Morgunblaðið - 08.04.1990, Blaðsíða 24

24 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. APRIL 1990
MYNDLIST/ Er myndlistarvertíbin ab ná hámarki?
LÍFÖGFJÖR
- OGÁMINNING
ÞAÐ ER mikið um að vera í
myndlistinni um þessar mundir.
Um siðustu helgi voru opnaðar
fimm sýningar í Reykjavík, auk
þess sem nokkrar áhugaverðar
sýningar voru í gangi fyrir, og
ný gallerí hafa tekið til starfa.
Og eitthvað mun verða opnað
þessa helgi, svo það verður úr
nógu að velja í páskavikunni. Hví
ekki að nota frídagana framund-
an bæði til útivistar og til þess
að njóta myndlistar? Þetta er
auðvelt að samræma ef fólk vill.
Af þeim sýningum sem opnaðar
voru um síðustu helgi ber
væntanlega hæst
yfirlits sýningu
Guðmundu Andr-
ésdóttur í boði
Kjarvalsstaða.
Guðmunda hefur
ekki haldið fjölda
einkasýninga og
þannig stöðugt
minnt á sig, en
þátt í samsýningum
eftir Eirík
Þorlóksson
hefur tekið
reglulega og stöðugt unnið að list
sinni. Það verða væntanlega margir
fyrir óvæntri ánægju við að kynn-
ast nú í heild verkum Guðmundu
gegnum árin, og sjá þá þróun, sem
þar er að finna. Þessi sýning er
jafnframt rækileg áminning um að
það er ekki bara unga fólkið, sem
er að gera skemmtilega hluti í
myndlist; margir í hópum eldri lista-
manna skila stöðugt góðu verki til
landsmanna.
En það er jafnframt gaman að
geta litið í hinn salinn á Kjarvals-
stöðum og séð hvað unga fólkið þar
er m.a. að gera. Jón Axel og Sóley
Eiriksdóttir sýna þar saman, og hér
er áhorfandinn kominn í allt annan
heim. Atökin eru allt önnur, við-
fangsefnin gjörólík; þannig getur
myndlistin verið jafn fjölbreytt og
veðrið á einum degi á íslandi, og
er auðvitað aðeins eitt af því sem
gefur tilverunni aukið gildi.
Það var opnað á fleiri stöðum
en Kjai-valsstöðum um mánaðamót-
in. Örn Ingi opnaði í FÍM-salnum,
og kom með heiminn að norðan.
Það er alltaf annar tónn í myndum
Arnar Inga, og vel þess virði að
átta sig á honum. Magnús Kjartans-
son opnaði í Nýhöfn við Hafnar-
stræti, og er nokkuð síðan listunn-
endur gátu skoðað sýningu frá hon-
Guðmunda Andrésdóttir: Án titils.
um. Tækifærið er því vel þegið.
Loks opnaði Gerhard Zeller sýningu
í Ásmundarsal, en hún stendur að-
eins í viku, og þessi sunnudagur
því sá síðasti.
Á sýningu á neðan-mittis-list,
sem hefur verið í gangi í Gallerí
Borg, hefur vel tekist að virkja
áhuga fjölmiðla á umræðu um klám
og erótík. Þarna er auðvitað minnt
á, að í þessum efnum eru skilgrein-
ingar mjög loftkenndar og erfiðar
viðureignar, og því að endingu per-
sónubundnar. En aðsókn hefur ver-
ið góð, og til þess var leikurinn
gerður.
Önnur mun merkilegri sýning
hefur verið í gangi í Listasafni ís-
lands, en hefur alls ekki fengið þá
fjölmiðlaathygli sem hún verðskuld-
ar. Þetta er sýning í öllum sölum
safnsins á norrænni
list á sjöunda ára-
tugnum, tíma upp-
reisna og breytinga á
mörgum sviðum. Eins
og vill verða um sýn-
ingar sem eru teknar
saman í mörgum
löndum, virðist það
gert á nokkuð mis-
munandi forsendum,
og árangurinn ef til
vill full-sundurlaus.
Þarna er þó talsvert
af skemmtilegum
hlutum, og án nokk-
urs þjóðarrembings er
óhætt að segja að ís-
lendingarnir koma
mjög sterkt út úr þeim
samanburði sem
þarna fæst. — Það er
vert að benda á að
sýningunni er að
ljúka; sunnudagurinn 8. apríl mun
vera síðasti sýningardagurinn, svo
nú er bara að drífá sig í safnið við
Tjörnina.
Síðustu og verstu tímar hafa sett
hvert fyrirtækið af öðru á hausinn,
og fjöldinn allur er á gjörgæslu-
deild. Því er gott til þess að vita,
að enn er til bjartsýnt og dugmikið
fólk sem hikar ekki við að setja upp
ný fyrirtæki — í þetta sinn á mynd-
listarsviðinu. Nýlega flutti Gallerí
Borg sig um set með hluta starf-
semi sinnar, sem áður var mörgum
hulin (á 2. hæð í húsi við Austur-
stræti), í húsnæði sem blasir við
vegfarendum við þennan öxul
gamla miðbæjarins. Um svipað leyti
var opnað nýtt gallerí hinum megin
götunnar, þannig að nú eru það
ekki bara bankarnir, sem setja svip
sinn á Austurstrætið, heldur einnig
myndlistin; megi þessi nýju fyrir-
tæki þrífast vel í framtíðinni.
Að lokum er rétt að nota tæki-
færið og minna á, hversu nátengd
myndlistin er öllu lífi mannsins. Oft
vill gleymast, að minningar okkar
um söguiega eða trúarlega atburði
tengjast oftar en ekki því hvernig
myndlistin hefur gert atburðunum
skil. — Tvennt kom þessum hug-
renningum af stað. í dag eru 17
ár frá því að Pablo Picasso dó; þessi
jöfur myndlistarinnar á 20. öld
skapaði fleiri ímyndir fyrir mann-
kynið en flestir samtímamenn hans,
og fáir hafa lýst ógn stríðsaðgerða
betur í mynd en hann gerði í verk-
inu „Guernica", sem hann vann eft-
ir að loftárásir á saklausa borgara
á Norður-Spáni höfðu innleitt nýjan
kafla í sögu grimmdarverka manns-
ins gagnvart sjálfum sér. Framund-
an er einnig trúarhátíð og minning
um þjáningargöngu, sem hefur orð-
ið tilefni meiri listsköpunar en nokk-
ur slík í sögu mannsins. Trúarleg
myndlist hefur alltaf verið mikil-
vægur hluti listarinnar, og er nokk-
uð betra tækifæri til að líta enn og
aftur á þau listaverk en dagarnir
framundan?
BLÚS//vaba vit hefur
Cherokee-indíáni á hlús?
JœBrown
ogfélagar
CHICAGO-BLÚSINN tók á sig
mynd á sjötta áratugnum og
fremsta útgáfúfyrirtæki í
Chicago var fyrirtæki Chess-
bræðra. Það voru þó fleiri sem
tóku upp blús og margir hverjir
eiga drjúgan þátt í blússögunni,
þó ekki hafi borið eins á þeim
og Chess.
Cobra, Modern, Chief og Jewel
eru einna þekktust af þessum
smáfyrirtækjum, en lítið ómerkara
var merki Joe Browns, JOB, sem
hafði á sínum snærum J.B. Lenoir,
Sunnyland Slim,
Snooky Pryor,
Johnny Shines,
Robert Lockwood
og John Brim, svo
einhveijir séu
nefndir, en allir
lögðu þeir sitt af
mörkum við að
breyta Miss-
issippi-sveitablúsnum í rafmagnað-
an Chicago-blús.
Joe Brown var Cherokee-indíáni
og stofnaði JOB-merkið 1949 með
blússöngvaranum St. Louis Jimmy.
Hann fór nánast huldu höfði og til
að mynda lét hann mönnum aldrei
í té símanúmer sitt, þeir sem vildu
ná af honum tali þurftu að hringja
í systur hans og biðja hana fyrir
skilaboð. Ekki eru heldur til neinar
myndir af Joe og ekki er Ijóst hvers
vegna hann ákvað að heiga sig blús-
útgáfu, en það er þó ljóst að hann
hafði næmt blúseyra, því nánast
allt sem hann tók upp var fyrsta
flokks.
Flyright-merki Bruce Bastin í
Bretlandi hefur undanfarin ár gefið
út plötur með tónlist sem tekin var
upp á vegum Joes Browns og fyrir
stuttu kom út sjöunda og síðasta
platan í þeirri seríu, sem á eru upp-
tökur með Memphis Minnie, John
Lee Henley, Eddie Boyd og fleirum.
eftir Ámo
Matthíasson
Little Hudson Shower Gafst
upp á tónlistinni og gerðist rafvirki.
Á þessum sjö plötum ber mest á
píanóleikaranum snjalla Sunnyland
Slim, sem var um tíma meðeigandi
Joes Browns og lék í flestum upp-
tökum sem gerðar voru á vegum
fyrirtækisins, en einnig koma við
sögu nokkrir af fremstu undiriei-
kurum þess tíma, t.a.m. Alfred Elk-
ins á bassa og Alfred Wailace á
trommur. Sunnyland Slim er reynd-
ar skrifaður fyrir einni plötunni,
þeirri fjórðu í roðinni, en er þó ekki
leiðandi nema í átta lögum af
fimmtán á þeirri plötu, enda var
hann fyrst og fremst undirleikari
af guðs náð. Óðru máli gegnir um
J.B. Lenoir, sem er á plötu nr. 2,
því hann tók mikið upp af rafblús
hjá ýmsum fyrirtækjum, en síðustu
upptökur hans voru órafmagnaðir
mótmælabiúsar. Aðrir en þeir
Sunnyland og Lenoir eru ekki skrif-
aðir fyrir heilum plötum í seríunni,
en eiga þó framúrskarandi lög, s.s.
upptökur Johnny Shines og Roberts
Lockwoods á plötunni Dust my
Broom, sem hóf seríuna á einkar
skepimtiiegan hátt, „Baby Face“
Leroy Foster, sem deilir plötu með
Floyd Jones og „Little" Hudson
Shower, sem deilir plötu með John
Brim. Margir þeirra sem tóku upp
með Joe Brown áttu ekki eftir að
taka upp meira, líkt og Little Hud-
son, sem gafst upp á tónlistinni og
gerðist rafvirki, og Baby Face Leroy
sem drakk sig í hel fyrir fertugt,
en aðrir áttu eftir langan tónlistar-
feril eftir að þeir stigu fyrstu skref-
in hjá Joe Brown.
LEIKLIST/Er Arthur Miller ab úreldast?
Mannlegt eðli
breytístektá
LEIKRIT ARTHURS Miller
virðast njóta vinsælda í London
á nýjan leik eftir langt hlé ef
marka má vel heppnaðar upp-
færslur á verkum hans undan-
farin tvö ár. Young Vic-leikhú-
sið undir stjórn David Thackers
hefúr sérstaklega lagt sig eftir
verkum hans og þrjár framúr-
skarandi vel gerðar sýningar
hafa birst á fjölunum þar siðast-
liðið ár. Fleiri leikhús hafa
einnig dustað rykið af handrit-
unum og tekið til sýninga helstu
verk þessa virta leikritahöfund-
ar. Lítum nánar á.
Young Vic-leikhúsið hefur
skapað sér þann orðstír að
vera hálfgert Miller-leikhús eftir
þijár uppfærslur á verkum Millers
frá því 1988. Leikhússtjórinn,
David Thacker,
reið fyrst á vaðið
1988 með upp-
færslu á leikgerð
Millers á verki
Henriks Ibsens
Þjóðníðingi. I
kjölfarið fylgdi
frumsýning á
tveimur einþátt-
ungum nýjum er nefndust Two-
Way Mirror með Helen Mirren og
Bob Peck í aðalhlutverki. Núna í
janúar var svo The Price (Gjaldið)
frá 1968 frumsýnt og gengur enn
fyrir fullu húsi. Þjóðleikhúsið
breska hyggur á sýningar á tveim-
ur leikrita Millers á næstunnij
After the Fall og The Crucible (I
deiglunni) og fyrir tveimur árum
var Horft af brúnni sýnt þar við
góðan orðstír. Konunglega Sha-
eftir Hóvar Sigur-
jónsson
kespeare-leikhúsið sinnti Miller
árið 1986 með frumsýningu á
nýju verki The Archbishop’s Ceil-
ing og þá eru ótalin þau leikhús
annars staðar á Bretlandi sem
tekið hafa verk Millers til sýn-
inga. Miller sjálfur hefur lýst sig
ánægðan með þennan áhuga sér-
staklega þar sem landar hans í
New York hafa skeytt lítið um
verk hans undanfarin áratug.
Reyndar hefur Miller átt lítilli
velgengni að fagna í Breiðvangs-
leikhúsum New York frá því
Gjaldið var frumsýnt þar árið
1968 og tvö nýjustu verka hans
sem hér voru nefnd liggja þar enn
óbætt hjá garði.
Miller hefur látið hafa eftir sér
að fálæti og jafnvel fjandskapur
landa hans í sinn garð stafi að
miklu leyti af því að honum hafi
aldrei fyrirgefist hjónaband þeirra
Marilyn Monroe. Þegar After the
Fali var frumsýnt í New York
árið 1964 var það samstundis
túlkað sem Miller væri að hreinsa
sig af sambandi þeirra Monroe.
„Þetta verk er ekki um Marilyn
Monroe,“ segir Miller. „Það fjallar
um einstakling sem lifir af þreng-
ingar og hvernig honum tekst að
sættast við veröldina sem stendur
eftir og minningarnar um þá sem
lifðu ekki af.“ Það er auðvelt að
sjá hvernig Bandaríkjamenn túlk-
uðu þetta viðfangsefni sem per-
sónulegt uppgjör Millers við minn-
ingu Monroe en verkið býr yfir
mun víðari skírskotun og Miller
staðhæfir sjálfur að það fjalli um
uppgjör einstaklingsins við minn-
inguna um hörmungar stríðsár-
anna. Þetta leikrit hefur aldrei
verið sýnt í Englandi fyrr og því
forvitnilegt að sjá hvort það hefur
staðist tímans tönn.
Hvað önnur verk Millers varðar
er ekki að sjá ellimerki á þeim
og ég get vottað að sýning Young
Vic-leikhússins á Gjaldinu virðist
ekki síður eiga efnislegt erindi til
okkar í dag en það átti fyrir 20
árum. Reyndar læddist sá grunur
að undirrituðum að framúrskar-
andi leikur Bob Peck, Alan Mac-
Naughton og David Calders ætti
þar stærstan hlut að máli því
svona stofu-samtals-leikrit geta
verið andskotanum leiðinlegri ef
leikurinn er slappur. Semsagt,
þetta er ekki leikrit fyrir áhuga-
leikara en prýðilega hentugt til
útvarpsflutnings. Til að kitla þjóð-
arstoltið má skjóta því inn að sýn-
ingarstjórinn í Young Vic-leikhús-
inu er íslenskur, Eyrún Hafsteins-
dóttir, svo það er kjörið fyrir
íslenska ferðalanga að heimsækja
þetta litla vinalega leikhús (rétt
hjá Waterloo-brautarstöðinni).
Miller segir sjálfur að vanga-
veltur um hvort verk séu úrelt
eður ei séu tilgangslausar. „Sagan
veitir ekki leikritum viðurkenn-
ingu fyrir hversu vel leikrit eld-
ast, heldur einungis fyrir hversu
glöggt þau varpa ljósi á mannlegt
eðli.“ Við þetta er litlu að bæta.