Gandur - 29.10.1951, Blaðsíða 1

Gandur - 29.10.1951, Blaðsíða 1
I. TÖLUBLAÐ I. ÁRGANGUR YIKUBLAÐ UM BÓKMENNTIR, LISTIR OG ÖNNUR MENNSNGARMÁL Mánudagur 29. október 1951. „Listaverk er eins og prent- mynd af mannlegum huga11 Viðtal við Hörð Ágústsson, listmálara HORÐUR AGUSTSSON hefur nýlolcið sýningu á málverkum og teikningum í Listamannaskálanum. Hörður er fæddur í Reykja- vík 1922, stúdent frá M.R. 1941, stundaði nám í liand- íðaskólanum í tvo vetur og síðan erlendis, þar sem hann hefur lialdið sýning- ar og hlotið góða dóma. Lengst hefur hann dvalizt í París eða síðan vorið ’47. Hörður mun vera mestur „theoretiker“ allra okkar ungu myndlistarmanna, enda hefur hann bæði skrifað mikið um myndlist og flutt fyrirlestra. Fáir hafa fengizt við listir af jafn mútulausri alvöru og einlægni, og lék því blaðinu forvitni á að hitta hann að máli. Álítur þú að nútímalist sé ofvaxin skilningi annarra en fárra útvaldra? Nei. Ég held að almenningur í dag sé jafn næmur fyrir list- rænum áhrifum og kynslóð- irnar á undan, en þjóðfélags- hættir okkar og úrelt list- form, sem verkar eins og stífla, gera honum erfitt fyrir með að átta sig á nýjungum. Nútímalist er sprottin upp úr okkar þjóðfélagsháttum sem andsvar við þeim og mótmæli gegn því óeðlilega. Þess vegna skýrskotar hún til alls al- mennings og kemur öllum við, og þess vegna ættu sem flest- ir að eiga þess kost að njóta þessarar listar. Eg álít að abstraktlist nútímans hafi ekki síður möguleika á að skýrskota til mannlegra til- finninga en hin gamla natúr- alístiska list. Ein grein nú- tímalistar, kúbisminn, sem í upphafi naut lítillar almenn- ingshylli, hefur t. d. á yfir- standandi tímum náð mikilli útbreiðslu og vinsældum í auglýsingabransanum, og þannig mætti lengi telja. Hin frjósömu víxl-áhrif niilli listamannsins og fólks- ins nauðsynleg. Það er ekki nóg að eiga menn, sem gera málverk og höggmyndir. Höfuðatriðið er að allt mnhverfi fólks sé tal- andi vitni listrænnar hugsun- ar, að það alist upp og starfi í slíku umhverfi, og að til- finning fyrir listrænum verð- mætum seitli inn í blóðið og verði því eðlileg. Þess vegna er fögur borg miklu meiri uppalandi en fullkomin heim- ilis- og ríkislistasöfn. Það. má segja, að sérhver hlutur, sem er mótanlegur með höndunum búi yfir fagurfræðilegum möguleika og geti öðlast tvennskonar gildi: annars vegar notrænt- og hinsvegar hugræntgildi (listrænt gildi). Möguleikinn til að njóta list- rænna verðmæta er séreign mannsins og það sem framar öðru skilur á milli hans og dýrsins. Það er ekki nóg að þessi möguleiki sé fyrir hendi, heldur verða menn að nota hann, menn verða að ástunda það að sjá meira í hlutunum en einungis hið hversdagslega notagildi þeirra. Þegar hver húsmunur, hver bolli, hver stóll er gerður af þeirri nær- gætni, sem felst í listrænni hugsun, og þegar þeir, sem handfjatla þessa muni dag- lega, kunna að meta það og þakka fyrir það, þá er náð þvi, sem mér finnst vera hið sanna inntak í því, sem kallað er þjóðfélagslegt raunsæi í' list. Listin gerir menn frjálsari gagnvart umhverfinu en dýr- in geta nokkumtíma orðið, því í lífi mannsins eiga hlut- irnir aldrei að drottna með notagildi sínu einu saman. Sjálft tjáningarform hinna fögru lista skiptir ekki svo miklu máli út af fyrir sig. Er eitthvað hæft í því, að þú hafir í seinni tíð hneigzt meir og meir að því að mála abstrakt? Eg tel mig ekki vera ab- strakt málara. Abstrakt eru aðeins þeir málarar, sem reyna að gefa útrás hugmynd- um og tilfinningum, sem ekki hafa neinn aflvaka í hinni ytri náttúru, heldur koma beint úr þeirra eigin sálar- lífi, án tengsla við umhverfið. Orðið abstrakt þýðir raun- verulega allt það, sem hvorki verður séð né þreifað á, og þess vegna má til sanns vegar færa að í allri list sé eitthvað abstrakt. Afstaða mín til viðfangs- efnisins er framar öðru af- staða ljóðskáldsins. Máli ég t.d. sólflekk á hafi, er það sjálfur liturinn 1 þess- tun sólflekk, sem hefur áhrif á mig, ekki umhverfi hans eða hnattfræðilegar stað- reyndir, og þessi áhrif eru héðan að heiman og mótast af því, að ég er Islendingur. Myndir mínar eru ekki hugsaðar fyrir fram, heldur vaxa þær fram úr viðureign minni við léreftið og litinn, og eiga sér engin nöfn fyrr en þær eru fullgerðar. Samt er það ekki svo að gleðin yfir línunni og litnum sé í sjálfu sér nóg til að hrinda mér til að gera slark- færa mynd, heldur þarf einnig eitthvað annað til að skapa þann fögnuð hjá mér, sem er nauðsynlegur til þess að úr einhverju ákveðnu verki verði listaverk. Listaverk er objekt, er hlutur, en það sem einkennir það umfram aðra hluti er það, að það er eins og prentmynd af mannlegum huga. I lista- verki er visst subjekt orðið að objekti. Listaverk er fyrst og fremst útrás hugans og þess vegna er rangt að þrælbinda það við ytra umhverfi eins og gert er í hreinni eftirlíkingu ópersónulegrar náttúru. Hvaða afstöðu takið þið yngstu málararnir til þess, sem er að gerast í heimslist- inni í dág? Það sem er efst á baugi í heimslistinni í dag eru reikn- ingsskil við gamlan natúral- isma. Sýn fortíðarinnar er orðin ófrjó, af því að hún er orðin að vana, og list er fyrst og fremst andlegt átak. Við ungu málararnir tok- um þátt í þessum reiknings- skilum, þótt við höfum aldrei átt þennan natúralisma hér á íslandi. (Það er t. d. ekki rétt að telja Kjarval, Jón Stefáns- son og Ásgrím natúralista, því samkvæmt natúralistisk- um skilningi Vestur-Evrópu mundu þeir verka sem örg- ustu klessumálarar). Við vilj- um vera hvorttveggja í senn: Islendingar og heimsborgarar. að byggja þessa hlið menning- arlífsins frá grunni eins og landsnámsmenn, og alhr þekkja örðugleika landnáms- mannsins. Kosturinn er aftur sá, að við höfum ekki í okk- ur fordóma hinna, sem hafa alizt upp við .þessa gömlu myndlistarhefð. Landnáms- maðurinn verður að kanna jörðina, sem hann stendur á, um leið og hann byggir og verður þess vegna auðugri að persónulegri reynslu en hinn, sem fær allt upp í hendurnar fyrirhafnarlaust. Hvernig leizt þér á Septem- hersýninguna? Hún var prýðileg og eitt af því fáa, sem bar vott um menningarlíf í Reykjavík. Þar sá maður bezt að Island er í lifandi tengslum við það, sem er að gerast í veröldinni í dag í hstum. En málaverkasafn ríkisins? Mér leizt vel á myndirnar en illa á húsið. Það er eins og verksmiðja í útborg, með ótal viðbyggingum, reistum eftir hent’semi. Viðtal okkar var á enda, en að skilnaði segir Hörður: Viltu svo biðja menn að hafa vakandi auga á Listvinasaln- um. Hann ásamt málverka- safni ríkisins eru þáttaskil í ísl. myndlist, og geta þeir trútt um talað, sem á sínum tíma þurftu að stelast eins og þjóf- ar inn í einkahús til að seðja myndlistarhúngur sitt. G. K.

x

Gandur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Gandur
https://timarit.is/publication/892

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.