Tíminn - 17.02.1940, Blaðsíða 2

74
TtMINN, langardaglnn 17. fcbr. 1940
19. hla»
Forystunienn |ij»ffanna:
Rickard Nandler
‘gíminn
Laugurdaginn 17. febr.
Stríð oá friður
íslenzka þjóöin skiptist nú um
ný viöhorf í tilverubaráttu
sinni: Meginhluti þjóðarinnar
vill hafa samstjórn lýðræðis-
flokkanna, hafa glögga en gæti-
lega stjórn á málum landsins út
á við, og einbeita kröftunum til
aö þjóðin geti sem mest og bezt
lifað af framleiðslu lanúsins.
Utan við þessa fylkingu standa
kommúnistarnir. Þeir eru að vísu
fámennir og þeir verða fámenn-
ari með hverjum degi. En hópur
þeirra hefir mjög ákveðna lífs-
skoðun. Hinn trúaði söfnuður
kommúnista stendur algerlega
undir erlendri stjórn. Moskva er
þeirra höfuðstaður, og valda-
menn Rússlands þeirra lærifeð-
ur. Einar Olgeirsson sagði í
haust við einn Framsóknar-
mann, þegar ráðizt var á Pól-
land, að hugsjón flokksbræðra
sinna væri sú, að kommúnistar
utan Rússlands bæðu Rússa um
vopnaða hjálp, brytu niður land-
stjórn og þjóðskipulag lýðræðis-
ins og settu í stað þess flokks-
einræði kommúnista, sem síðan
yrði að styðja með útlendu og
innlendu voþnavaldi.
Kommúnistaflokkur íslands
hefir frá byrjun reynt að spilla
fyrir landi sínu og þjóð í augum
erlendra manna. Eitt sinn fundu
þeir upp á því, að mála flokks-
einkenni Rússastjórnar að nóttu
til á hamraveggi Almannagjár,
svo sem til að soramarka íslend-
inga undir útlenda þjóð. Um
sama leyti víssu þeir, að þýzkt
skemmtiskip myndi koma á ytri
höfnina og liggja þar, en ferða-
menn ganga i land. Nóttina áður
en skipið kom, máluðu þeir með
stórum stöfum ókvæðisorð um
Þýzkaland og stjórn þess utan
á hafnargarðinn. Það var erfitt
fyrir hina þýzku gesti að trúa
öðru en að það væru yfirvöld
bæjarins eða landsins, sem heils-
uðu þeim á þennan hátt, enda
varð þetta tiltæki á margan hátt
til gremju og vandræða fyrir
þjóðina. Meðan fjandskapur var
milli Rússa og Þjóðverja, linnti
aldrei hrakyrðum í blöðum kom-
múnista hér á landi um valda-
menn Þjóðverja. Var slík fram-
koma algerlega andstæð skap-
ferli íslenzku þjóðarinnar, sem
hafði allar ástæður til að við-
halda hlutlausum og velviljuð-
um skiptum við hina þýzku
frændþjóð, þó að hún hafi aðra
stjórnarhætti en við.
í vetur sem leið var vitanlegt
að bæði Englendingar og Þjóð-
verjar myndu láta myndarleg
herskip gera hér kurteisisheim-
sókn, og komu Þjóðverjar fyrr.
Varð Einar Olgeirsson þá bók-
staflega vití sinu fjær af
hræðslu. Hann vildi að ríkis-
stjórnin bæði Chamberlain og
Roosevelt um hernaðarhjálp til
að verja ísland fyrir hinum
þýzku gistivinum. Höfðu komm-
únistar þó að jafnaði haft í
frammi svipuð bi;igsl um stjórn-
endur Englands, eins og þeir
voru vanir að hafa um forkólfa
nazista í Berlin. Þessu hræðslu-
fáti Einars lauk með þvl, að
hann sagði að ríkisstjórnin ætl-
aði að semja um mikilsverð
mál við þýzka herskipið Em-
den. Símuðu kommúnistar
þennan tilhæfulausa þvætt-
ing sinn víða um lönd, land-
inu til minnkunar. Það sem
forsætisráðherra sagði, var að
hann ætlaði að ræða tiltekið
mál við þýzka nefnd, sem hingað
kom litlu síðar, á engan hátt í
sambandi víð hið umrædda her-
skip.
Ríkisstjórnin sendi í haust,
nokkra menn til að ræða um við-
skiptamálefni við menn i Þýzka-
landi og Englandi. íslendingar
vildu geta verzlað við báðar
þjóðirnar eins og aðrar Norður-
landaþjóðir. En á þessu voru þau
vandkvæði, að Bretar telja sig
hafa lagt siglingabann á Þýzka-
land, og Þjóðverjar á Bretland.
Var sízt að furða, þó að íslend-
ingum gengi ekki vel að breyta
þeim meginákvörðunum þeirra.
Niðurstaðan er sú, að ekki tókst
að gera verzlunarsamning við
þessar þjóðir, einmitt vegna
hafnbannsins og afleiðinga þess.
Hitt má telja ánægjuefni, að
(Framh. á 3. slSu)
Nýlega fóru fram umræður 1
sænska þinginu, sem vöktu at-
hygli um allan heim. Aðalmenn-
imir i þeim voru hinir fornu
samherjar Per Albin Hansson
forsætisráðherra og Rickard
Sandler fyrv. utanrikismálaráð-
herra. í þetta skipti voru þeir á
öndverðum meiði. Sá skoðana-
munur hafði valdið því, að Per
Albin gegndi áfram æðsta emb-
ætti landsins, en Sandler hafði
orðið að hverfa af hátindi vald-
anna. Honum hefði ekki verið
neitt auðveldara en að halda
hinu virðulega embætti áfram,
en það hefði kostað hann að
sveigja verulega frá skoðun
sinni. Sandler kaus heldur að
fylgja sannfæringunni en að
halda embættinu.
Rickard Sandler er fæddur 1
janúar 1884. Faðir hans var
skólastjóri vlð lýðháskólann í
Hola, maður vel menntaður og
frjálslyndur í skoðunum. Hann
lét son sinn ganga menntaveg-
inn. Gat Sandler sér mikið orð
sem námsmaður og þótti jafn-
vígur á allar námsgreinar. Árið
1905 lauk hann námi við háskól-
ann í Uppsölum, þar sem hann
hafði aðallega lagt stund á
landafræði.
Á Uppsalaárum sinum komst
Sandler fyrst í veruleg kynni við
skoðanir Jafnaðarmanna og
gerðist brátt fylgjandi þeirra.
Tók 'hann m. a. verulegan þátt
í stofnun og störfum félagsins
Laboremus, en það var bæði
skipað menntamönnum og
verkamönnum og átti með fyrir-
lestrastarfsemi, smáritaútgáfu,
sérstökum greinaflokkum í blöð-
um o. s. frv. að vinna að aukinni
þekkingu almennings á social-
ismanum.
Árin 1904—09 vann Sandler
ýmist við kennslu eða var í fyr-
irlestraferðum fyrir samband
ungra jafnaðarmanna, en hann
átti sæti í stjórn þess 1907—12.
Árið 1909 réðist Sandler sem
kennarl við hinn nýstofnaða
verkamannaskóla i Brunnsvík,
sem verkalýðssamtökin höfðu
stofnað. Sandler kenndi aðal-
lega hagfræði og viðskipta-
landafræði og varð fljótt einn
bezti kennslukraftur skólans.
Hið mikla álit, sem skólinn vann
sér á þessum árum, mátti að
verulegu leyti þakka honum.
Sandler vann annað þrekvirki
á þessum árum. Hann átti einn
drýgsta þáttinn 1 stofnun Arbe-
tarnas Bildningsförbunds, sem
nú er ein merkasta og sérstæð-
asta menningarstofnun Svíþjóð-
ar. Arbetarnas Bildningsförbund
var stofnað af ýmsum félags-
samtökum verkamanna og var
markmið þess, að auka mennt-
XXVI.
Þegar Einar Benediktsson gaf
út fyrstu ljóðmæli sin 1897, var
hann 33 ára. Á næstu 33 árum
gaf hann ný ljóð út fjórum
sinnum. Hafblik komu út 1906,
Hrannir 1913, Vogar 1921 og
Hvammar 1930. Með því að bera
saman þessar fimm bækur er
tiltölulega auðvelt að fylgja þró-
unarferli skáldsins frá því að
hann kemur fyrst fram á sjón-
arsviðið, sem þjóðskáld, og þar
til hann hefir ráðið skipi sínu
til hlunns og hættir að vera
starfandi að íslenzkri ljóðagerð.
í fyrstu bók sinni, Sögur og
kvæði, er Einar Benediktsson
fullur af lífsmóði og baráttuhug.
Hann yrkiT þá herhvöt þjóðar-
innar, íslands Ijóð og baráttu-
söng höfuðstaðarins, þar sem
rakin er saga Reykjavíkur frá
landnámsöld og brugðið á loft
mynd af glæsilegri framtið
borgarinnar. Hann er þá eins
og faðir hans, i opinberum ó-
friði við Dani:
En — gáfum gædda þjóð!
Gleymdu ei hver svefni þeim þig svæfði,
sérhvert lifsmark íslands deyddi og
hungursár þín, [kæfði,
tjón þitt, tár þin
tíndi i maurasjóð.
Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir,
skildu hver i bönd þig hneppti og
Engu að gleyma [hneppir.
í Höfn né heima —
Heil, mín ættarslóð.
Með þessari hvatnlngu hafði
RICHARD SANDLER.
Mynd þessi er tekin af honum í Firm-
landi fvrir stuttu síðan.
un og þekkingu alþýðunnar með
fyrirlestrastarfsemi, bókasöfn-
um, námshringum o. s. frv.
Deildir þess eru nú starfandi á
annað þúsund stöðum í Svíþjóð
og starfsemi þess hefir hlotið
slíka viðurkenningu, að það hef-
ir haft styrk frá ríki og bæjar-
félögum um iangt skeið. Sand-
ler mun sennilega meira en
nokkur maður annar hafa ráðið
starfsháttum þessara félagssam-
taka, vali viðfangsefna, hvernig
þau væru lögð fyrir almenning
o. s. frv., enda hefir hann um
langt skeið verið einn helzti
forystumaður þeirra og leið-
beinandi.
Þess heyrist oft getið, að
sænskir verkamenn séu félags-
legar þroskaðri en stéttarbræð-
ur þeirra eru yfirleitt annars-
staðar. Hið farsæla starf verka-
lýðssamtakanna 1 Svíþjóð virð-
ist sanna þetta. En orsakanna
til þessa má áreiðanlega fyrst
og fremst rekj a til Brunnsvíkur-
skólans og Arbetarnas Bild-
ningsförbunds. Þessar tvær
menntastofnanir hafa veitt
verkamönnum ómetanlega fé-
lagslega tilsögn. Það er ekki nóg
að hóa verkamönnum saman í
verkalýðssamtök og stjórnmála-
félög. Þeir verða að skilja hina
þjóðfélagslegu afstöðu sína,
þekkja hin mikilvægustu fjár-
hagslegu lögmál, vita hvað sam-
tökum þeirra reynist gagnlegt
og kleyft og hvað ófært og
hættulegt. Það hefir verið eitt
helzta hlutverk þessara stofn-
ana að veita verkamönnum,
einkum forystuliði þeirra, slíka
leiðsögn og í þeim efnum hefir
hann lokið fyrsta þætti íslands-
ljóða. Þar var samandregin og
rétt skýrð hörmungasaga þjóð-
arinnar undir stjórn erlendra
manna, sem gerðu sér fátækt og
varnarleysi landsmanna að fé-
þúfu.
Fyrstu strandferðir við ísland
voru farnar af dönskum skipum.
Þó að Danir séu heima fyrir og
gagnvart stærri þjóðum manna
kurteisastir í framkomu, þá
gætti mikils ruddaskapar og yf-
irlætis frá þeirra hálfu gagnvart
íslendingum, sem fóru með
skipum þeirra, þar til Eimskipa-
félagið var stofnað og landið
átti sjálft skip til strandferða.
Einar Benediktsson túlkaði í
kvæðinu Strandsigling sárs-
aukatilfinningu þjóðar sinnar
yfir réttleysinu á dönsku skip-
unum. Hér er lýst haustferð að
norðan suður um land. Lestin
er full af fólki:
Þessa slðast ársins ferð þelr fóru —
fólkið hana rækir bezt.
Drukknir menn og krankar konur vóru
kvíuð skrans í lest.
Allt var fullt af frónska þarfagripnum.
Fyrirlitning skein af danska svipnum.
í augum skáldsins var undir-
gefnin hinn frónski þarfagrip-
ur. Einhver landi fór höndum
um streng við borðstokkinn.
Danskur yfirmaður kom að:
Ýtti úr vegi hart og hrakorð lagði,
hinn fór undan, beygði sig og þagði.
Sandler verið mikilvirkasti og
áhrifamestí starfsmaðurinn.
Sandler hafði veruleg afskipti
af pólitískum málum á þessum
árum. Hann átti sæti í neðri
þingdeildinni 1912—17 og síðan
1919 hefir hann átt sæti í efri
þingdeildinni. Hann hefir átt
sæti í stjórn jafnaðarmanna-
flokksins síðan 1911 og gegnt
ýmsum fleiri störfum innan
flokksins.
Árið 1917 fór Sandler til
Gautaborgar og gerðist þar að-
alritstjóri ,,„Ny Dag“, málgagns
jafnaðarmanna þar. Því starfi
gegndi hann þó skamma hríð,
því að hann var nokkru síðar
kvaddur til að gegna þýðingar-
miklu embætti í fjármálaráðu-
neytinu. Þegar jafr.aðarmanna-
foringinn, Hjalmar Branting,
myndaði fyrstu ríkisstjórn sína
1920 varð Sandler ráðherra án
sérstakrar stjórnardeildar og
fjármálaráðherra nokkrum
mánuðum seinna. Þessi stjórn
Brantings varð skammlíf, en
hann myndaði aftur stjórn á
næsta ári og varð Sandler þá
aftur ráðherra án sérstakrar
stjórnardeildar. í þriðju stjóm
Brantings, sem hann myndaði
haustið 1924, varð Sandler verzl-
unarmálaráðherra. í janúar
1925 varð Branting að láta af
stjórnarstörfum, sökum heilsu-
brests, og varð Sandler þá for-
sætisráðherra. Því starfi gegndi
hann þangað til um mitt sum-
arlð 1926.
Jafnaðarmenn í Svíþjóð
komu aftur til valda haustið
1932. Per Albin Hansson varð þá
forsætisráðherra og Sandler ut-
anríkismálaráðherra. Hafa þeir
síðan gegnt þeim störfum óslitið
þangað til þjóðstjórnin var
mynduð í haust, nema nokkra
mánuði sumarið 1936.
Þegar Sandler varð utanrík-
ismálaráðherra, vakti það tals-
vert umtal 1 Svíþjóð. Stjórnar-
andstæðingar töldu hann of ein-
litan alþjóðasinna, en ýms-
um samherjum hans fannst að
hann hneigðist að sumu leyti í
íhaldsátt. Það virðist nú sam-
hljóða álit allra, að Sandler hafi
rækt þetta starf með miklum
skörungsskap og haldið vel á
málum Svíþjóðar. Framkoma
hans á fundum Þjóðabanda-
lagsins vakti mikla athygli.
Hann ferðaðist mikið og heim-
sótti ýmsa helztu stjórnmála-
menn álfunnar. Hefir sennilega
enginn stjórnmálamaður Norð-
urlanda verið jafnþekktur með-
al stórþjóðanna og helztu for-
vígismanna þeirra á þessum
tímum og Sandler.
Ástæðan. til þess að Sandler
tók ekki þátt i þjóðstjórninni
var afstaða hans til Finnlands-
málanna. Það er nú ljóst orðið,
að Sandler hefir verið í hópi
þeirra manna, sem vildi að nor-
ræn samvinna væri meira en
nafnið tómt, fallegar skála-
Einari Benediktssyni kemur
ekki til hugar að áfella yfirþjóð-
ina eina fyrir yfirlætið. Hann
vill fyrst og fremst afmá úr
lund íslendingsins þann undir-
lægjuhátt, sem honum þótti
margra alda kúgun hafa mótað
í sál landans.
Beggja í öllu þekktust þjóðarmerki,
þeirra ólík kjörin tvenn;
hroki á aðra hönd með orku i verki,
á hina bljúgir menn.
Og enn segir skáldið:
Inn á sömu stöðvar stefnið horfðl,
stýrði hönd af sömu þjóð,
sem þá fyrr hjá búðarherrans borðl
barnamaður stóð,
og dauðableikur blóðskuld ranga leysti,
blóðpeninginn siðsta 1 höndum kreisti.
Hér var engin auðmýkt og
ekkert undanhald. Einar Bene-
diktsson þekkti samvistarsögu
Dana og íslendinga. Hann þótt-
ist sjá merkin um þau viðskipti
í ávirðingum beggja, hroka á
aðra hlið en auðmýkt og van-
mátt á hina. Ályktunin var auð-
sæ. íslenzka þjóðin áttí að
vakna til meðvitundaT um for-
tíð sína, mátt sinn og framtíð-
arskilyrði á íslandi. Strandsigl-
ing með dönsku skipi varð að
herhvöt fyrir ungan, djarfan ís-
lending.
í kvæðinu Vestur kemur fram
skoðun skáldsins á Ameríku-
flutningunum. Sonurinn flytur
til ókunna landsins, en faðir og
dóttir eru eftir. Ættjarðarbönd-
in tengja þau við ísland og
reynslan sýnir, að þau hafa á
réttu að standa. Vesturfarinn
þráir ættland sitt, en getur ekki
snúið við.
ræður og annað ekki. Afskipti
hans af alþjóðamálum og skarp-
skyggni hans hafa vafalaust
sannfært hann um það fyrir
löngu, að eins og nú er högum
háttað væru „orðin ein“ Norð-
urlandaþjóðunum lítil vörn, ef
á þær væri ráðizt. Þess vegna
studdi hann það eftir megni, að
Finnar fengju að víggirða Á-
landseyjar og að Sviar veittu
þeim strax virka aðstoð, þegar
Rússar Téðust á þá. Per Albin
hefir hins vegar valið hlutleys-
isstefnuna. Það mun sjást á sín-
um tíma, hvor hefir á réttara
að standa í þessum efnum, Per
Albin eða Sandler.
í þýzkum og rússneskum blöð-
um hefir oft verið deilt harð-
lega á Sandler undanfaTið.
Sandler hefir stundum verið
nefndur „mestur hugsuður“
sænska jafnaðarmannaflokks-
ins og mun það vera orða sann-
ast. Hann hefir skrifað allmörg
pólitísk smárit, sem hafa mynd-
að einskonar undirstöðu í túlk-
uninni á stefnu flokksins og
viðhorfi hans í ýmsum málum.
Eitt það helzta þeirra „Þjóðfé-
lagið eins og það er“, kom út
1911, vakti þá mikla athygli og
mun hafa haft varanlega þýð-
ingu. Auk þess hefir hann
skrifað talsvert af lengri eða
styttri ritgerðum um þjóðfélags-
mál. Hann hefir þýtt hið mikla
ritverk Karl Marx um fjár-
magnið á sænsku. En mestra
áhrifa hans á stefnu og störf
flokksins mun þó mega rekja til
kennslunnar við Brunnsvíkur-
skólann og skipulagningar-
Innar á félagslegri fræðslu
Arbetarnas Bildningsförbunds.
Það, sem er eitt gleggsta ein-
kenni Sandlers í ræðu og riti,
er óvenjulega skýr framsetning
og rökrétt hugsún. Ritstíll hans
er laus við allt skraut, en skýr
og fágaður, og ræðumennska
hans er mótuð sömu einkennum.
Hann hefir góðan málróm og
talar viðstöðulaust. Er hann
meðal beztu ræðumanna Svía.
Sandler er ekki mikill fyrir
mann að sjá, tæplega meðal-
maður á hæð og grannvaxinn.
Andlitið er gáfulegt og fram-
koman viðfelldin.
Hann hefir mikið yndi af
hljómlist og iðkar hana í tóm-
stundum. Hefir hann um langt
skeið átt sæti í ýmsum þekkt-
ustu hljómlistarsamtökum Sví-
þjóðar.
Um það leyti, sem Sandler
varð kennari í Brunnsvik, gift-
ist hann kennslukonu, Maja
Lindberg. Hún er kona dugmik-
il eins og sjá má á því, að síðan
Finnlandsstyrjöldin hófst hefir
hún unnið að hjálparstarfsemi
meðal kvenna í Finnlandi og
hefir maður hennar heimsótt
hana þangað.
_______________________Þ. Þ.
CtbreiíSið TÍMANK
Fjölhæfni Einars Benedikts-
sonar kemur fram í efnisvalinu.
Skútahraun er mannfélagsá-
deila í þeim þunga búningi, sem
skáldið tamdi sér einkum á
seinni árum. Ásbyrgi og Norður-
ljós eru ógleymanleg ástarjátn-
ing til íslenzkrar náttúru. Hvarf
Odds í Miklabæ er tröllaukin
mynd af þeirri myrkfælni og
sektartilfinningu, sem þjóðtrú-
ín hafði skapað á mörgum þján-
ingaöldum. Snjáka er hin ís-
lenzka kvenhetja.
Skútahraun var ort i ferð í
Mývatnssveit. Fyrsta visan er
þannig:
Blíkna rindar. Röðll hallar.
Rökkvar að um drang og sprungur.
Reifast úfið risaklungur
rifnum stakki fyrstu mjallar.
Síðan heldur skáldið áfram.
Hann sér ótal mannlífsmyndir
i kynjamyndum hraunklett-
anna.
Hér eT ein vísan um Ásbyrgi:
Ásbyrgi, prýðln vors prúða lands,
perlan við straumanna festi,
frjótt elns og óðal hins fyrsta manns,
fléttar hér blómin 1 hamranna krans.
Standbjörgin kveðjunni kasta á gesti,
krlngd eins og Járn undan hesti.
Lofsöngurinn um norðurljós-
ín hefst með þessum orðum:
Veit duftslns son nokkra dýrðlegri sýn
en drottnanna hásal í rafurloga?
Sjá grundu og vog undir
gullhvelfdum boga.
Og þetta eru niðurlagsorð
fyrsta erindis:
Við útheimsins skaut er allt eldur og
af iðandi norðurljósum. [skraut
En fyrir ungt skáld er stutt
Nebelspalter, Sviss.
Hinn litli Göbbels getur ekki spillt
vináttu Maríönnu (Frakklands) og
Jóns Bola (Bretlands).
* * *
Þaö þykir nauðsynlegt í hemaSi, aö
geta látið hermennina hafa sér sem
mest til dœrastyttingar í tómstundum
sinum, og er þvl jafnan reynt aS hafa
sem mestan gleSskap í hermannabúS-
um. Fyndni- og kímnisögur eru jafnan
vel þegnar. MeSal finnskra hermanna
gengur nú mikill fjöldi af slíkum smá-
sögum. Ein þeirra er t. d. á þessa leiS:
Þegar Paasikivi var i Moskva i haust,
spurði Stalin hann einu sinni:
,Jlvað hafiö þið marga hermenn?“
„300.000.“
„Þá sendum við bara helmingi fleiri."
Paasikivi gekk þá að símatólinu og
Stalin spuröi hvað hann œtlaði að gera.
„Hringja heim og segja að hver her-
maður þurfi að hafa tvœr patrónur,"
svaraði Paasikivi.
* * *
Ein skopsagan, sem gengið hefir meSal
finnskra hermanna, hljóðar þannig:
Molotoff kallaði nýlega japanska
sendiherrann á fund sinn og spurði
mjög áhyggjufullur:
,JIvers vegna eruð þiö að auka liðs-
kost ykkar við landamœrin? Rússland
hefir ekki hina minnstu löngun til að
ráðast á Japan."
Það er heldur ekki gert ykkar vegna,“
svaraði sendiherrann. „Það er öryggis-
ráðstöfun vegna Finna. Þeir kynnu ekki
slður að vilja ráðast á Japan en Rúss-
land."
* * *
önnur skopsaga, sem gengið hefir í
Finnlandi, er á þessa leið:
„Getur þú sagt mér, hver er munur-
inn á Indlandi og Rússlandi?"
,flei."
„í Indlandi sveltur einn maður fyrir
allt fólkið, en í Rússlandi sveltur allt
fólkið fyrir einn mann."
* * *
Danskur fréttaritari i Finnlandi segir
að Finnar hafi háð stríð gegn Rússum
sem hér segir: 1240, 1323, 1495, 1570—
(Framh. á 3. siðu)
leið frá fegurð Ásbyrgis og
norðurljósanna til hinnar fögru
konu:
Ljúf er röddin, líkt og vaki
ljóð við streng í óði dýrum.
Stuðlar falla 1 hlátrum hýrum,
hendingar í fótataki.
Þessi kona er ímynd skáld-
legrar fegurðar. Hann minnist
líka Grettis, skáldsins í útlegð-
inni:
En eínkum er mér sem ég heyri hljóm
af hreinum og djúpum karlmannsróm,
í dýrri og dulri bögu.
Þau orð og þau svör—þeim ann ég mest,
öflug og köld — þau virði eg mest
I Grettis göfugu sögu.
En þegar móðurlausi sýslu-
mannssonurinn frá Héðinshöfða
er á ferð i héraði föður síns,
Þingeyjarsýslu, er hann jafn
myrkfælinn og Grettir. Hann
má sig hvergi hreyfa einn, eftir
að fer að skyggja. í hvarfi Odds
á Miklabæ lýsir hann öllum
hörmungum myrkfælninnar:
Þegar ljósið deyr er allt dapurt og svart,
með deginum vangi bliknar.
Nú vaknar af rökkurmoldum margt,
í minningum dauðum kviknar.
Þótt beri þig fákurinn frái ótt,
svo frosnum glymur í brautum,
þú flýr ekki hópinn.sem þyrpir sér þétt,
þögull í hvilftum og lautum.
Ódæmdar sakir frá andvöku-
nóttunum segja til sín í nátt-
myrkrinu:
í lifandi myndum þig einblina á
með augum tærandl köldum,
og svipinn þeim harmar liðnir ljá
frá lífs þins einverukvöldum.
Draugar vilja gjarnan að
tungl vaði i skýjum:
En hálfur máni af himinleið
slær helbjarma á mannanna ríld,
I^AAS JÓIVSSOIV:
Einar Benedikisson