðra lækna
og konu sinnar. Síðla sumars
1923 var hann orðinn svo ferða-
fær, að hann gat komizt heim
til Reykjavíkur. Næstu missiri
var hann stöðugt með annan
fótinn í Þýzkalandi, en brá sér
til New York og hafði dvöl þar
veturinn 1925—26. Þá var hann
árlangt um kyrrt heima í
Reykjavík, en fór þrem sinnum
til Noregs árin 1927—28. En þar
méð var lokið ferðalögum hans
til útlanda í fjármálaerindum.
Hafði hann þá verið tuttugu ár
búsettur erlendis eða á stöð-
ugu ferðalagi um þau lönd, þar
sem hann stundaði fésýslu.
Langdvalir Einars Benedikts-
sonar í Þýzkalandi og ferðalög
þangað frá íslandi stóðu að
mestu leyti 1 sambandi við
rannsóknir á gullgraftrarskil-
yrðum í Miðdal. Honum hafði
tekizt að vekja talsverðan áhuga
fjármálamanna í Þýzkalandi
fyrir þessum tilraunum, svo að
þeir lögðu mikið fé fram til
Alþýðublaðið 29. janúar:
„Það virðist bókstaflega á-
stæðulaust að hækka kjötið á
innlendum markaði, þó að betra
verð fáist fyrir kjötið á erlend-
um markaði.......
Þessi. hækkun mun vekja
mikla andúð, enda er hún á-
stæðulaus og óforsvaranleg með
öllu.“
Vísir 30. janúar:
„Hvernig á að réttlæta það
fyrir þeim mönnum, sem árum
saman hafa orðið að leggja á sig
hátt verðjöfnunargjald á hvert
einasta kjötpund, sem þeir hafa
keypt, vegna þess að útlendi
markaðurinn var svo slæmur, að
þeir verða nú að greiða hærra
verð fyrir kjötið af því að út-
lendi markaðurinn sé svo góð-
ur? ....
Það skal fullyrt, að nýja verð-
hækkunin á kjötinu mælist
mjög illa fyrir. Með henni virð-
ist vikið frá þeirri stefnu, að
eitt skuli yfir alla ganga, og
þeirri viðleitni að halda dýrtið-
inni i skefjum“.
Þjóffviljinn 31. janúar:
„Það er engin afsökun fyrir
kjöthækkuninni, að annars verði
kjötið flutt út. Og ef stjórnar-
völdin gættu ekki hagsmuna
þjóðarinnar í þessu, þá eru til
samtök, sem geta tryggt það, að
fæðan verði ekki tekin frá ís-
lendingum í stríðsgróðaskyni og
þeir látnir svelta.Þau samtök eru
samtök verkalýðsins, sem flytja
vöruna út.
.... Ef engin vara fær að fara
út úr landinu, þá sjá striös-
gróðamennirnir og valdhafarnir,
hve dýrmætt vinnuaflið er.
í hverju einasta verkalýðsfé-
lagi þarf nú að taka þetta mál
til umræðu“.
Vísir 31. janúar:
„Við þessari verðlagshækkun
væri í sjálfu sér ekkert að segja,
ef kaupgetan væri fyrir hendi,
næg atvinna og hátt kaupgjald
hjá öllum almenningi, en með-
an allur fjöldinn lepur dauðann
úr skel, og verður að spara við
sig alla hluti til þess að draga
fram lífið, er hér um óverjandi
ráðstöfun að ræða, sem beint
brýtur gegn yfirlýstri stefnu
ríkisstj órnarinnar.
Haldi svo áfram sem horfir,
kunna að skapast hér erfiðleik-
ar, sem lítt eru viðráðanlegir,
með því að ekki er unnt að
draga fram rétt eins á annars
kostnað, og slíku atferli mun
enginn mæla bót, og almenn-
ingur fordæma".
rannsókna og margskonar út-
gjalda. Var svo mikill trúnað-
ur lagður á þessar gullnámu-
vonir á íslandi, aö þýzka félagið
sendi einn hinn frægasta jarð-
fræðing, sem þá var uppi, til að
rannsaka gullmálið í Mosfells-
sveit. En að síðustu varð þó sú
niðurstaða í því efni, að ekki
myndi borga sig að grafa gullið
í Miðdal.
XXIII.
Um þessar mundir, þegar út-
séð var um hin stóru mann-
virki til fremdar og fjárafla
landinu og forgöngumönnum
framkvæmdanna, bar saman
fundum okkar Einars Bene-
diktssonar. Hann lét þá falla
nokkur orð um, að sér þætti Al-
þingi mjög misskipta eftirlæti
við skáld landsins. Hefðu sum
föst árslaun frá ríkissjóði, en
önnur lítil skáldalaun eða eng-
in. Lét ég þess getið, að þjóðin
kynni vel að meta verk hans,
en laun til íslenzkra skálda
væru að öllum jafnaði svo lág,
að honum myndi þykja litlu
skipta um þesskonar tekjur.
Fann ég þó, að hann myndi hafa
nokkurn hug á slíkum launum.
Ég var þá í minnahlutaflokki á
Alþingi og þótti barin von að
valdamenn þingsins tækju vel
tillögu frá mér um laun handa
þjóðskáldinu. Hreyfði ég því við
merka menn í Háskóla íslands,
hvort þeir vildu sækja um að
Einari Benediktssyni yrðu veitt
heiðurslaun jöfn föstum laun-
um háskólakennara. Urðu þeir
vel við þessum tilmælum. Neðri
deild tók allvel i þessa beiðni
frá háskólanum, en þega»~ kom
Morgunblaffiff 1. febrúar:
„Með því að nema burt allár
hömlur á verðlagi innlendra
neyzluvara, er i rauninni búið
að gefa upp alla vörn gegn dýr-
tíðinni. Að vísu eru enn ýmsar
erlendar nauðsynjavörur háðar
verðlagsákvörðun stjórnskip-
aðra nefnda. En sá er munur-
inn á þessum vörum og hinum
innlendu, að við getum engu
ráðið um verðlag þeirra. Verðlag
þeirra lýtur algerlega hinu al-
menna verðlagi í heiminum ....
Það var því eingöngu með hóf-
legu verðlagi hinnar innlendu
vöru, sem við gátum amlað eitt-
hvað gegn dýrtíðinni. ....
Það mun koma i ljós síðar, að
óhyggilegt er að sleppa öllum
tökum á verðlagi innlendu
neyzluvaranna og bjóða þannig
dýrtíðinni heim, seni enginn veit
í dag, hvort þjóðin getur undir
risið."
Vísir 2. febrúar:
„Þeir, sem að kjöthækkuninni
standa, hafa í rauninni valið sér
kjörorðið: Lifi dýrtíðin“.
Morgunblaffiff 4. febrúar:
„Það er þessi stefna, að ætla
að láta verðlagið innanlands
fylgja hinu erlenda stríðsyerði,
sem dregur dilk á eftir sér og er
hættuleg. Hefði ekki verið hyggi-
legra, að fara nú hina leiðina,
að nota eitthvað af hinu erlenda
stríðsverði, til uppbótar á verðið
innanlands? Á þann hátt hefði
mátt halda dýrtíðinni í skefj-
um.“
Visir 6. febrúar:
„Ríkisstjórnin hefir lofað því
fyrir sitt leyti, að dregið skyldi
úr dýrtíð í landinu, en með því
að heimila svo gífurlega hækk-
un á einni helztu nauðsynja-
vöru landsmanna, hefir hún
hvarflað frá stefnu sinni.“
Morgunblaffið 7. febrúar:
„Öll sanngirni mælti með því,
að verðjöfnunin kæmi á það
kjöt, sem lægst verð fengist
fyrir, án tillits til þess, hvort
salan var innanlands eða er-
lendis. Væri meira að segja
hyggilegt, að beita einmitt slíkri
verðjöfnun meðan stríðið stend-
ur, því að á þann hátt mætti
halda dýrtíðinni í skefjum í
landinu".
Morgunblaffiff 9. febrúar:
„Spurningin er aðeins sú,
hvort hagkvæmara er fyrir
(Framh. á 3. síðu)
til efri deildar, bar ég fram til-
lögu um að launin yrðu líka
látin ná til yfirstandandi árs,
en ekki aðeins til fjárlaga fyrir.
1928, en ekki var við það kom-
andi að fá þá tillögu samþykkta.
Kom þá að því, sem mig hafði
grunað, að ekki væri með öllu
vandalaust að fá fjárveitingar-
valdið til að viðurkenna, að
þjóðin stæði í þakkarskuld við
hið víðförula skáld, sem bjóst
nú til að eyða elliárum sínum
í því landi, sem hann hafði ætl-
að færa bæði auð og frægð.
Það má telja sennilegt, að
Einar Benediktsson hafi aldrei
náð fullri heilsu eftir hina miklu
legu í Hamborg 1923, en eftir
1928 tók mjög að sækja á hann
vanheilsa. Hann átti enn ýmsar
fasteignir á íslandi. Ein af þeim
var jörðin Herdísarvík í Selvogi.
Þangað fluttist hann nú, líkt og
Egill Skallagrímsson hafði, þeg-
ar elli sótti hann heim, fært
byggð sína frá Borg á Mýrum
að Mosfelli undir Esju. Sá var
munurinn, að Einar Benedikts-
son flutti ekki með sér til Her-
dísarvíkur gull frá víkingaferð-
unum, enn síður kom honum
til hugar að grafa gull sitt.
Ljóðii. voru gull Einars Bene-
diktssonar og þau hafði hann
með miklu örlæti gefið íslend-
ingum, sem ævarandi höfuð-
stól, meðan þjóðartungan lifir.
XXIV.
Hlutafélagði er víkingaskip
vélaaldarinnar. Einar Bene-
diktsson notaði þetta tæki sam-
tíðar sinnar með jafn mikilli á-
stundun og sigursæld eins og
kappar fornaldarinnar hin vel
(Framh. á 4. siðu.)
JÓIVAS JÓNSSOHí:
Einar Benediktsson