Tíminn - 11.01.1962, Síða 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas - Árnason. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason. Frétta-
ritstjóri: Indriði G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Egill Bjarnason. Ritstjórnarskrifstof-
ur í Edduhúsinu; afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur
Bankastræti 7. Símar: 18300 — 18305. Auglýsingasími 19523. —
Afgreiðslusími 12323. — Prentsmið.ian Edda h.f. —
Áskriftargjald kr. 55 á mán innan lands. í lausasölu kr. 3 eint.
Lömun framtaksins
Eitt hið hættulegasta við stefnu og aðgerðir núverandi
ríkisstjórnar er lömun framtaksins með þjóðinni, lömun
og hömlur á framtaki einstaklinga og félaga þeirra. Það
er sárasti fleinn samdráttarstefnunnar, sem kemur þó
víða fram og illa við.
Síðan íslendingar fengu fullt og óskorað sjálfstæði og
olnbogarými til framfara, hefur það verið og er enn brýn-
asta viðfangsefni þeirra að hafa þróun í uppbyggingu,
jafnt atvinnuvega sem almennra lífskjara, hraðari en í
öðrum löndum, svo að við náum þeim.
í þessu efni hafði okkur skilað vel áfram og náð mörg-
um áföngum, einkum eftir 1950. Uppbyggingin var mikil
og ör, lífskjörin stórbötnuðu, og meginundirstaða þessara
framfara var dugnaður einstaklinganna, og framtak hags-
munafélaga almennings, sem komið var til liðs við af
opinberri hálfu,' einkum með skynsamlegri dreifingu þjóð-
arfjármagnsins. Fleiri og fleiri eignuðust atvinnutæki,
fleíri og fleiri byggðu sér hús eða stofnuðu bú og eignuð-
ust báta. Dugnaður og framtak hinna mör^u einstaklinga
naut sín æ betur.
En hins vegar voru af þeir tímar, þegar hinir fáu, ríku
gátu einir staðið í framkvæmdum, bvggt fyrir hina mörgu
og selt á leigu. Þeirra gömlu góðu daga hafði íhaldið á
íslandi saknað um sinn. Með tilkomu núverandi ríkis-
stjórnar, fyrstu hreinræktuðu íhaldsstjórnarinnar um
langan tíma, kom tækifæri til að, breyta stefnunni, hverfa
að gömlum og góðum sið og færa framkvæmdamáttinn úr
höndum almennings til hinna fáu og stóru. Það var ekki
látið bíða. Hendur fólks voru bundnar með samdrætti
lána, vaxtaokri, frystingu sparifjár og ýmislegum aðgerð-
um öðrum — dregið úr neyzlu og fjárfestingu. Áhrifin
létu ekki á sér standa. 1960 mun t. d. hafa verið byrjað á
þriðjungi færri íbúðarhúsum að minnsta kosti en árið
áður.
í grein, sem Eysteinn Jónsson ritaði hér í blaðið fyrir
nokkrum dögum, bregður hann skýru ljósi yfir þessa
óhugnanlegu lömun framtaksins með þjóðinni. Hann sagði
m. a.:
„Eftir þriggja ára búskap þessarar valdasamsteypu
ber mest á tvennu, þótt á hvorugt væri minnzt í áróð-
ursdembu ríkisstjórnarinnar nú um áramótin í Ríkis-
útvarpinu og blöðunum:
Vegna dýrtíðar verður alls ekki lifað mannsæm-
andi lífi af því kaupi, sem almennt er afiað á venju-
legum vinnudegi, og þá ekki heldur af þeim tekjum,
sem bændum eru ætlaðar. Ýmsir reita þó saman aII-
miklar tekjur með ofboðslegum þrældómi, en á slíku
byggist ekki til lengdar farsælt líf né þjóðarbúskapur.
Kostnaður við framkvæmdir, byggingar, ræktun,
bústofn, bátakaup og vélakaup til framleiðslu og iðnað-
ar, svo fátt eitt sé nefnt, er svo gífurlegur orðinn, sam-
anborið við tekjuvonir manna og lánsfé það, sem gef-
inn er kostur á, að nærri stappar lömun einstaklings-
framtaksins og þeirrar uppbyggingar á vegum mörg
þúsund heimila í landinu, sem íslenzka þjóðin hefur
byggt á sókn sína úr örbirgð í bjargálnir."
Þannig hefur Sjálfstæðisflokkurinn, sem kallar sig
fvrst og fremst málsvara einstaklingsframtaksins lamað
það og heft. Sannleikurinn er sá, að hann er aðeins mál-
svari einstaklingsframtaks hinna fáu, ríku og stóru.
Stefna hans miðar að því að skerða einkaframtak allra
annarra, eins og nú sést líka bezt i verki.
om
hentar Macmillan vel
Aðalhlutverk hans a<S halda hægri armi Ihaldsflokksins ánægtSum
*
1
I BLÖÐUM enskra jafnaðar-
manna hefur þess verið krafizt
mjög eindregið undanfarnar
vikur, að Macmillan láti Home
lávarð hætta störfum sem utan-
ríkismálaráðiherra. Af hálfu for
vígismanna frjálslynda flokks-
ins hefur þessi krafa verið
studd. Orsök þessarar kröfu er
fyrst og fremst sú, að Home
lávarður hefur oft undanfarið
látið það í Ijós, að hann er í
hjarta sínu fylgjandi hinni
gömlu nýlendustefnu Breta.
Þetta kom hvað skýrast í ljós,
er hann réðst nýlega mjög
harkalega á Sameinuðu þjóðr-
irnar fyrir aðgerðir þeirra í
Katanga.
Af hálfu jafnaðarmanna og
frjálslyndra er því haldið fram,
að þessi málflutningur Home
;pilli fyrir Bretum í Asíu og
Afríku, en sé vatn á myllu
kommúnista þar. Þá veiki hann
sanrheldni vestrænna þjóða,
þar sem Home taki t.d. allt
aðra afstöðu til aðgerða S. Þ.
í Katanga en Bandaríkjastjórn.
Með því hefur Home stutt að
því að veikja aðstöðu Banda-
ríkjastjórnar heima fyrir, þvi
að íhaldsmenn eins og Gold-
water og Nixon deila nú oi’ðið
allhart á stefnu hennar í Kongó
málinu.
ENGAR LÍKUR eru taldar
til þess, að Macmillan verði við
þeim kröfum að láta Home
h?stta6*rítÖrfum utanríkisráð-
herra. Þetta stafar þó vart af
því, að Macmillan sé Home að
öllu leyti sammála. Það hefur
oft komið fyrir eftir að Home
hefur látið falla ummæli, sem
vakið hafa andúð frjálslyndra
manna, að Macmillan hefur ó-
beint tekið þau aftur og látið
aðra skoðun í ljós. Oft hafa
ræður Home og Macmillan því
hljómað eins og Bretland hefði
tvær tungur út á við.
Ástæðan til þess, að Mac-
millan mun halda í Home sem
utanríkisráðherra, stafar af öðr
um ástæðum en þeim, að þeir
séu alltaf skoðanalega sam-
mála. Ástæðan er sú, að Home
hefur þjónað vel þeim tilgangi,
sem Macmillan hefur ætlað
honum. Stór hluti brezka
íhaldsflokksins, — ekki sízt
þingflokksins, — er mjög aftur-
haldssamur og heimsveldissinn-
aður, og er því oft óánægður
með þá stefnu, sem Macmillan
hefur talið nauðsynlegt að
fylgja. Til þess að friða þennan
íhaldssama hluta flpkksins, hef
ur Macmillan talið rétt að láta
hann fá ákveðinn talsmann í
stjórninni, en gæta þess þó
jafnframt, að láta þennan tals-
mann ekki fá of mikil völd.
Það er Home, sem hefur hlotið
þetta hlutverk.
Það vakti á sínum tíma tals-
verðan styr, þegar Macmillan
skipaði Home utanríkisráð-
herra, að hann átti sæti í lá-
varðadeildinni. Um langt skeið
hafði verið talið sjálfsagt, að
utanríkisráðherrann ætti sæti i
neðri málstofunni. Þetta var
talið nauðsynlegt til þess að
hann gæti verið máls'svari
stjórnarinnar þar. Maemillan
er talinn hafa br'otið þessa
hefð af tveimur ástæðum
Hann vildi ekki skapa þeim
mqnni vrf?i Von^r
HOME LÁVARÐUR
maður hægri armsins of sterka
aðstöðu, eða t.d. þá, að hann
gæti komið til greina sem for-
sætisráðherraefni, en útilokað
er, að maður, sem á sæti í lá-
varðadeildinni, geti orðið for-
sætisráðherra. Jafnframt vildi
Macmillan sjálfur jafnan geta
komið fram sem aðaltalsmaður
stjórnarinnar í þinginu varð-
andi utanríkismál, og það er
honum miklu auðveldara, þeg-
ar utanríkismálaráðheri'ann á
ekki sæti í neðri málstofunni.
VALIÐ á Home sem utan-
ríkisráðherra vakti einnig gagn
rýni vegna þess, að hann
hafði ekki sýnt neina þá hæfi-
leika, er gerði hann sjálfkjör-
in'n til starfsins. íhaldsflokkur-
inn hefur tvímælalaust mörg-
um mun hæfari mönnum á að
skipa. Hins vegar fullnægði
Home vel því hlutverki, sem
Macmillan hafði ætlað honum.,
þ.e. að vera eins konar máls-
svari afturhaldssamasta hluta
íhaldsflokksins. Öll fortíð
Home fullnægði vel slíku hlut-
verki. Home var sem ungur
þingmaður einn nánasti sam-
starfsmaður Chamberlains, er
hann samdi við Hitler. Hann
var eindreginn fylgismaður inn
rásarinnar í Egyptaland 1956
og ákveðinn talsmaður þess, að
Bretar beittu þá neitunarvaldi
í Öryggisráðinu til þess að
koma í veg fyrir, að innrásin
vrði fordæmd þar. Home hefur
i'^fnan verið fvlsjandi því, að
nýlenduhagsmunir Breta yrðu
varðir í lengstu lög.
Home hafði jafnframt annan
kost, sem hentaði Macmillan
vel. Þótt Home haldi öðru
hvoru borginmannlegar ræð-
ur, er hann jafnan reiðubúinn
til að sætta sig við, þótt Mac-
millan br’eyti í stjórnarathöfn-
um á annan vfeg. í þeim efnum
er hann ólíkur lávörðum Salis-
bury og Hailsham, sem tví-
mælalaust er honum miklu
fremri, en fylgja líka skoðun-
um sínum hiklaust fram og
myndu heldur segja af sér en
sveigja frá þeim. Ólíklegt er
talið, að Macmillan þurfi að
óttast, að Home sýni slíka ein-
beitni.
Það átyrkir og aðstöðu
Home, að hann hefur oft
reynzt láginn við samningaborð
ið. Þar er hann hógvær í máli
og oft slungnari en mótstöðu-
menn hans álíta hann vera.
Hann hefur því hvað eftir ann-
að náð betri samningum en
efni stóðu til, sbr. landhelgis-
samninginn við íslands.
HOME lávarður er kominn af
einni elztu og ríkustu aðalsætt
Bretlands. Fáir forfeður hans
hafk þó getið sér frægð á sviði
hernaðar og stjórumála, en
margir verið snjallir fjárafla-
menn. Home er sjálfur góður
fjáraflamaður, enda sagður vel
auðugur. Hann valdi sér stjórn-
málabrautina eftir að hafa lok-
Framhalrt a 15 siðu
TÍMINN, flmmtudaginn 11. janúar 1962.
7