Tíminn - 25.07.1941, Blaðsíða 3

77. blað
TlMINN föstudagiiin 25. jjnlí 1941
307
K V Æ B I
Flutt í samsæti, er þeim hjónum, Gísla Jónssyni hreppstjóra og oddvita að Stóru-Reykj-
um í Flóa og konu hans, Maríu Jónsdóttur, var haldið að Þingborg hinn 4. mai 1941. Var
þá 25 ára hjúskaparafmæli þeirra hjóna, og 25 ára starfsafmæli hans sem oddvita Hraun-
gerðishreþps.
I.
Öllum snúist allt í hag!
Allir gangi að leikjum.
Nú skal gera glaðan dag
Gísla á Stórú-Reykjum.
Aidarfjórðung hafa hans
herðar þungar borið
allar skyldur oddvitans,
æði-margt er sporið.
Önnur mikil verk hann vann,
og vann þau engu síður.
Fyrir þetta hyllir hann
hraustur bændalýður.
Snemma gerðist gáfna-snjall
Gísli — og bókum unni.
Ýmist las um Andra jarl
eða í Ritningunni.
Lítið nam um náð og synd,
en nam þeim orðum trúa,
að það væri engin mynd,
einsamall að búa.
Gísli kvæntist glæstri frú.
Gæfan öllu tjaldar.
Þau hafa rekið rausnar-bú
réttan fjórðung aldar.
Ég get aðeins sagt með sann,
þótt syndgi á móti trúnni,
að alltaf hef ég oddvitann
öfundað — af frúnni.
Hvar srm lít ég glóa gull
gjarnan vil ég eiga.
Á mig striðir freisting full
fleira yrkja mega.
En það er svona, því er ver,
því vér eftir tókum,
að bannað slíkt með öllu er,
eftir Móse-bókum.
Og þegar kemur allt til alls,
í eldinn fer ég síður,
ef ég lífi — austan fjalls,*
eins og Móse býður.
Nú skal venda kvæði í kross,
kveða frómum orðum.
Friður sé með öllum oss
yfir veizluborðum.
II.
Það var fyrir þúsund árum,
þegar ríkti frægðar-andi
yfir söltum úthafsbárum,
yfir grónu kosta-landi.
Þess er getið, á þeim öldum,
yfir þjóðhöfðingja borðum,
líkt og væri skarað skjöldum
skáldin kunnu að raða orðum.
Alþýðu, sem ávallt gætti
arfs, er hafði úr fornöld þegið,
stórum betur muna mætti,
margt er okkur lakar vegið.
Allir sannir menn og merkir,
meta arfleifð sinna feðra.
Bundna málsins stofnar sterkir
stóðu barning allra veðra.
Þjóðin er í ætt við málið,
er þess vert og skylt að minnast,
meðan hljómar stuðla-stálið,
sterkir menn í landi finnast.
Þeirra orða oft ég minntist,
af aldareynslu vitið mannast,
er fann ég Gísla fyrst og kynntist,
fannst mér þetta betur sannast.
Mikils virti’ ’in fornu fræði,
flestar sagnir voru kunnar,
þekkti rímur, þekkti kvæði,
þekkti töfra ferskeytlunnar.
Dróttkvæð ljóð um hreysti Hildar
hófu frægðir hvaðanæva.
Háttur rímsins regin-snilldar
réttast þótti kóngum hæfa
Fyrr en óðsnilld dróttkvæði dæi,
drjúgum henni fæddust ættir,
námu íslands alla bæi,
eru nefndir rímnahættir.
Enda þótt nú víða úr vegi
víki — fyrir söngvum skrílsins,
falla ekki á einum degi
aðdáendum rímnastílsins.
Lifi ég og líkar mínir,
þótt lj<ð þau séu öðrum kærri,
eins og þeir, sem alltof fínir!
eru að koma þarna nærri.
Gísli á Reykjum glöggt mun skilja,
gjörla’ eru honum rímur kunnar,
hann hefir bæði vit og vilja
að virða listhneigð alþýðunnar.
Allt um það og ekki minna,
athafnanna jöfurr var ’hann,
oki lyfti af herðum hinna,
hita og þunga dagsins bar ’hann.
Fátt eitt skal þó framar rita,
fleira um þetta aðrir segja.
Um það, sem hér allir vita
aðrir betur, mun ég þegja.
Sjálfs skal reynslu síðan muna,
að saman bar hér okkar fundum.
Dýpra en myndi margan gruna
mæla gestsins augu stundum.
Dýrast rím á mestan máttinn,
miklu líkast hljómi stálsins.
Hafa skal í hinzta þáttinn
hátta-gimstein forna málsíns.
III.
Áður fyrr var um það kveðið,
allra hæfileika snjallra
stórum bezt, þó vitið væri,
veitti hverjum, sem þess neytti,
styrk og þrek til stórra verka,
stoð og hlíf í öllum voða,
ljós, er gæti veg hvern vísað,
vopn, er stinnast sigur ynni.
Þetta Gísla þannig veittist,
— það eitt fann ég mála sannast, —
honum fremri fæstir munu,
flesta mjög á jöfnuð brestur.
Þykjumst kenna, þá vér finnum
þá, sem hæfir ofar gnæfa,
sökum þess, að mannvit mikið
merkið ber í orði og verki.
Mjög hefir Gísla vél til vegar
vitið sýnt og gerðir hnitað,
víkkað sjón og hugann hækkað,
hafið yfir dægurskrafið,
þó er einn af öðru tagi
einn hans mesti kostur bezti,
þetta myndi og þyngsta pundið:
það, — að hann er góður maður.
Heill þín, Gísli, hvergi falli,
hækki sæmd þín enn og stækki.
Störfin gjörð til góðs þér verði.
Gæfan fylgi þér um æfi.
Enn ég bið þin alltaf minnist,
ofar hverju turna-hofi,
eldri heimi örlögvaldar,
innstu sporin marka og hinztu.
Böðvar frá Hnífsdal.
Skinnaverksmiðjan IÐUNN
framleiðir fjölmargar tcgundir af skóm á karla,
kouur og börn. — Vinnur ennfremur úr húðum, skinn-
um og gærum margskonar leðnrvörur, s. s. leður til
skógerðar, fataskinn, hanzkaskinn, töskuskinn, loð-
sútaðar gærur o. m. fl.
Skinnaverksmiðjan Iðunn, er búin nýjustu og full-
konmustu tækjum, og hcfir á að skipa hóp af fag-
lærðum mönnum, sem þegar hafa sýnt, að þeir eru
færir um að keppa við útlenda farmleiðslu á þessu
sviði.
IÐUNNARVORUR fiást hjá kaupfiélögum um allt
iaud og morgnm kanpmömmm.
• VINNIÐ ÖTULLEGA AÐ ÚTBREIÐSLU TÍMANS •
120
Victor Hugo:
Esmeralda
117
ört í öðrum löndum og voru
margar tegundir sundstíls, sem
börðust um yfirráðin. Það var
því erfitt að átta sig á þeim
hlutum eftir bókum einum
saman og ekki unnt að gera það,
nema með því að þreifa sig á-
fram fet fyrir fet og þraut-
reyna aðferðirnar á sjálfum sér,
áður en kennsla var hafin á
þeim fyrir alvöru.
— Var skriðsund ekki orðið
útbreitt um þetta leyti?
— Nei, það kunnu það aðeins
fáir menn. Yfirleitt þótti það
erfitt og ófýsilegt að læra það.
En stuttu eftir að sundfélögin
voru stofnuð, var hafizt handa
um að kenna það almenningi.
Fram að þeim tima, er „Gá-
ínn“ var stofnaður, kunnu eng-
ir amerískt skriðsund nema við
Erlingur og Björn Jakobsson,
sem hafði lært það í Danmörku.
Það var aðallega vandinn
í sambandi við öndunina, sem
gerði mönnum erfitt um að ná
valdi yfir skriðsundinu og læra
það. Það var yfirleitt venja, að
anda við fjórða og fimmta hvert
tak, en þannig löguð öndunar-
aðferð reyndi mjög mikið á
hjartað.
•— Var ekki auðið að bæta úr
þessu vandkvæði og gera skrið-
sundið aðgengilegra?
— Jú, Ólafur bróðir mlnn
fann upp þá aðferð, þegar á
dögum Gáins, áð anda við hvert
tak. Þetta varð til þess, að sund-
ið reyndist miklu auðveldara
enda varð sú raunin á, að það
vildu allir læra það, eftir að
þessi breyting var gerð.
Skriðsundið fór nú að setja
svip sinn á keppnina og tími
okkar beztu sundmanna var
ekki langt frá því, sem tíðkaðist
þá annarsstaðar á Norðurlönd-
um. En hinsvegar olli það mikl-
um erfiðleikum að ekki var unnt
að staðfesta neinn tíma í laug-
inni vegna þess, hve lítil hún
var.
Árið 1936 voru Olypíuleik-
arnir háðir í Berlín. Þangað
fóru nokkrir sundmenn, er æft
höfðu sundknattleik um hríð.
Þegar að því kom að keppt
yrði, kom í ljós, að minnstu
þjóðirnar, sem við höfum helzt
álitið okkur færa um að keppa
við, drógu sig til baka. Við
kepptum samt, en komum auð-
vitað ekki til úrslita. Þegar
heim kom, mættum við heldur
köldum móttökum. Fólkið mis-
skildi tilgang fararinnar. Það
bjóst við að við kæmum heim
með mikla sigra, en virtist ekki
gera sér það ljóst, að við fórum
aðeins til þess að læra.
Það gagn, er hlauzt af förinni
á Olympiuleikana, fyrir sund-
íþróttina, var meðal annar fólg-
ið í því að sjá beztu sundmenn
heimsins keppa, æfa daglega í
návist þeirra og umgangast
þeirra frægu kennara. Þetta
hafði því meiri áhrif að íslend-
ingarnir, sem voru í förinni,
voru svo margir og áhrifin af
því, sem fyrir augun bar, dreifð-
ust svo víða. Nú hafði fengizt
vissa fyrir þvi, hvernig sund-
stíllinn var erlendis. Sundmenn
höfðu með eigin augum séð hvað
var rétt eða rangt i þeim efnum.
Nú var því nauðsynlegt að keppa
með dugnaði og festu að því að
notfæra sér það, sem lærst hafði
í þessari för, en aðstæðurnar
voru að ýmsu leyti erfiðar. Laug-
arnar voru orðnar alltof litlar.
Baðgestir voru farnir að af-
klæða sig úti á túnum vegna
rúmleysis í búningsklefunum.
Hins vegar var sundhöllin búin
(Framh. á 4. síðu)
eins konar höfuðstóll, sem hann ætlaði
að safna fyrir hans hönd, ef svo kynni
að fara, að hann reyndist að hafa gert
fá góðverk sjálfur, er hann stæði við
hlið himnaríkis.
Hann skírði þennan kjörson sinn og
valdi honum heitið Kvasimodo.
III. KAFLI.
Hehnur Kvasimodos.
Árið 1482 var Kvasimodo uppkom-
inn orðinn. Þá hafði hann þegar um
hríð verið hringjari við Frúarkirkjuna
í París. Staða sú hafði honum hlotnazt
að tilhlutan fósturföður síns og vernd-
ara, Claude Frollos, sem um þessar
mundir var orðinn djákn við hina sömu
kirkju.
Þegar fram liðu stundir varð kirkjan
hringjaranum mjög kær. Dularfullur
uppruni og vanskapaður líkami Kvasi-
modos olli því, að þetta ógæfubarn
vandist ekki öðru í heiminum en hin-
um heilögu múrum. f skugga þeirra
hafði hann alið aldur sinn allt frá
barnæsku. Frúarkirkjan varð allt í senn:
aðsetur hans, föðurland og tilveru-
heimur. Það er ógerlegt að lýsa því
fyrir lesandanum í stuttu máli, hversu
kynni Kvasimodos af dómkirkjunni
Síðan hóf hann læknafræðinám og loks
tók hann að fást við hin fagurfræðilegu
vísindi. Hann las latínu, grísku og he-
bresku. Innan við tvítugsaldur hafði
hann lokið námi við hinar fjórar deildir
háskólans.
Drepsóttin mikla, sem varð svo mörg-
um Parísarbúum að bana, kom upp
sumarið 1466. Hún reyndist einkum
mannskæð í Tirechappe. Foreldrar
Frollos létu báðir lífið. Hann og yngri
bróðir hans voru einu meðlimir fjöl-
skyldunnar, sem lifðu veikina af. Yngri
bróðirinn var barn að aldri og lá grát-
andi í vöggu sinni. Claude tók hann í
faðm sér og bar hann á braut. — Allt
til þessa hafði hann einvörðungu lifað
í heimi námsanna og vísindaiðkana.
Nú tók hann hins vegar einnig að lifa
í heimi raunveruleikans. Hann aumk-
aðist yfir þetta hjálparvana barn,
felldi innilega ást til þessa unga bróð-
ur síns, sem nú var gersamlega háður
umhyggju hans. Hann hafði gert hann
að nýjum manni. Hann uppgötvaði það,
að heimurinn hafði fleira að bjóða en
Sorbonneháskólann og ljóð Hómers.
Honum varð það ljóst, að án umhyggju
og ástar væri lífið næsta lítils virði. En
honum skjátlaðst að því leyti, að hann
hugði, að bróðurástin ein væri nægur