Tíminn - 29.08.1941, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
; FORMAÐVR BLAÐSTJÓRNAR:
\ JÓNAS JÓNSSON.
! ÚTGEFANDI:
) PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
25. ár.
Reykjavík, föstuclagiim 29. ágúst 1941
87. blað
Víðskiptin við Bandaríkín
Hæsti foss
landsins er
184 metrar
Glymur. Á myndinni sést aðeins 'dálít-
ill hluti fossins, ásamt árgljúfrinu.
N'ýlega fór Jón Helgason
blaðamaður og tveir menn með
hcnum og mældu fossinn Glym
i Botnsdal. Reyndist hæð foss-
ins, við nákvæma mælingu,
vera 184 metrar. Bergið, sem
fossinn fellur fram af, er 206
metrar á hæð, þar sem það er
hæzt. Bergið er alveg lóðrétt og
fossinn einnig, en slæst í berg-
ið neðan til og nær því ekki
sömu hæð og bergið sjálft.
Glymur fellur í fang eins ægi-
legasta klettagljúfurs, sem til
er hér á~ landi. Má heita, að
fjallið sé klofið i tvennt á þess-
um stað og gnæfa tröllslegir
klettaveggirnir í regin hæð yf-
ir gilbotninum. í Lýsingu ís-
lands er Glymur talinn einn af
þrem fossum, sem séu yfir 300
fet að hæð. En sennilega hefir
fossinn aldrei verið mældur
fyrr og þvi ekkert vitað með
vissu um hæð hans. Hengifoss,
sem er 132—133 metra hár,
hefir hingað til verið talinn
hæsti foss landsins, en Glym-
ur hefir nú unnið þann virð-
ingarsess án alls efa. '
Hlutverk íslenzku samninganefnd
arinnar, sem komin er vestur
Viðtal við víðskíptamálaráðherra
Fyrirspurnir tii
ritstjóra Mbl.
Morgunblaöið hefir
haldið því fram, að ein-
stakir ráðherrar geti ekki
hindrað framkvæmdir i
dýrtíðarmálinu, ef meiri-
hluti ríkisstjórnarinnar er
þeim fylgjandi. f tilefni af
því er eftirfarandi fyrir-
spurnum beint til ritstjóra
Morgunblaðins:
Geta Eysteinn Jónsson,
Hermann Jónasson og
Stefán Jóh. Stefánsson
fyrirskipað lækkun" farm-
gjalda, ef atvinnumála-
ráðherrann Ólafur Thors
er því andvígur? Hvað
eiga þeir að gera, ef Ólaf-
ur vill ekki gefa nein fyr-
irmæli þessu viðkomandi?
Geta Eysteinn Jónsson,
Hermann Jónasson og
Stefán Jóh. Stefánsson
fyrirskipað afnám tolla á
kornvörum, ef fjármála- |
ráðherrann Jakob Möller ! |
er því andvígur? Hvað | I
eiga þeir áð gera, ef Jakob ]
vill ekki fyrirskipa afnám-
ið?
Þess er vænzt, að Mbl.
svari þessum fyrirspurn-
um strax í næsta blaði. ! |
Eins og áður hefir verið
getið um hér í blaðinu er
nýlega komin til Bandaríkj-
anna íslenzk samninga-
nefnd, sem á að semja um
viðskipti íslands og Banda-
ríkjanna við Bandaríkja-
stjórn. í nefndinni eru: Vil-
hjálmur Þór bankastjóri,
sem er formaður nefndar-
innar, Ásgeir Ásgeirsson
bankastjóri og Björn Ólafs-
son stórkaupmaður. —Tím-
:nn hefir nýlega átt viðtal
við viðskiptamálaráðherra
um fyrirhuguð störf nefnd-
arinnar og fer frásögn hans
hér á eftir:
— Hlutverk samninganefnd-
arinnar er að semja almennt um
viðskiptl íslands og Bandaríkj-
anna I framhaldi af þeim fyrir-
Visitum Bandaríkjamanna- um
hagkvæma viðskiptasamninga,
sem gefin voru, þegar samning-
urinn um hervernd íslands var
gerður. Yrði of langt upp að
telja öll þau atriði, sem til með-
ferðar verða í því sambandi, en
ég get nefnt nokkur aðalatriðl:
Nefndin skyldl beita sér fyrir
því, að útflutningsleyfi fengj-
ust i Bandaríkjunum fyrir þeim
nauðsynjavörum, sem fslending-
ar teldu sér hagkvæmt að kaupa
þar. Ennfremur að fá loforð
Bandaríkjastjórnar fyrir því, að
hún eða þær stofnanir, sem hún
setti til þess, tækju að sér að sjá
um útvegun þeirra vörutegunda
í Bandríkjunum, sem erfitt
kynni vera að fá, en íslendingar
þörfnuðust.
Þá er það einnig hlutverk
nefndarinnar að tryggja það, að
innflutningsléyfi fáist í Banda-
ríkjunum fyrir þeim vörum, sem
íslendingar vilja selja þangað og
koma því jafnframt til vegar, að
yfirvöldin vestra greiði fyrir sölu
á þeim afurðum eða kaupi jiær
afurðir, sem erfiðleikar kurina
.að vera á að selja á frjálsum
markaði í Bandaríkjunum, en
íslendingum væri nauðsynlegt
að selja.
í þessu sambandi var nefnd-
inni einnig falið að leggja sér-
staka áherzlu á að fá lækkaða
eða afnumda innflutningstolla
á þeim íslenzkum útflutnings-
vörum, sem tollaðar eru, en eins
og kunnugt er hafa slíkir tollar
staðið í vegi fyrir því, að sum-
ar útflutningsvörur íslendinga
gætu orðið séldar í Bandaríkj-
unum, t. d. síldarlýsi.
Þá er nefndinni og falið að
semja um það- við Bandríkja-
stjórn, að Bandaríkin létu okkur
á leigu nauðslegan skipakost til
þess að flytja vörur til landsins
og frá því, að svo miklu leyti,
sem okkar eigin skipastóll ekki
hrykki til.
Það er sérstök ástæða til þess
að taka það fram í sambandi við
þetta atriði, að síðan samning-
urinn um herverndina var gerð-
ur við Bandaríkin hefir við-
skiptamálaráðuneytið, með
milligöngu aðalræðismannsins í
New York, leitazt fyrir um leigu
á skipum vestra og hafa í júlí
og ágúst verið gerðir leigusamn-
ingar um 6 skip, sem samtals
geta flutt 15 þús. smálestir.
Þá var nefndinni falið að
semja um gjaldeyris- og fjár-
hagsmál i sambandi við við-
skiptin og væntanlegan her-
kostnað Bandaríkjanna hér á
landi. Ennfremur um beint póst-
og símasamband milli landanna.
Ennþá hafa ekki verulegar
fréttir borizt um starfsemi
nefndarinnar vestra, enda er
þess ekki að vænta eftir jafn-
skamman tíma. Þó hefír hún
þegar tekið til starfa og tilkynn-
ing borizt um það frá nefndinni
og aðalræðismanninum í New
York, að framvegis muni ekki
þurfa útflutningsleyfi í Banda-
ríkjunum fyrir vörum til ís-
lands, að undanskildum nokkr-
um tegundum, sem snerta hern-
aðarframleiðslu Bandarikjanna
og mun bráðlega verða hægt að
gefa upplýsingar um hvaða vöru-
tegundir það eru.

Brezkir flugmenn að leggja af staS i flugleiðangur til Þýzkalands. ÁSur en
þeir fara, er þelm sýnd leíSin, sem þeir eiga að fljúga, og staðirnir, sem þeir
eiga aS gera árás á. Stórt landabré) liggur á borSinu fyrir framan þá.
JLoftsóku Breta
Ætlar Hitler ekkf að nota beztu flugsveit-
irnar fyr en næsta vor?
Þvi er stundum haldið fram, verjar hafa eyðilagt flugher
að loftsókn Breta hafi ekki sinn í styrjöldinni við Rússa, og
nein veruleg áhrif á þýzk rúss- j þótt Hitler hugsaði ekki til inn-
nesku styrjöldina. Þetta er tví-; rásar næsta vor, verður hann
mælalaust misskilningur. Það! að gæta þess, að veikja ekki
er greinilegt, að Þjóðverjar hafa ! þýzka flugherinn um of, þar
notað flugher sinn miklu 1 sem flugher Breta fer nú óð-
minna á austurvígstöðvunum
seinustu vikurnar en þeir gerðu
í fyrstu. Þetta kann eitthvað að
stafa af þvi, að þeir hafa orðið
fyrir verulegu flugvélatjóni, en
hitt er þó sennilega þýðingar-
meira, að þeir hafa orðið að
senda fjölmargar sveitir orustu-
flugvéla, sem áttu að notast i
um vaxandi.
Það er t. d. kunnugt, að Richt-
hofensveitin fræga hefir ekki
verið send til austurvígstöðv-
anna. í hana eru valdir úrvals-
flugmenn.
Ýmsir telja, að þýzku hers-
höfðingjarnir hafi ekkert sér-
staklega óskað eftir mikilli að-
austursókninni, til varnar verk- : stoð fiughersins á austurvíg-
smiðjum og hernaðarbækistöðv-
um 1 Þýzkalandi, Frakklandi,
Niðurlöndum og Noregi.
Hver áhrif þetta getur haft
á þýzk-rússnesku styrjöldina
má bezt marka á þvi, að í þýzk-
frönsku- styrjöldinni í fyrra,
voru það steypiflugvélar Þjóð-
verja, sem oft ruddu vélaher-
sveitunum brautina, með því að
eyðileggja vígi og varnarstöðv-
ar Frakka.
í ýmsum enskum blöðum gæt-
ir þeirrar skoðunar, að Þjóð-
verjar hafi yfirleitt aldrei notað
beztu flugsveitir sinar á austur-
vígstöðvunum. Hitler reikni enn
með þvi að sigra Rússa i haust
og röðin komin þá að Bretlandi
næsta vor. Innrás í Bret-
land má heita útilokuð, ef Þjóð-
JL SBOSSGÖTTJM
Starfsemi Slysavarnafélags íslands. — Marsvínaveiðar á Skjálfanda. -
næðisleysið í Reykjavík.
Hús-
Árbók Slysavarnafélags íslands fyrir
ár.’ð 1940, er nýlega komin út. Flytur
hún skýrslu um starfsemi félagsins
það ár, ásamt öðru efnl. Skiptapar
o.; manntjón varð mikið meira þetta
ár en árið áður. Fórust alls 58 menn
þetca ár, en ekki nema 11 næsta ár
á undan. Af þessum 58 mönnum,
drukknuðu 54 við störf sín á hafinu.
Hinlr 4 týndust í ár og vötn og féllu
út af bryggjum. Alls björguðu íslend-
ingar lífi 1113 sjófarenda árið sem leið.
Félagið beitti sér fyrir námskeiðum í
alls konar hjálp 1 slysavörnum, svo sem
lifgun úr dauðadái og hjálp í viðlögum.
Slík námskeið voru bæði höfð í Reykja-
vík og úti á landl. Þá var námskeið i
bjöigunarsundi fyrir sjómenn, haldið í
Sundhöllinni í Reykjavík, en kennsla
í almennu sundi gat ekki orðið nein
þetta ár, vegna þess að sundlaugarnar
íengust ekki til afnota. Þá beitti félag-
ið sér fyrir því, að koma upp eldvarna-
tækjum á vinnustöðvum og í verk-
smiðjum í Reykjavík. Þá útvegaði fé-
lagið umbúða- og lyfjakassa á vinnu-
stöðvai' og í verksmiðjur og eru nú um
80 verksmiðjur og vinnustöðvar, sem
liafa slíka sjúkrakassa frá félaginu.
Við hveras’vgjöið í Ölfusi lét félagið
reisa leiðarvisa á áberandi stöðum, og
sá um, að girt var um hættulegustu
hverina. í ársbyrun sendl félagsstjóm-
in út ávarp til almennings I blöðum
og útvarpi, þar sem fólk var hvatt til
að styðja Slysavarnafélagið og þá
einkum reksturssjóð björgunarskipsins
Sæbjargar, svo unnt yrði að halda því
úti við björgunarstarfsemi yflr vetrar-
vertíðina árið 1940. Félagsstjómin hafði
óskað eftir að fá 20 þús. krónur í
reksturssjóð skipsins og fáum dögum
eftir að áskorunin til almennings, um
fjársöfnunina birtist, hafði upphæðin
borizt félaginu í hendur. En gjafirnar
jukust mikið eftir það og alls safnaðist
yfir árið upphæð, er nam 47.764 krón-
um. Forsetl Slysavarnafélagsins er
.Guðbjartur Ólafsson hafnsögumaður,
en erindrekl Jón E. Bergsveinsson.
Fulltrúi fyrir slysavarnir á .landi er
Jón Oddgeir Jónsson.
t t t
Seinni hluta mánudagsins 25. þ. m.
sást frá Húsavík stór vaða af hvölum.
Höfðu tvelr vélbátar. annar frá Dalvík
(Leifur Eiríksson) og hinn frá Flatey
á Skjálfanda (Bjarmi), bægt hvölun-
um norðvestan úr Flóanum áleiðis til
austurlandsins. Fóru nú til liðs við
þessa báta nokkrir vélbátar, sem lágu
á Húsavíkurhöfn. Á höfninni lá fær-
eyskt fisktökuskip. Þegar Færeying-
arnir sáu til hvalanna, blossaði upp í
þeirn margra alda áhugaeldur þjóðar
þeirra fyrir grindhvalaveiðum, því að
þarna vora marsvín eða grindhvalir á
ferðinni. Réðust 4 Færeyingar með i
einn bátinn. Tóku þeir með sér skutla,
vaðsteina o. fl., sem tílheyrir slíkum
veiðiförum hjá þeim. Sögðu þeir, þegar
þeir komu í nánd við vöðuna, að í
henni myndu vera á að giska 800 hval-
ir. — Nú átti að reka hvalina inn á
Húsavíkurhöfn, en það mistókst. Rák-
ust þeir inn og vestur Flóann. Var gerð
tilraun til að reka þá upp á svonefndan
Sjávarsand við botn Flóans, en það
mistókst að mestu (aðeins 3 hvalir
hlupu á land), því norðaustanátt var
og brimað vlð sandinn. Tvístraðist þá
vaðan mjög. Þó tókst þrautseigustu
veiðimönnunum að reka allstóran hóp
hvala, — á að giska 300 — vestur með
sandinum, vestur í svonefnda Hellisvík,
sem er Kinnarfjallamegin við ós Skjálf-
andafljóts. Þar er fjörukambur hár og
stórgrýti og því óhentug landtaka, ekki
sízt í brimi. En um annan stað var ekki
að velja. Og þarna voru leifar vöðunn-
ar reknar að landi með vaðsteinaköst-
um og hamföram. Færeyingarnir fjórir
tóku grindardrápstóninn, undarlega
magni þranginn og lotulangan. íslend-
ingarnir tóku brátt undir einn og einn
(Framh. á 4. síSu)
stöðvunum. Þeim hefir þótt
nóg um, hversu útbreidd
sú skoðun var, að landherinn
gæti ekki haldið uppi sókn, án
stórfeldrar aðstoðar flughers-
ins. Hinsvegar er talið, að Gör-
ing hafi verið þess fýsandi, að
flugherinn yrði notaður meira,
því að hann hefði viljað halda
við þeirri skoðun, að flugher-
inn væri ómissandi fyrir land-
herinn. Hefir jafnvel gengið sá
orðrómur, að vald Görings yfir
flughernum hafi verið skert af
þessum ástæðum, og sé Milch
flugmarskálkur, sem um árabil
hefir verið nánasti aðstoðar-
maður Görings, nú valdamesti
maður fiughersins. Milch er um
fimmtugt. Hann var í fiuglið-
inu í heimsstyrjöldinni og gat
sér þá mikið frægðarorð. Hann
var atvinnuflugmaður fyrst eft-
ir heimsstyrjöldina, en síðar
einn aðalmaðurinn í Lufthansa.
(Framh. á 4. slSu)
Aðrar fréttir.
Þjóffverjar virðast nú hafa
alla Ukrainu vestan Dnjepr á
valdi sínu, nema borgirnar
Kiev og Odessa. Síðastliðinn
þriðjudag hertóku þeir eftir
skyndíáhlaup þriðju stærstu
borgina á þessu svæði, Dnjep-
ro-petrovsk, en hún er ein
mesta iðnaðarborgin í Rúss-
landi. Stendur hún á bökkum
Dnjepr og skammt frá henni er
mesta raforkuver heimsins,
sem Rússar segjast nú hafa
eyðilagt. Seinustu dagana hafa
Þjóðverjar aðallega haft sig
frammi á Leningradvígstöðv-
unum og hafa þeir nú bæði
tekið Novgarod og Luga, en þar
var stór flugstöð. Virðast þeir
nú helzt hafa það markmið, að
rjúfa járnbrautina milli Lenin-
grad og Moskva, og einangra
Leningrad á þann hátt. Eiga
þeir eftir skammt ófarið til
j árnbrautarinnar.
Stjórnarskipti hafa orðið í
Iran og hefir hin nýja stjórn
fyrirskipað hernum að veita
Bretum og Rússum enga mót-
spyrnu. Höfðu Bretar mætt
nokkurri mótspyrnu, enda höfðu
þeir sótt til olíulindasvæðisins,
þar sem Iranherinn hafði
r
A víðavangi
KAUPLAGSNEFNDIN.
Það hefir vakið mikla furðu,
að kauplagsnefndin svokallaða
skuli hafa látið verðlag á nýj-
um kartöfium, sem vitanlegt
var að ekki myndi haldast nema
nokkra daga, hækka vísitöluna
um 5 stig. Sama er að segja
um vísitöluhækkunina vegna
nýja kjötsins. í báðum tilfell-
um er mjög lítið vörumagn á
boðstólunum og verðið aðeins
miðað við fáa daga. Tiltölulega
fá heimili urðu því nokkuð vör
við þessa bráðabirgðaverðhækk-
un. Eigi að síður lætur kaup-
lagsnefndin þetta hafa þau á-
hrif, að kaupið er hækkað
verulega. Það er vissulega eitt-
hvað bogið við störf þessarar
nefndar, eins og bezt sést líka
á því, að nefndin lætur áfengi,
tóbak og strætisvagnagjöld hafa
áhrif á vísitöluna. Ríkisstjórn-
in verður að taka störf þessar-
ar nefndar og allan grundvöll
vísitölunnar til vandlegrar at-
hugunar og endurbóta.
ALÞBL. OG DÝTÍÐIN.
Alþýðublaðið segir, að Tím-
inn vilji láta verðlag landbún-
aðarvaranna hækka „upp úr
öllu valdi.“ Þetta er uppspuni,
eins og margt hjá því blaði.
Tíminn hefir haldið því fram,
að verðlag þessara vara ætti að
hækka það mikið, að bændur
yrðu ekki ver settir en aðrar
stéttir þjóðfélagsins. Ef slík
hækkun verður það mikil, að
hún eykur verulega dýrtíðina,
á að afla fjár til að lækka út-
söluverð þessara vara. Með slíku
móti er unnið fyrir neytendur
og framleiðendur, bæði í nútíð
og framtíð. En hingað til hef-
ir skort vilja hjá Sjálfstæðis-
flokknum og Alþýðuflokknum
til að afla slíkra fjármuna.
Meðan það er ekki gert, er það
hreinasta ranglæti að ætlast til
að dýrtíðinni verði haldið 1
skefjum með þeim hætti að
lækka útsöluverð landbúnaðar-
varanna.
HLAKKAR í KOMMÚNISTUM.
Kommúnistablaðið er mjög
gleiðgosalegt þessa dagana. Það
segir, að samvinna stjórnar-
flokkanna sé að fara út um
þúfur og sennilega verði þing-
kosningar. Þetta lýsir vel ósk-
um kommúnistanna. Þeir vilja
að sem mest lausung og upp-
lausn skapizt í stjórnmálalifi
þjóðarinnar, þegar óvissa og
erfiðleikar eru helztu tákn líð-
andi stundar. Þeir vilja fá sömu
ringulreiðina og var 1 Þýzka-
landi fyrir 1932. Hún skapaði
kommúnistum verulegt fylgi, en
lyfti líka Hitler upp í valda-
stólinn. Þeir viija fá sömu ring-
ulreiðina og var í Frakklandi
seinustu friðarárin. Hún skap-
aði jarðveg fyrir kommúnist-
ana, en hefir líka gert frönsku
þjóðina ánauðuga. Einar og
Brynjólfur vilja auðsjáanlega
leika hlutverk Thálmanns og
Thorez. Blað þeirra segir, að enn
sem fyrr séu það stórkaup-
mennirnir, sem séu liklegastir
til að spilla > stjórnarsamvinn-
unni. Vel má vera, að kommún-
istarnir hafi eifthvað fyrir sér
í þeim efnum og aðgerðarléysið
í dýrtíðarmálinu og fleiri slík
verk íhaldsráðherranna verði
til að skera á samstarfsböndin.
Fögnuðurinn í kommúnistaher-
búðunúm er góður leiðarvísir
um það, hversu þjóðhollt verk
sumir íhaldsforsprakkarnir eru
að reyna að vinna.
traustastar varnir. Þegar Iran-
stjórn gafst upp, höfðu Bretar
sótt fram 160 km. og Rússar 80
km. Bretar segja, að matar-
skortur hafi verið mikill í Ir-
an, en nú muni þeir sjá Iran-
búiim fyrir nægum vistum.
Bæði Bretar og Rússar lofa Ir-
(Framh. á 4. siSu)