Tíminn - 12.11.1940, Blaðsíða 3

111. blað
TtMINN, liriðjmlaginn 12. nóv. 1940
443
annAll
Gullbrúðkanp.
Þann 14. september síðastlið-
inn áttu Arína Þórðardóttir og
Guðmundur Sigurðsson í Bæ i
Súgandafirði 50 ára hjúskapar-
afmæli. Þann dag komu. börn
þeirra og barnabörn saman í
Bæ og minntust þessa merki-
lega áfanga i lífi þehra og
færðu þeim útvarpátæki að
gjöf. Arína og Guðmundur eiga
langan æfiferil að baki og að
mörgu leyti merkilegan. Þau
eru bæði Súgfirðingar að upp-
Tuna: Guðmundur fæddur að
Gilsbrekku 19. júlí 1864, en Ar-
ína í Vatnadal 12. ágúst 1866.
Búskap hófu þau að Laugum í
Súgandafirði,. bjuggu þar um 8
ára skeið, en fluttust að Bæ í
Staðardal árið 1899 og hafa bú-
ið þar síðan á óðali sinu í rúm-
lega 40 ár. — Á yngri árum
stundaði Guðmundur sjó við
Djúp og var ýmist við þorsk-
veiðar eða hákarlaveiðar. Þá
var hann formaður um 20 ára
skeið við Djúp og í Súganda-
firði. Guðmundur fylgdist með
framförum og keypti einn af
fyrstu vélbátunum, sem til Súg-
andafjarðar komu skömmu eftiT
aidamótin. Heitir sá bátur „Sig-
urvon“ og er enn við líði, end-
urbyggður, undir formennsku
Ibsens sonar Guðmundar. Guð-
mundur stundaði sjó á vorver-
tíðum langt fram á sjötugsald-
ur. Hugsaði Arína þá um bú og
börn í fjarveru Guðmundar og
votu þau hjón samhent í hví-
vetna. — Á þessu umrædda
tímabili hefir Súgandafjörður
breytzt mjög. Fyrir aldamót var
ekkert hús á Suðureyri, þar sem
nú er blómlegt kauptún með
300—400 íbúum og mörgum
bátum fyrir landí. Byggð var
þá aðeins á heimajörðinni Suð-
ureyri, en Guðm. Sigurðsson
byggði eitt af fyrstu tímburhús-
unum, þar sem kauptúnið er
byggt nú. Þóttu það franrfarir
töluverðar og var húsið nefnt
Babylon. Ekkert tún í Súganda-
firði var girt fyrir aldamót,
hlöður sáust því nær ekki, hey-
ið var látið í svokallaða hey-
garða; engri kartöflu var þar
stungið í mold, en á einstöku
bæ voru rófur og næpur rækt-
aðar. Nú eru þarna öll tún girt,
að undanteknum tveimur bæj-
um; garðrækt er á hverjum bæ,
og má geta þess, að Guðmundur
í Bæ fékk haustið 1939 úr görð-
um sínum 1200 kg. kartöflur og
300 kg. af rófum. Árfð 1909
byggði Guðmundur reisulegt
timburhús á jörð sinni,
Arína og C^uðmundur hafa
eignazt 9 börn. Elstur er Ibsen,
formaður á Suðureyri, þá Þot-
reisa byggingar og rækta sjálfir,
getur hvorttveggj a komið til
greina. Tími er ekkí til að rök-
ræða það nánar hér.
Reynslan sannar það, svo
ekki verður á móti mælt, að
fólk unir betur í þéttbýli en
strjálbýli í sveitum. Fólki fjölg-
ar í ýmsum þéttbyggðustu sveit-
unum. Það er úr strjálbýlinu,
sem fólkið flyzt burtu. Þessi
staðreynd er næg sönnun fyrir
nauðsyn þess að stefna beri að
því, að mynda þéttbyggð hverfi
víðsvegar út um byggðir lands-
ins. í slíkum hverfum á fleira
að starfa en algeng landbúnað-
arstörf. Ýmiskonar iðnaðar-
vinna á þar heima. Er nokkur
skynsemi í því, að allt slíkt
skuli framleitt í langdýrasta
stað landsins. Flestöllum iðju-
og iðnfyrirtækjum hefir vei’ið
hrúgað upp hér í Reykjavík,
þar sem öll framleiðsla verður
dýrari en allsstaðar annarsstað-
ar. Öll smíðavinna fyrir sveit-
irnar á að vera unnin í svelt-
unum sjálfum. Allur fatasaum-
ur, ullarvinna og fjölmargt
fleira. í þéttbyggðum hverfurp
í sveitum á að koma slíkum
iðnaði á fót.
Það er tízka nú á tímum, að
fjargviðrast út af fólksfæð í
sveitum og ásókn unga fólks-
ins að komast þaðan. Hvernig
á öðruvísi að fara, meðan svo
fer fram, - sem nú er,1 að aðal-
störf sveitanna eru þau ein, að
framleiða mjóik, kjöt, ull og
íleiTi lándbúnaðarvörur. Tækhi
hútímans veldur því, að m,eð
hverju ári sem lfð^tr, þarf færri
hendu'r tíl þess að sinna sjálf-
Hvort er betra og arð-
vænlegra að verabóndi
í sveit eða verkamað*
ur í kaupstað?
(Framh. af 2. síöu)
sinni og tveim stálpuðum böTn-
um. Þarfir hans, sem jafnframt
eru hans tekjur, áætla ég þann-
ig, með hliðsjón af framan-
greindri áætlun launamanns
ins:
Eigin framleiðsla:
1938 1940
1. Dilka- og
nautakjöt 278,78 464,64
2. Mjólk (um 3 1.
á dag) 409,12 648,00
3. Kartöflur og ann-
ar gaxðmatur 94,40 236,64
4. Ostar og egg 94,56 136,44
5. Smjör og
önnur feíti 182,66 309,60
6. Slátur 146,16 194,88
7. Skyr og rjómi um 90,00 120,00
8. Mór til hita
og suðu 265,68 528,00
Aðkeyptar nauðsynjar;
1938 1940
1. Koxnvörur
(ýmsar teg.) 155,88 247,44
2, Sykur, kaffi
og kafíibætir 70,87 113,40
3. oiía tii ijósa 63,00 72,00
4. Þvottaefni og
hreínl,vara 61,50 123,00
5. Fískur (ýms-
ar tegundir) 70,94 138,72
6. Ýmsar yöriiT
(ger, krydd o. fi.) 24,00 36,00
7. Fatnaður (áætl.
samkv, hagtíð,) 612,80 833,60
Heildarkostnaður:
1938 1940
Eigin framj. alls 1561,36 2638,2g
Aðk. nauðsynjar 1058,99 1564,16
Húsnæði 1560,00 1560,00
Skattar:
Útsvar, skattur, líf-
eyrissjóðsgjöld,
læknishj. o. fl. 277,00 340,00
Alls krónur 4457,35 6102,36
Hér eru samanburðartölur
teknar með fyrir árið 1938 eins
og launamanninum. En eins og
áætlunin sýnir, er hér í engu
breytt magni því, sem launa-
maðurinn áætlar til sinna þaría,
heldpr er aðeins gerð lítilshátt-
ar tilfærsla milli einstakra liða,
Kornvöruliðurinn er lækkaður,
sem svarar mismun á brauða-
geir, hagleiksmaður, dó ungur;
Guðný gift Þorleifi Guðmunds-
syni í Bæ, Guðfjnnur, andaðist
uppkominn, Helga, dó ung, Sig-
urlína, gift Ben. Guðmundssyni,
Kirkj ubó'li i Korpudal í Önundr
arfirði, Guðríður gift Júiíusi
Steinssyni trésmið í Reykjavík,
Helga og Þórey Dalrós ógiftar í
Bæ, G. M. M.
um landbúnaðarstörfunum.
Hver maður í sveitum framleið-
ir nú tvöfalt eða þrefait meira
vörumagn en gert var fyrir
hálfri öld siðan, Eiga þó af-
köst við frarnleiðslu landbúnað-
arafurða okkar eftjr að aukast
mjög mikið á næstu árum. Þa$
er því lögmál, sem jafn tjh
gangslaust er að þerjasf i gegn,
og að leita^t við að fá vafn fil
þess að renna sjálfkrafa UPP
brekkuna, að á?tla að hjndra
fólksfækkun í sveitum, ef ekki
er hugsað um önnur störf þar,
en beina framleiðslu landbún-
aðarafurða, Einu úrræðin sem
duga, eru að stefna að i'jöl-
breyttara atvinnulífi í sveitum.
Þvi veTður auðveldast að koma
í framkvæmd i þéttbýii, Þess
vegna ber að velta þessum at-
riðum sérstaka athygii, þegar
unnið verður að stofnun byggð-
arhverfa i sveitum,
Ríkið þarf að leggja fram
mikið fé til þess að vinna að'
undirbúningi byggðarhvería á
nokkrum stöðum. Hið fyrsta,
sem þar er að vinna er land-
þurrkun og vegagerð. Hvort-
tveggja eru störf, sem hægast
er að vinna í dýrtíðinni, vegna
þess að aðkeypt efni þarf ekki.
Verði þegnskylduvinna í ein,-.
hverri mynd tekin upp, þa er
hér sjálfkjörið yferhefni'. Ég’hefi
frá fyrstu tið verið þeirri hug-
mynd hlynntur, en er nú sann-
færður um að nú eigum við að
lögleiða slíkt fyrirkomulag. Ég
nefni þefta aðeins hér, án þess
að tími gefist til að rökræða það
nánar.
Ég vjí svo að lokum nefna
Nímaskrátu 1941.
Handrit að Símaskrá Reykjavíknr fyrir
árið 1941 liggur framrni í afgreiðslusal lands-
símastöðvarinnar frá mánudeginum 11. þ. m.
til miðvikudagsins 13. þ. m., að báðum dögnm
meðtöldum. Þeir, sem ekki þegar hafa sent
breytingar við skrána, eru beðnir að gera það
þessa daga. %
Hjartans þakkir til allra ættingja og vina, sem glöddu
mig með gjöfum og skeytum á 75 ára afmælinu 10. sept.
síðastliðinn.
INGIBJÖRG ÞORSTEINSDÓTTIR BERGMANN
Stykkishólmi
verði og kornverði, án þess að
raunveTulegu magni sé breytt,
fiskmagnið, kaffi og sykur-
magnið er lítilsháttar lækkað,
en í þess stað er magnið af
slátri og mjólk hækkað tilsvar-
andi, þannig, að heíldarniður-
staðan er sú sama, ef skattar
eru ekki taldir með, en þeir eru
áætlaðir lægri hjá bóndanum,
og mun sem betur fer í flestum
tilfellum óhætt að gera ráð fyrir
slíku, og mætti benda á það
sem sönnun þess, að hreppsfé-
lögunum sé betur stjórnað en
bæj arf élögunum.
Samkvæmt áætlun þessari er
gert ráð fyrir, að bóndinn hafi
þurft að nota kr. 1.335,99 til
þess áð greiða aðkeyptar nauð-
synjar og skatta á árinu 1938,
en kr. 1.904,16 til að ljúka hlið-
stæðum greiðslum á árinu 1940,
miðað við verðlag í október bæðj
árjn. Þess utan þarf bóndinn að
greiða landleigu (landskuld),
viðhald húsa og nauðsynlegra
áhalda við rekstur búsins. Vexti
af höfpðstól þer honum einnjg
að reikna til gjalda, hvort sem
hann á bústofninn skuldlaus-
an eða ekki. Ef þetta eru áætl-
aðar pm kr. 600.00 árið 1938 og
kr. 800,00 árið. 1940, þá eru út-
gjöldin samtals fyrir aðkeyptar
nauðsynjar og annað það, sem
hér er talið um kr. 1.936,00 árið
1938 og kr. 2.704,00 árið 1940.
En hvað þarf hann nú að
selj a mikiö af afuröum búsins
til að ljúka þessum greiðslum?
Miðað við meðalverð til bænda
á landbúnaðarafurðum árið
1938, hefði hann þurft það ár,
sem svarar ársmjólk úr tveimur
kúm, (sem fóðraðar eru ein-
göngu á heyfóðri), kjöt og gær-
ur af um 40 dilkum og ull af um
55 ám. Um endanlegt yerð á
framleiðsluvörum bændu á
þessu ári eru §ngar áhyggileg-
ar ypplýsingar fyrir hendi, en
til þess að gera sér ljósari grein
fyrir þessu, mætti til bráða-
birgða áætla það eitthvað svip-
að því, sem surnar verzlaniT
hafa gert nú í haustkauptíð-
inni, til að geta gert samskonar
samanburö á hinni seldu vöru
og því, sem bóndinn þarf að
greiða bæði þessi ár.
Sá samanburður lítur þapnig
úú
einn þátt enn í landbúnaðar-
frarnkvæmdum neestu ára. Það
er smábýlamyndun við’ sjó, þar
sem skiíyrði til sjósóknar eru
góð og ræktunarskilyrði á lan.di
sömuleiðis álitleg. Höfugskllyrði
til þess að skgpa heilbrigt at-.
vinnulif i sjávarþorpum, þar
sem útgerð er aðalatvinnuveg-
ut, er aö sjómennirnir hafi að^
gang að landi og geti framleitt
afurðir til eigin þarfa. Reynslan
hefir sannað þetta áþreifanlega.
Þau sjóþorp hérlendis. sem
jöfnum höndum styðjítst við út-
gerð og landbúnað, eru blómleg-
ust og áð öllu leyti bezt fær um
að sjá sjálfum sér farborða at-
vinnulega séð. Hér er ekki tími
til þess að minnast frekar á
þetta merkilega mál, en ég vil
visa til þess, sem Jens Hólm-
geirsson skrifar um þessa hlið,
á landnámi næstu, ára, Hann
hefir kynnt sér atvinnuhætti íj
sj ávarþorpúm sérstaklega, og:
þó aðallega méð hliðsjón af
smábýlabúnaði í sambandi við
útgerð eða annan atvinnurQkafc^
ut þar.
Ég hefi hér drepdá á nokkur
verkefni í landnámsmálum okk-
ar, sem aukið fjármagn verður
að fást til á næstu árum. í
Reykjavík býr nú þriðji hver
landsmanna, við atvinnuskil>
yrði, sem að engu leyti svara til
þess fólksfjölda, sem þar á að
hafa lífsframfæri. Hér verður
að stífla á að ósi. Fólksfjölgun
Reykjavíkur þarf að stöðva.
Það veTður gert á þann hátt
einan, að veita nægu fé til örf-
unar atvinnulífsins, þar sem at-
(Framh. á 4. síöu)
1938 1940
Meðal- Áœtlað
v erð verð
4.400 i. mjólk 0/23 1.012,- 0/27 1.188,-
600 kg. dilkak. 0/90 540,- 1/70 1.020,-
160 kg. gærur 1/50 240,- 2/50 400,-
55 kg. vorull 3/20 176,- 3/50 192,-
'Samtals kr. 1.968,- 2.800,-
Samkvæmt þessu ætti hin
selda vara rétt rúmiega að
hrökkva fyrir þeim greiðslum,
er að framan greinir bæði árin,
og er munur eftirstöðvanna svo
lítill, að vart er hægt að greina
á milli hvort árið er betrá verzl-
unarár fyrjr bóndann, Og þó
gvo færi, að endanlegt verð
landbúnaðarafurðanna yrði
eifthvað hæTra á þessu ári en
hér er gert ráð fyrir, og af-
koma bóndans batnaði því eitt-
hvað frá því, sem hún var árið
1938, þá mun það alveg hverf-
andi, miðað við hina bættu af-
komu hjá framleiðendum við
sjávarsíðuna, einkum þeim, sem
að stórútgerð standa. Um
stríðsgróða hjá bændum nú,
getur því vart verið að ræða,
fremur en hjá fastlaunamönn-
unum pg öðrum launþegum í
íandinu, Samanburður sá, sem
hér hejrr yerið gerður, virðist
því af þessari ástæðu geta verið
í svipuðu gildi og þótt hann
hefði verið gerður t. d, fyrir
einu ári, eða áður en að nú-
verandi verðbólga hófst fyrit al-
vöru,
Eins eg sjá má af framanrit-
uðu, er tilgangur þessarar grein-
ar fyrst og fremst sá, að vekja
menn til umhugsunar um, hvort
það kapphiaup, sem háð hefir
verið á undanförnum áTum um
að komast í launasfcéttirnar eða
verða verkamaður á mölinni,
muni ekki hafa verið á misskijn-
ingi byggt, Það skal viður-
kennt, að sá samanburður, sem
hér hefir verjð. gerður, er langfc
frá þvj gö vera tæmandi um
Þefcta mikilsverða mál Og þess
utan er hann gð. sjálfsögðu af
nokkurri yankunnáttu gerðuT
og þvi auðvelt fyrir þá, sem
betur vita, að koma fram með
margar gg margvíslegat at-
hugasemdir, en ekki mun slíkt
illa upp teki.ð af þeim, er þetta
ritar,
Eihs og samanburðurinn sýn-
ir, virðist afkoma launamanns-
ins og bóndans, sem hér hafa
verið teknir til samanburðar,
vera mjög sylpuð árið 1940.
Raunai' verðuT hún nokkru
b.etri hjá bóndanum, ef af-
urðaverðið verður hærra en það
(Framh. á 4. síöu)
MEST
OG BEZT
fyrir krónuna
með því að
nota
þvotta-
duftið
Perla

Húðir og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
að biðja KAUPFÉLAG sitt aff koma þessum vörum
i verð. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt að
salta, en gera verður það strax að lokinnl slátrun.
Fláningu verður að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —

UTBREIÐIÐ TIMANN
108 • Robert C. Oliver:
„má sig út af yfirborði j arlgarinnar.w
Með því að taka þátt { íyrirtækinu
bjargaði hann þó lífi og limum í bráð,
og fengi — ef til vUl — tækifæri til þess,
að sýna leynilögregluhæfileika sína, og
koma ppp um eina af hættulegustu
glæpamönnum þessa tíma.
Hftnxx varð að sýnast ánægður, og
jafnvel leggjá alla sina krafta og hæfi-
leika fram í samvinnu við glæpamenn-
, iná, blekkja lögregluna og nota hættu-
legustu vopn i baráttunni gegn þjóðfé-
laginu — en ef hann að lokum stæði
sem sigurvegari, myndi allt verð'a fyrir-
gefið, og hann hylltur eins og hetja.
Því meir sem hann hugsaði um þetta,
því meir náði þessi ásetningur undiT-
tökum á honum. Og hann tók ákvörð-
un. Á réttum tíma ætlaði hann að hitta
My, Gady á hinum tiltekna stað. Þræla-
sölufélagið fengi nýjam meðlim, en
„Stjarnan“ missti glæpafréttaritara
sinn.
Það fyrsta, sem hann gerði var að
hringja til ritstjórans og tilkynna hon-
um veikindaforföll.
Gleðin yfir því að heyra frá honum
var óblandin og ákafinn í það, að Bob
skrifaði áframhaldandi greinar um
hvítu þrælasöluna, var svo mikill, að
helzt leit út fyrir, að honum væri ekki
Æfintýri blaöamannsins 105
brauðsneið. Skeiðin bar engin merki, en
Bob var nógu mikill spæjari til að vita,
að jafnvel svo litlir og sakleysislegir
hlutir geta haft mikla þýðingu. Fleiri en
einn glæpamaður hafði verið sekur
fundinn fyrir minni sönnunargögn en
heila brauðsneið — en nú voru báðir
þessir minjagripir frá klefanum horfnir.
Hann hafði sýnilega verið skoðaður
bæði áður en hann fór inn og þegar
hann kom út. Og Bob Hollman minnt-
ist einkunnarorða raddarinnar: „Ekkert
að óvörurn."
í hægri vasanum rakst hann á um-
slag. Bob flýtti sér að taka það upp. í
því voru tveir litlir lyklar og kvittun.
Hann glápti á kvittunina. Hún var frá
bílaverzlun — full greiðsla á Morrisbíl —
nýjasta tegund. Og lyklarnir-------------?
Hann reis á fætur með nokkrum erf-
iðismunum, og gekk burt. Lögreglu-
þjónn gekk fram hjá honum og leit á
hann með grunsamlegu augnaráði —
— nei, það var aðeins Bob sjálfum, sem
fannst augnaráðið grunsamlegt. Bob
var strax búinn áð fá samvizkubit.
Þegar hann gekk þarna í hæg'öum sín-
um, mundi hann, að hann hafði skilið
bílinn sinn eftir þarna í nánd. Brátt
kom hann á staðinn. Þar stóð nú annar
bíll — nýr MoTris-bíll. Bob gekk að hon-
um eins og í leiðslu. LyklaTnir gengu