Tíminn - 01.05.1964, Blaðsíða 18

' Smjörvatnsheiffi hefur komiÖ á
dagskrá með þjóðinní í vetur.
Nokkrir framtakssamir menn á
Héraði, fengu/því til leiðar kom-
ið, að byrjað var að ryðja veg
yflr hana austan frá á siðasta
haosti, og kom reynsla á það, að
þetta gekk vel, og þótti sanna, að
hér væri í efni nauðsynleg og
heppileg framkvæmd. Þetta kom
eugum á óvart, sem þekkir Smjðr-
▼atnsheiðL
Hvað er Smjörvatnsheiði?
Flestra skilningur er það, að
Smjörvatnsheiði sé aðeins vegur-
jim, sem liggur yfir hana milli
Vopnafjarðar og Héraðs, og öðru
kyrmast fæstir, sem þó vitna tfl,
að þeir hafi kunnleika af Smjör-
vatnsheiðl. En Smjðrvatnsheiði er
nokkuð meíra en þessi vegur, og
þdr sem ekki kynnast henni að
ððru, en fara þennan veg, vita
lflið um heiðina. Þetta sést náttúr-
lega bezt á því, að víða heitir að
fara yfir SmjðrvatnsheiðL Þannig
heitir það að fara yfir Smjörvatns-
heiði frá bæjum 1 Sunnudal hln-
um forna í Vopnafirði og af yztu
bæjum á JökuldaL án þess að
koma nærri veginum. Smjörvatns-
heiði er nefnilega alls staðar veg-
ur. Hún er nálega vatnsfallalaus,
ekki mjög grýtt, nema í flákum,
hér og þar, víða hinn bezti skeið-
völlur, giljalaus og hættulitil, eink
um innarlega. Brekkurnar eru lág-
ar, og kemst þó vegurinn i afl-
mikla hæð um miðbik, „flóatetur
fífusund" koma þar lítt til greina.
í stuttu máli má segja að Smjör-
vatnsheiðl er allt annað en veg-
urinn og það var á veginum, sem
Árni frá Múla kvað vísuna. „En
sá heiðar andskoti.“ Annars stað-
ar hefði hún kannski ekki verið
kveðin.
Tfl þessa Uggja ástæður. Vegur-
Þetta kort er af Smj6rvatnshel5i. Punktalfnan sýnlr veglnn, elns og hann
llggur nú, en strlklS sýnlr veglnn elns og grelnarhöfundur leggur tll aS
hann verSL
Benedikt Gíslason frá Hofteigi:
inn Bggur í vinkil fyrir Smjðr-
fjallaenda og þangað vilja menn
komast sem fyrst og hefur vegur-
inn teygzt upp í undirhlíðar eða
undiröldur Smjörfjalla, og liggur
þar miklu hærra en flákarnir við
Sunnudalsbrúnir, en vegurinn
liggur að fjallaenda samsíða
Sunnudal og Smjörfjölliun. Þama
er eniklu snjósælla og illviðrasam-
ara, en nær brúnum í Sunnudal,
en þar virðist vegurinn alveg eins
geta legið, unz snúið er fyrir
fjallaenda, enda var þannig farið
áður, og lagt upp af bæjum í
SunnudaL Af þessari legu vegar-
ins þykjast allir geta talað illa
um Smjörvatnsheiði, enda hefur
margur fengið þar stríðsama leið
af veðrum og snjó og jafnan þarf
lengi að bíða þess, að vegurinn
verði fær á sumrum. H1 marks
um þetta er það, að vegurinn,
eem þama var lagður, stóð þar
ekki fyrir ísingu og byljum og
vissu það kunnugir menn, að hann
þurfti að standa 5-7 km innar á
heiðinni og mundi hann standa
þar enn í dag, ef hann hefði ver-
ið lagður þar. Þama era veðra-
skil, og hef ég oft reynt. Norðaust-
anáttin, sem stendur utan með
fjöllunum, með rökum snjó, sem
hleðst niður, gengur til norðan-
áttar þarna innar á heiðinni og
er snjórinn rakasamur, og rífur
betur burt. Þama verður snjólag-
ið miklu minna, en nær fjöllun-
um, en þó allmikið. Inn frá Smjör-
fjallaenda ganga lágar öldur og
liggur þar leiðin frá veginum á
miðri heiði ofan í Hófteig og
fleiri bæi á Jökuldal, því alls stað-
ar má fara.
Sunnudalurinn í Vopnafirði er
alllangur og era rætur hans við
Sandfell, sem er fjallbákn miklð
á heiðamótum Jökuldals og Vopna
fjarðar. Þaðan frá Sunnudalsá,
era röskir 20 km ofan í Hofteig
og til marks um snjóalög á þeirri
leið er það að þegar vel viðrar
á vetram, era hagar langt niður
í heiðina, 7-8 km, og þegar smal-
að er til sauðburðar, um 20. maí,
þarf að vitja fjár miklu norðar.
Þetta fer þó auðvitað eftír tíðar-
fari. Þetta sýnir það að vegurinn
á að liggja sem mest í undirlend-
inu við Sunnudalsbrúnir, unz
hann getur stefnt yfir heiðina,
þar sem stytzt er ofan í undirlendi
við Jökuldalsbrúnir, sem er breitt
svæði.
Frá Borgum í Sunnudal, en
þangað Bggur vegur, era nær 30
km í Hofteig, og þar á að leggja
veginn upp á heiðina. Þar renn-
ur Fossá á vegi, en sú á heitir
Steinká, á veginum og rennur 1
gildrag, taka þá við melöldur,
við svokallaða Kálfadali, og gefast
þær nær óslitnar, þar til stefna
þarf upp á marsléttar flatir vest-
an við Smjörvatn — vegurinn
Bggur fyrir austan það. — Er
þar sjálfgerður bílvegur.
Er Smjörvatni sleppir, er nær
hálfnuð leið í Hofteig, og liggur
nú leiðin vestan við Hofteigs-
öldur, þar sem leiðin liggur, sem
á var minnzt ofan á Dal. Hofteigs-
aldan er skorin sundur á tveim
stöðum og djúpar lægðir á milli
svo betra er að fara með veginn
vestan við þær, og að Áfanga-
brekku, fremst, en það er syðsta
Hofteigsaldan og er þá komið í
undirlendi heiðarinnar við Jökul-
dalsbrúnir. Er leiðin frá Smjör-
vatni að Áfangabrekku 7-8 km og
jafnlangt niður i Dalinn.
Þessa leið fór ég 3. júní 1928.
Var þá kalt vor og snjóa leysti
seint. En nú gengu hitar og voru
örar leysingar. Töldu allir heiðina
ófæra, en ég komst hrakfallalaust
með þrjá hesta. Var gaddur og
bládýpi, aðeins frá Áfangabrekku
að Smjörvatni, og eiginlega bíl-
fært eftir það. Hvergi var annars
staðar fært nema við Sandfell,
þar virtist orðið snjólaust. Á veg-
inum við Vaðla og út frá þeim,
iangt, var jökulbládýpisefja, og
engum fært.
Ég læt hér fylgja kort af Smjðr-
vatnsheiði, gert eftir herforingja-
ráðskortinu en eigi er það ná-
kvæmt. Smjörvatn er aðeins eitt,
sem nafnið á heiðinni vottar, en
tangar liggja út í það frá austri
og vestri, hér og þar, sem sýnast
deila því í sundur og flæmist það
yfir stórt stykld. Suðurendi þess
er innar en vegurinn, enda renna
Vaðlarnir úr því, á Jökuldalsvegi,
stutt frá vegamótunum.
Ég merki inn á þetta kort þar
sem vegurinn á að liggja
Vegurinn á Smjörvatnsheiði hef-
ur jafnan ekki reynzt vera fær
á hestum, fyrr en um mánaða-
mót júní — júlí, og oft seinna,
en þá höfðu Jökuldælingjar, hér
fyrr, ' komið með ullarlestir í
Vopnafjarðarkaupstað, alllöngu áð
ur, og þurfti ekki að spyrja um
veginn, frekar en verkast vildi.
Hvergi rennur vatn á þetta veg-
arstæði og vatnsföllin era smá-
lænur, sem þó væri betra að brúa,
einkum Fossá.
Ég hef farið oftar yfir Smjör-
vatnsheiði, en nokkur annar nú
lifandi maður og á öllum árstím-
un og ákaflega oft og hvar sem
verkast vildi. Ég þekki hana alla,
og það er mikil þekking. Það er
töfnandi fagurt að fara yfir Smjör-
vatnsheiði í góðu veðri, og er það
ekki frekar bundið við veginn,
t.d, á Hofteigsöldu, sem er veg-
Framhald á bls. 23.
Sigurður Jónsson frá Brun:
Birt var það 1.4. ’64
Helgi Sæmundsson ritaði í
Alþýðublaðið fyrsta apríl síðast-
Bðinn og sagði þar á meðal ann-
ars: „Hundrað meðalmenn orka
litlu um íslenzka listþróun. Tíu
snillingar geta hins vegar látið
hana sæta tíðindum í mannkyns-
sögunni."
Þetta væri frjósamleg athugun,
ef fyrir lægi öraggt ráð til þess
að framleiða heilan tug snillinga
eða þótt aðeins hálfur væri og
þetta úr ótíndum meðalmönnum
og þó það væri úr heilu hundraði
af þeim.
En þótt þjóðin væri skoðuð
sem eitt allsherjar býflugnabú, þá
er ekki kunnug sú líking hieð
mönnunum og skordýrstegund-
inni, að smíða megi drottningu í
ríki lista og auðríkis úr sérhverri
vinnuflugu Bstfikts og mannaláta
með því einu að bæta kjör henn-
ar, óvíst jafnvel að dygði þótt í
kjarabótunum væri tilskilin utan-
ferð og uppihald erlendis ásamt
þeim virðingarauka að háskóla-
borgarar virtu skepnuna síðan
viðhts og umtals.
Ytri skilyrði era ekki ætíð til
mikils.
Hvar er nú auður og völd Langs
ættarinnar?
Hversu ríkir og voldugir eða
bara þekktir era nú Erlendungar?
Hvað er orðið um auð, völd og
lærdóm Stephensena?
Allar höfðú þessar ættir upp-
runalega hæfni til metorðaöflun-
ar og auðsönunar, og komust
yfir mikið af hvora tveggja, ekki
skorti heldur að reynt væri að
blanda ættirnar búfræðingslega
og hlaða svo undir ungviðið, dóm-
stjóraböm og amtmanna- t.d. að
það væri betur en almennt gerð-
ist. Samt misstu áður nefndar
ættir forystuna. Finsenamir, sem
auk þess fluttu úr landi frá æðstu
fáanlegum embættum hér og í
önnur frægari eða févænlegri er-
lendis, fengu ekki haldið þar stétt
sinni svo ættliðum skipti, þótt í
fjölbreyttara umhverfi lentu og
úrkostafleira. Þeim skyldi þó
aldrei hafa farið að vaxa smér-
tennur einar i munni sökum
áreynsluleysis og óttaleysis um af-
komu sína og virðingu?
Ýmsum virðist vera trúaratr-
iði, að allt megi vinna með styrkj-
um. Skáldskapur og Bstfengi á
þannig að vera virkjanlegt eins
og fossbuna og kynni að láta
nærri með þá samlíkingu, ef foss-
inn væri einhver ófundinn Gljúfra
búi, sem orkaði tvímæBs hvort
ekki væri ímyndun ein, því víst
má auka afköst hugfrjórra manna
en fátækra með fjárframlögum,
svo að þeir gætu hungurs vegna
setið við skrifborð eða hljóðfæri
heldur en stritað við að fóðra
svín eins og St. G. St. varð að
gera. Vafaefnið er hversu hug-
frjór viðtakandinn kann að reyn-
ast
En hver verða notin að styrk-
veitingunni til afreksauka, ef
henni er bætt við aðstreymi fjár
úr öðram áttum og hlaðið ofan
á margar og miklar fjáramsýslur
svo sem málaferU út af ritlauna-
rétti eða ritlaunaþjófnaði innan-
lands eða utan? Hún skyldi þó
aldrei verka elns og hænsnabús
úmsvif til viðbótar við svínahirð-
ingu og hafa þau áhrifin mest að
fækka listaverkum styrkþega en
fjölga Mammons messum hans?
Tilraunir og mælingar hafa farið
fram til þess að leiða í ljós líkam-
legt þol íslenzkra manna. Þá kom
upp, að þeir árgangar, sem hér
voru mældir stóðust ekki raun
skyldra þjóða, þótt engu væru
íslenzku kropparnir korkulegri
eða minni að vallarsýn og næstu
ættUðir á undan hefðu hér á landi
sannarlega haft þrek og seiglu í
rífara mæB en flestir. Má þar
benda á Sprengisandsgðngur
Fjalla-Kristins og Sturlu í Fljóts
hólum auk mikils fjölda annarra
afreka margra manna.
Áðumefnd þrekrannsókn tók
að vísu ekki nema til líkamlegra
burða og heilar stéttir mun þar
vanta t.d. flest alla erfiðismenn.
Hún mætti því teljast ófullnægj-
andi og einkum óviðkomandi Bst-
þróun eða listhrömun. En slæm-
an grun gefur hún, og um svipað
leyti og sárasta erfiðinu létti af
stritandi stéttum þjóðfélagsins og
fluttist yfir á olíur og málma, þá
léttu „listamenn" sumir hverjir af
sér þrældómi bragliða, ríms og
stuðla.
Ekki skyldi þó hafa farið svip-
að á báðum stöðum, þolið og kraft
amir, þollyndið til elju, kappsemin
við að skila mannbætandi verkum
visnað upp með minnkandi æf-
ingu við áreynslustörf hugar og
handa?
Illt er það að vangjalda og van-
þakka vel unnin verk 02 verðmæt.
Kaupendur Bstaverka ættu helzt
að bera heiðurinn eða smánina af
því, en síður er von að bUndir
menn og daufir verðlauni myndir
Framhald á bls. 23.
Stráka-
vegur
í FYRRA gaf ríkisstjómin út
bók, setn ber heitið „Þjóðhags- cg
framkvæmdaáætlun fyrir árin
1963—1966“. Á bls. 55 < þeirri bók
er málsgrein um Strákaveginn, og
segir þar m.a.:
„Lagning vegar úr Fljótum að
göngunum mun halda áfram á
þessu sumri og er áætlað að verja
til þess 3 millj. kr. Sá vegur mun
síðan fullbyggður sumarið 1964 og
göngunum lokið í ágústmánuði
1965“.
Þannig vora loforð stjómarinnar
vorið 1963. Nú er hins vegar gefið
i skyn, að frekari dráttur geti orð-
ið á því að grafa göngin gegnum
Strákafjall, og er þvi utn kennt,
að ekki sé enn lokið nauðsynleg-
um rannsóknum á berglögum f
fjallinu. Hefði þó átt að vera mögu
legt að framkvæma þær rannsókn-
ir á imdanfömum áram, en á þessu
sumri era liðin 5 ár síðan grafn-
ir vora um 30 metrar af göngunum
til reynsln.
Auk þess sem horfur era á að
ekki verði staðið við fyrirheitið
um að ljúka göngunum í ágúst-
mánuði 1965, er nú kotnið á dag-
inn að ríkisstjómin er að hugsa
um að standa ekki heldur við hitt
loforðið, að ljúka vegagerðinni að
fyrirhuguðum göngum sumarið
1964. f ritstjórnargrein í Morgun-
blaðinu síðastliðinn sunnudag seg-
ir, að, áformað sé „að ljúka und-
irbyggingu vegarins að Strákum á
þessu ári“. f fjárlögum fyrir 1964
er þó heimild til lántöku vegna
Strákavegar, sem nægir til að
ljúka að fullu vegagerðinni að
göngunum.
Það hlýtur að vera krafa allra
Siglfirðinga og annarra, sem hér
eiga hagsmuna að gæta, að staðið
verði við loforðið frá f fyrra, að
„fullbyggja" veginn að göngunum
1964. Ennfremur að lokið verði að
grafa jarðgöngin gegnutn Stráka
svo fljótt sem mögulegt ér.
SkúU Guðmundsson.
18
T ( M I N N. föstudaaur l mai 1964.