Vísir - 31.03.1919, Blaðsíða 2

VÍSIR
Á lager:
ekki aí5 spurð. Og það er enginn
vafi á því, að réttarmeðvitund
norsku þjóðarinnar er nú andvíg
kenningum ,,Tímans“. t'ess vegna
hefir verið reynt að ná vatnsrétt-
indunum aftur úr höndum einstak-
linnanna. En bað er ekki af því, að
Simskeyti
frá fréttarltara Visif.
Khöfn 29. mars.
Flugsamgöngur í pýskalandi.
Milli Warnemiinde og Berlin
er nú haldið uppi daglegum far-
þegaflutningum í lofti.
PeningantarkaÖurinn.
100 kr. sænskar . . kr. 107,10
100 kr. norskar . . — 102,80
Sterlingspund...... — 18,30
100 dollarar ........ — 399,50
+
*
FrðSigr.Tordarsen
(f. Steptaensen)
tengdamóðir H. Hafsteins banka-
stjóra andnðist hér í bænum i
gær,
Réttarmeðvitundin og
vatnsráDið.
„Tíminn" hefir gefist- alveg upp
við það, að finna vatnsránskenn-
ingum sínum stað, með tilvitnun-
urn í ,,lög landsins“. Hann hefir
vitnað í „fossalögin" frá T907, en
Vísir hefir sýnt, að þó að þau lög
geri ráð fyrir því, að einstakir
menn kunni að eiga eða geta eign-
ast fossa, þá er ekki í þeim lög-
um skorið úr því fyrir fult og alt,
hver eigi vatnið eða vatnsaflið i
Jandinu. En uú er „Tíminn“ tek-
margar teg
inn að bera fyrir sig „gennönsk
lönd“ og „réttarmeðvitund þjóð-
arinnar“.
Það er nú fyrst og fremst rangi,
að það sé alment viðurkent í ger
mönskum löndum, að einstakling-
arnir eigi vatnið og vatnsaflið f
Þýskalandi hefir ríkið t. d. öll um-
ráð yfir skipgengum vötnum' og
getur gert óskipgeng vötn skip-
geng og náð þeim þannig undan 1
umráðum einstaldinganna, án alls
endurgjalds. í Sviþjóð hefir ríkið
timráð yfir miðbiki vatnsfallanna
o. s. frv. Eri þó að eignárréttur
einstaklinganna á vatnsáflinu væri
alment viðurkendur i „gerrriönsk-
unt löndum,“ þá væri það engin
ástæða, fyrir oss íslenginga, til 1
að viðurkenna hann. Vér getum al-
veg eins sniðið löggjöf vora eftir
lögutn rómanskra þjóða, ef oss
lýst það hagfeldara.
Og þá er nú réttarmeðvitund
þjáðarinnar! Áhverjubyggir „Tínt-
inn“ það, að hún sé hans ntegin
í þesstt máli? Vísir þorir að full-
vrða, að réttarmeðvitund þjóðar-
innar sé alveg gagnstæð því. sem
„Tíminn“ heldur fram.
Það er í raun og veru fjarstæða,
og ósamrýmanlegt eignarréttar-
hugmynd mannd* að eignarréttur
landeiganda nái til vatns, sem ao
eins rennur um land hans. líf hann
ætti vatnið, þá hlvti hann Hka
að eiga það hvert sem það færi.
Eignir tnanna geta ekki skift uni
eigcndttr sjálfkrafa. Rennandi vatn
; ætti þvi altaf að vera eign þess
manns. sent á jörðina, sem það
kemtir ttjtp i, eða þá alls ekki. En
þvi er nú einmitt haldið frarn, að
hver maður eigi vatnið i sínu
landi, rétt eins og það væri „jarð-
fast“. hvaðan sem það kemtir og
hvert sem það fer!
Þessi „réttarmeðvitund“, setn
,,Tíminn“ talar um,mun vera rnjög
fágæt hér á landi.. Og ]tað er áreið-
anlega víst, að ekki hefir á henni
bólað fyr en fossabfaskið hófst.
Hún er sprottin af gróðafikn ein-
stakra mann og hún fellur auð-
vitað i góðan jarðveg hjá öllum
þeim, sem yfirleitt meta meira
hagsnmni einstaklingannaen heild-
arinnar.
Norðmenn séu ekki entt eins „ger-
manskir“ og þeir voru áðrir!
Réttarmeðvitund íslendinga hef-
ir ekki verið spurð. En hún verður
sþurð, og svarið verður ekki að
neinu leyti háð uppruna þjóðarinn-
ar, heldut' eingöngu stjórnmála-
þroska hennar. Framþróunin stefn-
ir að þvi, að hagsmttnir einstak-
linganna verði látnir lúta fyrir
hagsmununi heildarinnar. Ef hags-
munir heildarinnar verða nú fyrir
borð bornir, þá rekur að því siðar,
afi menn sjái eftir því. Eins og í
Noregi. — Því að réttarmeðvitund
þjóðarinnar er ekki óumbreytari-
leg. Hún er báð framþróuninni. En
á bverjum tíma má bafa áhrif á
hana; afvegaleiða hana í svip. og
eins að beina henni á rétta braut.
„Tíminn'* er að revna að afvega-
leiða réttarmeðvitund þjóðarinnar.
Kenningar hans bafa við ekkert að
styðjast, hvorki í 'landslögtim né
í réttarméðvitund þjóðarinnar.
Yfirlýsing.
Herra ritsljóri.
1 grein, sem birtist i blaði vð-
ar Vísi i gser með vt'irskriflinni
„Vér shma rk úg u n “, er komist
svo að orði:
„Nú er verið að koma því á-
kvæði i lög allra kaupfélaga i
landinu, að félagsmenn megi
engin, eða þá örlitil, viðskifti
hafa við aðrar verslanir og stór
sektir lagðar við, ef út af verði
brotið.“
tft af þessum ummælum leyfi
eg mér að lýsa yfir fyrir hönd
stjórnar Sambands ísl. sam-
| vinnufélaga, -en í Sambandinu
er meiri hlutinn af kaupfélög-
um landsins:
1. að hvorki á aðalfundum
Sambandsins, njé stjórnarfund-
um, hefir þvi verið hreift, eða
nokkuð gert í þá átt, að koma á-
kvæðum i lög þess, eða binna
einstöku félagsdeilda, er banni
að félagsmenn versli við aðrar
verslanir.
2. að stjörn Sambandsins er
I ekki kunnugt um. að nokkurn-
| tímn hafi kotnið til orða, að
koma bæri umræddu ákvæði í
lög nokkurs kaupfélags, hvað þá
, allra kaupfélaga i landiriu.
J 3. að í Timariti kaupfélag-
ann», sem ritað er af helstu leið-
Þaö. aö hagsmunir heildarinnar
voru fvrir borö bornir i Noregi ár-
iö 1887. er-fossalögin norsku uröu
til.sannar í raun og veru ekker-t um
réttarmeövitund norsku þjóöarmt--
ar. Þaö sannar ekkert annaö eu
] þaö, aö þá hefir stefna „hægri
niarina" veriö ríkjandi þar á þingi.
Réttarineövitund þjóöarinnarvar
andi samvinnumönnum lands-
ins, hefir þ\d jafnan verið haldið
fram, að kaupfélögin hefðu laga-
1 ákvæði sín um verslunama'ð-
skifti, sem rýmst og aðgengileg'-
ust almenningi.
og þar sem þér í niðurlagi
greinarinnar gefið fullkomlega
, i skyn, að „forsprakkar kaupfé-

lagsskaparins“ (formenn og
framkvæmdarstjórar kaupfélag-
anna og Sambandsins), séu að
vinna að lagabreylingum í þessa
átt, „af eintómu heimskulegn
hatri til kauymiannastéttarinu-
ar“, lýsi eg þvi hér með yfir, að
ummæli yðar um áðurnefnt
lagaákvæði, og þessi síðasta að-
dróttun, eru staðlaus ósannindi.
Rvík 29. mars 1919.
F. h. stjómar
Sambands isl. samvinnufélaga.
Jón Árnason.
Aths.
Vísir gat ekki vcrið að neita
að birta þessa „yfirlýsingu“ hr.
Jóns Árnasonar, þó að for-
sprökkum kaupfélagsskaparins
hefði væntanlega verið það kær-
ara, að það væri ógert. peir
myndu vafalausl liclst hafa kos-
ið algerða þögn tun þetta mál,
en hr. J. Á., sem varla mun telj-
ast einn af þessum forsprökkum,
nema i eigin imyndun, þó að
hánn fái að skrifa „f. li.“ i fjar-
veru þeirra, mun vera of ókunn-
ugur málavöxtum til þess að
nokkurt mark verði tekið á orð-
um hans. Stóryrðiun lians verð-
ur þvi að visa heim aftur lil
föðurhúsanna.
Kúgunarákvæði það, sem Vis-
ir gerði að umtalsefni 28. þ. m.
hefir verið sctt í frv. til laga
fyrir Kaupfélag Eyfirðinga. Frv.
þetta var lagt fyrir deildir fé-
lagsins i vetur, lil athugunar, og
verður borið upp til samþyktar
á næsta aðalfundi þess (sam-
bands- eða fulltrúa-fundi, eða
hvað það er nú kallað). Og það
var ekki farið dulara með það en
svo, að það var t. d. lesið upp
á almenmun hrepj)s#undi i Arn-
arneshreppi og þar voru þau orð
látin fylgja þvi, að þessu um-
ra>dda ákvæði ætti "að koma inn
í lög allra kaupfélaga í landinu.
Frumvarpið er væntanlega sam-
ið af stjórn kaupfélags Eyfirð-
inga. en ekki af sambandsstjórn-
inni. Ótrúlegt er þó, að þctta á-
kvæði. „sem á að koniast inn t
lög allra kaupfélaga i landinu*,
hafi ekki verið borið undir sam-
bandsstjórnina. En Kaupfélag
Eyfirðinga er eittiiverl voldug-
asta kaupfélag á öllu landinu,
og að ýmsu leyti tálið fyrir-
myndarfélag; það er auk þess
eimnitt sérstaklega nákomið
ýmsum helsíu forkólfum kaup-
félagsskaparins. ]>að er þvi full
ástæða til að ætla, að ákvæðið
sé einmitt komið frá helstu for-
sjirökkuni félagsskaparins, en
óhugsandi. að þeir vili ekki um
það hvað svo sem hr. .1. Á.
fullyrðir þar um eða yfirlýsir.
Hitt þarf engan að tmdra, þó að
ekkert hafi verið um þelta bók-
að í fundargerðum Sítrnbandsins
eða sambandsstjórnarinnar,
meðan ó'vist var nm imdirtektir
félaganna, og því síður það. að
Timarit kaupfélagatma hefir
ekki gert það ;tð mntalscfni. |?að
er svo sem auðvitað, að þetta