Tíminn - 10.04.1958, Blaðsíða 2

2
T f MIN N, fimmtudaginn 10. apríl 1951,
Bréf Krustjoffs til Hermanns Jónassonar
Eíeri herra forsætisráðherra.
Eitt þeirra alþjóðamála, sem nú
ei' brýnust .nauðsyn að leysa,
vandaráál, sem velditr miUjónum
tmairaa um j allan heim hinum
(þjmgst.u,, áhyggjum, er nauðsyn
(þess, aðr þe.gar i stað verði hætt
tiiraunum með hinar ýmsu teg-
'imdir kjarna- og velnisvopna. Það
er auðskilið, hversu misklum á-
Jiyggjum frástíhald tilrauua með
sprengingar kjarnorkúvopna veld-
<ur meðal allra stétta þjóðfélags-
ins, —.allt frá stjórnmiáiamönnum
■fíg vísihdámönnum, sérfræðingum,
cg til allrar alþýðu, vinnandi fólks
í borgum og bæjum og þar á meðal
tmæðra, Vissulegá ýta þessar tib
j'aunir ,i ' undir vígbúnaðarkapp-
Ihiaup, þjóna þeim tilgangi, að
fundnar vérði upp nýjar, ægilegri
og mahnskæðari gerðir kjárnorku
vopna og auka þannig í vaxandi
Ttíæli á þá kjarnorkustriðsógnun,
Sem vofir yfir mannkyninu.
Meira að segja nú þegar, á frið-
artknum, valda kerfisbundnar
aprengingar kjarna- og vetnis-
wpna í tilraunaskyni heilsutjóni
'hjá friðsömu fólki í ýmsum lönd-
lim, fólki, sem ekkert grunar og
eíkkert hefir til saka unnið.
í bænarskrá þeirri, sem undir-
í’ituð var af 9235 vísindamönnum
í 44 löndum og afhent í janúar-
imánuði s. 1. framkvæmdastjóra
S&meinuðu þjóðanna, segir, að sér
Ji/ver tilraun með kjarnorku-
aprengju auki magn geislavirkra
efna, sem falla úr loftinu, og skaði
jþannig heilsu manna um allan
híLm og stofni í hættu eðlilegum
J/roska komandi kynslóða.
Með tilliti til alis þessa hefir
6>:>vétstjórnin komizt að þeirri nið
uistöðu, að engin frekari töf megi
iá því verða að leyst veröi vanda-
oaálið um að hætta tilraunum með
(tjarnorikuvopn, þar eð eidii m’á
ffiáta það líðast að mönnunum verði
Iþakað óbærilegt heiisutjón.
í svipinn eiga aðeins þrjú ríki,
•— Sovétríkin, Bandaríkin og Stóra-
'Eretland, — kjarnorkuvopn, og
(þess vegna væri tiltölulega auð-
velt að ná samkomulagi um að
(hætta tilraunum með kjarnorku-
N apn.
Verði þessum tilraunum ekki
íhætt nú, kunna önnur ríki að
eignast kjarnorkuvopn að nokkr-
'tmi tíma liðnum, og þegar svo er
öromið, verður auðvitað erfiðara
að ná samkomulagi uni að hætta
t.'lraununum.
Á undanförnuim árum hefir
fiovétstjórnin ’þrásinnis snúið sér
i-1 ríkisstjórna Bandaríkjanna og
Btóra.Breilands og lagt til að
Ibætt verði tilraunum með kjarna-
'Óg vetnisvopn. Þar eo hvorki
■Bandaríkjastjórn né brezka ríkis-
's:jórnin vildu fallast á að hætt
yrði, án skilmáia, við kjannorku-
tilraunir, var af hálfu Sovétstjórn
erinnar iagt trl ,að þessum til-
Taunum yrði hætt um tillekinn
tma, fyrst í stað að minnsta kosti,
■til dæmis tvö eða þrjú ár. í til-
Jögum Sovétstjórnarinnar í þessu
nnili er gert ráð fyrir því, að kom-
ið verði á stofn nauðsynlegu al-
þjóðiegu eftirliti með því að til-
raununum sé hætt.
Þrátt fyrir allt þetta hefir, því
Btíiður, ekki tekizt enn að ná sam-
tomulagi um lausn þessa vanda-
dtíáls, að hætta þegar i stað og
íikilyrðislaust öllum tilraunum
Œieð kjarnorkuvopn, og jafnvel
eiki að gera það til brláðábirgða.
Meg því að æðsta ráði Sovéi-
likjanna var það hugleikið að hefj
ast handa um raunhæfa, almenna
/r.öðvun tilrauna með kjarna- og
■vetnisvopn, og stíga þannig fyrsta
'Bporið í þá átt að mannkyninu
verði að íullu bjargag frá hættu
eyðandi kjarnorkustyrjaldar, á-
fevað æðsta ráðið að liætta tilraun-
■nnum með allar gerðir kjarna- og
vetnisvopna í Sovétríkjunum.
Til framikvæmdar þessari sam-
hykkt æðsta ráðs Sovétríkjanna
feefir Sovétstjórnin ákveðið að
ftætta einhliða frá 31. marz 1958
tilraunum með hvers konar gerðir
kjarna- og vetnisvopna.
Sovétstjórnin hefir beint því til
ríkisstjórna Bandaríkjanna og
Stóra-Bretlands að þær geri slíkt
hið sama. Sovétstjórnin mælist til
þess aS ríkisstjórn íslands styðji
þetta frumkvæði í þágu mann-
kynsins alls.
Ef stjórnir þe.irra ríkja, sem
nú ráða yfir kjarnorkuvopnum,
slyddu þessa tillögu Soyétstjórn-
arinnár og ákveða fyrir sitt leyti
að gera ekki fleiri kjarnorkuvopiia
lilraunir, myndi loksins fundin
lausn þess vandamáls, sem skeífir
allar þjóðir heims, og þannig stig-
ið mikilvægt spor í þá átt að
vekja einlægt'traust ríkja í milli,
að trevsta friðinn.
Ef stjórnir þeirra rikja, er ráða
yfir kjarnorkuvopnum, vilja samt
sem áður ekki taka undir þessa
ákvöröun Sovétstjórnarinnar og
ef þær kjósa heldur að allt verði
sem áður, ef þær halda áfram til-
raunum með kjarna- og vetnis-
vopn, þá munu Sovétríkin að sjálf-
sögðu ckki eiga annars kost, ör-
yggis síns vegna, en að telja sig
laus við þá skuldbindingu að
hætta kjarnorkutilraúnum. Sóvét-
stjórnin myndi ekki óska þess, að
sá yrði endir málsins.
í skírskolun sinni til sljórnar
Bandarikjanna og Stóra-Bretlands
hefir Sovétstjórnin lálið í Ijós þá
von, að þessar rikisstjórnir legg'
liö þessu frutr.kvæði Sovéíríkj-
anna og gcri þannig mögulega a’.ls-
herjatstöövtin tilrattna með-kjarn-
orkuvopn, nú og um allan aldur.
Þetta -fyrsta rattnhæfa skref í þá-
átt að vernda mannkynið fyrir
þeirri ógnarógæftt, sem nýtízku
kjarnotkuvopn búa þ-ví, myndi.
gera þáð svo óscgjanlega miklu
auöveklara aö komast áieiðis á
vegi til iausnar þess vandamáis að
losa þjóðirnar að fulltt og öllu
við ógntm kjarnorkustyrjaldar. —
Vart mun nckkttr maðtir neita
því, að yrði cllum tilraúnum með
kjarna- og vetnisvópn hælt. myndi
það bæta stórlega andrúmslofi.al-
þjóða stjórnmála í heild c-g skapa
henlugri skilyrði til lausnar öðr-
uni óleyslum alþjóðlegum vanda-
málum.
Leyfið mér. herra forsælisráð-
herra, að láta i ijós þó ósk aö ofan
greindúm tillögunv Sovétstjórnar-
innar verði vel tekið af Itálfu ríkis-
stjórnar íslands-
Yðar einlægur
N. IOtruslieo-hv
Iíerra Ilermann Jónasson,
forsætistóðherra íslands,
Reykjavík.
Erlendar íréttastofur rætJa IandhelgismáiiS:
íslendifigar sagSir ákveðnir í að
stækka landkeigina í 12 míkr
Lundúnum og Kaupmannahöfn, 8. apríl. — Talsmaður
íslenzka sendiráðsins í Bretlandi sagði í dag. að sendiráðinu
væri ókunnugt. um, að íslenzk stjórnarvöld hefðu tilkynnt,
að íslendingar ætluðu að stækka fiskveiðilandhelgi sína upp
í 12 mílur. Sendiráðið birti þessa yfirlýsingu vegna fregna,
sem Katipmannahafnarútvarpið flutti um stækkun landhelg-
innar í 12 mílur og síðan var flutt í brezka útvarpið í gær.
Tálsmaðitr sendiráðsins _ sagði
ennfremur, að fulltrúar íslands
á ráðstefnunni í Genf hefðu aldrei
gefið ncinar yfirlýsingar í þessa
átt og hvorki sjávarútvegsmálaráð-
herrann né utanrikisráðherrann ís-
lenzki hefði gert það heldur.
Án tillits til niðurstöðu
í Genf.
Brezka útvarpið skýrði frá yfir-
lýsingu sendiráðsins og sagði
einnig frá fregninni, sem flutt var
í Kaupmannahafnarútvarpið. Þar
var sagt — og íslenzki sjávarút-
vegsmálaráðherrann borinn fyrir
l>ví — að íslendingar myndu færa
fiskveiðilandlielgi sína í 12 mílur
og það án tillits til þess hver yrði
niðurstaðan á Genfarráðstefnunni
um réttarreglur á hafinu.
Tilefni þess að íslenzka semli-
ráðið í Bretlandi blandaði sér í
málið virðist liafa verið það, að
lalsmaður fiskkaupmanna í
Grímsby gerði fregn Kaupmanna
hafnarútvarpsins um stækkun að
umræðuefni og taldi liana boða
mikla vá fyrir brezkan fiskiðnað
og fiskverzlun, þar eð 30—40%
af fiskinum, er kæmi á brezkan
markað, veiddist á íslamlsmiðum,
scm myndu lenda innan við 12
mílna líntuia.
Engin opinber tilkyiming.
í gærkvöldi flutti norska frétta-
stofan NTB enn fregn um þetta
mál. Þar var sagt, að engin opin-
ber yfirlýsing hefði verið gefin
út í Reykjavík vegna óðurnefndra
flugufregna erlendis og opinberir
aðilar ekkert viljað um málið segja
af eða á. Tekið var fram, að engin
yl'irlýsing hef'ði verið gefin út um
stækkun fiskveiðilandhelgnnar. í
viðlali hefði hins vegar sjávarút-
vegsmálaráðherra fslands sagt
fyrir skömmu. að ísland myndi
gera vissar ráðstafanir í landhelgis
málinu að Genfarráðstefnunni lok-
inni, en ekki hverjar. Sagt var, að
nokkru fyrr hefði íslenzki utan-
ríkisráðherrann sagt, að íslend-
ingar myndu færa út landhelgi
sína og látið í Ijós þá skoðun, að
árangur Genfarráðstefnunnar
myndi verða íslendingum í hag.
n
Austrið - vestrið
baráttan um
mannssálina”
Eisenhower þykir tilrauna-
bann Rússa tortryggilegt
Ritar Krustjoíf bréf og vill raunhæft bann vi<$
framleitSslu kjarnorkuvopna
NTB—Washington, 8. apríl. — Birt hefir verið orðsend--
ing Eisenhowers forseta til Krustjoffs forsætisráðherra Sov-
étríkjanna. Er það svar við bréfi Krustjoffs, þar sem til-.
kynnt var ákvörðun Rússa um stöðvun tilrauna með kjarn-
orkuvopn um sinn að minnsta kosti og tilmæli til Banda-
ríkjanna um að fylgja þessu góða fordæmi.
Eins og skýrt var frá í blaðinu
í gær, hefst almennur fúndur kl.
níu í kvöld í Gamla bíói, þar sem
þeir Frode Jakobsen og Áki Jak-
obsson lialda ræður. Fundurinn
hcfsl á ávarpi Gunnars Gunnars-
sonar, skálds. Frode Jakobsen er
kunnur ræðumaður og stendur
mjög framarlega í flokki jafnaðar-
manna í Danmörku. Stjórnmála-
ferill hans hófst á stríðsárunum,
þegar liann gerðist framámaður
niótspyj'nuhreyfingarinnar í Dan-
mörku. Það mun vera í fyrsta sinn
sem Áki Jakobsson, alþingismaður
talar á opinberum fundi hér í
í Reykjavík, eftir að liann sagði
sig úr Sameiningarfiokki alþýðu,
sósíalislaflokknum.
Námskeið fyrir stú-
denta á vegum S. Þ.
Dagana 2. júlí til 26. ágúst n. k.
verður haldið náinskeið í New
York á vegum Sameinuðu þjóð-
an-na til þess að kyn-na starfsemi
stofnunarinhai'. Námskeiðið, er ætl
að háskólaslúdentum á aldrinum
20—25 ára, einkanlega þeini, sem
lengra eru komnir við nám, og
þeim, sem lokið hafa háskólaprófi
á þessu ári.
Námsstýrkur. se;n veittur verð-
ur hverjum þáttiakanda er.50 doll
arar á vikú, en allan annan kosin
að, svó sem ferðakostnað, verða
þátttakendur að greiða sjálfir.
Aðeins 30 stúdentar verða valdir
úr umsækjendum frá öllum þátt-
tökuríkjum Sameinuðu þjóðanna,
og skulu umsóknir herast aðalbæki
stöðvum Sameinuðu þjóðanna x
Ncw York fyrir 1. maí n. k. Utan-
rikisi'áðuneytið veitir nánari upp-
lýsingar.
Eisenhower segir í upphafi, að
tími sá sem Sovétríkin hafi valið
til að taka ákvörðun sína, orðalag
tilkynningni'innar og hvernig með
hana hefir veríð farið, geri það
að verkum, <að menn hljóti að taka
henni með varúð og efast um gildi
hennar. Bandaríkin hafi löngu
fyi'irfram tilkýnnt, að þeir ætli
að framkvæma tih'aunir með þessi
voph í sumar, en Rússar birti á-
kvörðnn sína, að afstöðnum tilraun-
um, sem séu hmar mestu sixmar
tegundar, sem hingað til hafi verið
gerðar í heimtnum.
Baim við franileiðslu kjarna-
kleyfra efna.
Eisenhower segir, að hættan
stafi ekki svo mjög af tilraunum
með kjarnorku- og vetnisvopn,
lieldur af vopnunúm sjálfum. Það
sé mei'gur málsins. Því skori hann
á Sovétríkin, að fallast þegar í
stað á samþykktir S.Þ. um bann
við framleiðslu kjarnakleifi'a efna
til vopnaframleiðslu. Jaínframt
komi tæknisérfræðingar kjarn-
orkuveldanna saman og finni ráð
til þess að raunhæfu eftirllti verði
feomið á með framkvæmd banns
við íx'anxleiðslu kjarnakleyfra efna
vetnisvopna. Hins vegar séu Banda-
ríkin öi'yggis vegna neydd til að
halda áfram tih'aunum með þessi
vopn, meöan Sovétríkin neiti að
falLast á raunhæft alþjóðlegt eftir-
lit xneð banni við fra-mleiðslu
þeirra.
Dulles utam'ikisráðherra eagði
Ingi Jóhannsson
efstur á skák-
þinginu
Sex umferðir hafa nú verið
tefldar á Skákþingi íslands og eft-
L' þær er Ingi R. Jóhannsson efst-
ur í landsliðsflokki með fimm
vinninga og biðskák. Ingimar Jóns
son, Akureyri hefir einnig fimm
vinninga. I þriðja og fjórða sæti
eru Kári Sólmundarson og Halldór
J.ónsson, Akureyri, með 3 og hálf-
an vinning og fimmti er Páll G.
Jóxxsson, Keflavík, með þrjá v.
á fundi með blaðamönnuin i dag,
að efcki væri víst, að Bandaríkin
gætu hætt tilraimum sínum liiþð
kjamorku- og ' vetnissprengjur
effir tiiraunix'nar, sem fram éiga
að fara í sumar. Ætluniti væri að
framieiða sprengjui', sem væru
„hr«inar“, það er að segja gæfu
frá sér Lítil geislavh-k áhrif við
spi'engingu. Vonandi gæfu tíl-
raunirnar í suniar svo góða raun
í þessu efni, að ekki yrði þörf á
fleiri.
Frjálslyndir í Bret-
landi krefjast
skýrslu um
geislahættuna
NTB—LONDON, 9. april. — Frjáls-
lyndi flokkurinn í Brctlandi gaf
í dag út yfirlýsingu, þar sem hann
krafðist þess, að þegar í stað yi'ði
gefin út skýrsla frá rannsóknar-
láði urn hættuna af geislæ’irkni
vegna _ síðustu vatnsefnisspreng-
inga. í yfirlýsingunni segii', að
geislahættan sé nú miklu meh'i
en fyrii' tveimur árum síðan. Vitað
væri, ag eitt úrgangsefnanna við'
•kjamaklofningu — strontium 90
— héldi geislavirkni um langaii
tíma, óg að magú þéssa efnis hefði’
aukizt mjög upp á síðkastið' í lík-
ama manna og dýra. Fyi'ri skýrsla
rannsóknarráðs hafi nú ekki lcng’
úr miirasta gildi. en hún var gcfin
út ái'ið 1956. Síðan liafa verið'
‘gex'ðar um það bil 50 vatnsefnis-.
sprengingar. Rannsóknarráðið'
hefir áður lilkynnt, að' gefin verði
út ný skýrsla í haust. í fyrri
Ekýrslu náðsins segir, að hættan
vegna geislunar sé xnjög lítil, þrátt
fyrir að strontium-magnið aukist
í mannslíkamanuxn.
AugltfsiÖ í Tímanum
• «iTiiiwkÍi>«síí|Wí*w|i«miNi»íhiíNi®b9
opinberum starfsmönnum í
Tékkóslóvakíu sagt upp vinnu sinni
RáíJstaíanir stjórnarinnar til a<S dreifa valdinu
í iðnaíSarmálum. FramleitJsIuráð fá mikiS af
valdi ríkisráÖuneyta
NTB-Prag, 1. apríl. -— Hér um það bil hundrað þúsund
skrífstOiumenn og embættismenn í Tékkóslóvakíu munu á
næstunni settir til starfa vi'ð námagröft og byg'gingar víðs
veg'ar um landið og er þetta liður í ráðstöfunum stjórnarinnar
til að dreifa valdinu í iðnaðarmálum meira út .en orðið hefir.
* , ’r. ‘ -• ‘ ‘.... •'»
Drejfiug valdsins. , verðux' 4200 manns sagt upp störf
í höíuðborginni verða einnig um vun, og í landbúnaðarráðuneytinu
37 þúsundir manna iátnar skipta
uin starfsgrein á næstu mánuðum.
Áad'i-un stjórnarinnar felur í fyrsta
i»gi í sér, að yfirstjórnin í mörg-
um stjórnardeildu-m veröur i'eng-
in - í hendur framleiðsluráðum út
uan landið. Þessi ráð skulu hér
efti:' skipuleggja framleiðsluna,
sjá um að koma vörunni á mai'kað
og ráðslafa hluta teknanna, en
áður hafði stjórn landsins full yfir
ráð yfir þeim.
í því ráðuneyti einu, sean fer
með yfirstjórn þungaiðnaðarins
7800 manns.
Þar að auki munu allmargir
sein aimað hýoft eiga ættingjá
erlendis, eða börðust jafnvel
sjálfir með' bandamönmim í síð-
ustu styrjöld, missa atvmnuna,
vegna þess, að ekki er liægt að'
treysla þeim. —- William Sii'oky
forsætisráðherra sagði í Pi'ag' 'í
dag, að þessar aðgerðir, sem hei'j
ast formlega íneð aprílmánuði,
væni upphafift að' stórfelldri á-
ætlun til að apka og efla ið'nað
Tékkóslóvakíu.