Tíminn - 24.12.1957, Blaðsíða 24

ASgerðir á hjarta og æöum
þeim, er að því liggja, eru miklar
og vandasamar, og aðeins á færi
snillinga á því sviði, er auk þess
hafa sér við hliö æfða skurðlækna
og lyflækna, er kunna þurfa flókn-
ar rannsóknaraðferðir hvað þetta
snertir. Flest af þessu tagi eru
raunverulegar nýj ungar. Sem
dæmi má nefna, að aðeins eru 10
ár Iiðin frá því að próf. Husfeldt
i Kaupmannahöfn fékk sina deild
við Ríkisspítalann og hóf fyrir al-
vöru uppskurði við margs konar
hjartasjúkdómum. Liður í langri
þróunarkeðj u skurðlækninga. Því
sem kunnugt er, hefir hver merkis-
atburðurinn annan rekið á því
sviði síðustu 70 til 80 árin. Hin sið-
ari árin hafa læknar og aðrir
hugsað: Nú hefir tækni skurð-
læknanna náð lokamarki, lengra
er ekki unnt að ná. En samt sem
áður berast árlega fregnir 'af nýj-
um sigrum og nýjum hugsunum,
nýjum aðgerðum, er engum hefði
til hugar komið að unnt væri að
framkvæma. Minna má á í þessu
sambandi að aldamótin síðustu eru
farin að nálgast, er lækni einum
í Vínarborg, Theodor Billroth að
nafni tókst að miðhluta maga með
góðum árangri og rúmum 20 árum
síðar hieppnaðist Sauerbruch,
þýzkum lækni, að framkvæma
uppskurði á lungum, vælindi og
hjarta og þótti slikt á þeim tíma
mikil afreksverk.
Það liðu heldur ekki mörg ár
þangað til slyngum læknum
heppnuðust miklar aðgerðir á
heíla og á taugakerfi. Þykja það
engin sérstök afreksverk nú orðið,
þótt heilamein og einnig skemmd-
ar æðar, er fyr eða síðar myndu
Jónas Sveinsson, lœknir
orsaka heilablæðingar, lamani'
og dauða, séu numdar í burtu.
□
Ný líffæri í staö slitinna eru nú
kjörorð hinna djörfustu. Má full-
yrða, að nú sé svo vel af staö far-
ið, að erfitt sé að gizka á hvaða
árangur muni nást að lokum. Hafa
gróðui’setningar líffæra þegar
heppnazt og víða verið stofnsettir
líffærabankar, þar sem margs kon-
ar líffæri eru geymd um skemmri
eða lengri tíma. Má sem dæmi
nefna: Bein, brjósk, æðar, innri
kirtlar, húð, blóðkorn og fleira.
Það er kunnugt að fyrir hálfri
öld síðan heppnaðist heimskunix-
um lækni í Vínarborg, von Eisels-
berg að nafni, að græða innri kirt-
il í stað ónýts, á ungan mann og
bjarga með því heilsu og lífi. Þýzk-
um lækni, Dr. Lexer, tókst að
græða heilan hnélið úr nýlátnum,
í stað berklaveiks, ólæknandi. Og
nú nýverið tókst í fyrsta sinni,
eftir því sem bezt verður vitað, að
græða nýi-a úr heilbrigðum, í staö
a jran
um fyrstu
ónýtra, og bjarga með því manns-
lifi. Og er sú saga i stuttu máli á
þessa leið: Verkamaöur í Banda-
ríkjunum, Ben Brown að nafni,
gekk með þráláta nýrnabólgu, er
reyndist algjörlega ólæknandi, að
lokum var hinn ungi maður að
dauða komimx, hlaðinn bjúg í ytri
senx iixnri liffærum og rænulaus
við og við, og auk þess höfðu hættu
leg úrgangsefni safixast fyrir í blóð-
inu, svo sem vant er við alvarleg-
ar nýrnabólgur. Þá datt tveim
læknum, bandarískum, í hug, Ðr.
Murray og Dr. Harrison, en það
voru þeir lælaxar, sem aðallega
stund^-ðn Den Brown aö fre-cta
nxörgum ekki álitinn með öllunx
mjalla. Síðar, raunar íxýverið, hlaut
hann þó Nóbelsverðlaun fyrír þetta
afrek og aö verðleikum.
Ég var einnig viðstaddur himx
mikla uppskurð er gjörður var á
litlu stúlkunni frá Reykjavík. Við,
senx til þekktum, vissum mæta vel
nokkrunx dögum áöur, að mikið
stóð til. Og ber að skilja það svo,
að aðgerðin, sem gera átti, var tal-
in óveixjuleg. Þegar ég sixemma
morguns þennaxx dag mætti á spít-
alanum, hafði Hrefna, en svo heit-
ir litla stúlkan, v.erið flutt langa
leið fi'á sjúkrastofu sixxni imx á
.c.kurðctofugangin*x og lá hrn bar,
„ . . . . Örla'rastundin upprunnin . . . .
þess að taka íxýra úr tvíburabróður
hans og græða í hinn dauðsjúka
mann. Var aögerðin framkvæmd
með svo miklum ágætum, að á
þriðja degi höfðu eiturefni blóðs-
ins minnkað að ráði, og náði sjúkl-
inguriixn fullum bata að skömnx-
um tíma liðnum. Byrjun, er lofar
miklu hvað flutning líffæra snertir.
□
Þetta og fleira rifjaðist upp fyrir
mér í sumar, er ég var viðstaddur
vandasama hjartaaðgerð er próf.
Husfeldt á Ríkisspítalanum í Kaup
maixnahöfn framkvæmdi á 4ja ára
telpu, dóttir vinafólks míns í
Reykjavík. Hjartabilun þessi var
meðfædd og bót engin fáanleg
nema með tiltölulega nvuppfund-
inni skurðaðgerð, er snillinguriixix,
próf. Husfeldt, hafði æft (fyrst á
dýrunx), og framkvæmt aöeins
einu siixni áður, einnig á ungu
barni, með ágætum árangri. Á-
kvörðun foreldraixna viðvíkjandi
þessari nxiklu læknisaðgerð var
fljóttekin og á barnadeild Rikis-
spítalans hitti ég litlu stúlkuna,
sem lét sér hvergi bregða við hið
nýja umhverfi, ókunnugt mál,
framandi fólk og hinar erfiðustu
rannsóknir, sem vitanlega fylgdu
allmilcil óþægindi og jafnvel þraut-
ir. Þessi litla og glaða stúlka frá
íslandi fékk fljótt viðurnefnið
„engillinn“, á meðal starfsfólks
spítalans. Ég var viðstaddur flókn-
ar athuganir, er gerðar voru m. a.
með því að fara með granna slöngu
inn í gegnum æð á handlegg, alla
leið upp í hjarta barnsins. Byggj-
ast slíkar rannsókixir á hinni
djörfu tilraun er Dr Forsmann,
þýzkur læknir, gerði á sjálfunx sér
endur fyrir löngu, og var þá af
er ég kom, á stórum bekk, ósköp
róleg og hélt á uppáhaldsdúkkunni
sinni í fanginu. Sagði húix mér
fyrst frétta, að hún hefði nýlokið
við að skipta á henni, sem að
dúkku sið, vætti oft rúmið sitt.
En nú var örlagastundin upp-
runnin og var Hrefna litla, með
dúkkuna í hendinni, borin inn á
skurðborðið og lét sú litla sér
hvergi bregða. Skurðstofa sú, er
notuð var þennan dag, var mjög
C3REIN :
JQNAS SVEINSSQN
LÆKNIR
stórt herbergi og þannig útbúin,
að fjöldi lækna gat íylgst með að-
gerðinni. Yfir skurðborðinu hékk
mikill lampi, eða máske öllu frek-
ar ljóskastari, er varpaði sterku,
og annarlegu ljósi á sviðið. Lækn-
ar höfðu farið í bláa sótthreinsaða
búninga, búnir höfuðhettunx og
grímum, en mér var strax starsýnt
á stóra skurðborðið og litlu telpuna
er sofnað hafði á svipstuxxdu í hönd
um hins æfða svæfingalæknis,
brosandi og með dúkkuixa sína í
annarri hendinni, hjúpuð bláu
klæði, róleg og örugg, eins og hún
hefði lagzt til svefns við hliöina
á mömmu sinni. Ég gat ekki að því
gert, að einhvers konar kökkur
bögglaðist í hálsi mér. Ættjar'ðar-
ást eöa aðeins það, að þarna lá
barn frá íslandi, langt frá sínum?
Margæfðir aðstoðarlækixar stóðu
þarna prófessorxxum til aðstoðar og