Tíminn - 07.01.1941, Qupperneq 2

6
2. blað
‘gímtmt
Þriðjjudafginn 7. jjan.
„Gymnastik" Sjálf-
stæðísflokksíns
í verkalýðsmálum
Hinn aldraði þingskörungur,
Sveinn í Firði, kom hingað til
bæjarins á síðastliðnu hausti.
í samsæti, sem gamlir samherj-
ar héldu honrim, minntist
Sveinn ýmsra breytinga, sem
orðið hefðu síðan hann tók
virkan þátt í stjórnmálum.
Einna mesta undrun lét hann
í ljós yfir þeim tíðindum, að
flokkur atvinnurekenda, Sjálf-
stæðisflokkurinn, væri farinn
að leika verkamannaflokk.
Skoðun sinni á því máli lýsti
Sveinn með þeim orðum, að „það
væri gymnastik (leikfimi), sem
hlyti að misheppnast.“
í 'seinasta blaði var nokkuð
vikið að þeim loforðum, sem
Sjálfstæðisflokkurinn gaf
verkamönnum, þegar hann hóf
áróðursstarf sitt innan verka-
lýðsfélaganna. Hann lofaði að
útvega verkamönnum góða
leiðtoga, hann lofaði að útrýma
kommúnisma og hann lofaði að
koma á sættum milli atvinnu-
rekenda og verkamanna. Það
átti ekki að þurfa að óttast
verkföll og vinnustyrjaldir eftir
að hann hefði fengið völdin í
verkalýðsfélögunum.
Margir verkamenn treystu
þessum glæstu loforðum. Sjálf-
stæðisflokkurinn fékk völdin í
stærsta verkalýðsfélagi lands-
ins.
Nú geta verkamenn og aðrir
landsmenn borið loforðin og
staðreyndirnar saman.
Hvar eru foringj arnir, sem
Sjálfstæðisflokkurinn lofaði
verkamönmim? Annað for-
ingjaefnið hefir verið rekið úr
Dagsþrún fyrir fundarspjöll,
hitt foringjaefnið, sem undan-
farið hefir gegnt formennsku í
félaginp, fiefir nú um áramót-
in orðið að víkja af áríðandi
samningafundum og félags-
fundum, sökum ölæðis.
Hver er útrýming kommún-
ismans? Kommúnistar hafa
aldrei verið ráðameiri í Dags-
brún en nú. Þeir fá að láta
Dagsbrún gera verkfall.
Hver er vinnufriðurinn? Hann
er verkfallið, sem reykvískir
verkamenn # heyja nú, —
stærsta og alvarlegasta verk-
fallið, sem háð hefir verið hér
um langt skeið. Þetta verkfall
er að verulegu leyti að kenna
meirihluta Dagsbrúnarstjórnar-
innar, sem er skipuð Sjálf-
stæðismönnum. Ef stjórn og
samninganefnd Dagsbrúnar
hefði tryggt sér fullt umboð til
að semja eða öllum félags-
mönnum hefði verið gefinn
kostur á, að greiða atkvæði um
samkomulagið, sem orðið v'ar
milli samninganefndar Dags-
brúnar og atvinnurekenda,
myndi aldrei hafa komið
til verkfalls. En í stað þess
eru samkomulagstillögurnar
lagðar fyrir fund, þar
sem mættur er aðeins fjórði
hluti félagsmanna, enginn
Sjálfstæðismaður er látinn
mæla með tillögunum og kom-
múnistum er látið haldast uppi
mótmælalaust að fara með
lygar og blekkingar. Þeim var
gefið eins gott tækifæri og
hugsast gat til að ráða úrslit-
um atkvæðagreiðslunnar á
fundinum, enda hagnýttu þeir
sér það líka.
Og hvernig fer Sjálfstæðis-
flokkurinn að því, að reyna að
koma á sættum í verkfallinu?
Það verður ekki annað sagt
en að sú sáttaaðferð sé full-
komin nýjung. Forráðamenn
Sjálfstæðisflokksins ganga á
fund Eggerts Claessen og fé-
laga hans og segja: Við erum
. alveg með ykkur, þið hafið rétt
mál að flytja. En þeir láta sér
ekki nægja þetta eitt. Þeir
fara einnig til verkamanna í
málfundafélagi Sjálfstæðis-
manna og segja: Raunverulega
ber ykkur meiri kauphækkun
en gert var ráð fyrir í sam-
komulagstillögunum.
Tíminn hefir allgóðar heim-
ildir fyrir því, að bæði Ólafur
TÍMINIV, jirigjndagmii 7. .janiiar 1941
Eru Sjálistæðísmenn á
móti Lúther?
i.
Það er fjarri mér, að drótta
að fylgismönnum Vísis og Mbl.
almennum ókristilegheitum, en
svo mikið virðist vera fullljóst,
að ýmsir menn, sem standa að
þessum góðfrægu blöðum eru á
góðri leið með að lenda í
fræðilegri deilu við sjálfan höf-
und hinna germönsku og nor-
rænu siða, Martein Lúther.
Út af prestakosningum hér í
Reykjavík láta þessi vísu blöð
svo um mælt, að rikisvaldið
eigi engan hlut að leggja til
þeirra mála. Bendingar safnað-
arins í þessu efni séu ákvarð-
andi um endanlega útnefningu
þessara presta.
Þeir, sem svo mæla, virðast
ekki vita, að Marteinn Lúther
tók hið fríkirkjulega stjórnar-
vald frá söfnuðunum og flutti
það í hendur ríkisstjórnarinn-
ar. Lúther gerði prestana að em-
bættismönnum ríkisins. Stjórn
Dana, sem flutti boð Lúthers
hingað til lands, fylgdi læri-
meistara sínum vandlega í
þessu efni. Ríkið tók allt jarð-
neskt sjálfstæði af hinum lút-
erska söfnuði að því er snerti
sérmentun prestá, embætta-
forfrömun þeirra, laun þeirra
og eftirlaun. Eina undantekn-
ingin í þessu efni er hin sér-
kennilega undanþága, sem Es-
trupstjórnin lét íslendinga
Thors og Bjarni Benediktsson
hafi látið þá skoðun í ljós við
flokksbræður sína í Dagsbrún,
að þeim bæri meira kaup en
lofað var í samkomulagstillög-
unum. Það er vel hægt að gera
sér í hugarlund, hvaða áhrif
það hefir á tilhliðrunarsemi og
sáttfýsi verkamanna, þegar
tveir helztu valdamenn Sjálf-
stæðisflokksins, atvinnumála-
ráðherrann og borgarstj órinn,
láta hafa slíkt eftir sér.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir oft
sýnt það, að hann metur lítils
þjóðarhagsmuni, ef hann held-
ur að lýðskrumið geti komið
honum að einhverju gagni. En
sjaldan hefir hann gengið eins
langt og nú. Um það þarf eng-
um blöðum að fletta, að flokk-
urinn fylgir atvinnurekendum.
Hins vegar vill hann einnig
ko'ma sér í mjúkinn hjá verka-
mönnum. Þess vegna segir
hann þeim það, sem þeir vilja
verða aðnjótandi. Söfnuðurnir
á íslandi mega velja sér prest,
ef þeir sýna nægilegan áhuga.
Þá er kallað að kosning sé lög-
mæt. En ef söfnuðurinn upp-
fyllir ekki hin lögákveðnu skil-
yrði, þá fellur veitingarvaldið
aftur óskert í hendur kirkju-
málaráðherrans.
Prestskosningarnar, sem ný-
lega fóru fram í Reykjavík,
urðu ólögmætar. Samkvæmt
gömlum og nýjum^- heim-
ildum um lúterskar kirkjulegar
framkvæmdir, ber ríkisstjórn-
inni, í þessu efni kirkjumála-
ráðherra, að veita öll embættin
eftir því, sem honum sýnist
bezt henta eftir skoðunum rík-
isvaldsins á kirkjumálum.
Sjálfstæðisblöðin hafa gert sig
sek um nokkra vanþekkingu á
málinu, en alveg sérstaklega
gætir hjá báðum blöðunum ó-
viðkunnanlegrar þrjózku móti
meginstefnu í kirkjuskipan
Lúthers.
II.
Mér er ókunnugt um skoðun
ríkisvaldsins í þessu efni. Ef til
vill hefir kirkjumálaráðherra
sömu skoðun á umsækjendum
og Sjálfstæðisblöðin. Ef til vill
hefir hann aðra skoðun. Hann
hefir því ekki aðeins rétt, held-
ur skyldu til að fylgja fram
sinni skoðun. Á herðum hans
hvilir nú öll ábyrgðin um
helzt heyra, og stælir þá þann-
ig til aukins þráa og óbilgirni.
Þannig vinnur flokkurinn að
því, að verkfallið haldist sem
lengst, enda þótt þjóðarhags-
munir krefjist þess að vinnu-
friður náist sem fyrst.
Það er þannig, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn vinnur að því,
að sætta verkamenn og at-
vinnurekendur!
Þeir, sem hingað til hafa trú-
að á heiðarleik og einlægni
Sjálfstæðisflokksins í verka-
lýðsmálum, hljóta nú að fá sýn.
Framferði flokksins i sam-
bandi við Dagsbrúnarmálið
ætti að vera nægjanlegt til að
opna augu þeirra. Lýðskrum
Sjálfstæðisflokksins í verka-
lýðsmálum er áreiðanlega
„gymnastik“, sem hlýtur að
misheppnast. En þessi „gymna-
stik“ getur samt orðið dýr fyrir
þjóöina, ef Dagsbrúnarverk-
fallið stendur lengi.
heppilegt val í hin fjögur auðu
prestsembætti, eftir að söfnuð-
urnir hafa lýst sig vanmegnuga
að ráða fram úr málinu. Ef
söfnuðurinn hefir gefið ófull-
komna eða villahdi bendingu
um valið, er engin afsökun fyr-
ir kirkjumálaráðherrann, þó að
hann vildi leita skjóls bak við
ábyrgðarlausan aðila.
Sjálfstæðisblöðin segjast hafa
vitneskju um það, að biskup
telji sig ekki hafa persónulega
skoðun um málið, og berist með
straum hinnar ólögmætu kosn-
ingar. Biskup getur vel gert
þetta. Á honum hvílir engin
ábyrgð. Hann getur sagt eins
og einn af hinum fornu nor-
rænu goðum: „Ráði aðrir“.
Samkvæmt kirkjulegum lögum
hefir biskup aðeins ráðleggj-
andi vald, ef hann vill nota
það. Þórhallur biskup ráðlagði
Hannesi Hafstein að veita sr.
Árna á Skútustöðum Hólma.
Hannes fylgdi þessu ráði, sem
von var, þar sem það var gefið
af vitrum kirkjuhöfðingja og
veraldarmanni. En þó að Þór-
hallur biskup hefði dregið sig
í hlé í það sinn, eins og Sigur-
geir Sigurðsson gerir nú, þá gat
Hannes veitt sr. Árna brauðið
engu að síður, eins og hann
líka gerði.
Hlutleysi hins nýja biskups
um þetta mál, getur vel táknað
þá stefnu hans, að leiða hjá sér
veraldlega hluti og láta Alþingi
og kirkjumálaráðherra um þá
hlið málanna, en snúa sér ein-
göngu að því að innræta
söfnuðum þjóðkirkjunnar hinn
sanna anda kristindómsins. En
aðgerðaleysi biskups um
prestavalið bætist nú ofan á
aðgerðaleysi safnaðarins og
fellir hið endanlega prestskjör
á hendur kirkjumálaráðherran-
um, sem verður nú að ganga
einn og óstuddur að þessu þýð-
ingarmikla verki. Ábyrgð hans
er óvenjulega mikil, þar sem
glögglega hefir borið á tilraun-
um innan þjóðkirkjunnar til að
kasta rýrð á stefnu Marteins
Lúther, sem er og verður þó
hornsteinn hinnar íslenzku
þjóðkirkju.
III.
Sjálfstæðisblöðin hafa lýst
yfir, að það væri fullkomið brot
á kirkjulögum, ef ráðherra
framkvæmdi sjálfur val í ólög-
mætri prestskosningu. Þetta er,
eins og áður er sagt, beinlínis
rangt, hvort heldur sem litið er
á gildandi lög eða hin sögulegu
rök og stefnu Lúthers um með-
ferð kirkjuvaldsins.
Ekki farnast Vísi og Mbl.
betur, er þau telja þær bend-
ingar um almenningsviljann,
sem kemur fram í prestakosn-
ingum í Hallgrímssókn hafa úr-
slitaþýðingu. Fyrir nokkrum ár-
um hafa þessi sömu blöð ráð-
izt með miklu offorsi á þáver-
andi heilbrigðisstjórn fyrir að
veita nokkur læknishéruð sam-
kvæmt yfirlýstum vilja nálega
allra kjósenda í héraðinu. Þá
mátti ekki veita embætti eftir
vilja fólksins, sem átti að búa
við hinn opinbera starfsmann.
Ríkisstjórnin mátti ekki heldur
ráða veitingunni, heldur á-
byrgðarlaus klíka óviðkomandi
manna. Gerðist út af þessu
„lýðræðisbroti“ atburðir, sem
ekki urðu til mikillar ánægju
fyrir þá, sem hæst tala um lýð-
stjórn í sambandi við það, sem
borgarar í Reykjavík vilja ekki
taka ákvörðun um.
IV.
Svo er að sjá, sem Mbl. og
Vísir telji fjóra af umsækjend-
um í Hallgrímsprestakalli sína
menn. Og reipdrátturinn milli
fylgismanna þessara umsækj -
enda hefir orðið svo magnaður,
að við borð liggur, að hér geti
myndazt einn eða tveir frí-
kirkjusöfnuðir út af óánægju
þeirra, sem lúta í lægra haldi.
Hvernig sem ríkisstjórnin fer
að, getur hún ekki veitt tvö em-
bætti nema tveimur af þessum
umsækjendum. Það er þess
vegna viðbúið, að úr skjólstæð-
ingahópi Sjálfstæðismanna
myndist einn, ef ekki tveir nýj-
ir söfnuðir.
Sumir menn líta á þetta eins
og eitthvert ólán. Ef betur er
að gáð, er þetta misskilningur.
Ný kirkja sýnir kirkjulegan
áhuga og kirkjulega fórnfýsi.
Enginn Sjálfstæðismaður mun
telja fríkirkjusöfnuðina í
Reykjavík eða Hafnarfirði
nokkrar hneykslunarhellur.
Báðir prestarnir við þessa söfn-
uði eru vinsælir menn. Annar
þeirra, Jón Auðuns, fékk meira
að segja afarmikinn flokksleg-
an stuðning við tilraun sína til
að verða þjóðkirkjuprestur í
Reykjavík. Ekkert væri í raun
og veru eðlilegra en að Jón
Auðuns, sem er fríkirkjuprest-
ur í Hafnarfirði, hefði annan
söfnuð í Reykjavík og aðstöðu
til guðsþjónustu í þeirri frí-
kirkju, sem hér er til. Á þann
hátt gæti safnaðarstarfið í
Reykjavík fengið nýja og ekki
óeðlilega viðbót í hóp presta
sinna.
Það er líka misskilningur af
forráðamönnum kirkjulífsins
Úr bréSum
Kveðja.
Tímanum hefir nýlega borizt
bréf frá frú Jakobínu Johnson,
skáldkonu í Vesturheimi. Segir
þar m. a.:
„Þá vil ég biðja yður fyrir
ástríkar kveðjur til ættlands-
ins míns og fólksins, sem mér
varð svo kært við kynninguna
1935. — Góðir vættir verndi ís-
land alla daga.“
Refarækt og fugladráp.
, /
Ur Barðastrandasýslu er Tím-
anum skrifað:
Talsverð gangskör er nú að
því gerð, að leita að orsökum
til sífelldrar fækkunar æðar-
fuglsins hér við land, og er sízt
að ófyrirsynju, því auk nytj-
anna, er þessi fallegi og prúði
fugl til shkrar búnaöarbótar,
að það eitt mætti endast til
þess að tryggja honum lífsrétt
umfram ýmsan varg.
Refaræktin mun þó eiga ríf-
legan þátt í fækkun æðarfugls
og ýmsra annarra fugla, sem
ekki kunna að varast refafóstr-
ana og aðra fuglamorðingja.
Strax og sú venja hófst fyrir
nokkrum áratugum, að taka
yrðlinga af grenjum til heima-
eldis, var tekið að drepa fugla
þeim til viðurværis, og það um
sjálfan varptímann, og hefir
æðarfuglinn ekki sízt orðið fyr-
ir þessu. Mun, það ekki vera
neitt smáræði, sem murkað
hefir verið niður af fugli á öll-
um tímum árs, ofan í eldisrefi,
þó að ekki eigi þar allir refaeig-
endur óskilinn hlut að máli.
Hvað sem annars má um loð-
dýraræktina segja sem at-
vinnugrein,* þá hefir þetta ó-
menningarathæfi, sem fufela-
drápið er, siglt trúlega í kjöl-
far hennar, og,gerir enn.
Það væri meir en tími til
kominn að reistar væru skorð-
ur við fugladrápi ofan í hinn
gráðuga eldisvarg; nóg er sem
villivargurinn tekur. Hér er
ekki aðeins nytsemisatriði um
að ræða, heldur líka menning-
aratriði. Þ. K.
hér á landi, að telja stofnun
fríkirkju bundna við ósigra í
safnaðarlifinu. Söfnuður Jóns
Auðuns í Hafnarfirði er glögg
sönnun í þessu efni. Þorsteinn
Briem, nú prófastur á Akra-
nesi, vann kosningu í Garða-
prestakalli á Álftanesi, en
(Framh. á 3. síðu)
Aramétaræð a
forsætisráðherra
Slutt í útvarpið 1. jamtar 1941
Niðurlag.
Við getum minnt okkur á
margt fleira, en hér skal staðar
numið. En mundi þetta ekki
geta vakið okkur til umhugsun-
ar um það, að í okkar aldar-
fari kenni þeirrar hættu, að nú,
er okkur tekur að rétta nokkuð
við efnalega eftir aldalanga ör-
birgð, þá séum við að týna
ýmsu því, sem að vísu verður
ekki látið í askana, en er þó
betra en brauð. Sannarlega
verðum við vel að gæta þess, að
þjóðin týni ekki.sjálfri sér.
Tilheyrendur góðir! Við höf-
um líklega flest gert okkur
þessa einhverja grein, en mis-
jafnlega mikið og misjafnlega
ljóst. Aðstaða okkar nú hlýtur
að vekja hvern góðan íslend-
ing til umhugsunar um þessi
mál. En það, sem ég held að
hafi einna mest ýtt við mér til
að tala um þetta nú, er lestur
nýútkominnar sögu íslendinga
í Vesturheimi eftir Þorstein Þ.
Þorsteinsson. Bók þessi er skrif-
uð af fyllstu einlægni og á er-
indi til okkar hér heima. Þar
sjáum við íslenzka menn, hold
af okkar holdi og blóð af okkar
blóði, sem barizt hafa og berj-
ast enn merkilegri baráttu fyrir
þjóðerni sínu og tungu. Þar
finnum við, hvers virði það
hefir verið landnámsmönnun-
um í Vesturheimi, að muna það,
sem við erum ef til vill, að
sumu leyti, að gleyma. Vestur-
íslendingar hafa unnað íslandi
í fjarlægð, heitar en við flest
skiljum, nema þá helzt á þeim
augnablikum, er við höfum ver-
ið lengi erlendis og sjáum ís-
land aftur í fyrsta sinn í bláma
fjarskans — eða rísa af hafi
víð heimkomuna. Þeir líta á
landið
„ ... í ást og von og trú
af ennþá dýpri þörf en skapast heima.“
íslendingum í Vesturheimi
hefir reynzt arfurinn, sem þeir
taka með sér héðan, haldgóður.
Á einum stað í þessari bók, er
ég nefndi áðan, segir svo:
„Náttúra íslands er svo sterk,
jörð þess svo kjarnrík og líf-
seig, og íslenzku sálinni svo
mikill máttur gefinn, að þeir,
sem á íslandi eru bornir og þar
uppfóstraðir, eru þrælar þess,
eða ástmegir eftir ástæðum,
hvert sem ferill þeirra liggur,
hversu vel, sem þeir geta um
stundarsakir lagað sig eftir út-
lendu umhverfi, hvar sem þeir
bera beinin....“
Þess vegna er það einnig svo,
sem í sömu bók segir:
„Landlausir hafa íslendingar
myndað sérskilið þjóðerni, sem
þeir elska miklu dýpra en þeir
sjálfir gera sér grein fyrir. En
það þjóðerni er eðlilega bund-
ið óslítandi tengitaugum við
ísland, fornbókmenntir þess og
þjóðlíf og erfðir allar.“ Menn-
ing þeirra „er reist á arfinum
og íslenzku sálinni eins og hún
var og menningu Norður-Am-
eriku eins og hún er.“
Ég hefi tilfært þessar setn-
ingar vegna þess, að þær sýna
okkur, hvernig íslendingar í
Vesturheimi líta á þessi mál og
hvers virði þeir telja hinn
forna arf. Þeir leggja líka mik-
ið á sig til þess að varðveita
tunguna og hina fornu menn-
ingu vegna þess, að vextirnir.
af því fé, sem til þess er varið,
„yrðu svo háir, sem einstaka
úrvalssál gæfi í aðra hönd, að
þær, í andlegum skilningi,
margborguðu í hundraðatali
tugi þeirra þúsunda, sem fram
væri lagðar“, eins og höfund-
urinn kemst að orði.
Þannig líta þeir á, landar
okkar í Vesturheimi. Þeir skilja
það, sem Grimur Thomsen
segir:
„En rótarslitinn visnar vísir
þótt vökvist hlýrri morgundögg".
Þess vegna treystu þeir hvorki
á hina hlýju morgundögg né
gullregnið í hinum nýja heimi,
heldur á ræturnar, sem tengdu
þá hinum forna jarðvegi, er
þeim var lífsnauðsyn að vaxa
upp úr til að ná fram til þroska.
En dæmi þeirra sýnir og sann-
ar annað. Varðveizla og jafnvel
tilbeiðsla hins forna menning-
ararfs og þess, sem íslenzkt er,
krefst engan veginn útilokunar
frá heimsmenningunni. Þvert á
móti standa íslendingar fram-
arlega í nýmenningu hins nýja
heims. Þeir hafa ofið þetta
tvennt saman, hið gamla og hið
nýja, og skapað menningu, sem
þeir vita að með því móti stend-
ur traustari fótum. Kunnugra
manna mál er það, að þeir
landar vorir vestan hafs, sem
hæst hafa borið og náð lengst
fram, séu jafnframt þjóðrækn-
ustu íslendingarnir.
Þannig eru rök þjóða og þjóð-
erna — þar og hér. Engin þjóð
getur orðið sterk né haldið
sjálfstæði sínu til lengdar, nema
hún viðhaldi arfi sínum, þeirri
reynslu, viti og hugsjónum, sem
forfeður hennar hafa þroskað
með sér í rás aldanna. Þetta
verður að vera aflvaki hennar
og ylgjafi. Sérhver framkvæmd
þarf að vera tengd þessum
arfi, hafa vaxið upp af honum
eins og viður aí rót. Og hann
verður einnig, ef vel á að fara,
að vera undirrót okkar þjóðlífs,
framfara okkar og andlegs lífs.
— „Lífvörður okkar lands er
vor saga“, segir Einar Bene-
diktsson, og það eru sannindi,
sem staðizt hafa og standast
munu reynslunnar próf.
Góðir tilheyrendur! Ykkur
finnst sennilega, að ég tali í
nokkrum ásökunartón. En eru
elcki áramótin til þess að gera
upp reikningana — og þá má
ekkert undan draga. Og vissu-
lega tala ég þessi orð ekki síð-
ur til mín sjálfs en ykkar. Ég
verð að viðurkenna, að hinar
pólitísku deilur hafa að lang-
mestu leyti — eða nærri öllu —
snúizt um bein efnaleg verð-
mæti — um krónur og aura til
þessa eða hins. Þetta er að vísu
ekki óeðlilegt, þegar efnaleg
velmegun vex og auðæfin skipt-
ast misjafnlega. En það skal þó
ekki látið ósagt, að í stjórn-
málabaráttunni ' seinni árin
hefir það ekki þótt vænlegt til
sigurs, að heita á hugsjónir,
eða beitast fyrir andlegum mál-
um. — Baráttan fyrir réttlátri
skiptingu brauðsins er að vísu
eðlilegt og nauðsynlegt, og hún
hlýtur að halda áfram og á að
gera það. En hún ein, hversu
vel sem til tekst og réttlátlega,
skapar aldrei hamingjusama
einstaklinga né sterka og gæfu-
sama þjóð. Það þarf annars
með jafnframt, ef þjóðin á ekki
að týna sjálfri sér. Það þarf
trúmennsku um arf feðranna,
landið, tunguna, söguna.Var það
ekki þetta, sem fleytti þjóðinni
yfir hina geigvænlegu erfið-
leika liðinna tíma? Var það ekki
tryggðin við sögu og bókmennt-
ir, sem bjargaði þessari litlu
einmana ög fátæku þjóð, þegar
svartast skyggði að? — Það er
sannfæring mín, tilheyrendur
góðir, að nú þurfi þessa með
meira en verið hefir undanfar-
ið. Enda virðist mér viðleitni
vera að vakna í þá átt, að efla
þessa eiginleika að nýju. Það er
áreiðanlega engin tilviljun, að
ungmenriafélögin rísa á ný síð-
ustu erfiðleikaárin og áhugi
fyrir þegnskylduvinnu færist
nú í aukana, ekki síst meðal
ungra manna. Eitt hið dásam-
legasta við mannseðlið er það,
að fórnfýsi vex oftast með erf-
iðleikunum. Það var talið, að
þegnskylduvinnan hefði verið
molduð með þessari prýðilega
gerðu vísu:
Ó, hvað margur yrði sæll
og elska myndi landið heitt,
mætti hann vera í mánuð þræll
og moka skit fyrir ekki neitt.
Það er eftirtektarvert, að í
sjálfu sér — eftir orðanna
hljóðan, er þessi vísa lofsöngur
um þegnskylduvinnuna. En var
það ekki tíðarandinn, sem lagði
henni til þann háðslega tón,
sem fól í sér eitraðan odd, er
að meini varð? Ef þessum tóni
er sleppt, oddurinn brotinn af,
þá virðist mér vísan hafa mik-
ið til síns máte og mætti vel svo
fara, aö nýr aldarandi, fórn-
fúsari en hinn, liti þannig á.
Mikið skal til mikils vinna og
mönnum er þannig farið, að
þeir unna því heitast, sem þeir
vinna mest fyrir. Margir þeir,
sem mestu hafa til leiðar kom-
ið, hafa unnið sem eins konar
þrælar fyrir hugsjón sína og
líta ekki til launa, ef þeim er
það unnt. Þeir eru oft sælastir,
ef þeir vinna fyrir ekki neitt,
sælastir má segja, ef þeir moka
skít fyrir ekki neitt. Ég er með