Tíminn - 13.10.1963, Blaðsíða 13

ÁFENGISMÁL
Framhald af 9. síBu.
tfriði á samkomum eða setja annan
ómenningar-svip á þær.
Hcimilisbölið.
Þó að samkomuspjöllin séu mik-
ið umtöluð, eru þau vitanlega smá-
imunir hjá því heimilisböli, sem of-
drykkjan veldur, og oft er þyngra
en tárum taki.
Enginn veit tölu þeirra heimila
í landinu, sem þjást meira og
irninna undir fargi drykkjuskapar-
ógæfunnar. Mörg eru í rúst'um,
önnur lömuð. Fjármunum er kast-
að á glæ. Vinnukraftur fer for-
görðum. Hæfileikar glatast og
og verða að engu. Börn eru alin
upp eins og skuggaplöntur.
Slysin og i^lysahættan.
Aldrei hafa slys á vegum ís-
llands orðið jafn mörg af völdum
ölvunar á sambærilegum tima,
eins og þau eru orðin það, sem
af er þessu ári, að því er skýrslur
lí*>'ma.
Sagt var frá því í fyrra mánuði
í dagblaði, að lögreglan í Reykja-
vík væri þá búin að taka rúmlega
400 ölvaða ökumenn frá stýri á
þeim 8 mánuðum ársins, er liðnir
vorú, eða um 50 bílstjóra til jafn-
affar á má.nuði. Hvað ætli margir
ölvaðir hafi þar að auki komizt
fram hjá iögreglunni?
Af því#að ástandið er svona,
getur í raun og veru hver maður,
sem stigur inn í bíl, átt von á því,
að einhver ölvaður ökuþór, keyri
á hann. Þetta er óhugnanlegt.
Alls st'aðar þar, sem Bakkus
hefir hönd í bagga hjá þeim, er
stýrir för, er hættan yfirvofandi.
Sömu lögmál gilda um það á landi,
í lof i og á sjó.
Slys, er varða almenning, er að
óttast á ótal vettvöngum:
Hvaff getur leitt af því, ef lækn-
ið eT drukkinn við að gegna
skyldustörfum?
Eða ef lyfjafræðingur er ölvað-
ur við að setja saman lyf?
Eða ef fulltrúi landsins gerir
gefur mikilsverð fyrirmæli um
tæknileg atriði stórframkvæmdar?
Eða ef fulltrú landsins gerir
milliríkjasamning undir sterkum
áhrifum „sjússa'-?
Með þessu er að engum einstök-
um mönnum sneitt. Það skal skýrt
ÍBÚÐIR
íFrambald al 9 síðu )
bílnúmerunum að dæma,
virðist annar hver maður eiga
bíl; þau eru yfir tvö hundr-
uð þúsund, en íbúar borgar-
innar ekki nema um fjögur
hundruð þúsund. Bílarnir á
götunum eru eins og mý á
mykjuskán.
— Ég sé, að þú ert lika bú-
inn að eignast bil þar.
— Það er nú kærastan
mín, sem á hann, og það
var forríkur frændi hennar,
sem gaf henni hann. En hún
er alls ekki rík, þó að hún sé
af aðalsættum.
— Ég heyri að þið talizt
við á ítölsku. Er hún þá ekki
ítölsk?
— Nei, hún er þýzk, fædd í
Svartaskógi. En við kynnt-
umst i Flórens, þar sem hún
stundar háskólanám í róm-
önskum málum og heim-
speki. rlún er mesti tungu-
malahestur, er talandi á
fimm tungumálum. Ekki hef-
ur hún lært að tala íslenzku
þennan stutta tíma, sem við
höfum verið hér, en hún skil-
ur þó nokkuð.
— Hvað ætlarðu að gera að
að loknu námi í listaháskól-
anum? Setjast að úti, halda
sýningu hér heima, eða hvað?
— Ég hef ekki ákveðið það
enn. Þó vona ég, að ég komi
heim að sumri og hafi þá
meðferðis nóg af myndum,
sem ég er ánægður með, og
setji þá saman sýningu.
1
«
KAUPFfiLAG EYFIRÐINGA
AKJIRKYRI

SMJORLIKI VORT
GULABANDIÐ og FLÖRA ásamt
KÓKOSSMJÚRI og KÖKUFEITI.
Heildsölubirgðir hjá SÍS, afurðasölunni
Reykjavik. — Simi 32678.
Smjörlíkisgerð KEA
Akureyri — Sími 1700
Ui
• ••
jíí
Ss:
««G
«00
• ••
«S0
«KO
iii
J*0
«0
Joo
«0
«««
i::
• 00
f ••
20«
• •
09
S«e
• •
:::
:::
sis
SUÐURNES —
ÞORLÁKSHÖFN
Húsnæði óskast fvrir veitingastofu á Suðurnesj-
um eða Þorlákshöfn.
Tilboð sendist í Box 921, Reykjavík.
FRAMTÍÐARSTARF
Viðskiptafræðángur —
Endurskoðun
Óskum eftir að ráða v’ðskiptafræðing eða
mann með reynslu í hókhalds- og endur-
skoðunarstörfum til stárfa á endurskoðun-
arskrifstofu vorri.
STARFSMAN NAH ALD
fram tekið. En hættusvæði eru
nefnd, og þó aðeins fá, því þau
eru í öllum áttum.
Aðflutningsbann og fram.
Ieiðslubann.
Ef skynsamlega er með vín far-
ið og af fullri gát, hefir það kosti.
Aftur á móti er það svo vandmeð-
fariff og reynist mörgum svo háska
legur ofjarl, að ef hægt væri að
útrýma því, væri sjálfsagt að
gera það. En vínandanum er ekki
hægt’ að útrýma úr ríki nátt-
úrunnar.
Aðflutningsbann áfengis væri
að sjálfsögðu hægt á pappírnum
að lögleiða á íslandi og fram-
leiðslubann um leið innan lands.
En þau bönn mundi ekki takast að
framkvæma, svo til heilla yrði.
Sú löggjöf myndi l'eiða af sér lög-
brotahringiðu.
Um slíka úrlausn er því að mínu
áliti tómt mál að tala.
Þaff er hart' að verða að slá því
föstu, að ekki sé vinnandi vegur
að gera þannig allt áfengi útlægt
og uppræta með þeim skjóta hætti
áfengisbölið. En sér nokkur ráð
til þess í alvöru að tala?
Verða menn ekki í þessu sem
mörgu öðru að glíma við van-
þroska sinn og reyna að sigra
, hann á þeim velli, sem lífið hasl-
I ar, og leitast félagslega við að
hljálpa hverir öðrum í þeirri
glímu með tiltækum ráðum, þó
ekki séu alvirk?
Verzlun ríkisins með áfengi.
Ýmsir hafa að því fundið, að
ríkið skuli flytja inn áfengi og
framleiða áfengi. Víst er það fljótt
á litið öfugsnúið, að þjóðfélagið
skuli hafa þennan tjónvald fyrir
tekjulind.
Á fjárlögum þessa árs er áætl-
affur rekstrarhagnaður fyrir ríkis-
sjóð af Áfengis- og tóbaksverzlun
ríkisins: kr. 324.500.000,00. Er það
nálega sjöunda hver króna af fjár-
lagatekjunum, sem þannig er feng-
in. Líklega eru um 3/5 fúlgunnar
tekjur af áfengissölunni. (Eg hefi
ekki við höndina sundurliðun á
því).
Tóbaksnautn er fánýt nautn og
skaðvaldur einnig, þó að ekki fylgi
henni jafn stórfelldur og bráð-
verkandi háski og vínnautninni.
En úr því að áfengi og tóbak er
til og verður ekki með allsherjar-
banni tekið af „óvitunum“, — er
þá annað réttara, en samfélagið
taki til sín hagnaðinn af sölu þess-
ara vara, eins og íslenzka ríkið
gerir? Það tekur allan hagnað
áfengisverzlunar og heildsöluhagn
að tóbaksverzlunar? Ættu aðrir
frekar að fá þann hagnað. Nei, —
auðvitað ekki. En miklar skyldur
fylgja þessari fjáröflun rikisins.
Skaði þjóðfélagsins og skyldur
þess
Að' sjálrsögðu er bölið og tjón-
ið, sem menn hljóta af ofnautn
áfengis og tóbaks, fyrst og fremst
persónulegt — og fjölskyldulegt.
En um le/ð bitnar það líka á þjóð
félaginu. Cidrykkja gerir þá, sem
henni lúta, bagaða þjóðfélags-
þegna, sóunarmenn, brigðula me.in
sem ekki standa undir sínu í sam
félagi-iu, hvað þá meiru, — og
suma hætiulega umhverfi sínu
vegna slysrn' og afbrota.
Það er óumdeilanleg skylda
pjóðfélagí’.ins, að gera allt, sem
i þess vald; stendur, til þess að
hjálpa í þfssum efnum eigi síður
en öðrum þeim, sem eru hjálpar
þurfar. Búa drykkjusjúkum skd-
yrði til .ækningar og verkefni
við hæfi. Styðja aðstandendur ef
þeir eiga vök að verjast. Og um
fram allt verður þjóðfélagið að
Vosta kapDS um að ala fólk sitt
frá blautu öarnsbeini þannig upp
aö það fái þroska til að geta lifað
sómasamlegn lífi í heimi þar sem
„sjóli hæða“ lætur angansterka
tobaksjurt og ..fögur vínber vaxa“.
,.Lengi er guð að skapa menn“
Þessi orð Arnar skálds éru því
miður sönn. Nú á síðari hluta 20.
aldar er ástand þjóðar okkar um
neyzlu og pieðferð áfengis ægilega
uggvæniegt Afturkippur hefur
orðið. Margar hefur af þeim sök
um sannariega um sárt að þinda.
Og útlit er helzt fyrir, að sárs-
aukinn muni enn eiga eftir að
vaxa áður en sá þroski næst, sem
að haldi kemur fyrir þjóðina í
þessum efnum. Hryggðarsagan úr
Þiórsárdal í snmar orkar ekki
íJraumhvörfum, þó að hún kæmi
vj'k hjartað í mörgum.
En sú ætti að geta komið tíð,
að maðurir.n komist á það þroska
stig sköpunar, að hann verði Bakk-
usi yfirsterkari.
Hver er sá, sem ekki vill að það
verði — og sem allra fyrst?
Hagnaður áfengissölunnar
Það ætti að nota hagnað'inn af
áfengissölu ríkisins. svo sem við
verður komið, til þess að efla bind
indisstarfsemi, kemur hófsemi í
neyzlu áfengis og til að gera að
sárum af ^völdum Bakkusar.
Aðalfrarr.lagið á fjárlögum
beint til þessara hluta af hagnað'i
áfengissölunnar er tillagið í Gæzlu
vistarsjóð 2,5 millj. kr. Þetta er
lítil fjárhæð, þegar litið er á hina
stóru gróðafúlgu og hin miklu við-
fangsefni. (iæzluvistarsjóður á að
standa straum af kostnaði við
framkvæmd laga um með'ferð öl-
vaðra manna og drykkjusjúkra
(Nr. 55. 25 maí 1949) og reisa
gæzluvista’-hæli.
Auðvitað hefur ríkissjóður önn
ur bein og óbein útgjöld í ýmsum
greinum vegna áfengismála, t. d. í
sambandi ”ið löggæzlu, dómstörf
og fræðslu í skólum. Allt er þetta
smávægilegur tilkostnaður, ef
hann er borinn saman við heúd-
artekjurnar
Ákvæði 31. greinar Áfenglslaga
(nr. 58., 1954)
Greinilega kemur fram í áfeng-
isiöggjöfinni að sú skylda er lögð
skólum landsins á herðar að fræða
reskuna um hættuna. er stafar af
ofnautn áfengis og hver sé örugg-
asta Ieiðin til að forðast hana.
Ákvæði 31. gr. löggjafarinnar
hl'jóða svo um þetta: „f öllum
skólum, er opinbers styrks njóta,
skal fara fram fræðsla um áhrif
áfengisnamnar. Sérstaka áherzlu
skal leggja á að upplýsa, hvaða
áhrif ofnautn áfengis hefur á lík-
ama mannsins, vinnuþreH, siðferð-
isþroska hans og sálarlíf, á heim-
iii manna, umgengnisvenjur og al
menna siðtágun. á fjárhag einstak
lmga og þjóðarinnar, á öryggi í
vandasömu starfi og atvinnu
manna almennt. Enn fremur skal
veita fræðslu um það, hver sé ör-
uggasta leiðin til að forðast of-
nautn áfengis.
Fræðslumálastjórninni skal
skylt að sjá svo um, að skólarnir
eigi þess jrfnan kost að fá hent-
ugar kennslubækur og kennslu-
kvikmyndir til fræðslu um áhrif
áfengisnautnar eftir því, sem við
á á hverju skólastigi.
Ráðherra setur með reglugerð
nánari fyrirmæli um fræðslu sam-
kvæmt þessari grein, þar á meðal
um fjölda kennslustunda í hverj-
um skóla.1'
Menntamálaráðuneytð gaf út
reglugerðina 21. júlí 1956. En
kvað svo? Hafa menn orðið varir
um sterk áhrif frá skólunum til
umbóta á þessu sviði? Skólarnir
Bru réttir r.ðilar að öllu leyti. Til
þeirra er fullkomlega réttmætt að
gpra miklar kröfur um viðleitni
ti! uppeldislegra áhrifa gegn á-
feugisbölinu. Þarna mun yfirleitt
exki vel að verið.
Kmdindlsdagurinn
Dagurinn í dag — sunnudagur-
inn 13. okt. — hefur verið valinn
af „Landssambandinu gegn áfengis
bo)inu“ til tess að vera sérstakur
umræðudagur þessara stórkost-
legu vandamála. Ætlazt er til, að
á þessum degi láti enginn undir
höfuð leggjast að skoða hug sinn
og afstöðu til þess háska, sem þjóð
ín er stödd t vegna ofneyzlu áfeng
is Hver gelur verið áhyggjulaus.
þegar dænusagan um drukknu
músina, sein ögraði kettinum, er
daglega að sannast á vitibornum
mónnum? Bindindisdagurinn kem
ur við þjóðlífskviku — og það
á hann að gera. Sá, sem ekki finn
ur til viff snertingu dagsins, er
varla manniegur.
Hitt er svo annað mál, að ráð til
úrbóta, svo dugi, eru vandfund-
in Sumir vona að vísindin finni
iyf til að gera menn „ónæma“ fyr-
ir áfengisástríðunni, er þjáir sumt
fólk eins og óviðráðanlegur sjúk-
dómur eða álög illra norna. Sú
von er engín fjarstæða en þess
konar bölvabót er enn ekki fyrir
hendi, því miður.
Almenningsálitið er mikill mátt-
ur. Hér skortir á að það vinni
gfgn ofdrykkjunni. Mundi ekki
liggja næst, að hver maður iegði
sitt lið, til þess að skapa í landinu
þa* almenningsálit, sem telur
merkjanlega ölvun til vansæmdar?
Það almennmgsálit mundi miklu
orka til lagfæringar.
Sjálfsagt er að gera strangar
kröfur tii skóianna um, að þeir
vanræki ekki uppeldislegar skyld
ur sína: á sviði þessara mála.
Hiklaust verður að beita lög-
regluvaldi og dómsvaldi til þess að
aga ölæðinga og firra aðra ágangi
þ’irra.
Ekki má spara gróðann af Áfeng
isverzluninni til skynsamlegra að-
gerða í þágu þess fólks, sem ekki
þolir sambúðina við vínandann.
Skylt er af ríkisins hálfu að búa
sem bezt í hendur fólki því, sem
vinnur samkvæmt embættisskyldu
eða sem sjálfboðaliðar að bind-
indissemi í landinu.
Karl Kristjánsson
NÍRÆÐ
Framhald af 7 síðu.
höllinni minjasaftn sitt um ís-
lenzkan heimilsðinað.
Starfsdagur Halldóru Bjarna-
dóttur er orðinn með fádæmum
langur. Segja má sem sanni, að
í milli 70 og 80 ár hefur hún
unnið að uppfræðslu- og menn-
ingarmálum, auk þess að hafa í
æsku aflað sér haldgóðrar og
fjölbreyttrar menntunar og
þroska. Og hún er ekki af baki
dottin enn, þótt hún eðlilega
hafi nú dregið saman seglin.
Nú situr hún við það norður á
Blönduósi „að berja saman bók
um vefnaðinn á öldinni, sem
leið“, eins og hún segir sjálf, 90
ára gömul. Hún á að skila hand-
ritinu núna um miðjan mánuð-
inn. Hún ber aldurinn frábær-
lega vel, er létt í spori og tein-
rétt og ber íslenzka þjóðbúning-
inn með tiginmannlegri reisn,
eins og hún hefur gert alla ævi.
Líf hennar og starf er á marg-
víslegan hátt sígild fyrirmynd,
sem þjóðin öll þakkar og dá-
ist að.
Páll H. Jónsson frá Laugum.
T í M I N N, sunnudaginn 13. október 1963. —
13