Tíminn - 05.02.1965, Blaðsíða 10

10
TSMINN
FOSTUDAGUR 5. febrúar 19G5
Hann lézt á sjúkrahúsi í Húsa-
-2<v &. júni síðastl., tæpra S3 ára
að aldri, fæddur 29. ág. 1876.
Með Johannesi er í val fallinn
sérstakur persónuleiki og fyrir
margra hluta sakir eftirminnilegur
maður, slík var skapgerð hans ö)l
og ævisaga.
Foreldrar Jóhannesar Þórarins
sonar voru Þórarinn Jóhannesson
Jónssonar frá Lóni í Kelduhverfi
og kona hans Anna RÖPnvaldsdótt |
ir frá Helgastöðum í Reykjadal,
vinnuhjú að. Skógum í Axarfirði,
er Jóhannes fæddist eiztur sjö
systkina. Þórarinn og Anna hófu
búskap að Vestara-Landi í
' Axarfirði skömmu eftir fæð-
ingu Jóhannesar. Eftir skamma
dvöl á Vestara-Landi fluttu
þau austur í Vopnafjörð,
þaðan að Saurbæ á Langa-
nesströnd. Á þessum stöðum báð
um varð einnig stutt í búskap
þeirra. Lá nú leiðin aftur til
heimabyggðar. Nú fengu þau góða
jörð til ábúðar, Ás í Kelduhverfi.
Enn varð skammt til breytinga,
því snemma' árs 1890 lézt Þórar
inn- Var Jóhannes þá 13 ára.
Fimm systkini voru yngri, en eina
stúlku höfðu þau áður misst, Anna
og Þórarinn. Ekki var unnt fyrir
fátæka ekkju með sex ung börn
að halda áfram búskap fyrirvinnu
laus. Varð Anna Rögnvaldsdóttir
nú að sæta því venjulega úrræði
þeirra tíma að tvístra börnunum
og fara sjálf í vinnumennsku. Með
hjálp vinveittra komst hún þó
hjá þvií að þigigja sveitarstyrk. Tvo
drengi átti hún yngsta barna. Með
þá fór hún í Ærlækjarsel. Þangað
réðist Jóhannes einnig. Elzta syst
irin, Sigurveig, var tekin í fóstur
í Skógum, næsta bæ við Ærlækj
arsel. Gunnþóra var fóstruð
upp á Víkingavatni, en Kristrún,
er síðar varð húsfreyja í Skógum
fór austur í Saurbæ á Langanes-
strönd, þangað sem fjölskyldan
hafði áður verið. En stutt varð
leið til enn þyngri áfalla fyrir
fjölskyldu þessa. Ári síðar eða
tveim, en faðirinn lézt, geisaði
mannskæð taugaveiki í Axarfirði.
Meðal þeirra, er þá féllu í valinn,
voru þrjú börn Önnu Rögnvalds
dóttur, Sigurveig og yngstu dreng
irnir báðir. Þrjú börn, sem eftir
lifðu náðu fullorðinsaldri. Gunn-
þóra giftist Óla G. Árnasyni á
Bakka í Kelduhverfi, en Kristrún
Jóni Björnssyni í Skógum, en þau
hjón dóu með fárra dægra milli-
bili í blóma lífsins.
Miæðginin Anna og Jóhannes
áttu svo heimili í Ærlækjarseli
eða Skógum næstu áratugi. Þar
voru þau með góðu fólki, þar á
meðal ættingjum Þórarins heitins.
Má hiklaust fullyrða að um'hverfið
hafi borið nokkur smyrsl í hin
blæðandi sár. Ebki er að efa að
þungbær lífsreynsla þessara æsku
ára hefur haft djúpstæð áhrif á
hinn greinda en tilfinningaríka
ungling. Og vera má að hann
hafi verið nærri því að bugast.
Hitt er þó hverjum ljóst, er hon
um kynntist, að þá eins og jafnan
síðar hefur hetjulundin borið sig-
ur af hólmi.
Snemma bar á áhuga hjá Jó-
hannesi í félags- og framfaramál
um. f þeim efnum stóð hann ætíð
framarlega í hópi samtíðarmanna.
Á mótunarskeiði hans fæddist
Kaupfélag Norður-Þingeyinga og
reis á legg. Síðar kom svo vakn
ing uhgmennafélagsskaparins.
Hvort tveggja varð þetta honum
til varanlegra áhrifa. Jóhannes var
söngmaður góður. Lagði hann
stund á orgelleik og dvaldi í
ssaxa vetrarpart að^ Sauðanesi 1
tíð séra Amljóts Ólafssonar við
nám í orgelleik. Gerðist hann þar
á eftir organisti í Skinnastaða-
kirkju.
Haust eitt um aldamótin lögðu
tveir ungir menn, Jóhannes Þór
arinsson úr Axarfirði og Tryggvi
Níelsson úr Kelduhverfi í nýstár
legt ferðalag, fótgangandi vestur
MINNING
Jónannes Þórarínsson
frá Oaröi
í Barðastrandasýslu. Þriðji ungi
maðurinn austan af Langanesi
slóst í för þeirra, var það Guð-
mundur Vil'hjálmsson frá Ytri-
Brekkum, síðar kaupfélagsstjóri á
Þórshöfn og stórbóndi á Syðra-
Lóni. Ólafsdalsskóli var um þess
ar mundir nýlega tekinn til starfa,
þangað var förinni heitið. í Ólafs
dal dvöldu þessir ungu menn tvo
vetur og eilt sumar. Án efa hafa
þeir stundað vel sitt nám, enda
vel fyrir kallaðir hvað þroska
snerti og uppeldi. Þessi dvöl
þeirra félaganna á búnaðarskólan
um hafði mikla þýðingu fyrir þá
en þó ekki síður fyrir heima-
byggð þeirra. Heimkomnir gerð-
ust þeir hver í sinni sveit boð-
berar þeirrar va'kningar sem Torfi
Bjarnason stofnaði til á íslandi
á sínum tíma. Þeir létu ekki sitja
við orðin tóm heldur lögðu sjálf
ir hönd á plóginn og gerðust jarða
bótamenn hjá bændum. Jóhannes
vann að þeim störfum af miklum
dugnaði og áhuga um árabil.
Snemma gætti ráðdeildar í fari
Jóhannesar. Hann fór fljótt að
eiga kindur, fjölgaði þeim jafnt
og þétt og eignaðist fallegt bú
og_ arðsamt.
Árið 1911 kvæntist Jóhannes eft
irlifandi konu sinni, Sigríði Stef
ánsdóttur Erlendssonar frá Grá
síðu í Kelduhverfi hinni glæsileg
ustu konu. Bjuggu þau að Ærlækj
arseli til vors 1918, en fluttu þá
að Bakka í Kelduhverfi og bjuggu
þar í sex ár. í mótbýli á Bakka
voru eigendur jarðarinnar Gunn
þóra systir Jóhannesar og Óli
maður hennar. Vorið 1924 var
Garður I í Kelduhverfi falur til
kaups og ábúðar. Jóhannes mun
lengi hafa haft hug á því að eign-
ast jörð til ábúðar, en jarðir lágu j
ekki á lausu á þeim árum. Nú
greip hann tækifærið, keypti
(þessa jörð og bjó þar í rúman ald-
arfjórðung.
Þegar þau Sigríður og Jóhann
es komu að Garði töldust þau all-
vel efnum búin á mælikvarða 1
þeirra tíma, enda var brátt i
gengið til athafna. í Garði I
var allstórt tún og miklar engjar,
sem Jóhannes nýtti til fullnustu,
en honum nægði það ekki. Brátt
hóf hann túnrækt í úthaga. Hélt
hann uppi ræktunarframkvæmd-
um alla sína búskapartíð. Öll
hús á jörðinni endurbyggði hann
á skömmum tíma og lagði girð-
ingar um tún og haga. A rúim-
um tug ára eftir 1926 voru
byggð vönduð, steinsteypt íbúð-
arhús á flestum jörðum í Keldu-
hverfi. Jóhannes í Garði og ann-
ar bóndi til, riðu þar á vaðið.
Jóhannes var maður félagsskapar
og framfara. Hann var áræðinn
en þó hygginn vel. Um alllangt
skeið var hann formaður Búnað-
arfélags Kelduhverfinga, einnig í
sveitarstjórn og oddviti um ára-
bil- Kalla má að heimili þeirra
Sigríðar og Jóhannesar í Garði
væri einskonar „opið hús“. Þar
var öllum veitt er að garði bar
og greitt fyrir hverjum, sem þess
þurfti með. Heilshugar voru þau
Ihjón hlynnt hverskonar félags-
starfsemi er til menningar horfði
í sveitinni og einnig góðir þátttak
endur. Garður er kirkjustaður. Á
heimili þeirra var ætíð samsæti
fyrir kirkjugesti að hverri kirkju
athöfn lokinni.
Á síðustu búskaparárum Jó-
hannesar í Garði sótti á hann
sjóndepra, sem ekki tókst að fá
bætta, heldur ágerðist bún með
ári hverju. Dró þessi fötlun til
þess að hann varð að hætta bú-
skap, en setið var með^n sætt
var. Vorið 1950 seldu þau Garðs
hjón jörð og bú og fluttu til
Húsavíkur, hvar þau áttu heimili
síðan.
Hér hafa nú í suttu máli verið
rakin helztu æviatriði Jóhannes-
ar frá Garði og lauslega drepið
á skapgerð hans og viðhorf. Skal
nú leitazt við að glöggva nánar
þá mynd með því að drepa á sér
stæða þætti í fari hans. Er
þá fyrst að geta baráttugleði hans
og óvílsemi. Ég minntist þess ekki
að heyra hann nokkru sinni
kvarta á hverju sem gekk. Hon
um var tamast að ræða jákvæðar
hliðar hvers máls, og viðurkenndi
með tregðu mótlæti. Öllu slíku
mætti hann í orði og verki með
því að herða sókn og leita nýrra
úrræða. Jóhannes var næmur á
það sem broslegt var og brá
fyrir sig smákímni, ef honum
þótti við eiga. Hann spáði í
lengstu lög góðu, hvernig sem
útlit var, en var þó manna bezt
á verði ef spáin ekki rættist. Örð
ugleika viðurkenndi hann aldrei
ótilneyddur. Úr fötlun sinni gerði
hann lítið og miklu minna en
efni stóðu til.
En fleira, en það sem hér er
talið, sýndi ótvíræðan hetjuhug
þessa manns. Óhikað get ég
fullyrt það, að ég hef engan mann
þekkt sjálfstæðari í skoðunum en
Jóhannes Þórarinsson, né hik
lausari að bera þær fram. Hann
var vel máli farinn, hreinn og
beinn, hver sem í hlut átti, og
þoldi ekki hálfvelgju. Á hvers
konar þjóðmálum hafði hann
mikinn áhuga. Hann var ein-
dreginn Framsóknarmaður allt
frá stofnun þess flokks og djarf
ur merkisberi. Hins vegar lét
hann ekki kyrrt liggja, ef hon-
um sýndist eitthvað mætti bet-
ur fara í stefnu og starfi flokks-
ins.
Jóhannes Þórarinsson hafði
litla kunnáttu í því sem kallað er
að aka seglum eftir vindi. Hann
kaus heldur að lenda í minni-
hluta en að slá af því, sem hann
taldi rétt vera. Hann var hrein-
skiptinn og réttsýnn í viðskiptum
og ekki sýtingssamur, enda hjúa
sæll meðan hann bjó og vinsæll
í héraði. Hann átti löngum skoð
anaandstæðinga en aldrei óvini,
því hann var enginn undirmála-
maður. Jóhannes var gleðimaður
og átti auðvelt með að blanda geði
við hvern sem var. Viðræður og
kappræður voru honum bæði
nautn og iþrótt, og ekki skorti
hann viðmælendur. Og þó hann
væri stundum á öndverðum meiði
við skoðanir fjöldans, má hik-
laust fullyrða að hreinskilni hans
bjartsýni og kjarkur höfðu já-
kvæð áhrif á umhverfið.
Þeim Sigríði og Jóhannesi varð
ekki barna auðið en þau tó'ku
þrjú fósturbörn. Þegar Skóga-
lijón, Kristrún systir Jóhannesar
og Jón maður hennar, létust
snemma árs 1917 frá þrem ung-
um börnum fengu þau Sigríður og
Jóhannes kornunga stúlku til fóst
urs, Gunnþórunni Jónsdóttur. Sú
hamingja varð þó skammvinn.
Þessi gullfallega litla stúlka lifði
aðeins nokkur ár. Eftir að þau
komu í Garð eignuðust þau tvö
fósturbörn. Hið fyrra Stefán Garð
ar mikið efnisbarn, varð einnig
skammlífur. Foreldrar hans voru
Helga Karlsdóttir frændkona Sig
ríðar og mótbýliskona í Garði
og maður hennar Parmes Sigur-
jónsson,
Síðasta barnið gafst þeim 1930
nýfædd stúlka Þórhildur Björg
að nafni dóttir Kristjáns Eggerts
sonar frá Grímsey og konu hans
Guðrúnar Jóihannesdóttur frá
Krossdal. Þessarar dóttur fengu
þau að njóta. Hún flutti
mikla hamingju í heimili þeirra.
Hafa Þórhildur og maður henn-
ar Jóhann Jónsson kaupfélags-
stjóri og dóttirin Margrét lengst
af haft sameiginlegt heimili með
eldri hjónunum, sannkallað sól-
skinsheimili. Að vera vel giftur
var þó kórónan á hamingju Jó-
hannesar. Hlutverk eiginkon-
unnar var á stundum ekki vanda
laust en ætíð af hendi leyst svo
sem bezt mátti.
Við fráfall Jóhannesar er
margs að minnast öllum þeim, er
kynntust honum. Sá, sem þetta
ritar bjó í nágrenni við þau
hjón í Garði alla þeirra tíð þar.
Þau kynni, sem þá tókust héld-
ust jafnfersk til loka og munu
ekki gleymast mér eða mínum.
Hann var þeirrar gerðar, að
ekki er auðvelt að gleyma.
Björn Haraldsson.
Jöhannes Þórarinsson var orð-
inn 74 ára, þegar hann fluttist
til Húsavíkur og settist þar að
1950, og hafði þá að mjög miklu
leyti tapað sjóninni. Hins vegar
var hann svo mikil hetja að skap-
gerð, að hann fór allra ferða
sinna lengi þar á eftir,
þrátt fyrir sjóndepruna, og
gekk að ýmsum verkum,
einkum þó heyskap og skepnuhirð
ingu. Áhuginn og áræðið virtist
nærri því takmarkalaust. Að
horfa á hann á ferð og við verik
— hinn nálega blinda og líkam
lega lasburða mann — var fyrir
alla, sem til þekktu, eins og orð
laus en skörp áminning um að
duga líka á sínu sviði.
Jóhannes var hagsýnn maður,
sem kunni vel að komast af efna
lega. Eigi að síður var hann
maður veitull, og hélt hann og
hin ágæta kona hans, Sigríður
Stefánsdóttir, sama hætti eftir að
til Húsavíkur kom og þau höfðu
haft í sveitinni að fagna vel gest
um. Var tíðum gestkvæmt hjá
þeim, veitingar ríkulegar og gnótt
umræðuefna, því þar var vel
fýlgzt með dagskrármálum.
Jóhannes var hugsjónamaður,
sem bar lands- og þjóðarhag fyr-
ir brjósti af fölskvalausum
áhuga til hinztu stundar. Eldar
áhuga hans loguðu meðan hjart
að sló. Þar var ekki hálfvelgju-
maður á ferð. —
Útvarpið gerði Jóhannesi kleift
að vera með á nótum líðandi
stundar. Það notaði hann sér
vel. Auk þess las hinn nærgætni
og skilningsríki förunautur, kon
an hans, mikið fyrir hann. Þeirra
sambúð var fögur og til fyrirmynd
ar. Slík sambúð bregður Ijóma á
ellidaga Pósturdóttir hans, Þórhild
ur og Margrét dóttir hennar, lásu
einnig fyrir hann og báru til hans
birtu með ýmsu móti.
Jóhannes mætti jafnan á al-
mennum mannfundum í Húsavík,
þar sem rœdd voru bæjar- eða
þjóðfélagsmál og hikaði ekki við,
þó að líkamlega veikburða væri
Framhald á 11. síðu.
Stálskólahúsgögn
BÆNASKRA til „Konungsverzl-
unarinnar" Innkaupastofnunar
Reykjavíkur, trá Stálhúsgagna-
framleiðendum.
Reykjavík 18. janúar 1965.
Innkaupastofnun Reykjavíkur-
borgar.
Vegna útboðslýsingar um Stál-
Skólahúsgögn, teljum við undir-
ritaðir Stálhúsgagnaframleiðend-
ur nauðsynlegt að taka fram eftir-
farandi atriði:
Það eru eindregin tilmæli okk
ar, að þér látið gjöra uppdratt
— teikningar af húsgögnunum
þannig, að tilboð séu gjörð sam-
kv. uppdrætti Þetta mun vera
orðin svo föst venja um öll útboð
i verk, að annað heyrir til undan-
tekninga, og sjáum við ekki á-
stæðu til þess í þessu tilfelli,
nema þá hið gagnstæða,
í öðru lagi eru það eindregin
tilmæli okkar, að þeir, sem gefinn
er kostur á að bjóða í smíði
þessara stálhúsgagna, séu ein-
ungis þau fyrirtæki, sem hafa
gjört þessa iðn að sérgrein sinni
og eru starfandi í Reykjavík og
nágrenni.
Þessi eindregnu tilmæli okkar
teljum við að þurfi ekki á þessu
stigi málsins frekari rökstuðning,
þar sem í báðum tilfellum er ósk-
að eftir, að venjum sé fylgt um
j útboð á iðnaðarvinnu.
Væntum að þér framlengið
þann frest, sem settur er í út-
j boðinu, þar til teikningar liggja
fyrir hendi og hafa borizt okkur
í hendur, og þá verði áætlaður
hæfilegur tími til boðsgjörðar.
Væntum Svars yðar við allra
fyrsta tækifæri.
Virðingarfyllst,
SINDRASMIÐJAN H.F.
Ásg. Einarsson,
sign.
STÁLIÐJAN
Helgi Halldórsson,
Agn.
SÓLÓ-HÚSGÖGN H.F.
Attli Ö. Jensen,
dgn.
STÁL-HÚSGÖGN
G. Jónsson,
sign.
STÁLHÚSGAGNAGERÐ
Steinars lóhannssonar.
Stcinar Jóhannsson.
ugn.