Tíminn - 02.09.1941, Blaðsíða 3

88. blað
TÍMEyiy, þrlgjndaginn 2. sept. 1941
351
,,Ástandiö,,
í Reykjavík
(Framh. aj 2. síðu)
var framkoma setuliðsmanna
hlutlaus og prúðmannleg, eins
og oft hefir verið að vikið í
þessu blaði. En allar þessar á-
stæður hlutu að leiða til ó-
heppilegra og óþarfra kynna
milli margra íslenzkra kvenna
og aðkomumannanna. Hér voru
miklu fleiri konur en karlmenn.
Nokkuð mikið af þessum kon-
um var komið út á hálan ís,
þar á meðal ásókn í vín, í sam-
bandi við íslenzka karlmenn.
Vegna þess að konur voru orðn-
ar of margar í bænum, fundu
margar þeirra, að karlmönnum
var ekki hent að sýna þeim þá
nærgætni og tillitssemi í dag-
legri aðbúð, sem kvenfólk
metur öllu meira en vert er.
Allt í einu koma tugir þús-
unda af meira og minna álit-
legum l^arlmönnum, frá vin-
samlegri stórþjóð, í einkennis-
búningum, sem orsaka til-
breytni. Þessir menn fóru að
öllu friðsamlega. Þar sem ís-
lenzkar konur fóru sína götu
frjálsmannlega og blátt á-
fram, gætti engrar sóknar frá
setuliðinu. En hermenn vinna
ekki munkaheit. Þeir hafa oft
lítið að gera. Þeim leiðist. Öll
áðstaða þeirra gerir þá hneigða
til að leita eftir stundarkynn-
um við konur í heimalandi
sínu og þá ekki síður erlendis.
Enginn vafi er á, að með þéim
aga, sem hér er á hinum að-
komna her, þurfti engin kona
að hafa nein atvikskynni við
þessa útlendinga. En ef íslenzk
kona stgur eitt skref til kynna,
þá steig aðkomumaðurinn ann-
að. Mörg slík spor hafa verið
stígin á þann hátt, og að lok-
um skapast það háskalega á-
stand, sem nú er kunnugt frá
rannsóknum lögreglunnar og
sérstakrar nefndar, sem sett var
til að athuga þessi mál.
V.
Nú er komið þar að bæði setu-
llðið og þá ekki síður höfuð-
staðarbúar óttast framtíðina.
Stjórn setuliðsins hefir aðvar-
að íslenzku heilbrigðisstjórnina
um aðsteðjandi sjúkdómshættu
fyrir hermennina af kynnum
við íslenzkar konur. Jafnframt
ber þjóðin í brjósti rökstuddan
ótta við hin miklu kynni ís-
lenzkra kvenna við erlendan
her, sem nemur tugum þúsunda.
Fram að þessu hefir verið
sofið sætt af hálfú okkar. Pólski
atburðurinn var kominn til sög-
unnar áður en setuliðið kom.
Öllum mætti vera Ijóst, að höf-
uðstaðurinn var illa brynjaður
í þessu efni. Við komu setu-
liðsins kom þetta glögglega í
ljós. Ásökunin til þessara gesta
var þannig, að góðviljaður
maður í þeim hóp benti á, að
léttúð sumra íslenzkra kvenna
minnti á kynsystur þelrra í
Grænlandi. Byrjunin og áfram-
haldið var ekki vel fallið til að
auka veg þjóðarinnar. Þótt und-
arlegt sé, hefir hin fjölmenna
læknastétt í bænum ekki séð
ástæðu til að hafa forgöngu á
sínu sviði. Ekki heldur hin
mörgu íþrótta- og manndóms-
félög í bænum. Lífið í bænum
seig hægt og hægt niður þrep
af þrepi. Og um leið og sagt er
lífið í bænum, má hiklaust
segja lífið í landinu. Frá höf-
uðstaönum berast öll áhrif með
leifturhraða um allt landið, svo
náin eru skipti Reykjavíkur við
alla landshluta.
En eins og heppilegast mun.að
rita í sandinn dóminn um synd-
ir kvenna þeirra, sem hlut eiga
að máli, þá mun lítt gagna að á-
fellast þá mörgu varðmenn
þjóðfélagsins, sem hafa sofið á
verðinum. En gagnvart fram-
tíðinni þýðir hvorki að sofa
eða skrifa i sand dæguráhrif-
anna. Nú er ekki undankomu
auðið. Nú verður að hefja skipu-
lega, alvarlega og þrautseigta
sókn til að bjarga þjóðinni úr
þeim mikla vanda, sem steðjar
að henni. Því að ólíklegt er að
það þyki viðunandi, að ung-
lingstúlkur frá 12 ára aldri á-
vinni sér heiti vændiskonunn-
ar, nokkra háskalegustu sjúk-
dóma, sem til eru, eyðileggi
framtíð sína og tryggi afkom-
endum sínum erfðasjúkdóm og
úrkynjun. Auk þess nær þessi
sýking ekki til takmarkaðs hluta
þjóðarinnar, eða tilteklnna
kaupstaða. Þessi sjúkdómur
kemur áreiðanlega úr kjallar-
anum upp á fyrstu og aðra
byggð í þjóðlífinu
VI.
íslenzka þjóðin ver miljónum
til allskonar sóttvarna, ekki að-
eins fyrir menn, heldur líka
fyrir húsdýr sin. Ég geri ráð
fyrir, að nú muni ekki þykja
viðhlítandi, að láta hundruð, ef
ekki þúsundir af konum, og þá
jafnframt marga karlmenn,
sökkva í þjóðarhafið án þess að
reyna að koma við bjargráðum.
Ég vil leyfa mér að benda á
tvö bjargráð, og ég hygg, að því
miður séu ekki fleiri til, sem
nokkurt gagn er að. Vel má
vera, að margir vilji enga erf-
iðleika á sig leggja í þessu sam-
bandi, jafnvel ekki missa að-
stöðu til lítilfjörlegrar stundar-
gleði í sambandi við áfengis-
veitingar. En á það verður að
hætta. Og það er trúa mín, að
mikill meirihluti þjóðarinnar
muni nú fús á, að taka til
sterkra og dj arfmannlegra ráða.
Ég legg til í fyrsta lagi, að
stofnuð verði foreldrafélög í
höfuðstaðnum, með deildum út
um land, þar sem þörf þykir.
Það væri æskilegt, ef biskup
landsins vildi vera forustumað-
ur í þessu efni. Hér er um að
ræða mál, þar sem kirkjan get-
ur sýnt lífsmátt sinn, ef hún
hefir örugga forustu. Biskup
myndi fá örugga stuðnings-
menn í betri hluta prestastétt-
arinnar um land allt.
En hér þurfa að koma til
sögunnar áhugamenn úr öll-
um stéttum og öllum flokkum
til stuðnings og forgöngu. Og í
þetta félag þurfa að koma þús-
undir foreldra. Ekki eingöngu
þeir foreldrar, sem kunna nú að
e&ga einhver „flekuð veslings
syndabörn.“ Það nægir ekki að
fá í þennan félagsskap þá, sem
eru fallnir í ljónagryfjuna,
heldur alla, líka þá, sem enn
standa á bakkanum og ekki
hafa fengið kvefpestina úr
kjallaranum.
Ég ætla ekki að leggja þess-
um félagsskap lífsreglur. Þær
myndu skapast í framtíðinni.
Ég vil aðeins benda á fáein at-
riði. Vel má vera, að stjórn og
þing verði að skapa löggjöf um
breyttan lögaldur kvenna til
ástalífs, og setja löggjöf, sem
geri fært að taka konur á ýms-
um aldri úr umferð, setja þær
til starfs og einangrun úr sýk-
ingarstöðum o. s. frv. En bak
við slíkar aðgerðir þarf einhuga
almenningsálit, og það verður
ekki skapað nema með sterkum
félagsskap dugandi manna úr
öllum stéttum. Eitt af hinum
miklu viðfangsefnum, er að
fræða ungu kynslóðina um mörg
mál, sem snerta „ástandið."
Það er til dæmis varla viðkunn-
anleg fáfræði, ef unglings-
stúlkur hyggja sig á réttri leið,
með þvi að hafa samfarir við
f(mm dáta sömu nóttina, ef
þær taka ekki peninga fyrir
dvöl sína í herskálanum. Hér
er aðeins eitt dæmi nefnt, en
það sýnir ofurvald fáfræðinnar,
sem skapar verstu þætti á-
standsins.
Félagsskapur foreldra og
stuðningsmanna foreldranna á
ekki að snúast sérstaklega gegn
setuliðinu, heldur vera heima-
trúboð, sem að vlsu dregur eins
mikið og hægt er úr óeðlilegum
og skaðlegum kynnum íslenzkra
kvenna við setuliðið og íslenzkr-
ra lausungarmanna. Það þarf
með þúsund ráðum að vera
hægt að lyfta íslenzkum kon-
um upp úr ljónagryfjunni og
verja aðra fyrir hættunni að
falla ofan í hana. Það er með
öllu tilgangslaust, að ætla að
taka með valdi eða ofbeldi
stúlku frá „ódáinsmönnum“,
sem hún vill vera með. Það þarf
að skapa í konunni þann geð-
blæ, að hún leit ekki gleði-
stunda eða fjár, með því að
drekka úr hófspori „ástands-
ins“. Ef hægt er að fá íslenzk-
ar konur til að skilja það, að
ef þær stíga ekki eitt spor í
átt til ágæfunnar, þá mætir ó-
gæfan þeim ekki á miðri leið.
Hér hefir verið bent á eina
leið til bjargráða, að safna
sjálfboðaliði, undir forustu
þjóðkirkjunnar til að efla og
styrkja hina vanmáttugu for-
eldra í bæjunum til að koma
öruggara skipulagi á heimili
sín og uppeldi barna sinna. En
þetta er aðeins annar þáttur-
inn.
Ég legg til í öðru lagi, að
Sjúkrasamlag Reykjavíkur
TILKYNNIR:
Að marggefnu tilefni, skal bent á, að samkv. 12. gr. samþykkta
samlagsins, greiðir það ekki sjúkrakostnað samlagsmanns fyrir
það tímabil, sem hann er I vanskilum, enda þótt iðgjaldsskuldin
verði siðar greidd að fullu. Kostnaður, sem til fellur í ágúst, verð-
ur því ekki greiddur, nema iðgjald fyrir júlí hafi verið greitt, áð-
en sjúkrahjálpin fór fram.
Ennfremur skal hér með tilkynnt, að samkvæmt reglugerð
samlagsins verða hér eftir ekki greidd lyf, nema þeim sé ávísað
af lækni, sem samlagsmaður hefir kosið, næturlækni, helgidags-
lækni, eða sérfræðingi, sem heimilislæknir hefir vísað til. —
SJÚKRASAMLAG REYKJAVÍKUR
áfengisverzlun landsins sé lok-
að til fulls, a. m. k. meðan er-
lendur her er í landinu, og að
hafin sé sókn á áfengið sem eit-
urlyf, í hvaða mynd sem það
birtist. Það liggja fyrir skýrar
sannanir um, að áfengið er að-
uppspretta „ástands mein-
anna“. Menn hafa séð í sumar
ungar stúlkur velta eins og
kefii niður brekkuna hjá Lög-
bergi helga á Þingvöllum,
dauðadrukknar og ósjálfbjarga,
stundum í fylgd með útlend-
ingum, stundum með samlönd-
um sínum. í Reykjavík er á-
fengið hættulegasta „ská-
brettið“ ofan í ljónagryfjuna.
Aðal gistihús landsins er nú
orðin aðalháskastaður lands-
ins í þessum efnum. Þar
streymir áfengisflóðið, þó að
lokað sé sjálfum vínbúðunum.
Og þar eru hin ljúfu kynni,
dansinn og áfengið, og hinar
heimskulegu venjur höfuðstað-
arins, að ungar stúlkur koma
án vandamanna á þvílíka staði.
Ég veit vel, að til eru ýmsir
menn, sem nota áfengi sér að
skaðlausu og til vítalausrar á-
nægju. En nú verður að heita
á þegnskap þeirra. Og þeir eiga
sjálfir á hættu með hin ó-
komnu áhrif ástandsmálanna.
Enginn veit, hvenær sortinn úr
ljónagryfjunni nær upp í sól-
ríku íbúðina, þar sem ýmsir
menn nota áfengi sér til víta-
lausrar gleði.
íslendingar eiga ekki í ófriði,
en það er ófriður í kringum þá.
Þjóðin hefir réttilega verið aug-
lýst sem búandi á hættusvæði.
Fram að þessu hafa flestir ver-
ið á hnotskóg eftir strand-
gróða. Enginn meiriháttar mót-
gangur hefir snert þjóðina í
heild. Menn hafa gerzt lingerð-
ir og værukærir, þótt vænt um
hátt kaup, hátt verð á afurðum
og fleira af því líkum gæðum.
En nú hefir verið barið harka-
lega að dyrum. Nú er ekki leng-
ur hægt að liggja í værðarmóki
augnablikshagsmunanna. Þó að
íslendingar séu ekki í stríði, og
ætli ekki að herja á neina þjóð,
þá verðum við samt að koma
að meginhættunni. Það er góð
þolraun á þjóðina, að sjá hvern-
ig hún bregst við þeirri hersögu,
sem henni hefir verið borin.
Ég vil leyfa mér að trúa þvi,
að hér verði vel við brugðist.
Og mér liggur við að trúa, að
það geti verið heilsusamlegt
fyrir þjóðina, að fá tækifæri til
að sýna þrek og lífsmátt við ný
og háskasamleg verkefni.
, J. J.
HÚSEIGN Á SAUÐÁRKRÓK
TIL SÖLU.
Blöndalshús, ásamt tilheyr-
andi geymsluhúsi úr steini og
allstór lóð, er til sölu. Eignin,
sem er í miðju kauptúninu, er
hentug til síldarsöltunar og ým-
iskonar viðskipta. Hefir bygg-
ingarpláss við aðalgötu og fyr-
irhugaða strandgötu.
Tiiboð sendist undirrituðum,
sem gefur nánari upplýsingar.
Kristinn P. Briem,
Sauðárkrók.
Slærn kynblöndun
(Framh. af 2. síðu)
væri mjög mikilsvert, til þess að
draga úr þeim margvíslegu hætt-
um, sem þessum ferðum fylgja,
ekki aðeins fyrir þá einstaklinga,
sem þessar ferðir fara, heldur og
fyrir alla þjóðina. Mætti það og
verða til þess að draga úr hrað-
vaxandi fólksfjölgun, meðal
margs konar vandræðafólks. Við
eigum raunar einhver illa gerð
pappírslög, er stefna í þessa átt,
en þeim vill nú helzt enginn
beita, og sízt þeir, er að þeim
stóðu. Okkur væri þó sannarlega
á engu meiri þörf, en skynsam-
legum kynbótum meðal fólksins,
sérstaklega vegna þess, hve fáir
við erum.
Þá ber þjóðfélaginu brýn
skylda til þess að taka börnin
frá þeim mæðrum, sem lifa laus-
lætislifnaði eða í drykkjuslarki,
og annað hvort að setja þau í
uppeldisstofnun, eða þá að koma
þeim fyrir á góðum heimilum,
sem vissulega væri ákjósanleg-
ast. Þetta tel ég að hafi verið
vanrækt um of hjá okkur, og þar
á þjóðfélagið þessum börnum
þunga skuld að gjalda.
Þegar stríðinu er lokið, og létt
er af farbanni landa á milli, þá
byrjar sami leikurinn á ný, en í
margfalt stærri stíl, vegna erfið-
leika þjóðanna. Ég vil þess vegna
beina því til allra þeirra, er völd
hafa í þessum málum, að vera
þá við þvi búnir:
1. Að hindra fólksfjölgun með-
al vandræðafólks, eftir því sem
verða má.
2. Að taka þau börn, sem þrátt
fyrir það fæðast meðal vand-
ræðafólks, frá foreldrunum, og
sjá þeim fyrir góðu uppeldi.
Jón Sigtryggsson.
160
Umsóknir um ellilaun og örorkubætur fyrir árið
1941 skal skilað fyrir lok septembermánaðar.
Umsóknareyðublöð fást í Góðtemplarahúsinu alla
virka daga kl. 10—12 og 2—5, nema á laugardögum
eingöngu kl. 10—12. Umsækjendur geta fengið að-
stoð við að fylla út eyðublöðin á sama stað og tíma.
Þeir eru sérstaklega beðnir að vera við því búnir,
að gefa upplýsingar um eignir sínar og tekjur frá
1. okt. 1940 og um framfærsluskylda venzlamenn
sína (börn, kjörbörn, foreldra, kjörforeldra og
maka).
Þeir, sem sækja um örorkubætur fyrir árið 1942
og hafa ekki notið þeirra árið 1941, verða að fá
örorkuvottorð hjá trúnaðarlækni Tryggingarstofn-
unar ríkisins. Þeir öryrkjar, sem notið hafa ör-
orkubóta á þessu ári, þurfa ekki að fá nýtt örorku-
vottorð, nema þeir fái sérstaka tilkynningu um
það. Trúnaðarlæknirinn verður fyrst um sinn til
viðtals á lækningastofu sinni, Vesturgötu 3, allla
viðtals á lækningastofu sinni, Vesturgötu 3, alla
Ef umsækjendur senda ekki umsóknir sínar á rétt-
um tíma, mega þeir búast við því, að þær verði ekki
teknar til greina.
Borgarstjóriim í Reykjavík.
Auglýsing
irá Viðskiptamálaráduneytinu
um
hámarksverð á nýjum fiski
í Reykjavík og Hafnarflrði.
Frá og með 1. september næstkomandi hefir verð-
lagsnefnd ákveðið hámarksverð á nýjum fiski í
Reykjavík og Hafnarfirði svo sem hér segir:
Þorskur slægður með haus:
1. Sóttur af kaupanda til fisksala kr. 0.55 pr. kg.
2. Heimsendur til kaupanda kr. 0.60 pr. kg.
Ýsa slægð með haus:
1. Sótt af kaupanda til fisksala kr. 0.60 pr. kg.
2. Heimsend til kaupanda kr. 0.65 pr. kg.
Þetta birtist hér með þeim, er hlut eiga að máli.
VIÐSKIPTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ, 30. ágúst 1941.
♦ ÚTBREIÐIÐ TÍMANN4
wwwwwwwww^
Victor Hugo: Esmeralda 157
Dýrt fœði og gisting
á Siglufirði.
Maður, sem nýlega var á ferð
fyrir norðan, skýrir frá því, að
hann hafi orðið að borga kr.
12.00 á dag fyrir fæði á Hótel
Hvanneyri á Siglufirði, og fyrir
lítið eins manns herbergi á
sama stað hefði hann orðið að
borga kr. 12.00 á dag eða sam-
tals kr. 24.00 á dag, auk þjón-
ustugjalds, fyrir fæði og hús-
næði.
Þótti manninum þetta furðu-
lega mikið, einkum þar sem
hann bjó næst áður á Hótel
Gullfoss á Akureyri og greiddi
þar kr. 6.00 fyrir fæði og kr. 5.00
á dag fyrir eins manns her-
bergi, samtals kr. 11.00 á dag,
auk þjónustugjalds, fyrir fæði
og húsnæði.
Má undarlegt heita, að hótel-
inu á Siglufirði skuli haldast
uppi að vera svo dýrselt, sem
að ofan greinir. G.
Vinnið ötuilega fgrir
Tímann.
stallari konungs; síðan Chairt de Beau-
lion; liðsforingi, og svo koll af koli, allt-
af niður á við: Guerry Aubergeon, kon-
ungsþjónn, Ma de Fripus, rakari kon-
ungssonarins, svo ávallt niður á við.
Seinast hafnaði hún hjá Guillaume
Racine betlara og Thierry skóburst-
ara. Það var hún, sem gekk í sæng með
fangaverðinum
Nú andvarpaði Majetta, og þurrkaði
tár af augum sér.
— Þetta getur ekki talizt svo sérlega
fágætt, sagði Gervaisa. — Enn hefi ég
ekki tekið eftir neinu um Tatara eða
börn.
Bíddu róleg, svaraði Majetta. Börn?
Það var ekki langt að bíða þess fyrsta.
Árið 1466 — það eru sextán ár síðan —
fæddist Pakvettu dóttir. Hún varð him-
inlifandi. Hún hafði lengi þráð að eign-
ast barn. Aumingja móðir hennar, þessi
sómakona, sem ávallt hafði fært dóttur-
inni allt til betra vegar, var löngu látin.
— Hún átti sér engan ástvin hér á
jörðu. Margt hafði á daga hennar drifið
þessi fimm ár, sem liðin voru, síðan hún
féll fyrst í freistni. Hún var einmana og
yfirgefin. Fólk dró opinberlega dár að
henni. Samt var hún aðeins tvitug að
aldri, og á tvítugsaldri taka svona stúlk-
ur að reskjast. Það var harður vetur
þetta ár. Hana skorti bæði brauð og
staðar fyrr en hún var komin yfir
brúna. Drengurinn hafði hrasað og
dottið á bæði hnén, en hún dróg hann
með sér. Hún var orðin lafmóð, og þarna
náðu Gervaisa og Ovdarda henni.
— Heldurðu, að Esmeralda steli
krakkanum? Hvaða fásinna er þetta?
Majetta hristi höfuðið mjög áhyggju-
full.
— Það er einkennilegt, en þessu sama
trúir kerlingin í serknum, sagði Ov-
darda.
— Kerlingin í serknum? Hver er það?
spurði Majetta.
— O, það er systir Gudúla, svaraði
Ovdarda.
— Já, en hver er systir Gudúla?
spurði Majetta.
— Það er auðheyrt, að þú ert ó-
kunnug, úr því að þú veizt það ekki.
Það er einsetukonan í Rottuholunni.
— Ha? hrópaði Majetta. Konan, sem
á að fá kökuna!
— Já! Bráðum færðu að sjá grenið
hennar á Greifatorginu. Hún hefir
þessar sömu hugmyndir og þú um
Tataraflakkarana, sem leika á trumb-
una og spá fyrir fólki. Reyndar veit
maður ekki, hvaðan þessir andstyggi-
legu Tatarar eru komnir. En hvers
vegna hljópstu svona hratt, Majetta?