Tíminn - 02.09.1941, Blaðsíða 2

mi
VIV, j>rigjndagfam 2. sept. 1941
88. bla8
350
T]
‘gímtnn
Þri&iudayinn 2. sept.
Barnaheimilí -
sveitaheímílí
í sambandi viö yfirvofandi
styrjaldarhættu, var gert mikið
að því að flytja börri á ýmsum
aldri úr höfuðstaðnum og hinum
stærri kaupstöðum og kauptún-
um í sveit. Allmiklu af börnum
var komið fyrir á einstökum
heimilum. Jafnhliða voru stofn-
uð barnaheimili í allmörgum
af stærstu heimavistarskólun-
um, og fengnir til góðir kenn-
arar, bæði karlar og konur, að
starfa við þessi heimili.
Þessi tilraun hefir orðið til að
sanna það, sem saga landsins í
þúsund ár átti að hafa fært
mönnum sanninn um, að hér á
landi er enginn þvílíkur upp-
eldisstaður til eins og sveitá-
heimilin. Skiptir þar engu, hvort
heimilin eru stór eða lítil. Ég
hefi í sumar séð mikinn fjölda
Reykjavíkurbarna á einstökum
heimilum, sem hafa unnið að
öllum störfum með heimafólki,
eftir því sem orkan leyfði. Það
er ómögulegt að lýsa nema í
löngu máli, hvað þessi börn voru
ánægð, hve mikla gleði þau
höfðu af hinum fjölbreyttu og
þó einföldu störfum. Alveg sér-
staklega eru börnin hugfangin
af samlífinu við dýrin,bæði við
fuglana, og þó alveg sérstaklega
við húsdýrin á bæjunum. Hér
máttu börnin reyna á sig, ogfull-
nægja meðfæddu fjöri. í einu
orði. Kaupstaðabarnið drekkur í
sig í djúpum teygum hamingju
sveitastarfsins. Og þetta starf
þroskar börnin, líkamlega og
andlega. Þau reyna á krafta sína,
og hafa viðfangsefni, sem ekki
eru ofurefli. Þau læra málið
miklu betur en i bænum, af því
að sveitalífið kennir þeim á þús-
und vegu.
í barnaheimilunum fór allt
fram vel og skipulega. Húsa-
kynnin voru sumstaðar mikil og
góð, stór hús, hlý og björt, sund-
laugar og leikvellir, nægur mat-
ur og aðhlynning, og mikil um-
hyggja sýnd af forráðamönnum
og hjálparliði þeirra.
Og samt lifðu börnin skugga-
tilveru á þessum stöðum. Hér
urðu þau að vera iðjulítil. Þau
gátu ekki haft neitt verulegt
starf. Mörgum þeirra sárleidd-
ist. Á einu slíku heimili sagði
eftirlitsmaður mér, að hann á-
liti sér ekki fært að láta stóru
drengina fá spaða í hönd. Sam-
komulag þeirra var illt. Margir
drengir hirtu ekki um að vita
hvað félagar þeirra hétu. Þeir
nefndu þá „rauða djöfulinn“,
„feita andskotann" o.s.frv. Iðju-
leysið og sambúð við allt of
marga jafningja, gerði þá vonda
og leiðinlega í sambúð. Kennar-
ínn óttaðist, að ef þeir hefðu
spaða í hönd, kynni að byrja aft-
ur bræðralag Kains og Abels.
Þar sem svo er ástatt, þarf ekki
að leita í grafgötum að því, hve
vel stærri og sterkari börnin búa
að hinum veikbyggðari félögum.
Orka hinna iðjulausu barna
kemur þá fram í grimmilegri
stríðni og áreitni við þá, sem eru
minni máttar.
Reynsla þjóðarinnar í sumar
hefir gert það bert fyrir öllum,
sem það vilja vita, að það er ekki
hægt að veita nema lélegt upp-
eldi í barnaheimilum, þar sem
ekki er um að ræða margbreytt
starf, og að mestu á eigin ábyrgð
fyrir börnin. Þar næst kemur
sumarhúsauppeldi, þar sem
móðirin dvelur að sumrinu í
sveit með stálpuð börn, en
stundar ekki framleiðsluvinnu.
Þetta uppeldi er líka háskalegt,
af því að iðjuleysið er eitur fyrir
börn á þroskaaldri. Eina uppeld-
ið, sem er nokkurs virði á íslandi
er við vinnu í sveit, þar sem að-
komin börn sitja að öllu leyti við
sama borð og heimilisfólkið. Ein
af hinum mörgu vankunnáttu-
merkjum við hina stórfeldu út-
gerð barnaheimilanna í sumar
var það, að þar var borgað mikið
fyrir veru barnanna, en smánar-
lega lítið goldið fyrir börn, sem
kusu þann góða kost að vera á
sveitabæjum. Nú er mikill vandi
á heimilum að koma börnum
fyrir í sveit. Heimafólkið er víða,
og einkum í sumar, tilfinnnalega
EStír Bcrg Jónsson bæjarfógeta
Af. ýmsum ástæðum, svo sem
vegna hins kalda nafns, sem
land vort ber, fámenni og fjar-
lægðar frá öðrum löndum, hef-
ir mörgum íslendingum verið
allríkt í huga, að reyna að
skapa réttar og sízt of slæmar
hugmyndir um land vort og
þjóð með öðrum þjóðum. Til
þess að ná þessu markmiði, hef-
ir bæði fé og fyrirhöfn verið
eytt í allríkum mæli. Árið 1934
var sérstök skrifstofa sett á
stofn og embætti stofnað til
þess að vinna að hinni svoköll-
uðu landkynningu. Embættis-
maðurinn var kallaður „land-
kynnir“. Bækur hafa verið
gefnar út með myndum af landi
og þjóð, með skýringum og for-
málum á erlendum • tungum.
Þrátt fyrir fátækt og erfiðleika
tók ísland þátt í heimssýning-
fátt. Það er ekki hægt að bæta
miklum vinnubrögðum á ein-
yrkjakonu, með mörgum að-
komnum börnum. Foreldrar í
bæjum mega búast við því að í
framtíðinni verði þeir jöfnum
höndum að leita að góðum bæj-
um fyrir börn sín í sveit, en
jafnframt vera við búnir að
borga myndarlega fyrir beztu
skólavistina, sem börnin fá á
allri æfinni.
Síðustu daga hefir lögreglan,
útvarpið og blöðin í Reykjavík,
sagt sorgarsögu um uppeldisleysi
mörg hundruð barna. Ég vil full-
yrða, að ein af aðalástæðunum
til þess, að mikill fjöldi af hálf-
þroskuðum unglingum hefir
dregist út í háskalega óreglu, er
iðjuleysið á bernskuárunum. Þar
sem óhreinar eða malbornar
götur eru umhverfi barnsins, oft
léleg fæða, rúgbrauð, tros og
kaffi, iðjuleysi og máttlaust til-
hald í sumarhúsinu og síðan
hringiða kaupstaðarlífsins, lé-
legar skemmtanir, vínnautn,
reykingar, og hraðfara leit eftir
áhættusömu lifi, þá er komin
eðlileg niðurstaða hins sorglega
vanmáttar, sem blöðin fjölyrða
nú um.
En það má snúa ósigri í sigur,
ef rétt er á haldið. En íslenzkt
uppeldi, einkanlega í kauptún-
um og kaupstöðum, þarf að ger-
breytast. í þessu efni er margt
hægt að læra af Þjóðverjum,
líka fyrir þá, sem ekki óska eft-
ir stjórn þeirra. Hér þarf að
gera útlæga letina, úrræðaleys-
ið og kveifarskapinn, sem setur
volæðismerki á þjóðina. J.J.
unni í New York. Flestir virt-
ust telja því fé, sem til þessar-
ar landkynningar var veitt, vel
varið. Hinn 10. maí 1940 hljóðn-
aöi lúður landkynningarinnar.
Erlendar hersveitir komu til
landsins og settust hér að, og
hefir svo fram haldið síðan, svo
nú munu sennilega tugþúsund-
ir erlendra manna vera í land-
inu. Þótt flestir séu þeir her-
rnenn nú sem stendur, eru þeir
úr öllum stéttum þjóðfélaga
sinna, misjafnlega menntaðir,
misjafnlega siðaðir o. s. frv.
En allir eiga þeir sammerkt í
því, að ef þeir komast lifandi til
heimkynna sinna eða annarra
landa, munu þeir meira og
minna fræða umheiminn um
það, sem þeir hafa séð og heyrt
á þessari fjarlægu, fámennu
eyju, með ískalda nafnið. Með
öðrum orðum: Við höfum feng-
ið tugþúsundir erlendra „land-
kynnira“! Þurfum vér fleiri að
svo stöddu? Ég hélt, að þetta
nægði í svipinn.
En sumir virðast á annarri
skoðun. Blöðin hafa fyllt dálka
sína að undanförnu með þeirri
nýstárlegustu landkynningu,
sem að minni hyggju á sér
stað með lýðfrjálsum þjóðum,
sem einhvern metnað hafa. Og
ekki nóg með það. Útvarpið lét
þylja sömu söguna fyrir alla þá,
sem íslenzka tungu skilja og
hafa tækifæri eða vilja til þess
að ljá því eyra. Og heimildin
var ekki til þess að véfengja,
stjórnskipuð nefnd. Ég þarf
ekki að vera langorður um
þessa „landkynningarsögu“,
þeir eru víst ekki svo margir
lesendur þessa greinarstúfs, sem
ekki hafa séð hana eða heyrt.
Eitt blaðið var svo hátíðlegt að
nota biblíuorð í fyrirsögn sög-
unnar: 500 portkonur (í Reykja-
vík einni fyrir erlenda her-
menn). Ennfremur hefir þess
verið getið (og sennilega ekki
dregið úr ánægju sögusmett-
anna við lesturinn) að ein að-
alheimild nefndarinnar, lög-
reglustjórinn í Reykjavík, hafi
látið svo um mælt, að hér væri
sennilega aðeins um 20% að
ræða.
Landkynning í bezta lagi: Um
2500 portkonur eða vændiskon-
ur fyrir erlenda hermenn í
Reykjavík einni. Sannanir:
Lauslegar yfirheyrzlur,sennilega
ólöglærðra manna, á ýmsum
stúlkum, t. d. 15 ára ungling,
tæplega eiðfærum, sem reyndi
að draga úr sekt sinni á sama
hátt og Tóta litla tindilfætt,
með því að benda á aðrar sér
likar:
„aðrar eru ekki betri, ef að er
gætt,
svaraði hún Tóta litla tindil-
fætt."
Það er óþarfi, enda mér um
geð, að rekja söguna. En ég vil
beina nokkrum spurningum til
lesenda minna: Hverjum er
þessi landkynning til góðs?
Hvaða mein verða læknuð með
þessum aðferðum? Hversvegna
telja dómarar sér skylt, að þegja
í barnsfaðernismálum og hjóna-
skilnaðarmálum? Hversvegna
hvílir yfirleitt þagnarskylda á
læknum og þjónum réttvísinn-
ar? Því eru ekki allar þessar
leyndarskyldur úr lögum numd-
ar Ég hygg, að margir hefðu
gott af að hugsa um þessar
spurningar og reyna að setja
sig í spor þeirra, sem í ógæfu
rata.
Fyrir mér liggur þetta þann-
ig: Mikill hluti íslenzkra
kvenna hefir verið grýttur, án
þess að nöfn hafi verið nefnd
ennþá. Sumar eru sjálfsagt
sekar, en hversu margar geta
eigi liöið fyrir þetta saklausar?
Hver getur svarað því til fulln-
ustu? Ég veit eigi um erindis-
bréf hinnar stjórnskipuðu
nefndar, sem skýrsluna gefur,
en þó veit ég, að hlutverk henn-
ar hlýtur að hafa verið það, að
reyna að finna leiðir til þess að
lækna meinin, en þótt allir aðr-
ir kunni að vera annarrar skoð-
unar, er það skoðun mín, að
fyrsta lækningaaðgerðin átti
ekki að vera sú, að þrýsta saur-
lifnaðarstimplinum á ótiltekinn
fjölda íslenzkra kvenna, jafn-
vel þótt sannanir væru fyrir
hendi, sem þó vantar tilfinnan-
lega. Það hryllilegasta 1 „land-
kynningarsögunni“ eru ásakan-
ir þær, sem beint er gegn korn-
ungum stúlkum. Að íslenzkum
lögum á siðgæði þeirra að njóta
verndar. Hví ekki að reyna að
fá því til vegar komið, að þær
verði þessarar verndar aðnjót-
andi, hver sem í hlut á, útlend-
ar eða innlendar, án þess fyrst
að hrópa um smán þeirra í gegn-
um Ijósvakann? Því ekki að gera
ráðstafanir til þess að foreldr-
ar og aðstandendur ungling-
anna hertu aðhaldið? Þótt
framið hafi veriö glapræði með
opinberun, að mestu leyti ó-
sannaðrar smánar fyrir íslenzk-
ar konur, ber ég ekkert van-
traust til hinnar stjórnskipuðu
nefndar. Ég vona, að hún geti
fundið góð ráð, sem að gagni
megi koma, til þess að fyrra
hina íslenzku konu smán og ó-
gæfu. Ætla ég mér alls ekki þá
dul, að þykjast ráðsnjallari en
nefndin. Ég ásaka heldur ekki
blöðin fyrir að hafa birt sögu
þessa. Þau hafa ekki gert ann-
að en það, sem búast má við af
$læm kynblöndun
E£tir Jón Sígtryggsson fangavörð
Þegar litið er yfir nöfn þeirra
manna, sem lent hafa í Hegn-
ingarhúsinu síðustu 10 ár, fyrir
glæpi og grófari afbrot, þá kem-
ur í ljós að tíu af hundraði
hverju, eru af erlendu bergi
brotnir í aðra ættina, en ís-
lenzkir í hina, og eiga langflest-
ir íslenzka móður, en«erlendan
föður*). Þetta eru ákaflega
ískyggilegar tölur og athyglis-
verðar, ekki sízt á þessum her-
námstíma. Þær benda skírt í þá
átt, að kynblöndun þessi sé ekki
til hagsbóta fyrir íslenzka kyn-
stofninn.
*) Hér eru ekki taldir þeir, sem eru
erlendir í báðar ættir.
öllum blöðum, birt það, sem þau
vita, að margir vilja lesa. En ég
harma verk þeirra fyrir það,
og ég harma það, að útvarps-
ráðið skyldi eigi vera sömu skoð-
unar og ég. Skoðun mín er sú,
að með þessum birtingum blaða
og útvarps, hafi verið settur
slikur smánarblettur á íslenzk-
ar konur, að seint muni verða
af þveginn. Ég lit á þetta sem
smánarblett á hinar seku, sem
í ýmsum tilfellum geri illt eitt,
því að sem betur fer, má oft
lækna sjúklinga. Um þær sak-
lausu er vanþörf að tala, en
margar þeirra verða að. bera
harm sinn í hljóði. Og íslenzka
kvenþjóðin á líka vini meðal
karlmannanna, sem ekki munu,
að því er ég hygg, láta sér á
sama standa, hvernig að þeim
er búið.
Að lokum þetta: Ég neita að
trúa því, að svo mikil brögð séu
að virkilegri ósiðsemi íslenzkra
kvenna, eins og gefið hefir ver-
ið í skyn. Ég vil aðeins trúa
gögnum eða sérstaklega sterk-
um líkum, en ég mun ávalt á-
telja það, að sannanir þær sem
fást, séu notaðar til annars en
að sjá, hvaða konur þurfa lækn-
ingar við, að fundnum ráðum til
lækninga. íslendingar eru nógu
fáir, þótt ekki sé verið að gera
meiri eða minni hóp þeirra hel-
sáran. Og minnumst þess, ís-
lendingar á íslandi, að ekki stóð
á svörum hjá Vestur-íslending-
um í fyrra, þegar erlendir menn
réðust á þjóð vora með smánar-
yrðum. Vegum ekki sjálfir að
óþörfu að þjóðarheiðri vorum.
Nógir munu sennilega verða til
þess samt. Reynum heldur að
haga sambúð vorri og fram-
komu við þá erlendu menn, sem
hingað koma, þann veg, að vér
höfum sæmd af.
Hafnarfirði 29.. ágúst 1941.
Bergur Jónsson.
Hvað veldur þessari úrkynj-
un? Ef til vill gæti ýmsum kom-
ið í hug, að þeir erlendu menn,
sem eru feður þessara umræddu
manna, hafi komið frá þjóðum
á lágu menningarstigi og lítt
þroskuðum. En þessu er ekki til
að dreifa. Flestir þessir feður eru
Norðurlandabúar, einkum frá
Danmörku og Noregi, og Norð-
urlandaþjóðirnar standa íslend-
ingum fyllilega jafnfætis,menn-
ingarlega séð, eins og kunnugt
er. Hér kemur annað til greina,
og skal bent á það helzta:
Þessir erlendu feður eru oft
sjómenn, sem dvelja hér aðeins
fáa daga og eru það þá sízt þeir
göfugustu, sem leita þar sam-
bands, sem lausast er fyrir, en
við slíkum farfuglum gefa sig
aðeins daðurdrósir. Þá eru þetta
oft menn í atvinnuleit, sem
dvelja hér lengur eða skemur.
Koma hingað öllum ókunnugir,
og lenda þá á stundum I höndum
kvenna af lakari endanum, enda
ekki ætíð miklir sómamenn
sjálfir. Þá kemur fyrir að þetta
eru beint landshornamenn, sem
ekki gátu þrifist í föðurlandi
sínu. Nema svo hér staðar, því
hér var aldrei „úthýst“, og auka
hér kyn sitt, hvar sem tækifæri
gefst, og þá einkum með mökum
sér líkum. Kynið er því venju-
lega miður gott frá báðum hlið-
um, og uppeldið verður tíðum í
samræmi við það. Foreldrarnir
mynda venjulega ekki heimili,
en börnin alast upp hjá yfir-
gefnum og umkomulausum
mæðrum, sem verða að fara úr
einum stað í annan, til að leita
sér atvinnu. Er barnið þá oft
mjög vanrækt, og í kaupstöðum
beinlínis alið upp á götunni.
Þegar þetta hvorutveggja er til
staðar, slæmt ætterni og lélegt
uppeldi, þá er ekki von að af-
kvæmið reynist vel.
Það skyldi enginn ætla, að
þessa verði vart aðeins hér í
landi. Hið sama á sér stað ann-
arsstaðar, að minnsta kosti 1
menningarlöndunum. T. d. sýna
skýrslur, sem safnað hefir verið
í Svíþjóð, um þetta efni, að hið
sama á sér stað þar. Er þetta þar
mörgum áhyggjuefni, og hefir
veriö bent á ýmislegt til úrbóta.
Ég minnist þess ekki, að hafa
séð þetta mál rætt hér í blöðum,
og er þó orðin ástæða til að veita
því athygli. Um skylt mál hefir
þó nokkuð verið rætt hér, á ég
þar við umræðurnar um hinar
sívaxandi ferðir íslenzkra
kvenna út í erlend skip, einkum
í Reykjavíkurhöfn. Þessu til
varnar, hefir verið bent á að
loka höfninni, sem áreiðanlega
(Framh. á 3. siSu)
JÓI¥AS JÓIVSSOIV;
„Ástandíð” í Reykjavík
Tvær leíðir tíl úrbóta
i.
Fyrir aldarfjórðungi bjó
merkur fræðimaður og uppeld-
isfrömuður í Reykjavík í tveggja
hæða húsi, með kjallara, sem
hafður var til íbúðar. Húseig-
andinn bjó sjálfur á neðri hæð,
sem var björt og sólrík. Hann
átti nokkur lítil börn. Fátækur
barnamaður bjó í kjallaranum.
Húseigandinn veitti því eftir-
tekt, að börnin í röku og sólar-
litlu kjallaraíbúðinni höfðu allt
af kvef. Hann veitti því smátt
og smátt eftirtekt, að hans
hraustu börn, í góðu heimili,
smituðust sífelt af kvefinu, sem
var landlægt í kjallaranum.
II.
Mér varð þetta dæmi hug-
stætt, sem einföld sönnun um
samábyrgð þjóðfélagsins. —
Skammsýnir og eigingjarnir
menn halda, að þeir geti ein-
angrað sig og tryggt framtíð
sína, þó að mikið af samborg-
urum þeirra séu þjáðir af við-
geranlegum mannfélagsmein-
um.
Á allra .síðustu dögum hafa
öll blöð í Reykjavík og útvarp-
ið flutt bráðabirgðaskýrslu um
hættulegan mannfélagssjúkdóm
í höfuðstaðnum. Samkvæmt
þessum skýrslum eru nú þegar
nokkur hundruð konur í
Reykjavik, sem litið er á sem
vændiskonur. Skýrslan bendir
til að gera megi ráð fyrir, að
um 2500 konur í höfuðstaðnum
séu að einhverju leyti út á hál-
um ís í þessu efni. Skýrslan, það
sem hún nær, bendir til, að i
þessum hópi séu konur á öll-
um aldri, frá 12 árum og upp-
fyrir sextugt. Einna mest er að-
sóknin í þessa ljónagröf af
stúlkum á unglingsaldri, sem
ekki eru eiginlega orðnar full-
orðnar manneskjur.
Vandaminnsta leiðin fyrir
annað fólk er að grýta þessar
konur og aðrar fleiri, sem líkt
eru settar annars staðar á
landinu, og lýsa þeim sem sið-
ferðislegum úrþvættum, sem
eigi skilið að sökkva til botns
í haf vansæmdarinnar. Þetta er
þó aldrei öruggt, jafnvel frá
strang eigingjörnu sjónarmiði.
Þessar konur lifa enn í mann-
félaginu, búa með vissum hætti
í kjallaranum og smita áreið-
anlega með sínu kvefi fólkið á
efri hæðunum, sem vildi mega
fyrirlíta þær. Ég hygg, að þessi
leið sé hættulegust af öllum.
Höfundur trúarbragða þjóðfé-
lagsins benti á aðra leið, að
skrifa skuldina í sandinn, láta
það gamla vera gleymt, en muna
aðeins, að hér er á ferðinni
háskalegt mannfélagsmein, sem
kemur öllum við, að því er
snertir nútíð og framtíð.
III.
Ég álít, að konur þær, sem
hér eiga hlut að máli, muni yf-
irleitt ekki i eðli sínu vera á
siðferðislega lægra stigi held-
ur en mikið af öðru fólki í
landinu. Alveg sérstaklega er
fullvíst, að mikið er til af ís-
lenzkum karlmönnum, sem með
ýmsu móti eru orsök í ófarnaði
þessara kvenna. Margar ástæð-
ur liggja til hins svokallaða
„ástands" í höfuðstaðnum og
sumum öðrum stærri bæjum
landsins.
Konur í öllum löndum eru
veikar fyrir tveim mannfélags-
sjúkdómum, en standa sig bet-
ur en karlmenn í margskonar
öðrum raunum. Konur nú á
tímum, í öllum menningar-
löndum, hafa dujWa en afar
sterka þrá eftir að lifa í þétt-
býli. Konur eru bæjamyndandi,
án þess að hægt sé að færa að
því skynsamleg rök, þvi að
megnið af þeim konum, sem
tilefnislaust láta seiðmagn
þéttbýlisins lokka sig, sækja
þangað hvorki gleði né gæfu.
Annar veikleiki kvenna, skyld-
ur hinum, er sá, að þær finna
til rómantískra hrifnikennda í
sambandi við erlenda menn, og
alveg sérstaklega, ef þeir eru
í einkennisbúningi. Það ber
miklð á þessari kennd á íslandi,
en hennar verður vart í öllum
menningarlöndum. Þannig varð
japönskum mönnum vel til ásta
i Evrópu, er þeir fóru til að
stunda þar nám. Dvergvöxtur
þeirra og gult litarfar stóð þar
ekki fyrir þrifum.
Þessir tveir eiginleikar
kvenna í öllum löndum eru
meginástæður til ólánshliða
„ástandsins“. íslenzkar konur
hafa streymt til bæjanna, og
þó einkum til Reykjavíkur, eins
og farfuglar leita úr norðlægum
löndum til hitabeltishéraða,
þegar tekur að syrta að á haust-
in. Þetta aðstreymi hélt áfram,
þar til konur í Reykjavík voru
orðnar fleiri en karlmenn, svo
að skipti þúsundum. Þær fengu
alltaf eitthvað að gera í hinum
nýbyrjaða iðnaði, við fiskþvott,
síldarvinnu á sumrin og við
dagleg störf í fjölda heimila.
Konur í Reykjavík voru þann-
ig ekki eiginlega atvinnulausar.
En atvinnan var óviss, og að
mörgu leyti öðruvísi en þær
höfðu búizt við í rómantískum
hugarórum, þegar þær hófu far-
fuglaflugið í þéttbýlið. Auk þess
voru þær orðnar allt of margar
til að samsvara eðlilegum skil-
yrðum til heimilamyndunar.
Þá dró atvinnuleysi karlmanna
í bæjum og ekki sízt í Reykja-
vík, úr þvi, að þeir gætu stofn-
að jafn mörg heimili eins og
æskilegt var.
Úr þessum ástæðum lá ská-
bretti niður í undirdjúpin. Frá
hinni lélegu og óvissu aðstöðu
lá bratti niður til þess, að ýms-
ar af þessum konum yrðu háðar
karlmönnum, bæði giftum og
ógiftum. Á undanförnum árum
hefir þess gætt meir en skyldi,
að karlmenn í Reykjavík tækju
í verki upp venju úr löndum
Múhameðstrúarmanna. Áfeng-
isveitingu og skemmtun af
ýmsu tagi var beitt á agnhald
öngulsins. Áður en hið út-
lenda setulið kom, var mikil
upplausn komin í sambúð karla
og kvenna í Reykjavík. Foreldr-
arnir höfðu lítið vald yfir börn-
um sínum, og enn minna yfir
hálfvöxnum unglingum. —
Reykjavík var hraðvaxandi.
Mikill hluti fólksins kunni ekki
að lifa í bæ. Það er fyrst nú,
sem höfuðstaðurinn er að ná
þeim aldri, að gera megi ráð
fyrir sterkum erfðavenjum, sem
eru gagnlegt aðhald fyrir æsk-
una í bænum.
IV.
Þegar hér var komið sögu,
komu hingað nokkrir tugir
þúsunda af erlendum her-
mönnum, í misjafnlega glæsi-
legum einkennisbúningi. Þeir
komu frá vinveittu landi, frá
þjóð, sem íslendingum hefir
um flesta hluti fallið vel við.
Auk þess mátti líta svo á, að
þessir hermenn kæmu til að
verja ísland fyrir algerðu frels-
istjóni. Að vísu komu þeir fyrst
og fremst fyrir sína þjóð, en
hitt var öllum ljóst, að frelsi
smáþjóðanna var algerlega
komið undir sigri Breta og
bandamanna þeirra. í stað þess
að í löndum þeim, sem Þjóð-
verjar hersetja, gerist innrásin
með þeim hætti, að fólkið ber
mikla beiskju og óvild til sinna
tvíbýlismanna, þá var hér allt
öðru máli að gegna. Þar að auki
(Framh. á 3. sUSu)