Tíminn - 18.05.1940, Blaðsíða 2

210
TÍMIIV1¥, laiigardaginn 18. maí 1940
53. bla«
Eitir Eystein Jónsson ráðherra
í desembermánuði s. 1. ritaði
ég smágreinar hér í blaðið um
horfur í viðskiptamálum eftir
að styrjöldin skall á og lagði
sérstaka áherzlu á nauðsyn þess
að draga úr innflutningi og með
öðrum ráðum að búa sig undir
erfiðleikana í þeim málum. Þá
drap ég einnig nokkuð á fjár-
hagserfiðleika þá, sem þjóðin
átti við að búa á síðustu styrj-
aldarárum, en ætlaði mér síðar
að gefa nokkur.t yfirlit um af-
komu styrj aldaráranna 1914—
1918, eftir þvl sem hægt væxi af
gögnum þeim, sem fyrir liggja.
Hefi ég nú ákveðið að láta
verða af því, að draga fram
nokkrar niðurstöður frá þessum
árum. Má vel vera, að við get-
um eitthvað lært af því að rifja
upp þessi mál.
Á heimsstyrjaldarárunum
1914—18 voru viðskiptaniður-
stöður íslands við útlönd þær
sem hér segir, talið í þúsundum
króna:
Innflutt Útflutt Mismunur
1914 18.111 20.830 2.719
1915 26.260 39.633 13.373
1916 39.184 40.107 923
1917 43.466 29.715 -h- 13.751
1918 41.027 36.920 -4- 4.107
vitað, að hann hefir lagt fram
svo myndarlega gjöf til að koma
á fót kennarastól í íslenzkum
fræðum, að framlag hans er
meira en vitað er að nokkur
einn maður hafi gefið af eigin
fé til íslenzkra framfaramála.
Fjöldi annarra áhugamanna
leggja rausnarlega í þann sjóð,
og sýna með því þjóðrækni sína,
en Ásmundur hefir haft af
meira að taka en flestir sam-
landar hans.
Gunnar Björnsson er Áust-
firðingur, fór vestur á barns-
aldri. Hann er nú á sjötugs-
aldri, en hin mesta kempa.
Hann gerðist ritstjóri að ensku
blaði í Bandaríkjunum og síðar
þingmaður í Minneapolis. Kona
hans er honum mjög samhent
og er heimili þeirra hið prýði-
legasta. Gunnar á mikinn kost
íslenzkra bóka, þar á meðal um
50 útgáfur af biblíunni.
Nú munu þau Gunnar Björns-
son og kona hans fá tækifæri
til að dvelja hér sumarlangt,
fara viða um landið, kynnast
heimaþjóðinni og fræða íslend-
inga austan megin hafsins um
lífskjör og áhugamál bræðra og
systra, sem farið hafa vestur.
J. J.
Það stingur fljótt í augu við
athugun á þessum tölum, að
fyrstu styrjaldarárin tvö, 1914
og þó einkum 1915, er afkoma
landsins út á við góð, miðað við
það, sem hún hafði verið áður.
Þess ber þó að vísu að gæta, að
með útflutningsafurðum þess-
ara ára er talið óvenju mikið
af síld, sem að verulegu leyti var
eign erlendra manna, sem ráku
síldveiðarnar við ísland. Telur
hagstofan, að árið 1915 verði að
draga frá útflutningnum allt
að 6 milj. króna til þess að mæta
þeim hluta af andvirði síldar-
innar, sem ekki rann inn í land-
ið.
Árið 1916 fer hins vegar strax
að halla undan fæti og þó miklu
meira heldur en fram kemur af
þeim tölum, sem nefndar eru að
ofan, vegna þess, að það ár
er síldarútflutningur útlendinga
mjög mikill. Síldarútflutningur
nemur samt. um 14.4 milj. kr.
Er því enginn vafi á því, að
drjúgur halli hefir verið á við-
skiptunum við útlönd þegar árið
1916.
Út yfir tekur þó í þessum efn-
um árið 1917, þegar verzlunar-
jöfnuðurinn er óhagstæður um
nærri 14 milj. króna á því eina
ári, og er þó í útflutningnum
talið eitthvað af síld, sem er
eign útlendinga, þótt það sé
miklu minna en tvö næstu árin
á undan.
Til enn frekari skýringa á því
fjárhagshruni, sem raunveru-
lega varð það ár, er rétt að
draga það fram, að útflutning-
urinn nam þá einum 29 miljón-
um króna, og eru þó nær 5 milj.
kr. andvirði 11 togara, sem
seldir voru burt úr landinu.
Að vísu er ástandið nokkru
skárra 1918, þar sem verzlunar-
jöfnuður er þá óhagstæður um
4 milj. króna, en þó hafa vitan-
lega safnazt miklar skuldir við
útlönd einnig það ár. — Heild-
arniðurstaða þessara £ra er því
sú, að mjög verulegar skuldr
söfnuðust við útlönd og það
jafnvel mun meiri en hinn ó-
hagstæði verzlunarjöfnuður
bendir til, vegna þess meðal
annars, hversu á stóð um síld-
ina, og áður er gerð grein fyrir.
Eins og oft hefir áður verið
tekið fram, þá eru það þessar
skuldir frá styrj aldarárunum og
árunum eftir striðið, sem síðan
hafa hvílt þyngst á íslending-
um, og það af þeirri ástæðu, að
á móti þessum skuldum skap-
aðist svo að segja ekkert af
verulegum nýjum verðmætum í
landinu.
Þegar leitað er að ástæðum
fyrir þessum niðurstöðum verð-
ur fyrst fyxir að athuga verðlag
á innfluttum og útfluttum vör-
um. Er þá helzt að styðjast við
vísitölur hagstofunnar. Þær eru
sem hér segir:
Verðvísitölur. Innflutt Útflutt
1914 100 100
1915 141 175
1916 184 201
1917 286 217
1918 373 247
Það kemur glöggt í ljós af
þessum tölum, að fram-
an af styrjöldinni eða 1915 og
einnig 1916 eru verðhlutföll út-
flutnings og innflutnings sam-
kvæmt skýrslum hagstofunnar
hagstæðari fyrir ísland en í ó-
friðarbyrjun, en 1917 og 1918 er
verðlag á útfluttum vörum yfir-
leitt orðið mun lægra en það var
fyrir ófriðinn, í hlutfalli við
verðlag á innfluttum vamingt
Þessu næst er fróðlegt að at-
huga hvernig viðskiptin skiptust
á viðskiptalönd íslendinga á
þessum árum.
Innflutt Útflutt
þús. kr. þús. kr.
1915:
Danmörk 11.355 16.142
Bretland 8.027 5.575
Noregur 2.635 10.327
Svíþjóð 688 2.103
Þýzkaland . 1.165
Holland 518
Spánn 430 4.300
Ítalía 180 1.741
Önnur lönd í Evrópu 73 138
Bandar. N.-Ameríku 1.111 286
Ótilgréind lönd 9
Samtals 26.260 39.633
1916:
Danmörk 14.973 4.002
Bretland 12.152 17.061
Noregur 4.126 6.816
Svíþjóð 2.180 4979
Holland 935
Spánn 1.487 5.762
Ítalía 133 2.230
Bandarikin 2.986 6.039
Önnur lönd 212 18
Samtals 39.184 40.107
1917:
Danmörk 15.931 554
Bretland 9.088 12.185
Noregur 898 3.800
Svíþjóð 1.702 326
Frakkland 35 5.633
Portugal 801
Portugal 1.701 4.700
Ítalía 54 783
Bandaríkin 13.186 1.689
Önnur lönd 70 45
Samtals 43.466 29.715
1918:
Danmörk 10.899 819
Bretland 11.724 17.852
Noregur 207 4.307
Svíþjóð 1.185
Frakkland 25 844
Spánn 3.125 6.859
Ítalía 12 683
Bandaríkln 13.639 5.548
Önnur lönd 172 8
Samtals 41.028 36920
Það er ljóst af þessu, að fram an af ófriðnum liggja viðskipt
in í nokkurnveginn eðlilegum
farvegum, en árið 1916 gerbreyt-
ist þetta og strax 1917 hefir út-
flutningurinn til Danmerkur og
Norðurlanda yfirleitt horfið, en
útflutningurinn til Bretlands
eða öllu heldur Bandamanna fer
vaxandi.
Ennfremur kemur fram af því,
sem nú hefir verið raklð, að
verðhlutfallið á milli útfluttrar
og innfluttrar vöru breytist I
óhagstæðari átt fyrir íslendinga,
að sama skapi sem viðskiptin
færast frá þeim löndum, sem
keyptu af okkur fyrir ófriðinn,
og yfir til Bandamanna.
Hagur þjóðarinnar þrengist á
þessum árum æ meir eftir því
sem viðskiptin færast úr fyrri
skorðum. Aðal orsökin er sýni-
lega sú, að verðið á íslenzkum
framleiðsluvörum er á þessum
árum langt fyrir neðan það, sem
nauðsynlegt var að fá fyrir þær,
ef þjóðin átti að halda í horfinu
eins og verðlag á aðfluttum vör-
um var þá orðið. Ennfremur
var það viðurkennt af öllum,
sem þá tóku þátt í viðskiptum,
að fyrir vörurnar fékkst ekki
það verð, sem hefði getað
fengizt á frjálsum markaði,
enda virðast engar líkur benda
til þess, að eðlilegt geti verið,
að útflutningsvöxur íslendinga
hækki minna í vexði á ófriðar-
tíma en vörur þær, sem þeir
þurfa að kaupa.
Fyrstu viðskiptasamningarnir
við Bandamenn voru gerðir 16.
mai 1916. Þá var Norðurlanda-
markaðinum að mestu leyti lok-
að fyrir íslendingum, og strax
samið um verð á þeim vörum,
sem Bandamenn kaupa af okk-
ur. Síðan er gerður verzlunar-
samningur 1917 á svipuðum
grundvelli, en verðlag hækkat
þó. Loks 1918 er gerður verzlun-
arsamningur, sem gefur Banda-
mönnum forkaupsrétt að þeim
vörum, sem frá íslandi eru
fluttar, með nánar ákveðnum
skilyrðum og tilteknu verði.
Fyrsta árið eftir heimsstyrj-
öldina, árið 1919, verður mjög
mikil breyting á viðskiptaniður-
stöðu landsins til batnaðar. Það
ár hækkar verðvisitala útfluttr-
ar vöru úr 247, Sem hún var
1918 og upp í 333, og er þá orð-
in nærri því eins há og verð-
vísitala innlendrar vöru, m. ö.
o., að þá hefir náðst það jafn-
vægi í verðlaginu, sem var fyrir
stríðið. Þá verður verzlunarjöfn-
uðurinn hagstæður um 12 milj-
ónir króna. Að vísu má ekki
taka þá tölu alveg bókstaflega
vegna þess, að það ár hefir
•sennilega verið flutt út töluvert
af framleiðsluvörum ársins 1918,
en verðvísitalan ein út af fyrir
sig sýnir hvaða áhrif það hafði
á viðskiptaaðstöðu okkar, þegar
verðhömlurnar á útfluttum
vörum voru úr sögunni í stríðs-
lokin.
Eins og drepið hefir verið á
hér að framan, þá voru gerðir á
þessum árum samningar við
Bandamenn um kaup á veruleg-
um hluta af íslénzkri fram-
leiðslu og þá um leið samið um
verðið. Það kemur glöggt fram
af verðvísitölunum og af öllu
því, sem hér hefir verið rakið, að
verð það, sem við fengum fyrir
vörur okkar þá, var alls ekki
fullnægjandi, miðað vlð það á-
stand, sem þá var orðið.
Engin ástæða er til þess að líta
svo á, að Bandamenn hafi með
þessum verzlunarsamningum,
sem þá voru gerðir, ætlað sér að
þröngva kosti okkar eða verða
þess valdandi, að við yrðum að
selja vörur okkar undir því
verði, sem nauðsyn bar til að við
fengjum. Hins vegar er það
ljóst, að á þessum árum hafa ó-
friðaTþjóðirnar allar að sjálf-r
sögðu átt í vök að verjast í við-
skiptum. Af þeim hefir verið
heimtað hátt verð fyrir þær
vörur, sem þær þurftu að nota.
Hafa þær óefað stundum átt að
venjast óbilgjörnum kröfum í
því efni, og þeir, sem haft
hafa samninga með höndum á
þeirra vegum, því álitið það
skyldu sína fyrst og fremst,
hvað sem öðru liði, að koma í veg
fyrir, að aðrar þjóðir hefðu ó-
eðlilegan gróða af þeirri vöru-
þörf hjá ófriðarþjóðunum, sem
styrjöldin skapaði.
Af þessu hefir það tvímæla-
laust leitt, að ófriðarþjóðirnar
hafa haft tilhneigingu til þess
að líta björtum augum á af-
komumöguleika þeirra þjóða,
sem ekki tóku þátt í stríðinu,
sjálfsagt oft bjartari augum en
ástæða var til, og einnig til þess
að draga meira í efa réttmæti
þeirra krafa um vöruverð, sem
fram hafa verið settar en ástæða
hefði verið til.
Þá er þess og að geta í þessu
sambandi, að við íslendingar
höfum í þessum málum nokkra
sérstöðu. Sennilega draga fáar
þjóðir að sér sjóleiðis hlutfalls-
lega jafn mikið af nauðsynjum
til framleiðslu og neyzlu og við
verðum að gera. Af þessu leiðir
það, að styrj aldarástandið, sem
fyrst og fremst hækkar öll
flutningsgjöld, hefir í för með
sér hjá okkur meiri hækkun á
framleiðslukostnaði og fram-
færslukostnaði en hjá flestum
öðrum þjóðum og til þess verður
að taka fullt tillit.
í þessu sambandi er fróðlegt
að geta um að eins eitt atriði til
(Framh. á 4. síðu.)
Jón Sígfurðsson, Yztaielli:
.‘jgíminn
Luugurdaginn 18. maí
Vestmenu
.Eftir því, sem menn vita bezt,
komá bráðlega hingað til lands
nokkrir góðir gestir frá Ame-
ríku.
Meðal þeirra mun vera ræðis-
maður frá Bandaríkjunum, sem
ætlar að setjast að hér í bæn-
um. Það er afleiðing atburðanna
10. apríl. íslenzka stjórnin skip-
aði þá ræðismann í New York
fyrir sína hönd, og fyrir sérstaka
góðvild Bandaríkjastjórnar mun
hann eiga að greiða götu til að
finna að máli yfirvöldin í Was-
hington. Það er mikil sanngirni
frá hálfu Bandaríkjastjórnar.að
taka tillit til þess, að það hent-
ar okkur ekki að hafa tvo
starfsmenn vestra, annan í New
York til að sinna atvinnu- og
verzlunarmálum, hinn í Was-
hington vegna stjórnmálaer-
inda.
íslendingar hafa lengi óskað,
að hér væri fulltrúi frá Banda-
ríkjunum, en það hefir ekki
fengizt. Viðskiptin hafa til
skamms tíma verið litil, en nú
hraðvaxandi. Þátttaka íslands i
sýningunni, hið fjölþætta
menningarstarf landa í Ameríku
og síðast en ekki sízt bók Vil-
hjálms Stefánssonar um að ís-
land sé fyrsta lýðveldið í Ame-
ríku, hafa orðið til að opna ís-
landi margar dyr vestan hafs.
Koma hins ameríska ræðis-
manns hingað er þess vegna
þýðingarmikill þáttur í viðleitni
íslendinga til að rétta aðra hönd
til Ameríku og halda þar um ó-
komnar aldir margháttuðum
viðskiptum.
En auk þessa ræðismanns er
talið, að um sama leyti muni
koma hingað þrír af fremstu
mönnum í fylkingu hinna eldri
íslendinga í Vesturheimi. Það
eru þeir Árni Eggertsson, Ás-
mundur Jóhannsson og Gunnar
Björnsson. Auk þess er hugsan-
legt, að hugvitsmaðurinn Hjört-
ur Þóröarson komi með þessu
skipi eða einhverjum hinna
næstu.
Eimskipafélagsstjórnn bauð í
vetur þrem af þekktustu stuðn-
ingsmönnum félagsins í Vestur-
heimi að koma á aðalfundinn í
vor og minnast þannig 25 ára
afmælis félagsins. Var þeim öll-
um boðið með konum sínum.
Jón Bíldfell gat ekki komíð í
þetta sinn, með því að hann er
ráðinn til starfs fyrir Kanada-
stjórn norður í Baffinlandi.
Menn vænta, að þau hjón komi
næsta sumar.
Árni, Ásmundur og Bíldfell
lögðu á sig afarmikil ferðalög
og vinnu við að safna hlutum
vegna Eimskipafélagsins nokkru
áður en hin fyrri heimsstyrjöld
brauzt út. Lögðu landar þá
fram mikið fé, ekki sér til ágóða,
heldur eingöngu af ræktarsemi
við ísland. Voru þessi framlög
mjög almenn og sýndu stórhug
og ræktarsemi íslendinga
vestra. Sumir þessara manna
lögðu þá eftir íslenzkum mæli-
kvarða stórfé fram til hluta-
bréfakaupa. Jón Bíldfell kom
heim á stofnfundinn og sýndi
mikinn áhuga um að stofnun
félagsins væri sem tryggilegast
undirbúin. Ásmundur Jóhanns-
son hefir langoftast komið heim
á aðalfundi félagsins, og jafnan
kostað för sína sjálfur, þótt
hann eigi sæti I stjórn félagsins.
Mun enginn íslendingur hafa í
tíð núlifandi manna lagt fram
meira fé, úr eigin vasa, í ferða-
lög vegna íslenzkra alþjóðar-
málefna heldur en Ásmundur
Jóhannsson.
Bæði Árni og Ásmundur hafa
verið meðal hinna starfsömustu
og áhrifamestu manna í þjóð-
ræknisbaráttu fslendinga, auk
þess sem þeir hafa rækt vel
skyldur við sitt nýja föðurland.
Árni var um mörg ár í bæjar-
stjórn í Winnipeg og barðist þá
fyrir hinni miklu rafstöðvar-
byggingu við Þrælafossana. fEr
sú stöð eitt hið mesta fyrirtæki
Winnipegborgar. Árni Eggerts-
son var í fyrri styrjöld einn
verzlunarfulltrúi, íslands í Ame-
ríku og kom um það leyti oft
heim. Hann á vini og kunningja
um allt land.
Um Ásmuttd Jóhannsson er
(n r ó 011 b*
FRAMHALD.
Bláber eru algeng víða um
land, og mikið tínd. Mikil ára-
skipti eru að sprettunni, en þó
spretta oftast mikil bláber ein-
hverstaðar á landinu. Þau eru
mesta sælgæti. En þau spretta
seint, þola illa frost og falla því
snemma. Þau þola einnig mjög
illa geymslu. Á síðastliðnu sumri
voru bláber verzlunarvara í á-
gústmánuði, og gáfu verzlanir
kr. 1.30 fyrir kilóið. En í sept-
ember var markaðurinn yfir-
fullur hér nyrðra. Ógrynnin öll
af bláberjum urðu úti, þó meira
væri tínt en nokkuru sinni fyrr.
Bláber eru ágæt til átu ný, og á-
gæt til sultunar. Við geymslu í
sykri rennur safinn úr berjun-
um, og má fá mikið af „sjálf-
runninni“ saft, en berin sjálf
rýrna, en verða þó mjög góð til
átu.
Aðalbláber eru miklu sjald-
gæfari en bláber, og til eru
heilar sýslur, þar sem þau finn-
ast varla. Þau vaxa aðeins í
djúpum, vel þurrum jarðvegi,
helzt í bröttum fjallahlíðum og
gilbörmum, sem bezt horft við
sólu. Öllum þykja þau miklu
brágðbetri og ljúffengari en
bláber. Þau hafa sterkari húð,
þola miklu betur næturfrost og
má tína þau lángt fram eftir
hausti eftir margar frostnætur.
Þau þola mjög vel geymslu og
flutning, hafá ■ komið alveg ó-
jarðar
skemmd eftir vikugeymslu og
flutning í kössum á bílum norð-
an úr Þingeyjarsýslu til Reykja-
víkur. Víða má tína mjög mikið
magn af aðalbláberjum á stór-
um samfelldum hlíðarflákum.
En þó er miklu seinlegra að tína
þau en bláber og krækiber. Þau
eru strjál og falin undir lauf-
blöðunum. í haust eð var voru
þessi ber allmikið tínd í ágúst.
Verðið var sama og á bláberjum
og markaðinn þraut um sama
leyti. Mjög mikið varð úti af að-
albláberjum, sem mundu hafa
verið tínd, ef makaður hefði
verið. Aðalbláber ættu að vera
sökum margra kosta og sjald-
gæfis lang verðmest þeirra berja
sem hægt er að safna í stórum
stíl. Sennilegt er, að þau séu
auðugust af bætiefnum. Þau
vaxa aðeins þar, sem er allra
sólríkast, þurrast og hlýjast.
Hrútaber vaxa allmikið inn-
an um víðra og skóga. Þau eru
í stórum og þéttum fagurrauð-
um klösum, sem skera vel af við
hin stóru grænu blöð á lyng-
inu. Þau eru allra berja fegurst.
Þó óvíða sé mikið til af hrúta-
berjum, getur vel borgað sig að
tína þau, hinir stóru klasar eru
auðfundnir og fljótteknir. Þau
þykja allra berja bezt i sultu,
sultan bæði sérlega litfögur og
bragðgóð. En ekki eru þau séT-
stákt sælgæti ný.
Jarðarber vaxa villt hér og þar,
þar sem bezt nýtur sólar, I skjóli
við runna, sunnan 1 vallendis-
brekkum. Ekki verða ávextirnir
fullþroska nema í sólríkustu
sumrum, og falla í fyrstu frost--
um. í sumar voru tíndir hér
nokkrir pottar af villtum j arðar-
berjum. Ekki mun villtum jarð-
arberjum verða safnað svo nyt-
semd sé að, heldur sem sælgæti
og fágæti. En þau vaxa mjög vel,
bæði af erlendum og innlendum
stofni, I görðum og bæjarskjóli,
og mætti rækta þau til stórra
muna, því að þau eru ljúffeng-
ust allra ávaxta, er hér vaxa.
Einiber eru víða algeng í skóg-
um og kvistlendi. í Aðaldals-
hrauni er ógrynni af einiberjum.
Þeim er fljótsafnað. Þau standa
óskemmd á lynginu allan vetur-
inn. Einiber eru þur og vökva-
laus, með sterku, frekar þægi-
legu kryddbragði, en fáir munu
geta etið nema lítið af eini-
berjum. Áður voru þau eftirsótt
sem krydd í brennivín. Sum-
staðar væri auðvelt að safna
miklu af einiberjum, ef hægt
væri að hagnýta þau á einhvern
hátt.
Mýrarber eru lítil, rauð ber,
sem vaxa á mosaþúfum í mýr-
arflákum. Lyngið er skylt blá-
berjalyngi, mjög fíngert og
drúpa lynggreinarnar og berin
ofan í mosann, svo fáir veita
jurt þessari eða berjum hennar
eftirtekt, þótt hún sé sennilega
algeng um allt land. Berin eru
vel æt en varla mun borga sig
að safna þeim, þar sem nægð
er annarra berja.
Auk þessara villtu berja hafa
ýmsir berjarunnar verið rækt-
aðir í görðum. Ætti að gera
miklu meira að því, einkum
þar sem lítið er um villtu berin.
Algengastir eru ribsrunnar en
nokkur misbrestur mun vera á
að ber þeirra séu hirt. Ribsrunn-
ar eru að breiðast villtir út sem
undirgróður í Hallormsstaða-
skógi, að sagt er. Efalaust ætti
að sá ribsi víðar í friðaða skóga.
VIII.
Berin eru einu ávextirnir, sem
þrífast hér undir berum himni.
Þeirra má neyta ósoðinna með
öllum fjörefnum sólríkra fjalla-
hlíða og frjórrar moldar. Ávext-
ir, sem frá útlöndum berast, eru
oft skemmdir, eða eyðilagðir
með geymsluaðferðum. Líkur
benda til að ávextir séu eftlr
því ríkari af fjörefnum, sem
þeir eru norðar sprottnir og
njóta lengri sólargangs um
vaxtartímann. Ættu þá berin
okkar að vera allra ávaxta bezt
og hollust, sem völ er á.
En þrátt fyrir allt fjörefna-
skrafið og óróleika „appelsínu-
læknanna" um heilsu þjóðar-
innar, eru þó tugir smálesta af
þessum ágætustu ávöxtum látin
grafast undir snjóinn á hverju
hausti.
Hér í Þingeyjarsýslu er eitt-
hvert mesta og fjölbreyttasta
berjaland. í sumar var hér tínt
mikið af berjum og höfðu sum-
ir góðar tekjur af berjatínslu,
þar sem bezt var sprettan. Hús-
freyjur söfnuðu miklum vetrar-
forða af sykruðum berjum. En
i ágústlok, þegar grynnka fór á
heyskaparannríkinu, virtist
berjamarkaðurinn alveg yfir-
fullur. Eins mánaðar hjáverk
nokkurra kvenna og barna á ör-
fáum heimilum virtist hafa full-
nægt ársþörf allra landsmanna
fyrir ber eða ávexti!!
Þetta má ekki lengur svo til
ganga. Næsta haust verður að
hafa viðbúnað til þess að nota
berin, hvar sem þau spretta á
landi, miklu betur en nokkru
sinni áður. Liggja að því mörg
rök. Frá heilsufarslegu sjónar-
miði er berjaneyzlan mikilsverð.
Erlendra ávaxta er engin þörf
meðan hinar beztu berjabreiður
liggja vanhirtar út um móa, og
ætti að banna innflutning
þeirra. Væri það talsverður
sparnaður á erlendum gjaldeyri.
Að berjatínsla gæti orðið all-
mikil atvinnubót og tekjustofn
fyrir fólk, sem örðugt á, er vafa-
laust.
Hið fyrsta, sem gera þarf, er
að vekja almenning til vitundar
um hvílíkt hnossgæti berin eru
og heilnæmi, sennilega jafn-
gildi beztu erlendra ávaxta. Það
ættu læknar og heilsufræðing-
ar að gera. Þá þarf að leiðbeina
almenningi um notkun berja og
geymslu. Sennilega þarf sykur-
skammturinn í september að
vera hærri en venjulega. Þá þarf
að skipuleggja markaðinn, á-
kveða hámarksverð og lág-
marksverð á líkan hátt og á öðr-
um landafurðum. Eðlilegast
væri að Grænmetisverzlun rlk-
isins tæki berin undir sinn
verndarvæng.
Sumar tegundir berja eru bezt
fallnar til iðnaðar, aðrar til
matar og sælgætis óbreyttar,
eins og t. d. aðalbláber og jarð-