Alþýðublaðið - 23.06.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ1995
s k o ð a n
MfflllBlMIIB
20939. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar < Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Sigur Grænfriðunga
- sigur íslands
Eftir mikinn alþjóðlegan þrýsting, meðal annars ffá stjómvöld-
um hér á landi, ákvað breska olíufélagið Shell að hætta við þau
áform sín að sökkva olíubirgðapallinum Brent Spar í hafið undan
ströndum Bretlands. Þessi ákvörðun Shell verður að teljast mikill
sigur fyrir Greenpeace og önnur samtök umhverfisvemdarsinna.
Þessi ákvörðun Shell er einnig mikill sigur fyrir málstað íslend-
inga, en á alþjóðlegum vettvangi höfum við barist fyrir því ámm
saman að þjóðir heims bæti umgengni sína við hafið og dragi úr
mengun.
Baráttan gegn mengun hafsins er til lengri tíma litið stærsta ör-
yggis- og hagsmunamál þjóðarinnar. í dag er hafið hér við land
það hreinasta í heimi, þó rekja megi smávægilega mengun þess
til iðnríkja Evrópu. Þessi staðreynd má þó ekki leiða til þess að
við sofhum á verðinum. Mengun þekkir engin landamæri og til
dæmis kjamorkuslys geta haft áhrif á Norðurhöf eins og önnur
svæði jarðarinnar.
Á því getur varla leikið nokkur vafi að öflugt starf samtaka um-
hverfivemdarsinna víða um lönd er málstað íslendinga mikill
styrkur í þessu máli. Þó að vík sé milli vina þegar kemur að hval-
veiðum, verða allir að njóta sannmælis. Sigur grænfriðunga í bar-
áttunni gegn mengun hafsins er um leið sigur fyrir íslenska hags-
muni.
Hræðsla Vilhjálms
Evrópusinna
Fyrir nokkm hætti Vilhjálmur Egilsson alþingismaður við að
setjast í fulltrúaráð Evrópusamtakanna, vegna þess að Davíð
Oddssyni þótti slíkt óheppilegt. Tillitssemi óbreyttra þingmanna
Sjálfstæðisflokksins við ráðherra sína er að vísu viðbrugðið þessa
dagana, en það vakti engu að síður athygli að einn þekktasti Evr-
ópusinni landsins heyktist á því að taka sæti í sjálfstæðu félagi
Evrópusinna. Þótti mörgum þetta hláleg afstaða hjá Vilhjálmi,
sem ófáar blaðagreinamar hefur skrifað til stuðnings aðildamm-
sókn að Evrópusambandinu.
í Alþýðublaðinu í gær bítur svo Vilhjálmur höfuðið af skömm-
inni og reynir að réttlæta sem best hann getur ræðu Davíðs á 17.
júní. „Ég lít á þetta sem jákvætt innlegg“, sagði þingmaðurinn
um ræðu foringja síns. Svo hræddur er Vilhjálmur við Davíð
Oddsson að harðasta árás Davíðs á Evrópusinna til þessa er kall-
að, jákvætt innlegg" í umræðuna.
Vilhjálmur talar eins og ræða Davíðs hafi verið eins konar
fræðileg greining á hugsanlegri þróun Evrópusambandsins þar
sem engin afstaða er tekin. Vilhjálmur er einn um þessa skoðun,
sem segir auðvitað meira um hann sjálfan en ræðu Davíðs Odds-
sonar.
Hin erfiða staða Vilhjálms Egilssonar segir þó auðvitað mest
um ástandið innan Sjálfstæðisflokksins og stjórnunaraðferðir
Davíðs Oddssonar. Vilhjálmur Egilsson er ekki eini hræddi Evr-
ópusinninn í Sjálfstæðisflokknum þessa dagana. ■
Húrra fyrir Radíusbræðrum
Þegar Radíusbrœður syngja
Manstu úti í Hamborg eru þeir ekki að
syngja lag heldur að gera það sem
fyndnir menn hafa gert á íslandi um
aldir: þeir eru að gera gys að bjána-
skap náungans, þeir eru að fara með
Þætti af einkennilegum mönnum.
Þetta er sami húmorinn og er í ís-
lenzkri fyndni („Þá sagði Púlli...“) eft-
irhermum Þorrablótanna (,,...ég hef
áhyggjur AFF þessu“), hjá Hemma
Gunn (,já svo mikið svoleiðis"), hjá
Stuðmönnum þar sem hvert einasta
lag er meistaraleg paródía á lúðulaka-
stíl einhverra íslenskra poppara,
komment um þá, saga um þá: Þættir
af einkennilegum mönnum.
Þegar Radíusbræður syngja lagið
Manstu úti í Hamborg er það heimild
um þá en ekki Jón Sigurðsson sem
var höfundur að þessum samsetningi í
upphafi: það vitnar um þeirra húmor,
ekki hans. Þegar þeir bulla milli laga
og einhveijum þykir bullið óhæfa, þá
er það þeirra óhæfa og þeirra skömm,
ekki hans, enda ósóminn raunar auð-
þekktur þeim sem eitthvað hefúr heyrt
af flugum þeirra. Þetta er einfaldlega
ekki lengur hans lag. Slíkt er eðli
ljóða: skáldið sleppir orðum út í heim-
inn og hver og einn getur fangað þau
og farið með að vild. Lagið er fyrir
löngu orðið að almenningseign, og af-
komendur Jóns geta ósköp lítið gert í
því annað en fómað höndum og harm-
að að hann skuli hafa sett þessa dellu
„Húrra fyrir Radíusbrædrum! Fram á síðustu
ár hefur hómósexúalismi þótt svo Ijósfælið at-
ferli, svo smánarlegt og ógeðslegt að ekki
hefur þótt hæfa að tala um það nema með
teprulegri tæpitungu ... Radíusbræður snúa
þessu við í sínum hommabröndurum: grínið
beinist að tvískinnungi og hræsni þeirra
hommafælnu; í sketsum þeirra [Radíusbræðra]
eru allir hommar inni við beinið."
Vikupiltar |
1 Guðmundur
K Andri
| Thorsson
skrifar
saman - og svo auðvitað mkkað höf-
undargjöldin. Að sjálfsögðu er verið
að gera gys að laginu. Hvað með það?
Eiríkur Tómasson lögmaður gæti allt
eins reynt að banna eftirhermur með
svipuðum rökum því ekki einkennast
þær af samúð, nærgætni, hlýju og
skilningi. Gjörvöll list Errós er sam-
kvæmt þessu kolólögleg, raunar póst-
módernisminn eins og hann leggur
sig, því hann snýst um sjálfan útúr-
snúninginn, hina léttúðarfullu tilvísun.
í bók Hallgríms Helgasonar, Þetta er
allt að koma, má greina ýmsar þekktar
fyrirmyndir, og er sú augljósasta annar
ritstjóri Morgunblaðsins en Hallgrím-
ur yrkir ákaflega mælskuþmngið ljóð í
hans orðastað og í hans stíl: ætti rit-
stjórinn að krefjast hlutdeildar í höf-
undarlaunum? Eða láta banna bókina?
Nei: hann hlýtur að gleðjast yfir því
að vera svo ofarlega á ljóðabaugi að
ungur höfundur paróderar hann.
Hinn svokallaði höfundarréttur er
annars fyrir löngu kominn út í ógöng-
ur og mun vonandi deyja á næstu öld
með höfundarhugmynd okkar sem er
ung og stundleg, afurð endurreisnar
og síðar rómantíkur. Höfundarréttur á
að snúast um peninga og aldrei neitt
annað: að listamaður fái sanngjaman
arð af verkum sínum, búið. Þegar ekki
má hnika til neinu í húsum af þeim
sökum að arkitektar séu umfram allt
listamenn og húsin umfram allt lista-
verk - og þaklekinn umfram ailt part-
ur af listrænni ffamvindu verksins - er
vemd höfundarins augljóslega farin að
bitna allóþyrmilega á þolanda listar-
innar, þeim sem á að búa í húsinu.
Aðalatriðið er þetta: sá sem stígur
fram á opinberan vettvang með ljóð
sín, myndverk, rödd, persónu, sál, er
kominn þangað út á berangurinn og
verður að sæta því að þessu sé öllu
misþyrmt, allt sé afbakað, misskilið
paróderað - túlkað. Það fylgir hinu, að
vera vegsamaður og hylltur, dáður og
elskaður. Listamaður getur ekki
stjómað viðtökum verka sinna nema á
þann óljósa hátt sem felst í því að
byggja viðtakandann inn í verkið.
Manstu úti í Hamborg - í fullri
hreinskilni: það er ekki nú ekki bein-
línis eins og verið sé að tala um eitt-
hvað eftir Snorra Hjartarson: upp-
rifjanir tveggja gaura á kvennafari í
Hamborg og heitstrengingar um að
tala ekki upp úr svefni því enginn
okkar syndir vita má. Það er dálítið
erfitt að halda því fram að Radíus-
bræður séu hér að vanhelga yndisfag-
urt ljóð sem mörgum sé hjartfólgið
eða að einhver eigi hugljúfar minning-
ar tengdar við það sem dregnar séu
hér niður í sorann. Ég efa stórlega að
Jón Sigurðsson hafi litið svo á að hann
væri að búa til einhvers konar lista-
verk. Hann var reyndar glúrinn texta-
smiður á köflum, náði að vfsu aldrei
tindum Lofts Guðmundssonar en bjó
til texta sem kannski er hægt að kalla
„glettna" og vom sumir nokkuð snið-
ugir (Lóa litla á Brú) en sumir afleitir
(Nína og Geiri). Hamborgarsöngsins
minnist ég með nokkmm hryllingi því
þetta var eitt af þessum lögum sem
glumdu í óskalagaþáttum útvarpsins
þegar maður var að bíða eftir alvöm
Bítlalögum - sérstaklega þótti mér
ömurleg línan „ef þú ert með stæla
skal ég spæla þig í spað“ því þetta var
eitthvað svo ráðleysisleg tilraun til að
ná tungutaki okkar krakkanna og vera
með á nótunum. Svipað og ef ég, sem
er að verða fimmtugur, færi að segja
að eitthvað væri ýkt. En eftir stendur
2 3 .
að mér hefur alltaf þótt eitthvað
óbærilegt við þennan olnbogaskota-
ho-ho-vink-vink-húmor lagsins. Sem
sjálfsagt er mitt böl.
Reyndar hef ég ekki heyrt útgáfu
Radíus-bræðra af söngnum - þeir
bönnuðu hana víst sjálftr af tillitssemi
við aðstandendur Jóns - en hef þó eitt-
hvert óljóst veður af því að eitthvert
hommerí beri á góma í staðinn fyrir
stelpustandið á fyrri flytjendum, og að
svívirða sé fólgin í því. Húrra fyrir
Radíusbræðrum! Fram á síðustu ár
hefur hómósexúalismi þótt svo ljós-
fælið atferli, svo smánarlegt og ógeðs-
legt að ekki hefur þótt hæfa að tala um
það nema með teprulegri tæpitungu.
Hommar hafa í gamanmálum verið
höfð smámælt viðrini - aumingjar til
að henda gaman að samkvæmt ís-
lenskri hefð - sem helst raunar ein-
kennilega í hendur við þá miklu
skemmtun sem íslenskir karlmenn
virðast hafa af því að klæðast kvenföt-
um, en það er alltaf viss passi á hverri
skemmtun um breiðar byggðir lands-
ins að meðlimir Björgunarsveitarinnar
eða Karlakórsins koma fram í kjólum.
Radíusbræður snúa þessu við í sínum
hommabröndurum: grínið beinist að
tvískinnungi og hræsni þeirra homma-
fælnu; í sketsum þeirra eru allir
hommar inni við beinið.
Meira að segja Manstu-úti-í-Ham-
borg-gæjamir. Auðvitað er Hamborg-
arsöngur Radíusbræðra grín um gamla
sönginn, komment á hann, jafnvel
ádeila á hinna búralega húmor við-
reisnaráranna, einhvers konar þættir af
einkennilegum mönnum. Að banna
það er atlaga að tjáningarfrelsi, og sé
það rétt að Radíus-útgáfan sé óhæfa
hlýtur það að vera verst fyrir þessa
pilta sjálfa. Því dæmist rétt vera: leyf-
ið sönginn. Þetta sýnir víðsýni mína,
veglyndi og ósíngimi, því nú neyðist
ég ef til vill til að heyra á ný þetta
skelftlega lag. ■
Atburðir dagsins
1848 Adolphe Sax fær einka-
leyfi á saxófóni. 1923 Listasafn
Einars Jónssonar opnað. 1926
Jón Magnússon forsætisráð-
herra lést á Norðfirði þarsem
hann var á ferð með dönsku
konungshjónunum. 1956 Nass-
er hershöfðingi kjörinn forseti
Egyptalands. 1980 Sanjay
Gandhi, sonur Indiru Gandhi
forsætisráðherra Indlands, og
væntanlegur eftirmaður hennar,
ferst í flugslysi.
Afmælisbörn dagsins
Jósefína fyrri kona Napóleons;
hann sagði skilið við hana af
því hún gat ekki eignast bam,
1763. Játvarður VIII Eng-
landskóngur, afsalaði sér krún-
unni til að geta kvænst hinni
fráskildu frú Simpson, 1894.
Alfred Kinsey helstur kynlífs-
fræðingur aldarinnar, 1894.
Bob Fosse bándarískur dans-
ari, leikari og leikstjóri, 1927.
Annálsbrot dagsins
Skólameistarinn á Hólum, Jón
Bjamason, átti bam í frillulífi,
reið síðan til Bessastaða og
fékk sín fríheit aptur; hans
bamsmóðir fór til bamfóstru til
fóvetans á Bessastöðum og
sigldi síðar með þeim í Kaup-
inhafn, kom út aptur og giptist.
Eyrarannáll, 1669.
Snilld dagsins
Hann var um eitt skeið einn af
allra fremstu taflmönnum hér á
landi og las ámm saman fræði-
rit um skák ... Og sumir leikir
hans lifa enn í minnum skák-
manna eftir þijátíu ár fyrir það,
hve afburða gáfulegir þeir voru
og frumlegir.
Þórbergur Þóröarson um Erlend í
Unuhúsi.
Málsháttur dagsins
Jafnan grætur glaður Ungveiji.
Orð dagsins
í elder best að ausa snjó,
eykst hans log við þetta;
gott er að hafa gler í skó,
þú gengið er í kletta.
Bjarni Jónsson, Öfugmælavísur.
Skák dagsins
Smirin, sem er býsna öflugur
stórmeistari, á mjög undir högg
að sækja með svörtu mönnun-
um í skák dagsins gegn Lev.
Hvíta a-peðið er albúið að
þeysa upp í borð aukþess sem
riddaraliðið ræður ríkjum á
miðborðinu. Svartur leggur
ekki árar í bát en tryggir séf
jafntefii með hraustlegri tafi-
mennsku. Hvað gerir Smirin
með svörtu mennina?
1.... Rni! 2. Kxf2 Dh2+ 3.
Kií Ekki 3. Kel Dgl+ 4. Kd2
Ddl mát. 3.... Dhl+ 4. Kf2 og
jafntefii samið.