Tíminn - 04.03.1941, Qupperneq 2

102
TÍMIM, jiriðjinlagiiin 4. marz 1941
26. blað
‘gímirm
Nambandimál -
Þriðjudaginn 4. marz
N| álfstæðismál
Undirbúnsngur
kosnínga
Nýlega birtust tvær greinar í
blöðum Sjálfstæðismanna um
undirbúning þeirra kosninga,
sem fram eiga að fara á næsta
vori. Var önnur þeirra í ísa-
fold. Höfundur hennar vill ekki
láta nafns síns getið, en nefn-
ir sig Austur-Húnvetning. Er
grein hans ádeila á Framsókn-
armenn fyrir það, að þeir létu
ekki niður falla alla flokks-
starfsemi í Austur-Húnavatns-
sýslu þegar þjóðstjórnin var
mynduð. í greininni er m. a.
skýrt frá því, að forsætisráð-
herra hafi mætt á flokksfundi
þar í sýslu á síðastliðnu ári, en
sá fundur hefir aldrei verið
haldinn. Fleira af svipuðu tagi
er í ritsmíð þessari, sem bendir
til þess, að óttínn sé á háu
stigi hjá þeirri persónu, sem
greinina skrifaði.
Hin greinin kom í Vísi. Að-
alefni hennar er um „vígbún-
að“ Framsóknarmanna, sem
stjórnmálaritstjóri Vísis telur
mjög mikinn. Sem dæmi þess
nefnir hann fundahöld Fram-
sóknarmanna í Austur-Húna-
vatnssýslu. Virðist stjórnmála-
ritstjórinn _sammála hinum
dauðskelkaða felumanni í fsa-
fold um það, að óviðeigandi sé
af Framsóknarmönnum að
halda uppi flokksstarfsemi í því
kjördæmi, og nefnir hann það
að „ofsækja" núverandi þing-
mann Austur-Húnvetninga.
Segir svo um þetta í Vísisgrein-
inni:
„Sóknin á hendur Jóni Pálma-
syni er gott vitni um hinn
sanna hug Framsóknar í
garð Sjálfstæðismanna. Jón
er bóndi og samvinnumaður,
sparnaðarmaður mesti á
þingi á ríkisfé."
Auk þeirra kosta, sem hér eru
nefndir, telur greinarhöfundur
þingmanninum það til gildis,
að hann hafi stutt að því, að
samstarf þriggja flokka var
hafið fyrir tveim árum.
Það er rétt, að núverandi
þm. A.-Hún. er bóndi. Hann
mun líka vera félagsmaður í
kaupfélagi þar í sýslu. En hann
er þó einn af þeim „samvinnu-
mönnum,“ sem fylla þann flokk,
er mesta óvild hefir sýnt sam-
vinnufélQgunum hér á landi,
bæði fyrr og siðar. Er það vott-
ur þess, að þingmaðurinn met-
ur margt annað meira en vöxt
og viðgang samvinnustefnunn-
ar.
Sá Framsóknarmaður, sem
síðast var í framboði í A.-Húna-
vatnssýslu, og væntanlega verð-
ur í kjöri á næsta vori, er líka
bóndi og samvinnumaður og
hefir m. a. gegnt trúnaðarstörf-
um fyrir samvinnufélög héraðs-
ins um 20 ára skeið. Hann fylg-
ir þeim flokki að málum, sem
sérstaklega styður framfaramál
landbúnaðarins og samvinnufé-
laganna. Austur-Húnvetningar
þurfa því ekki að kjósa Jón á
Akrl til þess að geta sent bónda
og samvinnumann á þing.
Svo er það sparnaðarmaður-
inn „mesti á þingi“, eftir því
sem sagt er í Vísi. Það skal ját-
að, að núverandi þingm. • A.-
Hún. hefir talað mikið um
sparnað, án þess þó að flytja
um það ákveðnar tíllögur. En
sparnaðaráhrif hans á þann
flokk, er hann fylgir, eru sorg-
lega lítil. Ætti Austur-Húnvetn-
ingum og öðrum landsmönnum
því að vera það ljóst, að þýð-
ingarlaust. er að senda Sjálf-
stæðismann á þing í þeim til-
gangi, að spara útgjöld ríkisins.
Það er mjög vafasamt, að þess-
ar greinar Sjálfstæðisblaðanna
um „ofsóknir" á hendur þingm.
A.-Húnv., séru birtar þar með
hans vilja. Verður því tæplega
trúað, að hann telji það „of-
sóknir“ gegn sér, þó Framsókn-
armenn haldi flokksfundi í kjör-
dæmi hans. Þingmaðurinn hefir
líka miklu meiri ástæðu til að
vera óánægður við flokksbræður
sína, sem mestu ráða í Sjálf-
stæðisflokknum, heldur en við
Framsóknarmennina. Flokks-
bræður hans hafa á undanförn-
um árum falið honum að tala
Eftir Hermann Jónasson forsætisrádherra
I. Umræffur um affalatriffi.
Undanfarið hefir verið tals-
vert rætt og ritað um sjálfstæð-
ismál íslendinga. í þeim um-
ræðum kemur það fram, að
landsmenn eru ekki alveg sam-
mála um, hvernig það eigi að
bera að höndum, að þjóðin taki
full umráð allra sinna mála og
framkvæmd þeirra í sínar
hendur. Um það, hvert sé hið
endanlega takmark í sjálfstæð-
ismálinu, virðist hins vegar vera
almennara samkomulag en um
flest önnur mál, þ. e. fullt og
óskoraff sjálfstæði, sem og yfir
hefir verið lýst tvívegis á Al-
þingi einum rómi af öllum
þingmönnum. Þessi sameigin-
lega skoffun, og að á íslandi
verði lýðveldi, hefir nú komið í
ljós i öllum blöðum lahdsins, að
ég hygg, án nokkurrar undan-
tekningar, og í öllum fundar-
samþykktum, er um mál þetta
hafa verið gerðar. Virðist því
ótvírætt mega álykta, að þjóffin
sé raunverulega einhuga í
sjálfstæðismálinu sjálfu. Hins
vegar hafa i flestum þeim blöð-
um, er stjórnarflokkarnir
standa að, komið fram mis-
munandi skoðanir á því, hvaða
leið eigi að fara að þessu
marki. Jafnframt eiga flest
þessi blöð það sameiginlegt, að
hafa birt fundarsamþykktir um
málið, þar sem koma fram mis-
munandi skoðanir um þetta at-
riði. Hins vegar sé ég, að í blaði
Héðins Valdimarssonar, „Nýtt
land“, er alveg eindregið hald-
ið fram þeirri skoðun, að sam-
bandssáttmálinn við Dani sé
úr gildi fallinn og stofna eigi
lýðveldi á fslandi þegar á þessu
þingi. Sama skoðun mun fyrir
alllöngu hafa komið fram í
kommúnistablaðinu „Þjóðvilj-
inn“.
Vegna þess hve sammála allir
þingmenn í stjórnarflokkunum
og utan þeirra eru um megin-
atriffi málsins, gerði ríkisstjórn-
in sér vonir um að geta náð
samkomulagi flestra þing-
manna um leiðirnar, þar sem á-
greiningur virtist ríkj andi.
um fjármál á þinginu, af hálfu
Sjálfstæðisflokksins. Hefir þing-
maður A.-Húnv. haldið margar
ræður um þau efni, og aðalefnið
í ræðum hans hefir verið það, að
fjáreyðsla ríkisins væri of mikil,
og því væri nauðsynlegt að skera
ríkisútgjöldin niður um stórar
upphæðir. En svo þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn fær fjármálin I
sínar hendur, þá breytir hann
þveröfugt við þær ráðleggingar,
sem Jón á Akri hafði áður gefið,
í nafni flokksins. í stað þess að
spara er eyðslan aukin. Starfs-
mönnum er fjölgað í ríkisstofn-
unum og laun þeirra hækkuð,
auk dýrtíðaruppbótarinnar, sem
þeim er fengin.
Það er því eðlilegt, að þingm.
A.-Húnv. og sumir hans beztu
fylgismenn þar í héraði séu
óánægðir. Ekki fyrst og fremst
við okkur Framsóknarmennina
heldur við þá forustumenn í
Sjálfstæðisflokknum, sem mestu
ráða þar og virða sparnaðartal
þingm'ann§ins að vettugi. Væri
raunar eðlilegast, að Jón á
Akri segði skilið við Sjálfstæð-
isflokkinn af þessum sökum, en
þó hefir ekki heyrzt, að hann
hafi enn stigið það skref.
Af þeim dæmum, er nefnd
voru hér að framan, má sjá, að
Sjálfstæðismenn telja það mjög
óviðeigandi, að Framsóknar-
menn haldi uppi flokksstarfsemi
í þeim kjördæmum, er hafa sent
Sjálfstæðismenn á þing.
En hvernig er framkoma Sjálf-
stæðismanna í kjördæmum
okkar Framsóknarmanna? Þar
halda þeir flokksfundi, þrátt
fyrir stjórnarsamvinnuna og
reka trúboð sitt með miklum á-
huga.
Við Framsóknarmenn höfum
ekkert við það að athuga, þótt
Sjálfstæðismenn haldi áfram
flokksstarfsemi í okkar kjör-
dæmum. En við viljum þá einnig
hafa rétt til að hafa starfandi
flokksfélög annarsstaðar á
landinu. Sk. G.
Ríkisstjórnin gat því ekki lagt
fram neina ákveðna tillögu um
lausn málsins, án þess að ræða
um það ítarlega, fyrst og fremst
við stuðningsmenn stjórnarinn-
ar á Alþingi, miðstjórnir og
ýmsa trúnaðarmenn flokk-
anna.
Ráðherrarnir hafa þess vegna
fátt sagt um málið, töldu það
óheppilegt fyrir lausn þess,
meðan það var og er á þessu
stigi, og það, sem ég segi um það
nú, er ekki sagt af hálfu ríkis-
stjórnarinnar eða Framsóknar-
flokksins. En ég tel rétt, að
menn fái meiri yfirsýn um mál-
ið en unnt er, ef það er aðeins
túlkað frá einni hlið.
II. Sambandssáttmálinn.
Árið 1918 sömdu íslendingar
við Dani um sjálfstæðismálið.
Með sambandssáttmálanum,
sem þá var gerður, gengu ís-
lendingar inn á lausn málsins
á samningsgrundvelli. í upp-
hafi þessa sáttmála, sem lög-
leiddur var í báðum löndunum,
— er lýst yfir því, að ísland og
Danmörk séu frjáls og fullvalda
ríki í sambandi um einn og
sama konung og þau mál, sem
um er samið 1 sambandslögun-
um.
í sáttmálanum er ákveðið, að
Danir fari með utanríkismál ís-
lendinga, að Danir á íslandi og
fslendingar I Danmörku njóti
hvorir um sig þegnréttar í
báðum löndunum (þegnréttar-
ákvæðið), að dönsk skip njóti
sömu réttinda á íslandi og ís-
lenzk skip, og gagnkvæmt,
(fiskveiðaákvæðið) o. fl. atriði,
er minna máli skipta og kunn
eru. — Uppsagnarákvæði er í
sáttmála þessum, þannig, að
Alþingi íslendinga og ríkis-
þing Dana, geta, hvort um sig,
eftir árslok 1940, óskað endur-
skoðunar á sáttmálanum. Ef
ekki er gengið frá samningum
innan þriggja ára frá því, aff
óskað var endurskoffunar, get-
ur Alþingi eða ríkisþing fellt
sáttmálann úr gildi, ef %
þingmanna greiða því atkvæði,
og það er staðfest með þjóðar-
atkvæði, þar sem minnst 75%
kjósenda greiða atkvæði, og
75% greiddra atkvæða eru með
samningsslitum. —
Með þessum hætti átti sátt-
málinn að falla úr gildi að eðli-
legum samningaleiðum. Var þá
aðeins eftir konungssambandið
milli ríkjanna, því að um það er
ekki samið í sambandssáttmál-
anum, heldur er í. 1. gr. sátt-
málans gengið út frá því sem
ríkjandi ástandi. En það hefir
verið almenn skoðun þeirra, er
helzt mættu þar um dæma, að
konungur myndi ekki, ef sátt-
málanum væri slitið, óska að
vera konungur á íslandi, og því
síður, ef hann vissi, að það væri
móti vilja alþingis, þótt sá vilji
hefði ekki birzt í opinberri sam-
þykkt, er lýsti yfir lýðveldi eins
og þing sumra landa hafa gert.
Árið 1930 gerði alþingi, er þá
var háð á Þingvöllum, þá sam-
þykkt að hátíðarviðburði, að
gera þá samninga við Norður-
lönd, að öll ágreiningsmál milli
íslands og þeirra skyldu lögff í
gerff og þar endanlega dæmd. —
Sérstaklega var í samningi milli
íslands og Danmerkur svo frá
gengið, að þáð sem 17. gr. sam-
bandslaganna frá 1918, sem
einnig er um gerðardóm, næði
ekki til, skyldi alþjóðadómstóll
dæma ágreiningsmálin, — um
skilning á samningunum og
hvort þeir hefðu verið rofnir.
Var mjög um það rætt á þessum
tíma, hve mikill þjóðréttarþroski
hér væri sýndur með því, að öll
ágreiningsmál skyldu í gerð lögð,
og þótti slík ákvörðun vel sæma
elzta löggjafarþingi álfunnar, á
þúsund ára afmæli þess.
III. Samþykktirnar 9. apríl.
Þjóðverjar hernámu Dan-
mörku 9. apríl 1940. Eftir það
var því varnað, að danska stjórn-
in gæti farið með utanríkismál
íslands, og konungur gat ekki
framkvæmt konungsvaldið hér
á landi. Alþingi gerði því 10.
apríl tvær samþykktir, þar sem
það tók konungsvaldið í sínar
hendur, og fékk ríkisstjórninni
pær til meðferðar og ákvað og
að ísland tæki meðferð utan-
rlkismála í sínar hendur, hvort
tveggja að svo stöddu. Um þegn-
réttarákvæðið og fiskveiðarétt-
indin voru engar samþykktir
gerðar.
Við íslendingar höfum því
tekið i okkar hendur meðferð
konungsvaldsins og utanríkis-
mála, en við höfum ekki gert
frekari ákvarðanir enn sem
komið er.
IV. Hefir réttur íslands breytzt
eftir 9. apríl?
Sú spurning reis fljótt eftir
9. april, hvort réttur íslands
samkvæmt sambandslögunum
hefði eigi breytzt okkur í vil.
Konungur gat eigi framkvæmt
konungsvaldið, og mönnum kom
þá í hug, að réttur hans til kon-
ungsdæmis á íslandi væri niður
fallinn. Danska stjórnin gæti
heldur ekki farið með utanríkis-
mál okkar og þau væru því einn-
ig þar með endanlega komin í
okkar hendur, — sambandslögin
hefðu, í stuttu máli, fallið úr
gildi vegna vanefnda Dana eftir
9. apríl.
Ríkisstjórnin hefir leitað álits
lögfræðinga og þjóðréttarfræð-
inga íslenzkra um þetta atriði,
og eru þeir ekki á eitt sáttir.
Sumir halda því fram, að van-
efndir Dana á sáttmálanum veiti
okkur rétt til að slíta honum með
yfirlýsingu alþingis einní. Réttur
konungs til konungdóms hér á
íslandi sé einnig niður fallinn.
Aðrir lögfræðingar draga þetta
mjög í efa. Þeir benda á, að Dan-
ir hafi ekki vanefnt samninginn,
heldur séu þeir hindraðir í því
með valdi, að halda hann, — það
að þeir hafi ekki staðið við sátt-
málann, sé þeim ósjálfrátt og
veiti því ekki íslendingum rétt
til að slíta samningnum til fulls.
Svipað segja þeir um konungs-
valið.
Sumir lögfræðingar halda því
fram, að fyrrnefndur gjörðar-
dómssamningur milli íslands og
Danmerkur, gerður á Þingvöll-
um 1930, sé einnig niður fallinn
vegna þess, að alþjóðadómstóll-
inn í Haag sé óstarfhæfur og sé
okkur ekki skylt, að leggja mál.
okkar undir hann þótt hann
verði endurreistur eftir styrjöld.
Aðrir telja, að Danir geti, ef við
slítum samningnum nú, krafizt
gerðardóms samkvæmt 17. gr.
sambandssáttmálans_ (samkv.
henni dæma tveir íslendingar,
tveir Danir og fimmti maður, er
sænska eða norska stjómin út-
nefnir), eða — eftir styrjöldina,
fyrir hinum endurreista alþjóða-
dómstól, er þá tæki til starfa. —
Ef slitin á sáttmálanum væru ó-
lögleg, gætu Danir fengið þau
dæmd ógild.
Ég mun ekki að þessu sinni
reyna að færa nein rök að því,
hvorir réttara hafi fyrir sér, en
eitt má þó fullyrða: Að hér er
um álit svo reyndra lögfræðinga
að ræða, að það má teljast vera
vafasamt, að við íslendingar
höfum rétt til þess, að alþjóða-
lögum, að slíta sáttmálanum, og
þess vegna verður það að vera
knýjandi nauffsyn að fara þá
leið, ef fyrir liggur, að sama
takmarki megl ná eftir öffrum
leiffum, sem öruggari virffast.
V. Réttur okkar geymist.
Eins og fyr segir greinir lög-
fræðinga á um það, hvort við
höfum öðlast rétt til að slíta
sambandssáttmálanum nú þeg-
ar, og taka konungsvaldið í
okkar hendur. En hitt eru allir
lögfræðingar sammála um, að
ef við höfum vegna vanefnda
Dana á samningum, og vegna
þess, að konungur hefir ekki
getað sinnt hér störfum, öðlazt
rétt til að slíta samningnum og
segja okkur frá konungdómn-
um, þá geymist þessi réttur. Til
þess að glata þessum rétti, ef
til staðar er, þyrftum við að
afsala honum með yfirlýsing-
um, eða sérstökum athöfnum (t.
d. með því að afhenda vald,
sem nú er í okkar höndum).
Þótt við notuðum þennan rétt
ekki nú 1 vetur, þá höfum við
nákvæmlega sama rétt til þess
að beita honum síðar. Ef frið-
ur yrði saminn, t. d. á næsta
ári, og Danir krefðust þess þá,
að taka á ný við meðferð mál-
anna, en féllust ekki á að láta
niður falla milli ríkjanna allt .
frekara samband en milli ann-
arra þjóða, þá myndum við hafa
nákvæmlega sama rétt og viff
kunnum aff hafa nú til fullra
slita. Ef svo stæði á, myndi
verða reynt, hversu þessi réttur
dugir. En honum myndi vitan-
lega aldrei þurfa að beita, —
Dönum mun aldrei eftir þessa
styrjöld koma til hugar, að
sambandið haldist milli land-
anna. Svo rækilega hefir reynsl-
an skorið úr þvi máli. Hitt hygg
ég, að þeim þyki máli skipta, að
sambandinu sé ekki slitið með
einhliða yfirlýsingu annars rík-
isins. En þetta er ástæða til að
gera sér ljóst, að ef við höfum
öðlazt rétt til slita, vegna van-
efnda Dana eftir 9. apríl, þá
getum við notað þann rétt,
hvenær sem viff teljum okkur
henta bezt aff beita honum, ef
við af einhverjum ástæðum
teljum okkur þurfa þess, og
viljum einhverntima á tíma-
bilinu til 1943 ekki láta okkur
lynda að fara þær leiðir, sem
sambandslögin frá 1918 gerðu
ráð fyrir í upphafi.
VI. Þrjár leiffir. ____
Hér að framan hefir verið
reynt, að skýra frá því svo ná-
kvæmt sem verða má, hvernig
mál þessi liggja fyrir og hver
sé réttaraðstaða okkar. Lög-
fræðingar eru ekki á einu máli
um réttinn, og vafasamur verð-
ur hann að teljast. — En út frá
þeirri aðstöðu, sem að framan
er lýst, verðum við að mynda
okkur skoðun á því, hvaða leið
við viljum velja að því marki,
sem menn eru sammála um að
vilja ná. í því sambandi hefir
aðallega verið talað um þrjár
leiðir: 1) Að hafast ekkert að,
2) Að lýsa yfir því nú þegar, að
sambandinu sé slitið og kon-
ungsdómur afnuminn, 3)Að bíða
átekta en gera þó jafnframt til-
teknar ráðstafanir vegna ríkj-
andi ástands og til að greiða
fyrir endanlegri lausn málsins.
Hinni fyrstnefndu leið, að
gera ekki neitt, — munu svo fá-
ir halda fram, að ekki telst þörf
að ræða hana. Hinar leiðirnar
eru af sumum nefndar „hrað-
far’a leiðin“ og „hægfara leið-
in“. Eg vil nefna þær „áhættu-
leiffina“ og „áhættulausu leiff-
ina“. Skal nú lýsa kostum þeirra
og göllum.
VII. „Áhættuleiffin“
Þeir, sem þessa leið vilja fara,
halda því fram, að hvað svo sem
lögfræðingar segi, sé það full-
víst, að sambandssáttmálinn sé
úr gildi fallinn vegna vanefnda
Dana. Þennan rétt eigum við að
nota okkur nú þegar, og fara að
eins og maður, sem „hleypur
yfir á til að blotna ekki“. Gerð-
ardómsákvæði 17. gr. sambands-
laganna, „um skilning á ákvæð-
um sambandslaga þessara“,
segja þeir, að ekki eigi við til að
dæma um það, hvort samning-
urinn hafi verið vanefndur, og
gerðardómssamninginn 1930 sé-
um við einnig lausir við nú.
Þess vegna eigum við nú þeg-
ar að lýsa yfir því á Alþingi, að
sambandssáttmálinn sé fallinn
úr gildi, konungssambandinu
endanlega slitið, setja síðan
nýja stjórnarskrá, staðfesta
hana að nýju eftir kosningar,
kjósa þá forseta, o. s. frv.
Sumir vilja svo jafnsnemma
breyta þjóðfánanum og halda
þjóðfund á Þingvöllum, er setji
stjórnarskrá og kjósi forseta.
Með þessum hætti segja þeir, að
málinu sé lokið, og Dana- og
konungssinnar á íslandi standi
frammi fyrir „gerðum hlut“ og
geti ekki „svikið“ síðar, eins og
þeir hins vegar gætu, ef á-
kvörðun væri látin bíða.
Formælendur þessarar að-
ferðar hafa og oft á það bent,
að Bretum og Bandaríkjamönn-
um myndi falla þessi fram-
gangsmáti mjög i geð, og að
þeir myndu þegar viðurkenna
sjálfstæði okkar. Er þá talið, að
afstaða Þjóðverja skipti okkur
engu máli. —
Þeir, sem andmæla því, að
þessl leið sé valin, benda á það,
að einasta von okkar og vernd
sé sú, að við höldum áfram að
vera réttarríki, og höldum
gerða samninga svo sem þeir
eru metnir að alþjóðalögum.
Með því að slíta samningunum
við Dani teflum við mjög í tví-
sýnu um þessi efni, og eigum á
hættu og reyndar vitum, að við
bökum okkur vantraust sem
.þjóð, er teflir á tvísýnu um að
halda gerða samninga.
í annan stað benda þeir á
það, að líklegt verður að teljast,
að Danir gætu krafizt gerðar-
dóms um það, hvort slit samn-
ingsins hafi verið lögleg — og
við yrðum að velja um það að
lúta þeim dómi eða hafa hann
að engu. Eins og nú standa sak-
ir erum við algerlega hernumin
þjóð. Við höfum aldrei verið
eins settir og nú á þessari öld.
Yfirlýsing okkar um fullt sjálf-
stæði breytir engu um þessa
hagi. Það eru ekki Danir, sem
nú þrengja að sjálfstæði þjóð-
arinnar. Það vald, sem í þeirra
höndum var, höfum við til okk-
ar tekið. Yfirlýsingu hernum-
innar smáþjóðar tekur heimur-
inn ekki meira en svo alvar-
lega. Það verður heldur enginn
ljómi, enginn fögnuður yfir
slíkri sjálfstæðisyfirlýsingu.
Yfirlýsingu, sem engu breytir
um þann rétt, er við höfum.
Það, sem formælendur á-
hættuleiðarinnar hafa haldið
fram, um viðurkenningu Bret-
lands og Bandaríkjanna, sýnist
vera á algerðum misskilningi
byggt. í enskum biöðum kemur
fram, að Englendingar hafa
veitt því athygli, sem hér er að
gerast í þessu efni, og telja
mjög hrapað að máluití, ef far-
in væri þessi leið. Bfetar telja
sig heyja styrjöld nú í þeim til-
gangi fyrst og fremst að tryggja
samningshelgi meðal þjóðanna,
og myndu því sennilega ekki
viðurkenna stjórnarfar, sem að
þeirra dómi væri fengið á vafa-
saman hátt. Líklegt má þykja,
eftir ýmsum sólarmerkjum, að
Bandaríkin líti svipað á. Sjálf-
stæðisyfirlýsing sú, sem um er
talað, yrði því að engu höfð, en
myndi ljiafa þær afleiðingar að
egna gégn okkur að þarflausu
tvö þau ríki, er við höfum mest
samneyti við og eigum mest
undir. Þau myndu því e. t. v.
álíta óhjákvæmilegt, að kalla
heim fulltrúa þá, er þau hafa
hingað sent, og við verða að
kalla heim þá fulltrúa, er við
höfum hjá þeim. Væri þar með
komið það ástand, að hér á landi
væri engin æðsta stjórn, sem
viðurkennd væri af þessum er-
lendu stórveldum, sem lögleg
yfirstjórn landsins.
Ef Englendingar hins vegar
tækju afstöðu meff þessari ráð-
stöfun, liti hún út sem óvinsam-
leg athöfn í garð Þýzkalands.
Rökin fyrir því að fara eigi þessa
leið, eru þau, að stjórnarfar
hafi breytzt í Danmörku, og
Þjóðverjar ráði þar ríkjum. Má
, þá telja líklegt, að Þjóðverjar
litu þannig á málið. Hingað til
; hefir verið reynt að koma
■ þannig fram, að hvorugur styrj-
, aldaraðili gæti að fundið með
. rökum. Land okkar og skipa-
. leiðir hafa hingað til fengið að
vera nokkurnveginn í friði fyrir
; hernaðarárásum Þjóðverja.hvað
, sem því veldur. Þjóðverjar hafa
; um allt, sem við höfum þurft
! til þeirra að sækja, einnlg eft-
ir hernám landsins, komið vin-
. gjarnlega fram gagnvart okkur.
i Eg vil ekki að nauðsynj alausu
L gera neitt, sem skapað gætu
L hættu á því, að þessi aðstaðg.
L breytist. Það getur vel verið að
L hún breytist án þess, en ég vil
ekki að við gerum neitt, sem
við getum kennt okkur um að
L hafi breytt henni. —
i Gagnvart Dönum vekur þessi
L leið óþarfan sársauka. Þeir
. munu telja það óviidarvott, að
J slíta samningnum með einhliða
; yfirlýsingu, þar sem þeir telja
i okkur mega vita, að auðvelt sé
; að losna við hann á vinsam-
; legan og minna áberandi hátt.
- Innan lands myndi sennilega,
og eftir því sem nú horfir, af
- stj órnarfarsbreytingu leiða ill-
, vígar deilur um kjördæmamál-
- ið, endurteknar kosningar með
- stuttu millibili — á næsta ó-
S heppilegum tíma.
i Þessi „hraðfara leið“ virðist
5 því hafa æði marga ókosti og
t: verulega áhættu í för með sér.
Ef hægt er að fara aðra leið,
5 sem er eins örugg til að ná
, markinu, en er laus við áhætt-
i una sem „hraðfara“ leiðinni