Tíminn - 01.02.1941, Blaðsíða 2

50
TÍMIM, langardaginn 1. febrúar 1941
13. blað
V eitln^askattnr
Eftir Vigfús Guðmundsson
‘gíminn
Laugardaginn 1. febr.
Þegar þjóðstjórnin
fæddist
Þe'gar þjóðstjórnin tók við
völdum, i aprílmánuöi 1939,
gerði forsætisráðherrann, Her-
mann Jónasson, grein fyrir
stefnu hinnar nýju ríkisstjórn-
ar og ástæðum til þess að hún
var mynduð. Formenn hinna
þjóðstjórnarflokkanna, sem þá
tóku sæti í ráðuneytinu, gerðu
einnig grein fyrir afstöðu sinni
til stjórnarmyndunarinnar.
Einum mánuði síðar, í maímán-
uði 1939, fóru svo fram útvarps-
umræður um þjóðstjórnarmynd-
unina, þar sem fulltrúar stjórn-
arflokkanna skýrðu ástæðurn-
ar fyrir samvinnunni, hver frá
sínu sjónarmiði.
Af þessum umræðum um
þjóðstjórnina, sem þegar í upp-
hafi áttu sér stað, bæði á Al-
þingi og í ríkisútvarpinu, mætti
ætla, að það mál hefði verið
svo rækilega skýrt fyrir lands-
mönnum, að eigi þyrfti þar um
að bæta. Þó hafa ýmsir orðið
til þess síðar, að ræða og rita
um það efni. Sérstaklega hafa
einstakir Sjálfstæðismenn oft
talið þess þörf að „skýra“ málið
nánar. í því sambandi hafa þeir
m.a. getið um þann ágreining,
sem var innan Sjálfstæðis-
flokksins um þátttöku í þjóð-
stjórninni. í nýrri smágrein í
ísafold um þetta mál er því
haldið fram, að ágreiningurinn
innan Sjálfstæðisflokksins hafi
ekki verið um það, „hvort geng-
ið skyldi til samvinnu, heldur
hitt, hvort gengið skyldi til
hennar án þess að gert væri
fyrirfram út um helztu deilu-
atriðin.“ Og í löngu greininni,
sem Jón alþm. á Akri skrifaði í
Morgunblaðið rétt fyrir jólin í
vetur, og var síðar prentuð upp
í ísafold, segir hann, að „harð-
ar og langvarandi deilur“ hafi
orðið innan Sjálfstæðisflokks-
ins um það, „hve harða kosti
bæri að setja Framsóknar-
mönnum, og það, hvort yfir-
leitt væri hægt að treysta þeim
í samvinnu.“
Eftir þessar hörðu deilur, seg-
ir Jón, að meirihluti Sjálfstæð-
isflokksins hafi ákveðið að
hætta á að ganga til samvinn-
unnar með „mjög vægum skil-
málum.“
Áður en þessar yfirlýsingar
komu fram, var það alkunnugt,
að mikil átök urðu innan Sjálf-
stæðisflokksins um það, hvern-
ig svara skyldi tillögum Fram-
sóknarflokksins um stofnun
þriggja flokka ráðuneyfis.
Kaupmennirnir í flokknum
kröfðust þess, að Sjálfstæðis-
flokkurinn setti það skilyrði
fyrir þátttöku í stjórninni, að
hann fengi umráð yfir við-
skiptamálunum. Framsóknar-
menn buðust til að afhenda
fjármálaráðuneytið og atvinnu-
málin, en neituðu að sleppa
viðskiptamálunum. Og þó all-
ur þingflokkur Sjálfstæðis-
manna vildi gera það, sem unnt
var, fyrir kaupmennina, fór svo
að lokum, eftir „harðar og lang-
varandi deilur", að helmingur
flokksins taldi sér ekki fært að
fórna öllu fyrir kaupmennina,
þ. á. m. hagsmunum sjávarút-
vegsins. Sá hluti flokksins á-
kvað þá að ganga til samstarfs
við hina flokkana. í þeim hópi
voru menn, sem sáu nauðsyn
þess að veita sjávarútveginum
stuðning og vildu leggja því
máli lið.
Hér kom líka fleira til greina
en umhyggja þessara. manna
fyrir sjávarútveginum. EfiSjálf-
stæðisflokkurinn hefði neitað
að taka þátt í stjórn landsins,
nema með því að tryggja kaup-
mönnunum yfirráðin í verzlun-
armálunum, hefði það vafa-
laust leitt til kosninga vorið
1939, þar sem hinir þjóðstjórn-
arflokkarnir höfðu ekki meiri-
hluta nema í annarri þing-
deildinni. Sumir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins munu hafa
efast um það, að sigurvænlegt
yrði fyrir flokkinn að ganga til
kosninga undir fána kaup-
manna, eftir að vera búinn að
neita að taka upp samvinnu við
Það er næstum furðulegt,
hvað þegnarnir, sem búa við
ýmiskonar skattaálögur og
skriffinnsku, láta lítið til sín
heyra, — skattaálögur, sem að
oft er misjafnlega ráðstafað og
ekki siður aflað á mjög vafa-
saman hátt. Einn þessi miður
heppilegi skattur er hinn svo-
kallaði veitingaskattur.
í gildandi lögum frá 1926 um
veitingasölu og gistihúshald
segir svo í 1. gr.: „Lög þessi taka
til gistihúshalds og veitinga
matar og drykkjar fyrir endur-
gjald, hvort sem þær fara fram
í veitingastofum eða öðrum
stöðum, sem almenningur á að-
gang að, undir þaki, í tjaldi eða
undir beru lofti.“ Og í 2. gr.
segir: „Enginn má gera sér
gistíhúshald eða veitingar að
atvinnu, nema hann hafi feng-
ið til þess leyfi lögreglustjóra.“
Þetta er allt gott og blessað.
Margir veitingamenn hafa
keypt þetta ákveðna leyfi, sem
kostar nokkra fjárhæð, og reka
þeir því veitingar í fullum rétti.
En hinir eru þó líklega fleiri,
sem selja eitthvað meira og
minna af veitingum, án þess að
hafa nokkurt leyfi keypt. Og
þeir virðast venjulega rétthærri
§n hinir, því þeir þurfa víst
sjaldnast að borga nokkurn
veitingaskatt
Lög um veitingaskatt voru
sett árið 1933 og hafa gilt síð-
an. Samkvæmt þeim eiga veit-
ingasalar að greiða í ríkissjóð
10% af seldum veitingum,
með undanþágum þó, einkum
þeirri, er felst í 2. gr., en þar
segir: „Veitingasalar, er selja
fæði, mjólk og skyr, enda sé
aðra flokka um aðstoð við sjáv-
arútveginn, ráðstafanir vegna
yfirvofandi stríðshættu og fleiri
nauðsynjamál.
Einstakir þingmenn í Sjálf-
stæðisflokknum tala nú digur-
barkalega um það, að þeir hafi
ekki sett Framsóknafmönnum
harða kosti, heldur gengið til
samstarfsins með „mjög vægum
skilmálum". En málið lá þann-
ig fyrir á þinginu 1939, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði aðeins
um tvo kosti að velja. Annar
var sá, að ganga til samstarfs-
ins með þeim sanngjörnu skil-
málum, sem Framsóknarflokk-
urinn bauð, en hinn kosturinn
var að neita og leggja út í
kosningabaráttu um viðskipta-
málin. Það þótti „nímenning-
unum“ í Sjálfstæðisflokknum
ekki árennilegt.
NIÐURLAG
XI.
Ég hefi skýrt frá hinu mikla
gengi þjóðarútgáfunnar og
nokkrum ánægjulegum og álit-
legum framtíðarverkefnum.
Næst er að rekja með fáum orð-
um sögu andstöðunnar.
Tvö útgáfufyrirtæki voru til í
-landinu þegar þjóðarútgáfan
hóf starf sitt, sem munu hafa
talið þrengt að sér með hinu
þriðja, sem nálega þjóðin öll
studdi. Kommúnistar höfðu í
fyrstu gefið eingöngu út flokks-
rit, með opinberum áróðri fyrir
stefnu sinni. En eftir að Hitler
tók völd í Þýzkalandi, breyttu
Rússar áróðri sínum erlendis.
Þeir tóku upp leynilegan áróð-
ur í stað róttækra árása á þing-
ræðisskipulagið. Kommúnistum
var frá Rússlandi fyrirskipað að
tala með tveim tungum í lýð-
ræðislöndunum, bjóða annars
vegar vinmæli og samfylking,
en stunda hins vegar í leyni
magnaðan og sívakandi und-
irróður gegn þingstjórnarskipu-
laginu. Eftir að þessi „lína“ var
„gefin“ frá Moskva, byrjuðu
kommúnistar tvö útgáfufyrir-
tæki, auk blaða sinna. Annað
var nefnt „Mál og menning".
Hitt „Heimskringla". Mál og
menning gaf út nokkrar bækur
og ritlinga til fastra áskrifenda
fyrir 10 króna árgjald. „Heims-
kringla" gaf út einstakar bæk-
hver fullkomin máltið eigi seld
hærra en kr. 1,25, mjólk og skyr
eigi með meira álagi en 25%
frá söluverði á staðnum, greiða
eigi skatt af slíkri sölu.“
Það er ýmislegt við þetta að
athuga:
1. Það er allt annað gildi
krónunnar nú heldur en var
1933 og því alls ekki rétt að
miða verð máltíða við kr. 1,25.
2. í Reykjavík er t. d. fasta-
fæði, aðeins tvær máltíðir á
dag, selt almennt á 90—100 kr.
á mánuði. Til þess að verða
ekki skattskylt, mætti þetta
fæði ekki vera nema 75 kr. á
mánuði.
3. Það verða því allir, sem
selja fæði dýrara en þetta og
ekki borga veitingaskatt, brot-
legir við veitingaskattslögin.
4. Hefir nokkurntíma verið
eða getur nokkurn tíma orðið
eftirlit með því, að skyr og
mjólk sé ekki selt með meira en
25% álagi á hinum ýmsu veit-
ingastöðum um allt land, þegar
búið er að hafa fyrir því á ýms-
an hátt að matbúa það og bera
gestum í gestastofu? Og hvað
er útsöluverð mjólkur og skyrs
á staðnum, t. d. í sveitum?
5. Er nokkurt réttlæti eða
menningarvottur í því, að þar,
sem sölubúð er við hliðina á
veitingastofu og t. d. ölflaska,
sem er seld þar við búðarborðið,
drukkin þar og borguð með
einni krónu, sé skattfrjáls, en
sé ölflaskan borin gesti í gesta-
stofu, þar sem fer vel um gest-
inn og seld honum á eina krónu,
þá skuli eiga að greiða af
henni 10 aura skatt í ríkissjóð?
6. Og er nokkurt réttlæti eða
vitglóra í því, að taka 20 aura
í rikissjóð af máltíð, sem seld
er á 2 kr. og er búin til úr góðu
efni með talsverðri fyrirhöfn,
en einhver hlutur úr sölubúð
við hliðina á veitingastofunni,
sem kostar máske margfalda
þá upphæð og er með 40—50%
álagi, er alveg án söluskatts?
7. Það segja eflaust einhverj-
ir, að matsölur séu yfirleitt
lausar við veitingaskattinn eins
og þær hafa venjulega verið
í framkvæmd, hvað sem lög-
unum líður. En hvaða réttlæti
er þá að veitingastofa, sem
keypt hefir veitingaleyfi, og er
við hliðina á matsölunni, greiði
20 aura í ríkissjóð af hverri
tveggja krónu máltíð, en mat-
salan sé skattfrjáls með allar
sínar tveggja krónu máltíðir?
8. Eigi að framfylgja veit-
ingaskattslögunum út í æsar
kostar það óhemju mikla skrif-
finnsku fyrir veitingamennina,
ur, eins og venjulegur forleggj-
ari. Kommúnistar reyndu að
hæna ung skáld og rithöfunda
að þessum fyrirtækjum. Fengu
þeir í fyrstu ýmsa bókhneigða
menn til áhugavinnu við að
safna áskrifendum og inn-
heimta gjöld. En innan flokks-
ins var hörð skylda á öllum,
jafnvel hinum fátækustu, að
kaupa allt prentað mál, sem
hefði byltingarlit. Höfðu þeir
þannig fastan kaupendahóp
meðal þeirra, sem trúðu á al-
ræði öreiganna og 'heimsbylt-
inguna. Hinir „borgaralegu“
voru fórnardýrin. Frá þeim átti
að koma fjárstuðningur til
þessara fyrirtækja og í heimili
þeirra átti að koma „íkveikju-
sprengjum" hinna austrænu
kenninga.
„Mál og menning" gaf út
nokkrar hlutlausar bækur og
greinar. Þær voru agnið til að
veiða fólk úr lýðræðisflokkun-
um'. En inn á milli var hvar-
vetna laumað áróðri Rússa í
skáldsögum, ritgerðum, kvæð-
um, ritdómum og fréttum.
Sama mátti segja um bókaút-
gáfu Heimskringlu. Þar var
blandað saman lævísum áróðri
og nokkru hlutlausu efni. Það
er erfitt að segja, að hve miklu
leyti kommúnistar hafa fengið
og fá fjárstuðning frá útlönd-
um í þesga undirróðursstarf-
semi með bókagerð. Hitt er víst,
Sk. G.
1ÓMS IÓNSSON:
Þ J óðarú tgáf an
Auglýsingamennírnir
sbr. t. d. 6. gr. veitingaskattslag
anna, og mjög aukið starf fyrir
lögreglustjóra og eftirlitsmenn,
og ég efa mjög, að þau séu eða
verði nokkurn tíma framkvæm-
anleg til fulls um land allt.
Lögreglustjórar og eftirlits-
menn munu víðast ekki hafa
farið alhliða eftir veitinga-
skattslögunum og stundum
dregið þannig allmikið úr
versta ranglætinu og allmikið
úr tilætlaðri skrifinnsku. En
það er hálfgert neyðarúrræði
að vera hafa þau lög, sem eig-
inlega allir aðilar eru neyddir
til þess að sniðganga að meira
eða minna leyti. Slíkt hlýtur
að hafa spillandi áhrif. Væru
líka veitingaskattslögin starf-
rækt rækilega eftir lagabók-
stafnum, myndi það sennilega
kosta svo mikið eftirlit fyrir
eftirlitsmenn og yfirvöld og
fyrirhöfn fyrir veitingamenn,
að skatturinn hrykki tæplega
til þess að standast allan þann
kostnað.
Við skulum taka eitt dæmi
enn til skýringar um það, hve
veitingaskatturinn er oft órétt-
látur: Fjórir svangir menn
koma á veitingastað og panta
sér máltíð. Það er matbúið í
snatri og framreidd góð máltíð,
t. d. úr kjöti eða fiski með jarð-
arávöxtum, grænmeti, feiti og
mjólk. Allt íslenzkt og nokkuð
dýrt efni. Vinnufólk, húsgögn,
húsnæði, áhöld og annað, sem
með þarf, hefir eins og gengur
á veitingahúsum máske beðið
eftir gestunum í alllangan tíma.
„Dauðu tímarnir" fara oft allra
verst með veitingastaðina og
valda því að veitingar þurfa að
verða miklu dýrari en annars.
Máltíðin er svo seld þessum 4
mönnum á kr. 2,50 hverjum,
eða fyrir 10 kr. alls. Eftir veit-
ingaskattlögunum á svo ein af
þessum krónum að fara beint í
ríkissjóðinn. Verzlun er svo rétt
við hliðina á veitingahúsinu, e.
t. v. í sama húsinu, og einn
gestanna kaupir þar hlut,
kannske óþarfan, fyrir 10 kr.
með 50% álagningu. En salan
á honum er skattfrjáls. Hver
seljandinn finnst mönnum nú
að sé meiri órétti beittur af
þjóðfélaginu? Hver hefir haft
meira fyrir sinn snúð? Eða á
þetta að vera hefnd á veitinga-
reksturinn, sem mjög víða er
í miður góðu lagi hér á landi
ennþá? Væri ekki nær fyrir lög-
gjafann að stuðla að því, að
veitinga- og gistihúsin yrðu
betri og fullkomnari heldur en
nú eru þau, heldur en að vera
að níðast á þeim? Þetta eru þó
oftast helztu heimili ferða-
manna, þegar þeir eru fjarri
eigin heimili. Og þau þurfa og
eiga að vera sem ánægjulegust'
heimili þeirra og griðastaður.
Ég tel, að afnema eigi hið
Einn af leyndardómum aug-
lýsingastarfseminnar er end-
urtekningin. Sá auglýsandinn,
sem oftast endurtekur, að sín
skósverta sé bezt, ber að lokum
sigur úr býtum. Almenningur
stenzt ekki hina sífelldu endur-
tekningu og trúir þessu, og
kaupir skósvertuna margaug-
lýstu, annarri skósvertu frem-
ur.
Sjálfstæðisflokkurinn er lang-
duglegastur að auglýsa afrek
sín, af öllum íslenzkum stjórn-
málaflokkúm. Og það málefni,
sem hann hefir valið til að
auglýsa með ágæti sitt, er líka
einkar vel fallið til fylgisauka,
ef almenningur fæst til að trúa.
Þetta málefni eru fjármálin.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
haldið því fram með þrákelkni
og ófyrirleitni skrumauglýs-
andans, að hann einn allra ís-
lenzkra stjórnmálaflokka, hafi
á að skipa snjöllustu fjármála-
mönnum þjóðarinnar, og því
beri að fela honum forystuna í
íslenzkum stjórnmálum, en svo
sem kunnugt er, eru fjármálin
einhver mikilvs^gasti þáttur
stjórnmálanna. — Og svo mik-
ill er kyngikraftur þessarar
auglýsingastarfsemi, að Jón á
Akri er farinn að skrifa um
fjármál eins og sá, sem vald
hefir, og trúir því sýnilega, að
hann hafi eitthvert vit á þessu.
Ef skyggnzt er um bekki í
íslenzkum stjórnmálum undan-
farinn aldarfjórðung, þá er
ekki fjarri sanni, að Sjálfstæð-
ismenn hafi haft stjórn lands-
ins fyrra helming þessa tíma-
bils, þótt þeir þá bæru annað
nafn.
Frá 1915—20 vóru tekjur
manna hér á landi oftast mjög
miklar og miklu meiri en þær
höfðu nokkru sinni verið áður.
En það er eftirtektarvert, hve
bráðasta veitingaskattslögin
eins og aðrar þjóðir hafa gert,
sem hafa farið að reyna að ná
tekjum inn með svipuðum veit-
ingaskatti og þessum. Gjöldum
til hins opinbera sé hægara og
réttlátara að ná af veitinga-
mönnum, sem eitthvað geta
borgað, á ýmsan annan hátt.
En vilji hið opinbera endilega
ná skatti af veitingum, þá sé þó
skárra að hafa það veltuskatt
heldur en eins og þessi veitinga-
skattur er nú. En þó er mikið
efamál, að rétt sé að vera að
skattleggja matsölu. Venjulega
krefst matsala á veitingahús-
um, þó sérstaklega úti á landi,
mikillar vinnu, fyrirhafnar og
margskonar áhættu. Á veitinga-
húsum er yfirleitt mikið notuð
íslenzk matvæli, sem er vafamál
(Framh. á 3. síðu)
aumur er hagur ríkissjóðs og
banka að loknu þessu tímabili.
Ríkissjóður var á þrotum og
íslandsbanki, sem þá var aðal-
banki landsins, strandaði 1921.
Þessu var svo bjargað í svip
með ókjaraláninu, sem ríkis-
sjóður tók 1921. Sjálfstæðis-
menn stjórnuði svo enn til árs-
ins 1927. Þegar létta tók krepp-
unni eftir heimsstyrjöldina, en
það var 1923—24, létu ráða-
menn íslenzku þjóðarinnar
gjaldeyrinn hríðfalla í verði,
einmitt á meðan verðlag út-
fluttra vara var hækkandi.
Þegar svo verðlagið byrjaði að
lækka aftur, hækkuðu þeir verð
gjaldeyrisins. Hér var farið ná-
kvæmlega öfugt að, enda urðu
afleiðingarnar hinar hörmuleg-
ustu fyrir alla framleiðendur,
og þjóðarbúskapinn. t>eir
stjórnmálamenn, sem vóru odd-
vitar Sjálfstæðisflokksins á
þessum tímum, vóru sumir
hverjir góðir búmenn í smáum
stíl, þótt þeim væru svo mis-
lagðar hendur í meðferð hinna
alþjóðlegu fjármála. Nöfnum
ýmsra þessara stjórnmála-
manna hefir síðan mjög verið
á lofti haldið, í auglýsingastarf-
semi Sj álfstæðisf lokksins, því
það er ætíð tryggara, í slíkri
auglýsingastarfsemi, að nota
frekar nöfn framliðinna manna
en lifenda, vegna þess að and-
stæðingar sýna þeim framliðnu
jafnan meiri vægð í umræðum,
heldur en þeim, sem enn standa
í baráttunni.
Af núverandi stjórnmála-
mönnum Sjálfstæðisflokksins
bera þeir tvímælalaust ægis-
hjálm yfir samherja sína,
Ólafur Thórs og Jakob Möller,
enda hefir þeim verið falin for-
ustan í málum flokksins. Báðir
eru þeir mætir menn, hvor á
sína vísu, en hætt er við, að
þeir verði aldrei taldir neinir
sérstakir fjármálamenn. Jakob
Möller hefir lítið fengizt við
fjármál, enda mun honum ann-
að sýnna. Ólafur Thórs hefir
aftur á móti aðallega lagt stund
á f j ármálastarfsemi, auk
stjórnmála. En þótt samverka-
menn hans, við þá starfsemi,
séu honum sjálfsagt jafn-
snjallir, svo ekki sé meira sagt,
þá er það svo, að fyrirtæki Ól-
afs hefir alltaf tapað, þegar
hægt var að tapa, og aldrei
grætt, nema þegar ómögulegt
var að komast hjá því. Þessir
tveir menn, Ólafur og Jakob,
eru valdir til forystu, af þeim
flokki, sem því nær hálf þjóð-
in trúir að sé úrræðamesti
stjórnmálaflokkur. landsins í
fjármálum. Mikill er máttur
auglýsinganna, ef þessi trú
verður langlíf. O.
að Rússar borguðu fyrir til-
tekna hlið á byltingarfræðslu
kommúnista á rúmu ári nokkuð
á annað hundrað þúsund krón-
ur. Eftir þeirri rausn mætti
búast við, að erlendur stuðning-
ur kæmi víðar til greina. For-
maður kommúnistaflokksins
hefir nýlega talið opinberlega
til tíundar hjá flokknum þessi
áróðurstæki: Þjóðviljann, Mál
og menningu, Heimskringlu o.
s. frv. Virðist einsætt, að kom-
múnistar leggi nú höfuðáherzlu
á að lauma upplausnar- og
niðurrifshugmyndum sínum inn
í heimili lýðræðismanna í
skjóli við hlutlaust efni í bók-
um og blöðum. Stefnir þar allt
að því merki, að eyðileggja nú-
verandi þjóðskipulag og gera
ísland að yzta útvígi rússnesku
stefnunnar í norðurhöfum.
Alþýðuflokkurinn mun hafa
talið, sem rétt var, að bókaút-
gáfa kommúnista gæti orðið
þeim til pólitísks framdráttar.
Byrjuðu nokkrir menn á út-
jöðrum Alþýðuflokksins sam-
keppnisútgáfu með líku sniði og
„Mál og menning". Brátt kom
þó þar, að þessir nýju útgefend-
ur hættu við að gefa út áróðurs-
rit fyrir flokk sinn, en gáfu í
stað þess út léttlæsilegar
augnabliksbækur. Ekki er þó
lengra á milli þessara fyrir-
tækja en það, að félag Alþýðu-
flokksins gaf nýlega út skáld-
sögu, sem síðar á að koma út
á vegum kommúnista. En um
þessi tvö útgáfufyrirtæki er það
að segja í stuttu máli, að ann-
að er kænlega rekinn áróður
fyrir Rússa og þeirra þjóðskipu-
lag. Hitt átti að vera flokksleg
samkeppni við kommúnista, en
er orðin góðlátleg en þýðingar-
lítil dægradvöl.
XII.
Þjóðarútgáfan vinnur ekki í
hópi nokkurs flokks. Aðmenni
vinna hvarvetna menn úr öll-
um lýðræðisflokkunum. Hún er
fullkomlega hlutlaus um dæg-
urmál samtíðarinnar. En hún á
að endurskapa bókasöfn heim-
ilanna. Hún á að flytja nýja
menningarbrunna en ekki nýja
baráttu inn í þjóðlífið. Bóka-
gerð hennar er ekki miðuð við
augnabliksáhrif H-reldur við
eflingu þjóðlegrar menningar í
öllum stéttum þjóðfélagsins og
í öllum landshlutum. Takist
það hlutverk, vaxa allar stéttir
og allur þorri einstaklinganna i
landinu upp úr því að vera leik-
föng austurlenzkra æfintýra-
manna, sem ekki hafa neitt að
bjóða íslenzku þjóðinni, sem
henni má verða til gagns.
XIII.
Blöð lýðræðisflokkanna hafa
sýnt þjóðarútgáfunni góðlát-
legan velvilja. En frá andstæð-
ingum og keppinautum hafa í
í ýmsum fremur áhrifalitlum og
lítt kunnum málgögnum komið
óvinveittar greinar um fyrir-
tækið. Þar má segja, að mest
hafi borið á þrem ættliðum, í
andlegum og siðferðilegum
skilningi. Það er eins og þar
væri að verki afi, faðir og son-
ur: Guðbrandur Jónsson, Arnór
Sigurjónsson og Karl ísfeld.
Allir hafa þessir menn verið á
einn eða annan hátt málsvarar
aðila, sem báru öfundarhug til
þjóðarútgáfunnar. Með þessum
þrem mönnum er að nokkru
leyti um frændsemi að ræða, en
þó öllu fremur um andlegan
skyldleika. Má því lýsa aðferð-
um þeirra í einu lagi, og víkja
þó mest að ættföðurnum, Guð-
brandi Jónssyni.
Ádeilur þessara manna og þó
einkum Guðbrandar, snerust
um það, að þýðingarnar á bók-
um þjóðarútgáfunnar væru
ekki nógu vandaðar. Og hverjir
voru svo þessir þýðendur. Það
eru fjórir af víðlesnustu bók-
menntamönnum þjóðarinnar:
innar: Bogi Ólafsson, Guðm.
Finnbogason, Kristján Albert-
son og Jón Sigurðsson frá Kald-
aðarnesi.
Sé nú vikið að ættföður þessa
nýja kynstofns, Guðbrandi
Jónssyni, og spurt um rétt hans
til að hyggja sig færan til að
"knésetja hina færustu menn í
þessum efnum, þá skal vikið að
afrekum hans sjálfs við þýðing-
ar. Ríkisstjórnin íslenzka glæpt-
ist eitt sinn á því að láta Guð-
brand þýða á frönsku íslenzk-
an lagabálk, sem erlendir sjó-
menn við ísland þurftu að
þekkja. Skömmu síðar fékk
stjórnarráðið í Reykjavík eitt
eintak frá sendiráði Dana í
París. Höfðu þeir leiðrétt þýð-
ingu Guðbrands svo að segja
í annarri hverri línu. Var þá
tekið til bragðs að fá annan
mann til að gera verkið að
nýju.
Nokkru síðar gaf merkur ís-
lenzkur forleggjari út bók um