Tíminn - 23.08.1940, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
24. árg.
Langvarandí óþurrkar á
Suðurlandí og Vesturlandi
I mörgum sýslnm hefir meginhluti töðumiar
hrakizt og það, seni náðst heffr, verið
illa hirt.
Tíðindamaður Tímans
átti í gær og í morgun símtal
við ýmsa bændur víðsvegar
um land og kynnti sér, hve
horfir um heyskap í sumar.
Um gervallt Suðurland og
megin hluta Vesturlands
hefir sumarið verið ákaflega
votviðrasamt og heyskapar-
tíð verri en hún hefir verið
mörg síðustu ár. Á Austur-
landi og um mikinn hluta
Norðurlands hefir aftur á
móti viðrað allvel og sums
staðar verið sérstaklega á-
nægjuleg heyskapartíð.
Einna þrautleiðinlegust hefir
tíðin til heyskapar verið um
Skaftafellssýslur, Rangárvalla-
sýslu, einkum eystri hreppana,
og í uppsveitum Árnessýslu.
Grasspretta hefir í þessum hér-
uðum verið mjög nærri meðal-
lagi, en taðan hrakizt mjög.
Framan af júlímánuði var dá-
góð tíð og náðu þeir, sem þá
voru byrjaðir að slá, inn töðu
með góðri verkun. En síðan um
miðjan júlímánuð hefir verið
óslitin rosatíð og varla komið
þurr dagur. Þótt snöggvast hafi
greitt úr lofti, hafa flæsurnar
ávallt verið svo skammvinnar,
að lítið hefir náðzt inn af heyi
og mjög illa þurrt það sem hirt
hefir verið.
Nær alstaðar er búið að slá
tún, en stöku bændur hafa tekið
þann kost, að byrja engjahey-
skap og láta túnin bíða í von
um að geta með þeim hætti náð
töðunni með betri nýtingu síð-
ar. Á langflestum bæjum hefir
megnið af töðunni skemmst
stórkostlega, eins og gefur að
skilja, og auk þess hætt við að
hið illa þurra hrakningshey taki
ekki góðri verkun, þótt í hlöður
sé komið. Verður töðufengur á
Suðurlandi mjög gæðarýr að
þessu sinni og sumt af útheys-
aflanum er þegar orðið velkt.
Það eru hundruð þúsundir hest-
burða af heyi, sem skemmst
Stór skáldsaga
hafa undanfarnar rigningar-
vikur.
Seinustu 2—3 dagana hefir
verið dágóður þurrkur á þessu
svæði og voru margir bændur
langt komnir að hirða í gær og
einstaka maður var búinn að
alhirða. En nú hefir aftur
brugðið til úrhellisrigninga.
í héruðunum umhverfis Faxa-
flóa-hefir einnig gengið báglega
um heyþurrkun síðan um miðj-
an júlímánuð, þótt í sumum
sveitum hafi hey náðst inn yf-
irleitt lítið hrakin. Fyrir fáum
dögum voru þess dæmi, að tað-
an lægi í einum samfelldum
flekk um allt túnið á bæj-
um í Borgarfjarðarsýslu, og
víða um þessar sveitir hefir
lítið náðst inn af heyi fram
undir þetta, þótt margir hafi
haft þann háttinn, að vera
ekki þurrkvandir og hirða
hverja tuggu, sem unnt var,
heldur en að tefla á tvær
hættur. Taðan hefir því stór-
skemmst að mjög verulegu
leyti og af útheyi er óvíða búið
að hirða nokkuð að ráði áður
en þessir síðustu þurrkdagar
komu. E^ifa þeir mjög bætt um,
eftir því sem orðið gat úr þessu.
Taðan mun að magni til yfir-
leitt vera í meðallagi, en ákaf-
lega misj-öfn að gæðum, svo sem
að hefir verið vikið, og sumt af
henni lélegt fóður.
Vestur um Dali og á Snæ-
fellsnesi og Vestfjörðum hefir
verið votviðrasamt, en tæpast
sem í hinum syðri héruðum.
Víðast er búið að hirða mestalla
töðuna. Þurrkdagar hafa fáir
verið og sjaldnast nema einn
eða tveir í senn. Rigning hefir
verið hina síðustu daga á Vest
fjörðum og er mikið hey úti og
sumt tekið að hrekjast.
Um Norðurland hefir tíðar
far verið mun hagstæðara en
ávallt fremur kalt í veðri. í
Húnaþingi hefir þó verið heldur
Afvínna Islendínga
hjá brezka setu-
liðínu
Margt íslenzkra verkamanna
hefir að undanförnu starfað hjá
brezka setuliðinu hér í Reykja-
vík. Samkvæmt upplýsingum,
sem vinnumiðlunarskrifstofan
lét Tímanum í té í morgun, eru
460—470 íslenzkir verkamenn
stöðugt við vinnu hjá Bretum.
Þar af eru rösklega 30 trésmið-
ir og tæplega 40 múrarar. Flest- '
ir þessara manna vinna við
byggingar, uppskipun og vöru-
móttöku, en sumir fást við að
hreinsa og lagfæra umhverfis
tjaldstæði og aðsetursstöðvar
herliðsins, láta sand í poka og
fleira þess háttar.
Hér við bætast um 20 vöru-
bifreiðastjórar, sem vinna dag
hvern að flutningum og öðru í
þágu setuliðsins, auk 5—20, sem
teknir eru i ígripum, eftir því
sem þörf er á.
Við ýmiskonar ígripavinnu,
einkum við höfnina, hafa svo
verið um 100 manns lengst af
þessa viku, þó stundum fleiri og
stundum færri, eftir því sem á
hefir staðið.
Alls hafa því um 600 Reyk-
víkingar unnið hjá brezka setu-
liðinu að jafnaði þessa viku.
Það er ekki rétt, að nein
vegagerð sé hér á vegum Breta,
en vegna slits þess, er þeir valda
á vegunum, munu þeir greiða
nokkura fjárfúlgu, sem notuð
verður til vegagerðar. Mun
þessi upphæð þó ekki eins mik-
il og sá benzínskattur, er þeim
bæri að greiða.
Utan Reykjavíkur, þar sem
herliðið hefir tekið sér aðsetur,
hefir einnig skapast talsverð
atvinna við dvöl þess, til dæm-
is í Hafnarfirði, Akureyri og
víðar, en blaðið brestur full-
nægjandi upplýsingar um það,
hversu margir íslendingar vinni
á vegum þess á þessum stöðum.
vætusamt í sumar, en þurr-
viðrasamara er austar dró. Hafa
hey náðst með sæmilegri eða
góðri verkun um allt Norður-
land að kalla og munu hey þau,
sem saman eru komin, vera í
(Framh. á 4. síðuj
Leifturstríðið gegn Bretlandi
heíir enn ekki verið hafið
Verða lyrstu septemberdagarnir nú jafn sögu-
legir og 1914?
Síðan á sunnudag hafa Þjóð-
verjar ekki gert neinar stór-
felldar loftárásir á Bretland.
Hafa Bretar verið í meiri sókn
í loftinu þessa vikuna. Flugher
þeirra hefir flogið á hverri
nóttu til margra hernaðar-
stöðva á meginlandinu og gert
víða mikinn usla.
Flestum virðist koma saman
um, að hinar miklu loftárásir
Þjóðverja á Bretland 8.—18.
ágúst séu ekki þáttur í sjálfu
leifturstríðinu, sem Þjóðverj-
ar ætli að heyj a gegn Bret-
landi til að knýja fram skjót
úrslit. Þjóðverjar hefðu þá gert
miklu stórfelldari loftárásir og
reynt að landsetja lið bæði með
flugvélum og skipum, því að
öðruvísi verður leifturstríðið
ekki framkvæmt.
Um þessar loftárásir Þjóð-
verja ríkja aðallega tvær kenn-
ingar:
Fyrri kenningin er sú, að
Þjóðverjar hafi verið að kynna
sér til fullnustu loftvarnir
Breta. Þess vegna hafi þeir gert
árásir á staði, sem bezt voru
varðir, eins og Portsmouth og
London. Þá hafi það og verið
markmið þeirra með árásunum,
að reyna að neyða Breta til að
hætta - öllum siglingum um
Ermarsund, því að það myndi
stórum létta þeim innrásina.
Það fari mikið eftir þeirri
reynslu, Sem þeir telja sig hafa
fengið, hvort þeir hefji leiftur-
stríðið að þessu sinni.
Hin kenningin er sú, að Þjóð-
verjar séu hættir við leiftur-
stríðið, en ætli að þreyta Breta
með sífelldum loftárásum og
strangara hafnbanni. Er þetta
m. a. byggt á því, að Þjóðverjar
hafa nýlega tilkynnt að þeir
ætli stórum að herða hafn-
bannið gegn Bretlandi. Aðrir
halda því fram, að þessi hafn-
bannstilkynning Þjóðverja eigi
aðeins að draga athyglina frá
leifturstriðinu. En séu Þjóð-
verjar horfnir frá leífturstríð-
A.
Úr Hnappadalssýslu. — Ungmennasamband Snæfellinga. — íslendingar í
Danmörku. — Síldarverðið. — Kjötverðið lækkar. — Bátasmíði á ísafirði.
Frá loftorustu viS Englandsströnd.
Fimm flugvélar sjást hrapa í einu í
sjó niSur.
inu, er það sennilegt, að þeir
haldi stöðugt uppi loftárásum á
Bretland í svipuðum stíl . og
dagana 8.—18. ágúst og mega
Bretar á því marka, hvað þeir
eiga í vændúm.
Brezki flugmálaráðherrann
tilkynnti í vikunni, að vissa sé
fyrir, að Þjóðverjar hafi misst
701 flugvél dagana 1.—20. á
gúst, en Bretar hafi aðeins
misst 192 flugvélar og séu þá
meðtaldar þær flugvélar, sem
þeir hafa rriisst í árásum á meg-
inlandið.
Þetta jnikla flugvélatjón Þjóð-
verja er ekki eins tilfinnanlegt
fyrir þá og margir kynnu að
halda. Bretar munu a. m. k.
framleiða um 2000 flugvélar á
mánuði, en þó telja þeir að
framleiðsla Þjóðverja sé ennþá
meiri en þeirra. Það er því ljóst,
að Þjóðverjar hafa á þessu
tímabili framleitt miklu fleiri
flugvélar en þeir hafa misst.
Það er líka viðurkennt, að þeir
(Framh. á 4. síðu)
eftir Davíð Stefáasson
kemur út í haust
í haust kemur á bókamarkað-
inn ný skáldsaga, sem marga
mun vafalaust fýsa að lesa. Er
hún eftir Davíð Stefánsson
skáld.
Er þetta mikið skáldrit í
tveimur bindum, sem verða um
20 arkir hvert. Heitir sagan
„Sólus Islandus" og mun hinn
þekkti ferðalangur og lista-
maður, Sölvi Helgason, vera
fyrirmynd höfundarins.
Davíð mun aðallega hafa
unnið að þessari sögu og leik-
ritagerð undanfarið, en lagt
ljóðagerðina meira á hilluna.
Átti að sýna eftir hann nýtt
leikrit í Noregi á þessu ári, en
það mun farast fyrir, sökum
styrjaldarinnar þar.
Þorsteinn M. Jónsson á Akur-
eyri sér um útgáfu bókarinnar.
Önnur skáldsaga, sem er álika
löng, er nýlega komin út á veg-
um Þorsteins. Heitir hún „Á
bökkum Bolafljóts" og er eftir
Guðmund Daníelsson frá Gutt-
ormshaga. Guðmundur hefir
áður skrifað nokkrar sögur, en
þetta er að allra dómi lang-
bezta bók hans. Verður hennar
nánar getið hér í blaðinu innan
skamms.
Gunnar Guðbjartsson að Hjarðar-
holti í Miklaholtshreppi hefir látið
Tímanum i té yfirlit um árferði, gróð-
urfar, fénaðarhöld og heyskaparhorfur
þar vestra. Honum sagðist svo frá: —
Það voraði heldur seint og var lengi
fram eftir bæði úrkomusamt og kalt
um þessar slóðir. Tók heldur seint að
gróa og öllum gróðri fór tregar fram
en undanfarin ár. Var því seint sáð í
garða, almennt ekki fyrr en í júní-
mánaðar byrjun. Er því sprettan eðli-
lega enn með lélegra móti og ekki farið
að nota nýja uppskeru að neinu ráði.
Fénaðarhöld voru yfirleitt góð, nema
hvað lambahöld voru misjöfn vegna ill-
viðra um sauðburðinn og sums staðar
sökum dýrbits. Mæðiveikin hefir ekki
enn gert vart við sig fyrir vestan girð-
inguna, sem liggur frá Skógamesi í
Álftafjörð. Girðing þessi er tvöföld, og
var önnur línan lögð í vor. Vonast
menn jafnvel til, að hún verði fjár-
stofninum örugg vöm hin næstu ár
gegn þessari skæðu pest. Ríkið lagði til
efni í hina nýju girðingu úr annari
gamalli varnargirðingu, sem lá með-
fram Hítará allt í Skraumuós við
Hvammsfjörð, en fjáreigendur rifu
hana upp, önnuðust flutning og settu
hana niður að nýju á sinn kostnað.
Mun girðingarkostnaðurinn hafa numið
55 aurum á hverja kind á svæði því,
er verndar nýtur af girðingunni. —
Sláttur hófst í síðara lagi, víðast í
miðjum júlímánuði, því að grasspretta
var treg fram eftir eins og áður er sagt.
í sláttarbyrjun voru tún eigi enn full-
sprottin, en þurrkar gengu hér um slóð-
ir um miðjan mánuðinn, svo að það
náðist inn nýtt og vel þurrkað, sem
fyrst var slegið af töðunni. Útengjar
eru vel sprottnar, en óþurrkar hafa
verið það sem af er ágústmánuði og
þess vegna lítið búið að hirða á engj-
um. Víða er einnig úti nokkuð af töðu,
og er hún farin að skemmast. Lítur
þvi heldur illa út um heyöflun, þótt
tekizt hafi að ná nokkru af heyinu í
sæti, þegar flæsudagar hafa komið, og
varna þannig stórskemmdum.
t t t
Fyrir nokkru var endurreist héraðs-
samband ungmennafélaganna í Snæ-
fellsness- og Hnappadalssýslu. Hefir
síðan lifnað mjög yfir starfi þeirra.
Nýtur hið nýja héraðssamband nokk-
urs styrks til íþróttakennslu frá U. M.
F. í. og starfaði Helgi Júlíusson íþrótta-
kennari frá Leirá á vegum þess mikinn
hluta síðastliðins vetrar.
t t t
Það mun nú fullvist, að á þriðja
hundrað íslendinga í Danmörku hafa
sótt um heimferðarleyfi. íslenzka ríkis-
stjómin hefir undanfarið haft viðbúnað
til að láta sækja þá til Petsamo. Þjóð-
verjar munu fyrir sitt leyti hafa veitt
l'eyfl til ferðarinnar, en hins vegar
mun ekki vera fengið leyfi hjá Bretum
Ríkisstjómin mvm gera sitt ítrasta til
þess að fá þessu máli kippt í lag og er
ekki vonlaust um, að þetta fólk verði
sótt í næsta mánuði. Aðstandendur
þessa fólks hér heima vænta þess
áreiðanlega, að Bretar geri sitt til að
greiða fyrír því, að það geti komizt
heim.
t r t
Sildarverksmiðjurnar ákváðu síðastl.
þriðjudag að kaupa sild til bræðslu,
énda þótt óvíst sé um sölu þeirra síld-
arafurða, sem framleiddar verða hér
eftir. Jafnframt ákváðu þær að greiða
fyrst um sinn 9 kr. fyrir málið í stað
12 kr áður. Skipin munu því halda
áfram veiðum. Um miðja þessa viku
var lélegt veiðiveður, en veðrið hefir
nú batnað aftur. Síld virðist enn jafn
mikil og verið hefir fyrr í sumar.
t t t
Kjötverðið var lækkað í þessari viku
og kostar nú hvert kílógramm kjöts kr.
2.70 í heildsölu Slátrun mun vera byrj-
uð á þessum stöðum: í Reykjavík,
Siglufirði, Seyðisfirði, Vestmannaeyj-
um, Akureyri og Flateyri við Önundar-
fjörð.
t t t
Fyrir nokkru var hafið smíði á 15
smálesta vélbát í vinnustöð Marselíusar
Bemharðssonar skipasmíðameistara á
ísafirði. Bátur þessi er smíðaður handa
nýju útgerðarfélagi á Þingeyri við
Dýrafjörð, og á hann að vera búinn til
fiskveiða í byrjun nóvembermánaðar.
Vélin, sem í bátinn á að láta, er 44
hestafla.
Aðrar frélílr.
Leon Trotski, annar aðalmað-
ur rússnesku kommúnistabylt-
ingarinnar 1917, lézt af sátum
síðastl. miðvikudag í Mexíco.
Maður nokkur, sem um skeið
hafði látist vera fylgjandi hans,
hafði fengið að koma inn í
skrifstofu hans og töluðust þeir
við einslega. Allt í einu heyrðu
varðmennirnir neyðaróp Trot-
skis. Hafði þá aðkomumaður-
inn barið hann i höfuðið með
exi og reyndist það banasár.
Það er nú upplýst, að maður
þessi var í þjónustu rúss-
nesku leynilögreglunnar. Síðan
Troski fór í útlegð, eftir að
Stalin hafði flæmt hann frá
völdum, hafa honum verið sýnd
fjölmörg banatilræði. Tilefni
þeirra er vafalaust það, að hann
hefir gagnrýnt rússnesku
stjórnina óvægilega og meðal
rússneskrar alþýðu hefir hann
jafnan átt miklum vinsældum
að fagna. Stalin hefir með réttu
lagi talið hann aðalkeppinaut
sinn. Það var Trotski, sem
skipulagði rauða herinn í borg-
arastyrjöldinni. Er það talið að
þakka skipulagsgáfum hans,
óvenjulegum dugnaði og eld-
móði, að rauða hernum tókst að
sigra. Lenin óskaði þess, að
(Framh. á 4. síðu)
Á víðavangi
HAGNÝTING SÍLDARAFLANS.
Það hefir komið tvívegis fyrir
í sumar, að stöðva hefir orðið
síldveiðarnar sökum þess, að
meiri síld hefir borizt á land en
verksmiðjurnar höfðu undan að
vinna úr. Hafa því verið ýmsar
bollaleggingar um það, hvað
gera skuli til þess að láta slíkt
ekki henda aftur og hafa
nokkrir hampað þeirri hug-
mynd Gísla Halldórssonar verk-
fræðings, að byggja kæliþró,
iar sem hægt væri að geyma
síld, er síðar yrði tekin til
vinnslu, í 1—2 mánuði. Blaðið
Einherji á Siglufirði vekur hins-
vegar athygli á því í þessu sam-
bandi, að dýrara yrði að byggja
slíka kæliþró en að stækka rík-
isverksmiðjurnar á Siglufirði.
Hefir blaðið til samanburðar í
þeim efnum hina margumtöl-
uðu þró, sem Gísli lét ríkis-
verksmiðjurnar byggja 1937. Sú
þró kostaði 250 þús. kr. Hún
tekur 23 þús. mál af saltaðri
bræðslusíld, en mundi ekki taka
full 20 þús. mál af kældri síld,
því að snjórinn tekur talsvert af
rúminu. Aukning á S. R. á
Siglufirði, sem nemur 2500 mál-
um, myndi kosta 650 þús. kr. Á
meðal veiðisumri myndi sú
aukning bjarga 125 þús. málum
síldar. Kæliþró fyrir þetta verð,
650 þús. kr. (miðað við þró
Gísla) myndi bjarga 52 þús.
málum. Með öðrum orðum 650
þús kr. lagðar í afkastaaukningu
S.R. myndi auka móttökugetuna
um 125 þús., en 650 þús. kr.
lagðar í þró G. H. um 52 þús
mál. Auk þessa kæmi svo auka-
kostnaður við kælinguna. Má
gleggst á þessu marka, hvort
ekki sé hyggilegra á þessu stigi
málsins að vinna frekar að
aukningu verksmiðjanna en að
byggj a kæliþró.
VILMUNDUR OG
LÝÐRÆÐIÐ.
Maður vestan lands skrifar
Tímanum: Mér þykja kynleg
skrif Vilmundar landlæknis um
Jónas Jónsson. Þau hefi ég
reyndar ekki lesið, en mér hefir
verið sagt talsvert úr þeim. Vil-
mundur mun leggja á það aðal-
áherzlu, að J. J. sé alveg stór-
hættulegur lýðræðinu. Þetta
finnst mér ekki ómaklegri ásök-
un um annan en J. J. Skal ég
reyna að rökstyðja mál mitt. Til
þess að lýðræðið geti heppnast
legg ég áherzlu á tvennt: Ann-
arsvegar þurfa að vera fram-
sýnir og einarðir stjórnmála-
menn, er láta ekki stjórnast af
tilliti til kjósendadekursins,
hinsvegar þroskaðir kjósendur,
sem hafa aðstöðu og vilja til að
athuga málin, en láta ekki leið-
ast eins og viljalaus þý að kjör-
borðinu. Um fyrra atriðið er það
að segja, að ég held að enginn
efist um framsýni J. J. og ég
hefi ekki fylgst með öðrum
stjórnmálamanni, er mér finnst
einarðari en hann. Mér hefir
virzt, að J. J. hafi jafnan sagt
álit sitt, án tillits til þess, hvort
einum eða öðrum líkaði betur
eða ver. Hann hefir deilt á of-
ríki og arðrán atvinnurekenda,
spillingu embættismanna, okur
kaupmanna, háar kaupkröfur
verkamanna og hann hefir ekki
hikað við að ganga fram fyrir
skjöldu, þegar bændum hafa
verið boðin glæsileg boð og sagt
að þau væru óframkvæmanleg.
Má í því sambandi benda á við-
ureignina við Bændaflokkinn.
J. J. hefir vissulega ekki látið
ótta við andúð einnar eða ann-
arrar stéttar aftra sér frá að
gera það, sem hann áleit rétt
undir hinum ýmsu kringum-
stæðum. Lýðræðið krefst slíkra
stjórnmálamanna. Annars fær
það ekki staðizt eins og reynsl-
an hefir líka sýnt í Frakklandi.
Um síðara atriðið er það að
segja, að enginn íslenzkur
stjórnmálamaður hefir unnið
meira verk en J. J. til að auka
(Framh. á 4. siðu)