Tíminn - 17.12.1940, Side 3

126. blafl
TtMlNlV, brlgjjndagiim 17. des. 1940
203
ASNÁLL
B Æ K U R
Dánardægur.
Bjarni Björnsson bóndi að
Borg í Skriðdal andaðist 12.
októbermánaðar síðastliðinn.
Bjarni var fæddur að Vaði í
Skriðdal 16. maí 1889. Faðir
hans var Björn ívarsson, bóndi
á Vaði, hinn mesti dugnaðar-
maður, en móðir hans var Ingi-
björg Bjarnadóttir frá Viðfirði,
systir dr. Björns Viðfirðings.
Lézt hún rúmum mánuði á und-
an syni sínum og tel ég vist, að
þeirrar merkiskonu verði nán-
ara getið af öðrum, á prenti.
Bróðir Björns, Sigurður í Sauð-
haga, var til moidar borinn fyrir
tæpu ári síðan og má því segja,
að skammt hafi verið milli
stónra högga í þessari ætt.
Árið 1910 giftist Bjarni eftir-
lifandi konu sinni, Kristínu
Árnadóttur, úr Álftafirði. Eign-
uðust þau sjö mannvænlega
sonu, sem flestir eru að verða
fulltíða menn. Fimm eru enn í
föðurgarði, en tveir búa annars
staðar, Stefán bóndi í Flögu og
Árni bóndi • í Birkihlíð, nýbýli
úr Borgarlandi.
Bjarni byrjaði búskap sinn að
Hryggstekk í Skriðdal vorið
1910. Var það eitt hið harðasta
vor, sem komið hefir á þessari
öld. Mér er sagt, að um haustið
hafi Bjarni aðeins átt sextán
lömb. Það mundi þykja lítið nú.
En eftir sex ára búskap þótti
Bjarna þröngt um sig á þessari
jörð. Flutti hann sig þá að Borg
og keypti jörðina þrem árum
síðar. Varð Borg brátt höfuðból
sveitarinnar og rak Bjarni þar
næststærsta sauðfjárbúið, sem
verið hefir á Héraði undanfarin
ár. Margt gerði Bjarni jörð sinni
til bóta, endurbætti túnið, reisti
miklar byggingar og gerði girð-
ingar. Þar er lengsta hagagirð-
ingin í Suður-Múlasýslu. Ekki
mun Bjarni alltaf hafa fengið
há daglaun fyrir langan vinnu-
dag. Svo er um flesta bændur
þessa lands.
Bændur, eins og Bjarni,
skapa verðmætí fyrir komandi
kynslóðir. En ekki geta aðrir en
átaka- og dugnaðarmenn af-
kastað því, sem hann vann. Og
samfara dugnaðinum átti hann
víljaþrek, forsjálni og vinnu-
gleði. Og ég held, að vinnugleð-
in sé eín af þeim dyggðum, sem
þroskar manninn mest og bætir.
Gestrisni og rausnarskapur
var mikill á Borgarheimilinu.
Það hefi ég heyrt, að flestir þeir,
er þangað komu gangandi, hafi
farið þaðan ríðandi, oftast með
húsbóndann sjálfan að fylgdar-
manni, stundum í aðra sveit.
Þetta hefir sá reynt, er þetta
skrifar.
. Loweil Thomas: Æfintýri
Lawrence í Arabíu. Útg.
Leiftur H.F. 208 bls. Verð:
22 kr. í bandi.
Einn frægasti æfintýramað-
ur, sem uppi hefir verið á þess-
ari öld, er án efa enski forn-
fræðingurinn og skáldið Thom-
as Edvard Lawrence. Fram til
allra síðustu ára hefir hvílt
mikil dul yfir þessum manni.
Sjálfur er hann fátalaður, og
fáir Evrópumenn voru til frá-
sagna um ýms æfintýri hans og
afrek. Til þess að bæta úr þeirri
vöntun, sem var á upplýsingum
um þerinan dularfulla uppreisn-
arforingja, sköpuðust þúsundir
munnmælasagna, sem bárust
mann frá manni í auknum og
endurbættum útgáfum.
En nú er líf Lawrence ekki
leyndarmál lengur. Nýlega kom
á bókamarkaðinn frásaga af lífi
og æfintýrum Lawrence á eyði-
mörkum Arabíu, eftir Lowell
Thomas, sem er honum vel
kunnugur. Heitir bókin Æfin-
týri Lawrence í Arabíu.
Einnig er nú að koma út önn-
ur bók um þennan fræga mann.
Er hún skrifuð af honum sjálf-
um og nefnist Uppreisnin í eyði-
mörkirini. Þjóðvinafélagið gefur
hana út.
Æfintýri Lawrence í Arabíu,
er nýstárleg bók. Hún lýsir á
skemmtilegan hátt æfintýra-
ríku lífi ensks fornfræðings,
sem ferðast um Arabíu í rann-
sóknarskyni. Örlögin haga því
þannig, að hann verður aðal-
maðurinn í uppreisn Araba gegn
Tyrkjum. Tekst honum að sam-
eina hina stríðandi, hálfvilltu
ættflokka Arabíu í baráttunni
gegn höfuðóvini þeirra. Fjallar
bókin aðallega um þessa bar-
áttu og hlutverk Lawrence í
henni. Er bókin skemmtileg, full
af æfintýraríkum viðburðum.
Innan um þá er fléttað miklum
fróðleik um siði, venjur og lifn-
aðarháttu Araba, trú þeirra og
þjÖðareinkenni.
Bókin gerist á merkilegum
slóðum; í landi þúsund og einn-
ar nætur, í ættlöndum spá-
mannanna, Múhameðs og Krists
og í hinum miklu eyðimörkum
Arabíu. Allt þetta varpar æfin-
týraljóma yfir bókina og við-
burði þá, sem hún fjallar um.
Æfintýrahetjan, Lawrence, sem
vann það þrekvirki að safna
hinum hálfvilltu liirðingjum
Arabíu í einn flokk eftir alda-
langar deilur og ættabaráttu,
nýtur sín vel í þessu umhverfi.
Bókin hefir komið út í meir
en tuttugu útgáfum á ensku, og
sýnir það bezt, hve miklum vin-
sældum hún hefir náð í ættlandi
Frh. á 4. síðu. I söguhetjunnar.
Anglýiing
um verdlagsákvædi
Verðlagsnefnd hefir sarukvæmt heimild í lögum
nr. 118, 2. júlí 1940, sett eftirfarandi ákvæði um há-
marksálagningu.
Nýir ávextír:
í heildsölu.... 15%
í smásölu...... 45%
Þurrkaðir ávextir:
í heildsölu.... 12%
í smásölu...... 38%
Brot gegn þessum verðlagsákvæðum varða sekt-
um allt að 10000 krónum, auk þess sem ólöglegur
hagnaður er upptækur.
Þetta birtist hérmeð öllum þeim er hlut eiga
að máli.
Viðskiptamálaráðuneytið, 16. desember 1940
Eysteinn Jónsson.
Enda þótt
menn greini á um gildi og tilverurétt einstakra greina
hins innlenda iðnaðar, hljóta allir að vera á einu máli
um að sú iðjustarfsemi, sem notar innlend hráefni til
framleiðslu sinnar, sé ÞJÓÐÞRIFA FYRIRTÆKI.
Verksmíðjur vorar á Akureyri
Gefjun o«’ Iðuiin,
•
eru einna stærsta skrefið, sem stigið hefir verið í þá
átt, að gera framleiðsluvörur landsmanna nothæfar
fyrir almenning.
G e S j u n
vinnur úr ull fjölmargar tegundir af bandi og dúkum
til fata á karla, konur og börn og starfrækir sauma-
stofu á Akureyri og í Reykjavík.
I ð U
n n
er skinnaverksmiðja. Hún framleiðir úr húðum, skinn-
um og gærum margskonar leðurvörur, s. s. leður til
skógerðar, fataskinn, hanskaskinn, töskuskinn, loð-
sútaðar gærur o. m. fl.
Starfrækir fjölbreytta skógerð og hanskagerð.
í Reykjavík hafa verksmiðjurn-
ar verzlun og saumasloSu við
Aðalstræti.
Samband ísl. samvinnuíélaga.
:!
Torfi Jóhannsson.
í bókinni eru margar myndir
prentaðar á myndapappír. Ytri
frágangur er allu'r góður, en
þýðingin dálitið hroðvirknisleg
á köflum. E. B.
ráð eða orðið fyrir áhrifum frá
öðrum. En svo mikið er víst, að
í höndum Eyjólfs landshöfð-
ingja varð þessi aðferð áhrifa-
mikil og landskunn. Sand-
græðsla síðari ára byggir á þess-
ari aðferð með tveim mikils-
verðum viðbótum, sem aukin
tækni hefir borið í fang lands-
mönnum: Að friða sandlöndin
með gaddavír og að sá melfræi
í hinn léttfleyga sand. Eyjólf-
ur Guðmundsson varð fyrir
þeirri miklu og verðskulduðu
ánægju, að sjá sandgræðslu-
menn landsins friða og græða
mikið af þeim auðnum, sem
norðanbylurinn virtist hafa ger-
samlega lagt i eyðl voTið eftir
frostaveturinn mikla.
V.
Þegar mikið reynir á, eru
menn fúsir að hlíta forustu
mikilla foringja. Landsveit var
öll í rústum eftir harðindaVorið
1882. Bændur fundu, að þá
vantaði forustu. Þeir fundu
líka, að þeir áttu í sínum hóp
efni í slíkan foringja, Það var
sonur ekkjunnar í Hvammi.
Þeir gerðu hann að oddvita sín-
um og þann gegndi því starfi
fyrir sveit sína í meira en hálfa
öld. í þessu erfiða, vanþakkláta
og nálega launalausa starfi,
vann Eyjólfur Guðmundsson
eitt hið sérkennilegast uppeld-
isstarf, sem innt hefir verið af
höndum hér á landi í tíð núlif-
andi manna. Hann tók við for-
ustu yfir liði, sem líktist her,
sem hefir beðið marga ósigra.
Hann skilaði þessari sveit í
blómlegu ástandi, þar sem svo
að segja allir bændur eiga jarð-
ir sínar vel og myndarlega
húsaðar, og eru að mestu
skuldlausir.
Það var að vísu mikið þrek-
virki að rétta þannig við fjár-
hag Landsveitar. Þó er hitt öllu
merkilegra, að Eyjólfur 1
Hvammi setti svip sinnar sterku
sálar á sambyggðarmenn sina.
Hann tók þá ekki í skóla. Hann
hélt ekki yfir þeim langar og
rökstuddar ræður. Hann bað þá
ekki að hlýða sér eða taka sig
til fyrirmyndar. En þeir gerðu
allt þetta óbeðið.
Þegar Eyjólfur Guðmundsson
kom á mannfundi í þinghús
sveitarinnar og bændur voru
þar í samræðum um málefni
sín, datt allt í dúnalogn um leið
og oddvitinn í Hvammi gekk í
salinn. Það var ekki ótti, sem
gagntók hugi bændanna í Land-
sveit í návist þessa einkennilega
foringja. Það var traust og virð-
ing. Þeir beygðu sig fúsir og'
viljugir fyrir yfirburðum hans
eins og hann hafði beygt sig
fyrir vilja og hetjulund móður
sinnar.
Landmenn fundu, að ráð Eyj-
ólfs í Hvammi stóðu djúpt og
gáfust vel. Hann var tryggur og
ráðhollur vinum sínum. Hann
keypti margar eyðijarðir og
hálfeydd býli í Landsveit fyrir
lágt verð, og kom þeim í eign
bændanna sjálfra. Hann fór oft
langar ferðir á eigin kostnað
til að reka erindi sveitarinnar
eða einstakra bænda, ef þeim
mátti -verða það að liðsemd.
Sveitungum hans varð greið
gata heim að Hvammi, ef þeir
þurftu góðra ráða. Reyndin varð
sú, að þangað fóru þeir ekki
bónleiðir til búðar. Vegna þeirra
ríku forráða, sem Eyjólfur í
Hvammi hafði í sveit sinni, var
hann í fullri alvöru og með full-
um rétti nefndur „landshöfð-
ingi“. Það tignarheiti hlaut.
hann vegna verka sinna.
Eyjólfur í Hvammi var sam-
tíðarmaður og jafnaldri margra
hinna beztu manna, sem fluttu
vestur um haf á árunum frá
1875—90. Mikill fjöldi þeirra fór
að eins og hann. Þeir höfðu
brennt skipin að baki sér. Þeim
var ekki undankomu auðið með
að hopa. Þeir komu bláfátækir
með börn sín og guðsorðabækur
í bráðókunnugt og ónumið land.
Þeir voru sparsamir eljumenn,
heiðarlegir í öllum skiptum og
ekkert nema hjálpsemin við
landa sína, ef þeim lá á manns-
liði. Þessir menn bygðu bjálka-
hús í Ameríku, ruddu markir
og ræktuðu tún og sáðlönd.
Eyjólfur Guðmundsson og sveit-
ungar hans á Landi hafa gert
sama þrekvirkið. Þeir hafa líka
numið land og eflt sig á fá-
gætan hátt að þeim dyggðum,
sem áhrifamestar eru til góðra
hluta í samfélagi frjálsra
manna.
VI.
Eyjólfur í Hvammi og sam-
sveitungar hans hafa ekki tek-
ið sér neitt kjörorð. En þeir
hafa í verki fylgt hinu forna
spakmæli: „Sjálfur leið þú
sjálfan þig“, Þeir vilja vinna
fyrir tækjum sínum. Þeir vilja
vera efnalega sjálfbjarga. Þeir
(Framh. d 4. siBu)
Innheímtumenn!
Nú er skammt til áramóta, og
því nauðsynlegt að gerð verði
gangskör að innheimtu blaðs-
ins sem fyrst. Sendið innheimtu
blaðsins skilagreinar fyrir ára-
mót.
Vinnið ötullega að innheimtu
og útbreiðslu Tímans.
Auglýsið í Tínianum!
164
Robtrt C. Olivar:
Æfintýri blaðamannsins
161
nægði ekki til að hylja hina blóðmiklu
þykku varir. Á öllu útliti var auðséð, að
maðurinn var af austurlenzkum upp-
runa.
— Monsieur Braddon, sagði hann og
heilsaði brosandi, um leið og hann rétti
Bob feitan og þvalan hramminn. Vel-
komnir tll Parísar!
— Ég þakka, svaraði Bob stutt en
kurteislega. Honum geðjaðist ekki að
manninum.
Skömmu seinna var sent boð til Bobs
að koma samstundis niður á skrifstof-
una. Hann flýtti sér þangað og hitti þar
Mody og Druck.
— Mody réttí honum samanvafinn
pappírsstranga.
— Taktu þetta, sagði hann. Rétt bráð-
um koma hér menn, sem munu spyrja
yður um atvinnu yðar og ferðalag. Yf-
irheyrsla! Lögreglan hefir fengið ein-
hvern grun, en það hefir ekkert að
segja. Þetta eru samningar, sem sanna,
að dansflokkur yðar er ráðinn við leik-
húsið „Le Cheval blau,“ í Marseille.
Þér þurfið ekkert að óttast. Farið þér
nú.
Bob stakk samningnum í vasann og
gekk aftur fram til stúlknanna, sem
voru komnar í kápurnar og biðu eftir
honum.
Hann kom á síðasta augnabliki. Tveir
Og hann þóttist
halda, að Mody,
skrifað annað nafn.
hafa ástæðu til að
sem sat einn við borð i einu horninu,
væri fullkomlega ánægður með hann.
Á skipinu lét Bob stúlkurnar ráða
sér sjálfar. Hann gekk upp á þlíar og
kveikti sér í pípú. Meðan hann stóð við
borðstokkinn og horfði út á hafið, kom
Mody og staðnæmdist við hlið hans
eins og af tilviljun.
— Fagurt veður, sagði Mody.
— Óaðfinnanlegt, svaraði Bob.
— Það er ekki alltaf sem maður fser
svona gott veður hérna yfir sundið,
hélt Mody áfram, eins og þeir í raun og
veru væru tveir ókunnugir farþegar,
sem sér til dægrastyttingar skiptust á
nokkrum orðum.
— Einmitt það, svaraði Bob.
— Þetta gengur ágætlega, sagði Mody
lágt en horfði út á sjóinn. Haldið áfram
þannig og þá verður foringinn ánægð-
ur. Mody lyfti hendinni upp að húfu-
skyggninu og gekk burt.
Þegar við komum á járnbrautarstöð-
ina verðum við að halda vel hópinn og
gæta þess að enginn verði eftir, sagði
Bob, þegar lestin hálgaðist París. Það
er ekki gott að vera einn og ókunnugur
i París!
Hann sagði þetta hæfilega hátt, og