Tíminn - 01.02.1941, Síða 3

13. blað
TÍMIM, laagardagiim 1. fehrúar 1941
51
B Æ K U R
Vasakver með almanaki.
Síðastliðin tvö ár hefir Samb.
ísl. samvinnufélaga gefið út
Vasakver meff almanaki, ásamt
leiðbeiningum um búnaff o. fl.
Sigurður sál. Sigurðsson, fyrv.
búnaðarmálastjóri safnaði efni
til bókarinnar i fyrstu.
Nú er þriðji árgangur Vasa-
kversins, fyrir árið 1941, ný-
kominn út, allmikið breytt og
stækkað. Ritstjóri er Árni G.
Eylands, framkvæmdastjóri.
Bók þessi, sem er um 140 bls. í
smáu broti, hefir ótrúlega mik-
inn fróðleik að geyma. Fyrstu
48 bls. er dagatal með minnis-
blöðum. Þá kemur yfirlit um
skipan ríkisstjórnar og Al-
þingis. Þar er meðal annars
mjög nákvæm og gagnleg grein-
argerð um skiptingu starfa
milli ráðherra. Er það mikil
endurbót frá fyrri útgáfu, að
fá það yfirlit, því að almenn-
ingi er alls ekki fullkunnugt
um hvernig störfum er skipt
milli ráðuneyta og ráðherra,
einkum eftir að 5 manna ráðu-
neyti var myndað.
Næst er skrá um öll sam-
vinnufélög innan S.Í.S. stjórn
þess og framkvæmdastjóra.
Upplýsingar um starfsemi S.Í.S.
hefði þó mátt vera fyllri, t. d.
um iðnfyrirtæki þess. Þá er
mjög glöggt yfirlit um stjórn
og skipulag búnaðarmála, á-
samt skýrslu um búnaðarstofn-
anir. Þessum kafla vasakvers-
ins hefir verið breytt all veru-
lega frá fyrri útgáfum. Eru
breytingar þær mjög til bóta.
Gefur yfirlit þetta nú mjög
stutta en skýra mynd af hinu
margþætta skipulagi búnaðar-
félagsskapar okkar og þeirra
stofnana, er að einhverju leyti
starfa að búnaðarmálum.
Lengsti kafli bókarinnar, um
60 bls., eru ritgerðir um flesta
þætti búnaðarmála okkar,
snertandi jarðrækt, búpenings-
rækt, garðrækt, skógrækt, bú-
reikninga, húsabyggingar í
sveitum o. fl. Um þessi mál
skrifa sérfróðustu menn okk-
ar. Ýmsu hefir þarna verið við
aukið og breytt frá fyrri út-
gáfu. Eru þarna mikilvægar
leiðbeiningar, sem hvern bónda
varðar, við sín daglegu störf.
Síðast í ritinu eru svo marg-
vislegar upplýsingar, varðandi
samgöngumál, töflur um mál og
vog, vaxtatöflur og margt
fleira, sem venjulegt er i þess-
háttar vasabókum. Hér eru enn
allmiklar breytingar til bóta frá
fyrri útgáfu.
Vasakver þetta er hið snotr-
asta að öllum frágangi. Brotið
hefir verið minnkað frá því sem
var í fyrri útgáfu, svo að bókin
ísland með myndum og texta
á þrem málum, þýzku, frönsku
og ensku. Ríkið ætlaði að kaupa
nokkur eintök af þessari bók til
afnota erlendis. Var búið að
prenta stórt upplag með ærn-
um kostnaði. Þá vildi svo til, að
Vestur-íslendingur sá bókina og
fann undir eins að enski text-
inn hjá Guðbrandi var svo
hroðalega fullur af villum, að
landinu yrði hið mesta tjón að,
ef bókin sæist erlendis. Voru
nú athugaðir hinir textarnir og
kom þá í ljós, að þýzki textinn
var slæmur, en sá franski þó
sýnu verstur. Gaf Guðbrandur
þar ótvírætt í skyn á fleiri en
einum stað, að meir en lítið
væri bogið við mannkosti ís-
lenzkra stúlkna.
Engar af þessum villum voru
viljaverk. Allar stöfuðu þær af
vankunnáttu og vanmenntun
Guðbrands. Hann hafði hins
vegar af fégræðgi og lausung
tekið að sér verk, sem hann vár
alls ekki fær um að inna af
hendi. Þarf nú varla fremur
vitnanna við um það, hve óhæf-
ur slíkur maður er til að setjast
í dómarasæti um þýðingarstarf-
semi fróðra og vel menntaðra
manna.
Allir ritdómar, sem stóðu í
sambandi við ættboga Guð-
brands Jónssonar, voru af sama
tagi. Ein mótbáran var sú, að
Markmið og leiðir væru óhæf
bók af þvi höfundurinn vissi of
lítið um kennisetningar ka-
þólskra manna. Sami höfundur
áfelldi síðan Guðmund góða
fyrir að hafa verið of einlægur
í fylgi sínu við kennisetningar
fer betur í vasa. Nokkrum sinn-
um hafa hér á landi verið
gerðar tilraunir með að gefa út
árlegar vasabækur fyrir bænd-
ur. Þær tilraunir hafa allar
misheppnast til þessa. En nú
virðist S. í. S. með þessari út-
gáfu hafa rutt veginn. Árna G.
Eylands hefir að mínum dómi
heppnast í öllum aðalatriðum
að gefa kverinu heppilegan
búning og birta í því nauðsyn-
legustu upplýsingar, sem allt
sveitafólk varðar, hvort sem
það snertir búnað, eða almenn
viðskipti manna á meðal. Allt-
af verða eitthvað skiptar skoð-
anir um það, hvað beri að taka
og hverju að hafna í svona riti.
En svo margt er hér birt af
upplýsingum og leiðbeiningum
um búfræðileg efni og almennt'
viðskiptalíf manna, að ekki er
átæða til að gera kröfu til
meira, að sinni.
Allir íslenzkir bændur þurfa
að eignast þessa bók, og hafa
hana í vasa sínum. Þeir geta
ótrúlega oft flett upp í henni
og leitað svars við vandamál-
um þeim, sem á dyr þeirra
knýja við hin margvíslegu og
vandasömu störf þeirra. Útgef-
andi og ritstjóri eiga þakkir
skilið fyrir vasakver þetta og
vona ég að það eigi eftir að
koma út árlega, eftirleiðis, að
sjálfsögðu í breyttu formi, og
ef til vill eitthvað aukið, eftir
því sem kröfur tímans verða í
hvert sinn.
Steingrímur Steinþórsson.
Ármann Kr. Einars-
son: Gullroffin ský.
Sex æfintýri.
Ármann Einarsson er all-
kunnur fyrir áður útkomnar
bækur sínar, sem flestar eru
æfintýri og sniðin fyrir stálpuð
börn og unglinga.
Þessi síðasta bók hans, sem
kom út rétt fyrir síðustu jól,
sker sig • að því leyti ekki frá
hinum fyrri. Æfintýrabúningn-
um er haldið. Sögurnar eru
margar vel sagðar, framsetn-
ingin lipur og ljós, efnið víða
heillandi. Síðasta sagan, Fjóla
í Tjarnarskógi, er fallegasta
æfintýrið í bókinni. Hún ber
liprum rithöfundi ótvírætt
vitni.
Ármann Einarsson, kennari,
er kornungur maður. Samt er
þetta fjórða bókin hans. Sú
fyrsta kom út 1934. Efalaust á
hann enn eftir að skrifa hug-
þekk æfintýri fyrir börn og
fullorðna, því að vel sögð æfin-
týri eru vöxnu fólki ekki síður
ánægjulestur en unglingum.
Gullroðin ský er snotur bók
að frágangi. Hún geymir víða
fallegar hugsanir í ljósu, lát-
lausu máli, og hún spáir góðu
um hinn unga rithöfund.
H. J.
kaþólskra manna á 13. öld. Á
öðrum stað 1 þessum ritdómum
kom í ljós, að höfundurinn bar
ekki skyn á mismun á gáfum,
menntun og rithöfundareigin-
leikum frægasta æfisöguhöf-
undar frá siðasta mannsaldri,
og norsk-svissneskrar konu, sem4
mjög minnir á Torfhildi Hólm.
Fyrir utan kyn Guðbrands
Jónssonar réðist Halldór Lax-
ness á þjóðarútgáfuna í tíma-
riti rússnesku stefnunnar.
Mátti um þá grein taka undir
með frönskum manni: „Reiðin
er gagnslaus, þegar máttinn
vantar.“ Halldór Kiljan Lax-
ness er svo vankunnandi í sagn-
fræðum, að hann veit ekki að
Lytton Strachey er forustu-
maður í sagnaritun með stór-
þjóðunum, og að í fótspor hans
reyna nú að feta nálega allir
æfisöguhöfundar hinna stærri
þjóða, þeir sem annars eru
nokkurs megnugir. Vanþekking
Halldórs Kiljan í sögu kemur
meðal annars fram í því, að
hann virðist halda að síðustu
60 árin af 10. öldinni séu gagn-
ómerkilegur kafli í sögu enska
heimsveldisins.
Mótstaðan gegn þjóðarút-
gáfunni hefir nálega eingöngu
stafað frá óþjóðlegum áhrifum,
og frá mönnum, sem lent hafa
utan garðs í mannfélaginu
vegna giftuleysis og óhappa.
Þegar mótblástur þessara
manna er borinn saman við
hinn mikla stuðning og skiln-
ing þeirra manna, sem bera
byrðar hins íslenzka þjóðfélags,
má segja, að stjórn Þjóðvinafé-
lagsins og menntamálaráð hafa
^iimliiúinslieiO
hefjast aff nýju í Sundhöllinni mánudaginn 3. febrúar. -
Þátttakendur gefi sig fram sem fýrst. Uppl. í síma 4059.
SUNDHÖLL REYKJAVÍKUR.
ástæðu til að gleðjast yfir vin-
um sínum, og að telja andstöð-
una fremur til gagns en skaða.
XIV.
Hið fyrsta ár þjóðarútgáf-
unnar var á margan hátt til-
raun um nýstárlega fram-
kvæmd. Grundvöllurinn var
lagður með því að hafa listræna
skáldsögu, vekjandi bók um
mannfélagsmál, sögurit með
allra nýjasta sniði, ferðasögu
eftir snjallan mann um fjar-
lægt land og merkilega þjóð, og
að síðustu frumstæða bók í
náttúrufræði og það efni, sem
hverjum er næst, um sjálfan
manninn. Hver og ein af þess-
um bókum er svo vel gerð, að
hún getur sómt sér vel í bóka-
skáp á heimilum vel mennt-
aðra manna, þegar þau börn,
sem nú hvíla í vöggu, eru orðin
fulltíða menn. Óvildarmenn
hafa leynt því, og sumir velvilj-
aðir menn hafa ekki veitt því
eftirtekt, að bækur þjóðarút-
gáfunnar hafa á sér öll ein-
kenni varanleikans. Það er
talinn vottur um hina djúpu
þjóðarmenntun Dana, að þeir
eiga í höfuðborg sinni skemmti-
stað, sem er svo fjölbreyttur og
vel gerður, að þar geta allir un-
að, hver við sitt, jafnt þeir, sem
búa við hin mestu veraldargæði
og félausir snyrtimenn. Þjóðar-
útgáfan stefnir að því tak-
marki, að bækur hennar eigi
erindi til allra stétta á íslandi
og séu öllum nokkurs virði.
Mér þykir sennilegt, að út-
gáfan hafi ekki að jafnaði eins
stórar bækur og í ár. Heilsu-
fræðin, Viktoría og Markmið og
leiðir eru tiltölulega mjög stór-
ar bækur. Ráösmaður útgáf-
unnar leggur áherzlu á að nota
pappír, sem er í einu þunnur
og mjög góður. Fylgja því
margir kostir, ef ekki á að
blekkja með pappírsþykktinni.
Hafa bendingar í sömu átt
komið frá velviljuðum kaup-
endum. Þeir kunna vel við að
útgáfan sýni í einu fyllsta yfir-
lætisleysi og hagsýni, jafn-
framt því að leitast er við að
nota eingöngu hið bezta efni.
Mótstaðan gegn Markmið og
leiðir kom fyrst og fremst frá
mönnum, sem hneigjast að of-
beldisstefnunum, af því höf-
undurinn gagnrýnir með mikl-
um skarpleik þá lífsskoðun,
sem byggir á ofbeldinu. Megin-
hluti íslendinga ann persónu-
frelsi, stjórnfrelsi og þjóðfrelsi.
Gegnum alla bók Huxley’s
gengur eins og rauður þráður
trú hans á frelsið, og framþró-
un og göfgi mannanna. Þannig
hafa á öllum öldum hugsað
hinir vitrustu og beztu menn á
íslandi. Mér er kunnugt um, að
einmitt þessi bók er hugstæð
miklum fjölda félagslega
þroskaðra manna. Þeir finna í
henni fagnaðarerindi hins
frjálsa menningarlífs. Feður
benda sonum sínum á umræðu-
og áhugaefni í þessari bók.
Kennarar leita í henni að
hressingu og stælingu, vegna
starfsins. Margir athugulir
menn lesa kafla í Markmið og
leiðir á hverjum degi. Hitt er
vitað, að menn, sem eru vanir
að líta yfir blöðin og léttvægar
skáldsögur, telja sig ekki skilja
Huxley, og leggja bókina á hill-
una. En hún má vel bíða í bóka-
hillunni. Menn fæðast upp í
heimilinu, ný kynslóð, sem fær
andlega næringu við að kynn-
ást heimspekingi, sem fyrirlítur
ofbeldi og byltingu, en trúir á
ræktun og göfgi hins siðmennt-
aða manns.
Viktoría drottning hefir feng-
ið misjafna dóma hjá lesend-
um. Sumir hafa spurt: Hvers
vegna að rita bók um drottn-
ingu, sem er ekki hetja og and-
legt stórmenni? Þessir menn
finna, að í næsta húsi eða á
næsta bæ er kona, sem líkist
Viktoríu, en er ekki drottning
og enginn telur ómaksins vert
að minnast með hátíðlegum
hætti.
Þessum mönnum yfirsést
hrapallega. Viktoría var drottn-
(Framh. á 4. síðu.)
V eitingaskattur
(Framh. af 2. síðu)
að eigi að vera að skattleggja
hátt í ríkissjóð. Það réttlætir
helzt að taka veitingaskatt af
einstaka vörum, sem helzt má
telja óþarfar, en af þeim vörum
er á ýmsan annan hátt hægt
að taka tolla og skatta. En helzt
eru það þó slíkar vörur, sem
réttast væri að taka veitinga-
skatt af veitingasölum í ein-
hverri mynd, og ætti þá helzt
að taka söluskatt af þeim, hvort
sem þeirra er neytt í sölubúð,
gestastofu eða jafnvel eldhúsi!
Það væri lika miklu auðveld-
ara fyrir veitingamennina, en
þó einkum fyrir innheimtu- og
eftirlitsmenn veitingaskattsins,
væri skatturinn ákveðinn að-
eins af vissum vörutegundum
og af þeim án undantekninga
eða undanþágu, t. d. af öli, gos-
drykkjum, áfengi og tóbaki. En
aðrar tegundir, sem meira eru
nauðsynjar manna, væru alveg
skattfrjálsar. Sennilega yrði
skatturinn litlu eða engu minni
með þessu móti, en kæmi rétt-
látar niður og væri einfaldari
á margan hátt. Þá væri m. a.
ekki hægt fyrir veitingamenn-
ina að skjóta sér á bak við
undanþágurnar, sem er áreið-
anlega gert í stórum stíl mjög
víða, leyfilega og óleyfilega.
Það er ekkert vit eða réttlæti
í því að vera að knýja út háan
veitingaskatt af nauðþurftum
ferðamanna á veitinga- og
gistihúsum, en láta við hliðina
á veitingastofunum og hvar-
vetna annars staðar vera alger-
lega skattfrjálsa sölu allskon-
ar vara, þarfra og óþarfra og
oft með hárri álagningu, og
sem varla kostar seljandann
aðra fyrirhöfn en að rétta þær
úr búðarhillunum fram fyrir
búðarborðið.
Þetta hér að framan eru ekki
nemar fáar athugasemdir við
einn lið þeirra mörgu lagasetn-
inga og kvaða, sem hafa verið
lagðar á herðar almennings.
Væri vel, ef löggjafarnir vildu
athuga þetta, ásamt nokkuð
mörgu svipuðu, og þá um leið,
hvort ekki væri rétt að fara að
gera ýmislegt einfaldara i þjóð-
félaginu heldur en það nú er —
draga dálítið úr skrifinskunni,
sem nú þjáir ríki og bæjarfé-
lög, stofnanir og einstaklinga.
Undanfarið er likast þvi, sem
löggjafarnir hafi keppt hver við
annan að búa til sem flest og
margbrotnust lög. Væri nú ekki
ágætt ráð, að breyta um stefnu
og búa til sem fæst og einföld-
ust lög? V. G.
Kopar,
aluminium og fleiri málmar
keyptir í LANDSSMIÐJUNNI.
Gangið í
GEFJUNAR
íötum
Á síðustu árum hefir íslenzk-
um iffnaffi fleygt fram, ekki
sízt hefir ullariffnaffurinn
aukizt og batnaff og á ullar-
verksmiðjan Gefjun á Ak-
ureyri mikinn þátt í þessum
framförum.
Gefjunardúkarnir eru nú
löngu orðnir landskunnir
fyrir gæffi.
Uilarverksmiffjan vinnur úr
íslenzkri ull, fjölmargar teg-
undir af bandi og dúkum til
fata á karla og konur, börn
og unglinga.
Gefjun starfrækir sauma-
stofur í Reykjavík og á Ak- |
\ureyri. Gef junarföt erur
smekkleg, haldgóff og hlý.
Gefjunarvörur fást um land
allt hjá kaupfélögum og
kaupmönnum.
Gefjnn
Tilkynniné
frá ríkísstjórninni.
Myrkurtímiim í sambandi við um-
fcrðatakmarkanir vcgna hernaðar-
aðgerða Breta hér á landi verður í
febrúar sem hér segir:
Hafnarijördur til Borgarfjardar
Frá kl. 6.00 síffd. til kl. 7.30 árd.
Hrútafjördur
Frá kl. 5.50 síðd. til kl. 7.30 árd.
Skagaíjördur til Skjálfanda
Frá kl. 5.35 síffd. til kl. 7.25 árd.
Seyðisfjördur til Reyðarfjarðar
Frá kl. 5.20 síffd. til kl. 7.05 árd.
228
Róbert C. Oliver:
Æfíntýri blaðamannsins
225
Þessum fréttum var mjög fagnað. Að
vísu voru ýmsir annmarkar á þessu,
einkum hvað snerti klæðnað og far-
angur stúlknanna, en „Verlon“ lofaði
að vera þeim til aðstoðar er til Afríku
kæmi. Létu þær sér það vel lynda.
Dansmeyarnar fóru nú fljótlega til
svefnklefa sinna, og voru allar á einu
máli um það, ~áð aðra eins gestrisni
og höfðingsskap hefðu þær aldrei áður
þekkt. Þær voru þegar farnar að hlakka
til heimkomunnar. Þá hefðu þær þó
sannarlega sögu að segja.
Stúlkurnar sváfu saman tvær og
tvær. Þær mösuðu góða stund um ó-
komin æfintýri, en brátt sigraði svefn-
inn þær. Það var þegar byrjað að birta
af degi, og „Mira“ sigldi í suðurátt.
Rétt um það leyti, er sólin var að
hefjast úr hafi, sást til báts, er stefndi
á „Miru“. Grabenhorst var sjálfur uppi
á þiljum, því að hann beið bátsins.
Hann var nú kominn í hvítar buxur og
hafði einkennishúfu á höfðinu. Fyrsti
vindillinn, sem tilheyrði hinum kom-
andi degi, hékk þegar á milli þykkra
varanna.
Innan skamms var „Miru“ gefið
merki u mað stanza. Vélarnar hægðu
á sér og báturinn renndi upp að bógn-
um á snekkjunni. Nokkrir einkennis-
okkur, kveðið þér sjálfir upp dauða-
dóm yfir yður. Hefnd min er hraðari
en eldingin, Aðeins takmarkalaus
hlýðni gerir yður öruggann. Munið —
munið að þér getið aldrei vitað hver
er með mér eða hver er á móti mér.
Ef til vill er símaþjónninn, sem tekur
á móti skeytinu yðar, í minni þjónustu
— ef til vill — ja, þér eruð undrandi,
en þetta er satt. Máske er lögreglumað-
urinn, sem þér snúið yður til sem
„þjóns réttvísinnar", launaður af mér.
Jafnvel menn í æðstu stöðum fá sína
mánaðarlegu þóknun úr mínum sjóði.
Ég er ekki að skruma — þetta er blá-
ber sannleikurinn. Finnst yður, að þér
hafið nema um eitt að velja?
Þetta síðasta sagði Grabenhorst í
þeim tón, er allir, sem þekktu hann,
óttuðust.
— Ég tók við þessu starfi af fúsum
vilja og eftir eigin ósk, svaraði Bob. í
fyrstu gerði ég mér ekki að fullu grein
fyrir því í hverju atvinna mín var
fólgin. En þér hafið rétt fyrir yður. Ég
hefi aðeins eitt að velja — og ég vel
það eina með ánægju.
— Þá erum við ásáttir um þetta, Holl-
man. Ef þér reynist áreiðanlegur, mun
yður aldrei iðra þess, að hafa stigið
þetta stóra spor. í kvöld hefst hlutverk
yðar með því að koma ungu stúlkunum í