Tíminn - 18.05.1940, Blaðsíða 3

53. blað
TtMHVN, laggardagliui 18. maí 1940
211
A N N A L l
Dánarmiimmg.
Við andlátsfregn. frú Bríetar
Bjarnhéð'insdóttur flugu mér í
hug þessi orð: Hetjan er fallin.
Dauðinn hafði kippt burtu þess-
ari sterku, þrekmiklu, fluggáf-
uðu konu, sem varði öllu sínu lífi
í þarfir kvenréttindanna, og til
þess að hjálpa öðrum konum,
sem ríkari voru en hún, til þess
að ná rétti sínum og verða ekki
ofurliði bornar.
Hún var fædd til þess að
ganga í broddi fylkingar og
brjóta ísinn fyrir þær, sem á
eftir kæmu. En hún gerði það
með því ofurkappi, að fáar
höfðu hjarta til að fylgja henni.
Mun það oft hafa orðið henni
hugraun, sem vonlegt var. Þetta
kom bezt í ljós, þegar hún tví-
vegis bauð sig fram til Alþingis,
en konur vildu ekki fylgja henni
og kjósa hana á þing.
Frú Bríet var stór kona og
sterkbyggð, bæði líkamlega og
andlega, — eins og hetjum
sæmir. Ég býst við, að flestum
hafi fundizt hún frekar ófríð
kona. Ég sá eitt sinn glöggt
dæmi þess á henni, hve göfug
sál getur mikið breytt útliti lík-
amans, gert hann aðlaðandi og
fagran.
Aprílhefti þessa árgangs Æg-
is er komið út. Fyrsta greinin
heitir Breytt viðhorf. Er þar í
fám orðum gerð grein fyrir því,
hvaða áhrif það hefir á út-
flutningsverzlun með sjávaraf-
urðir íslendinga, hversu margar
þjóðir hafa nú sogazt inn í iðu
styrjaldarinnar og þar á meðal
allar helztu viðskiptaþjóðh ís-
lendinga. Aðeins lítill hluti sjáv-
arafurðanna hafa undanfarin
ár verið seldar til þeirra landa,
sem enn eru möguleikar á ag
skipta við.
Meðal annarra greina er er-
indi, er norskur verkfræðingur,
Notevarp, hélt í vetur um bætta
hagnýtingu á fiskafla Norð-
manna, og vakti mikla athygli.
Þá er alllöng grein um breið-
firskan sjógarp, Níels Jónsson í
Sellátrum, og sagðir ýmsir þætt-
ir úr svaðilförum hans á sjó.
Auk þessa er grein um fyrsta
íslenzka vélbátinn, er stundaði
botnvörpuveiðar, skrá um skip,
sem smíðuð hafa verið eða keypt
síðastliðið ár.
Loks eru fréttir úr verstöðv-
unum og skrá um fiskafla lands-
manna eins og hann var í lok
aprílmánaðar.
vaxa, svo að við höfum
einnig á vondu árunum.
nóg,
Skuldaínnköllun.
MEST
OG BEZT
fyrir krónuna
með því að
nota
þvotta-
duftið
Perla
Hún var gestur minn hér á
Lækjamóti Ég færði henni
morgundrykk, þar sem hún lá
Vakandi í rúminu og var að lesa
í bók. Ég settist hjá henni og
hún lagði frá sér bókina og sagði
mér innihald hennar. Meðan
hún talaði og sagði frá, fannst
mér hún breytast og verða að
fagurri konu. Það var sálin, sem
lýsti upp hrörlegan líkama
hennar og vakti aðdáun mína.
Ég var svo lánsöm að hitta
frú Bríetu og tala við hana
nokkrum dögum áður en hún
dó, þó áður en hún veiktist af
banameini sínu. Hún tók á móti
mér með innilegri ástúð og
spurði mig mikið um átthaga
sína í Böðvarshólum í Vestur-
hópi, þar sem foreldrar hennar
bjuggu og hún dvaldi öll sín
uppvaxtarár. — Var það eftir-
tektarvert. Þegar æfikvöldið var
komið, flögraði hugurinn heim
til átthaganna, þar sem unga
stúlkan hafði byggt sér skýja-
borgir.
Hún spurði mig, hvenær ég
hefði þekkt sig fyrst. Jú, ég
mundi vel eftir henni fyrir um
40 árum, þegar hún hafði heim-
sótt móður mína og ég hlustaði
á samtal þeirra. Frú Bríet var þá
einsömul á ferð norður og aust-
ur um land, að stofna kvenrétt-
indafélög. Ég mundi líka vel
eftir Kvennablaðinu, sem ávallt
kom eins og góður gestur með
arber. Þær berjategundir ættu
að vera lang verðhæstar. Talið
er, að ber muni halda öllu sinu
gildi hraðfryst. Ef þetta reynist
svo við þær tilraunir, sem gerðar
voru í haust.ættu öll hraðfrysti-
hús landsins að helga berjun-
um dálitla kompu. Öll þau ber,
sem ekki er hægt að selja ný til
neyzlu eða iðnaðar, ættu að
hraðfrystast. Þá gæti fólk í
kaupstöðum og grennd við
frystihúsin fengið þaðan ný ber,
alveg eins og nýtt kjöt eða fisk.
Kaupstaðabúar og forráða-
stéttir! Sumarið 1940 á að safna
öllum þeim berjum, sem auðið
er. Þið, sem tízkunni ráðið, eigið
að koma berjunum í tízku! Ber
í stað erlendra ávaxta! Ber í
ábætisrétti í samkvæmum og á
matsölustöðum. Matreiðslufólk
og garðyrkjumenn eiga að kepp-
ast um að tilreiða berin á ýms-
an hátt.
Það mun ekki standa á fólki
til að safna berjum og rækta
ber í görðum, ef sú vinna borg-
ar sig eins vel og önnur. Berja-
tínsla er talsvert erfitt verk og
kulsamt og reynir alveg sér-
staklega á iðni og þolinmæði.
Konur munu vera þar drýgri en
karlar. Það er misskilningur, að
börn geti tínt einhver ósköp af
berjum. Nytjun berjanna veltur
öll á því, að það fólk, sem vill og
getur, fái tryggan og sæmilegan
markað. En það verður því að-
eins, að berin komist í tízku.
IX.
Garðrækt hefur farið vaxandi
hverjum pósti, og var lesið frá
upphafi til enda.
Hún talaði um elskulega dótt-
ur sína, Laufeyju, sem alltaf
hafði verið á heimili hennar og
starfað með henni. Hún hafði þá
nýlega átt fimmtugsafmæli.
Fjöldi kvenna hafði heimsótt
hana og fulltrúar margra fé-
laga. Frú Bríet var mjög glöð
yfir þessum afmælisfagnaði
dóttur sinnar og sagðist af þessu
mega marka vinsældir hennar.
Hún talaði líka um litlu stúlk-
una, sonardóttir sína, sem héti
Bríet, og vildi láta kalla sig
Bríet og engu öðru nafni.
Loks spurði hún mig, hvort
ég þekkti ekki neinar efnilegar
ungar stúlkur. Það er ekki mik-
ill vandi núna fyrir ungar stúlk-
ur að komast áfram. Þeim eru
fleiri leiðir opnar nú en þegar
ég var ung. Mér finnst samt ég
hafa verið lánsöm og komizt vel
áfram. Hafa fengið að ferðast
út um heim sem fulltrúi ís-
lenzkra kvenna.
Ég sagði við hana: Þú hefir
mikið gert fyrir okkur konurn-
ar. Hún svaraði: „Ég hefi reist
grindina í húsið“ en ekki meir.
Hvað er þá okkar hlutverk,
þeirra, sem eftir lifa?
J. S. L.
CJtbreiðið TÍHANN
frá ári til árs. í haust sem leið
var i fyrsta sinn framleitt nóg
af jarðeplum, svo að nú er sölu-
tregða. En þó þarf jarðeplarækt
mjög að vaxa, svo að nægi, þeg-
ar uppskera er í meðallagi eða
minni. Og neyzlan þarf að vaxa.
Hér er hægt að framleiða alveg
ótakmarkað af jarðeplum. En ef
að við ræktum nægan forða,
þegar illa sprettur, kemur nýtt
vandamál. Hvað á að gera við
uppskeruna, sem eigi þarf beint
til manneldis, þegar sprettan er
í bezta lagi?
Eitt vandamálið er geymslan.
Margir bændur, sem rækta tals-
vert umfram eigin þörf, eiga
mjög örðugt með geymslu. Hún
þarf að vera bæði vel þur, mjög
vel loftræst, en þó með jöfnum
og hæfilegum hita allan vetur-
inn, hvernig sem viðrar. Á þessu
vill verða misbrestur,þótt byggð-
ir séu sérstakir smágeymslukof-
ar hjá bændum.Miklu léttara er
að fullnægja öllum skilyrðum á
markaðsstöðunum, með stórum
geymslum, þar sem hægt er að
tempra hita og loftrás. Hin
stærri samvinnufélög bænda
þurfa að vera í nánu samstarfi
við grænmetisverzlunina um
geymslu og sölu.
Er ekki hugsanlegt að nota
jarðepli til einhvers iðnað, þegar
svo vel sprettur, að engin ráð eru
að torga öllu á annan hátt? Þó
lægra verð fengist á þann hátt,
mætti jafna verðið á líkan hátt
og verð er jafnað á vinnslu-
mjólk og neyzlumjólk. En hvað
um það. Jarðeplaræktin þarf að
X.
Á seinni árum hefir garðyrkj-
an orðið fjölbreyttari. Kálteg-
undir ýmsar, einkum hvítkál og
blómkál, hafa verið ræktaðar
nokkuð en þó’ ekki meir en það,
að engin sala hefir verið brott úr
sveitunum. í sumar varð bæði
blómkál og hvítkál fullþroska í
ágúst, en fór sumstaðar að
springa af ofvexti í september.
Þetta var nú etið eins og hægt
var á bæjum, þar sem það óx.
En sala var alveg ómöguleg hér
í kaupstöðum, hversu lágt verð
sem var boðið. Geymsluráð út-
varps og blaða reyndust fánýt og
allmikið af káli varð ónýtt.
Aðeins sumir íslendingar
kunna að meta kál eða annað
grænmeti. Ennþá ver kunna
menn geymsluaðferðir, sem ein-
hlítar eru.
Hér þarf aðgerða við. Nú er
kál að vísu komið í matartízku
efnafólksins. En þar sem
geymsluráð vanta og samband
milli framleiðenda og neytenda,
geta fáir ræktað kál svo um'
muni. Eru ekki til örugg
geymsluráð? Má ekki t. d. hrað-
frysta kálið? Gæti ekki græn-
metisverzlunin tekið kál og ann-
að grænmeti af kaupfélögum út
um land og haft íslenzkt græn-
meti allt árið til sölu í Reykja-
vík? Þetta þurfa bændur að vita
strax í vor.
Um öll matvæli úr jurtaríki,
sem hér er hægt að rækta eða
safna, gildir hið sama: Neyzlan
þarf að vaxa. Örugg geymsluráð
þurfa að finnast, svo þau verði
nothæf allt árið. Leiðin milli
framleiðenda og neytenda þarf
að vera sem greiðust og króka-
minnst, hækka vöruna sem allra
minnst í verði í heildsölu og
smásölu. Takmarkið er, að hver
sem vill, geti framleitt þessar
vörur með sæmilegum hagnaði,
og allir geti fengið þær keyptar,
hvenær sem er á árinu með
sæmilegu verði, hvar svo sem
menn eru staddir á landinu. Að
ráðstöfunum til þessa þarf að
vinda hinn bráðasta bug. Þetta
þarf að komast í sem bezt lag
fyrir næsta haust.
Kínverjar segja, að hvíti mað-
urinn sé heimskur að ala hest,
sem eti tuttugu manna mat. Á
bak við þetta liggur sá sann-
leikur, að öll húsdýr eru dýr
milliliður milli jarðargróðurs
og manns og skila aldrei í
mannamat eða öðrum afurðum
nema' litlum hluta af þeirri
næringu, er þau taka við. Mat-
jurtaræktin er miklu beinni og
ódýrari leið til að framleiða
mat — þar sem henni veröur
við komið.
Á tvennan hátt eigum við ó-
notaða möguleika til matjurta-
ræktar. Vermihúsaræktun við
jarðhita á mikla framtíð. Ef til
vill fer svo einhvern tíma, að
suðræn aldini verði framleidd
til sölu erlendis uppi á íslenzk-
um öræfum, við jökulrætur, t.
d. á Hveravöllum og við jökul-
hveri Kerlingarfjalla. Korn-
ræktin er að leggja land undir
Þcir, sem telja sig
eiga kröfur á Samband
meistara í bygginga-
iðnaði í Reykjavík,
sem slitið var þann 18.
júlí 1939, lýsi þeim
skriflega fyrir undir-
rituðum fyrir þann 1.
júní næstkomandi.
Reykjavík, 16. maí 1940.
EGGFJtT CLAESSEIV,
hæstaréttarmálaflutningsm.
fót, og er að sögn Klemensar
á Sámsstöðum og Ólafs Jónsson-
ar á Akureyri árvissari en jarð-
eplarækt. Mest stendur van-
kunnátta bænda í vegi hennar,
svo sem von er til, fyrst í stað.
Ég hygg, að flýta mætti mjög
mikið fyrir útbreiðslu korn-
ræktar með þvi að senda korn-
ræktarmenn á vorin, sem leið-
beindu um ræktun eins akurs
eða svo í hreppi hverjum. Ættu
þessir frumakrar hreppanna
helzt að vera eign búnaðarfélag-
anna, svo að alla bændur skipti
nokkru hvernig gengi. í þessu
sem flestu öðru þarf að færa
manninum heim sanninn.
XI.
Það mundi margur ætla, að
íslendingar hlytu að vera úr-
kynja að líkamsatgerfi, líkt og
beinagrindur sýna hina slðustu
íslendinga í Herjólfsnesi á
(Framh. á 4. síðu.J
HAVNEM0LLEN
KAUPMAMAHÖFN
mælir með sínu viðurkennda
RtGMJÖU OG HVEITI.
Meiri vörngæði úfáanleg.
S. f. S. skiptir eingöngu við okknr.
Yfirlýsing
Að marg gefnu tilefni, leyfi ég mér hér með að mót-
mæla algerlega rógburði þeim, sem um mig hefir geng-
ið, að ég kærði og léti sekta þá viðskiptamenn, sem í
vinsemd við verzlun mína koma með fataefni á karla
eða konur til sauma.
Ég mælist fastlega til, að þeir, sem eru svo auðtrúa
að trúa slíkum sögum, leiti upplýsinga hjá lögreglu bæj-
arins um þetta.
Verða þeir hér eftir látnir sæta ábyrgð, sem halda
uppi slíku níði.
Mun ég hér eftir ,sem fyr taka fataefni á karla og
konur til vinnslu eftir því sem við getum annað.
Fyrir hönd Klæðaverzlunar Andrésar Andréssonar h.f.
ANDRÉS ANDRÉSSON.
• ÚTBREIÐIÐ TÍMANN •
284 Margaret Pedler:
fyrirgefið er, að þú sagðir mér þetta
aldrei, — trúðir mér aldrei fyrir því ....
Það var synd gegn ást okkar.“
Hann starði þegjandi á hana og komst
smátt og smátt í skilning um hennar
afstöðu.
„Svo að því er lokið.“ Hún sagði þetta
af innilegri hryggð.
„Þarf það að vera, Elizabet? Þarf það
endilega að veTa? Ef þú getur fyrir-
gefið---------.“
„En ég get það ekki! Ég vildi að guð
gæfi að ég gæti það!“ Hún néri saman
höndunum í örvæntingu. Skilur þú það
ekki, að ef ég hefði vitað þetta, ef þú
hefðir að eins sagt mér það, þá hefði ég
getað staðið með þér. Þá hefði ég getað
sagt Candy, að mér væri sama um for-
tíð þína, — að ég bæri fullt traust til
þín. Get ég sagt það núna? Nú hefir þú
blekkt mig, látið mig vera í óvissu um
það, sem ást mín á þér gaf mér fullan
rétt til að fá að vita.“
„Nei,“ sagði hann. „Sennilega getur
þú það ekki.“
„Þú meinaðir mér það. Þú hefir rænt
mig, — jafnvel trúnni á traust þitt á
mér. Það var aldrei til eins og ég hélt,
ég ímyndaði mér það aðeins. Þú barst
ekki traust til mín.“
Elizabet þagnaði. Beizkjan náði valdi
yfir Maitland.
Laun þess liðna 281
un. Hann segir —- hann sagði mér —
„Já, hvað sagði hann þér?“
„Ó, Blair! Ég get ekki sagt það, —
það er svo hræðilegt, — og svo fárán-
legt. Hann, — hann sagði að — að þú
hefðir verið settur í fangelsi fyrir —
fyrir þjófnað!“ Hún bar ótt á og sagði
þetta allt án þess að draga að sér and-
ann. Svo vaTð þögn. Elizabet stóð með
hálfopinn munninn og brjóst hennar
gekk upp og niður. Hún beið, — beið
eftir þeirri neitun, sem aldrei kom.
„Blair!“ Rödd hennar var há og titr-
andi. „Heyrðir þú til mín? SkildÍT þú
mig?“ Hún hafði borið takmarkalaust
traust til þessa manns og þetta traust
hafði haldið óttanum í skefjum, en nú
brauzt hann fram og heyrðist greini-
lega í hárri og óstyrkri röddinni.
Loksins svaraði hann.
„Já, ég skil þig,“ sagði hann hægt. „Ég
er þess samt ekki umkominn að neita
því, sem faðir þinn sagði þér.“
Svipur Elizabetar breyttist, hún ná-
fölnaði. Þeirri hugsun skaut nú fyrst í
alvöru upp í hug hennar, að ef til vill
gæti verið einhver fótur fyrir því, sem
Candy hafði sagt.
„Þú átt við —■, þú átt við —“. Hún
þagnaði, en tók sig svo á aftur. „Þú —
þú getur ekki átt við, að það sé satt,
Bláir? Það satt, að þú hafir stolið —