Vísir - 21.08.1950, Blaðsíða 5

Mánudaginn 21. ágúst 1950
y i s i r
&
BijÖK'Bi Ólafsson,
tltflutnimfjsfrawnleiðstiBm
fœrsiwr Fimmboga í GerðumtJ
Fyrir nokkrum dögum birtist
í Vísi þriggja síðu grein um
„útflutningsframleiðsluna“ eftir
Finnboga Guðmundsson í Gerð-
um. í grein þessari leitast höf-
undur við að sýna fram á að
stjórnarvöld landsins nú og fyrr
hafi búið svo herfilega að út-
flútningsframleiðslunni og sýni
henní slikt skilningsleysí, að
þjóðarbúið liafi skaðázt „um
hundruð millj. kr. og að þar sé
að leita að aðalásíæðunni á því,
hvernig hag okkar er komið“.
Þótt Finnbogi hafi oft ritað
um þessi mál. áður af furðulegri j
grunnfærni og óvandvirkni, hef
ég ckki látið mig það nokkru
skipta. En áðurnefnd grein hans
er á ýmsan hátt bein og óbein
árás á mig s'ertt viðskiptamála-
ráðherra og þau verkefni sem eg
hcf með höndum, og verður því
ekki hjá þvi komizt að svara
nokkram firrum liöfundarins.
Greinin er sýnilega ekki skrif-
uð í þeim tilgangi að túlka rétt
mál, enda er mikið i henni af
rangfærslum og beinum ósann-
indum.
MISMUNANDI SJÓNARMIÐ.
Til þess að menn geti lesið
greinar Finnboga í réttu ljósi,
verða þeir að gera sér grein fyr-
ir því, að þær cru skrifaðar í
þeim tilgangi, að knýja fram við-
urkenningu á því, að þeir sem
salta eða frysta fisk til útflutn-
ings, eigi að fá ótakniarkað vald
til að ráðstafa andvirði hans til
vörukaupa eins og þeim sýnist,
.og sclja vörurnar á ]jað verð er
þeim hentar. Þessari stefnu hef-
. ur Finnbogi barizt fyrir um
nokkurt skeið með nokkrum ár-
angri. Markmið hans er, aö út-
vegsmennirnir, sem standa að
frystihúsunum, gerist einnig að-
alinnfiytjendur á vörum til lands
ins. 1 þessum tilgangi hafa frysti-
húsin sett á stofn innflutnings-
firma, Miðstöðin h.f., sem á að
annast innflutningsverzlunina og
ná þeirn hagnaði, sem af henni
leiðir. Þessi aukna hagnaðarvon
af innflutningnum hefur ekki
dregið úr þeirri freistingú, að
selja freðfiskinn o. fl. gegn bein-
um vöruskiptum, þótt verðið sé
óhagstætt íslenzkum neytendum,
vegna þess að í slíknm vöru-
skiptum hefur útflytjandinn
(frystihÉsin) staðið vel að vígi
að krefjasl aðildar að innflutn-
ingnuin.
Ádeilur Fínnboga, rangfærsl-
ur hans og psannindi eru fyrst
og fremst sprottnar af því, að yf-
irvöldin hafa ekki viljað í einu
og öllu fallast á sjónarmið hairs
og viðUrkenna það „hagkerfi“
sem hann hefur myndáð sér í
þessum efnum. Yfirvöldin liafa
haft það sjónarmiö, að það sé
ekki sama fyrir hvaða yörur fisk
urinn er seldur, þegar um vöru-
skipti er að ræða, og að það
skipti almenning í landinu
miklu, á livaða verð erlendu vör-
urnar eru Iceyptar. Það er venju-
lega vandalaust að fá liátt vcrð
fyrir fiskinn, ef hægt er að verð-
leggja erlendu vörurnar í sam-
ræmi við það. Tæki og efni til
framleiðslu sjávarafurða kostar
árlega marga tugi milljóna, að
mestu í frjálsum gjaldeyri, en
ekki í vöruskiptum. Þarf því að
leitast við að sem mest fáist fyr-
ir útflutninginn af frjálsum
gjaldeyri. Vöruverðið er þar að
auki venjulega miklu óhagstæð-
ara í vöruskiptum en á frjálsum
markaði. Hinar hatrömu árásir
Finnboga á fjárhagsráð og ýms-
ar rakalausar fullyrðingar hans,
eru sprottnar af því, að það lief-
ur ekki í hvívetna viljað fallast
á þá „stefnu“ hans, að framleið-
endur sjávarafurða og þá helzt
freðfiskjar, leggi undir sig inn-
flutningsverzlunina og reki hana
á þann liátt er þeim bezt hentar.
Til þess að hrekja allar firrur
Finnhoga þyrfti vaiia færri
dálka en hann hefur ritað til að
bera þær fram. Ég mun því láta
ih'ér nægja að vekja aðeins at-
hyglli á nokkrum þeirra.
SALAN Á LÍRUNUM.
Finnbogi segir, að það fari
eftir duttlungum gjaldeyrisyfir-
vahlanna í hvaða gjaldeyri sé
hægt að selja hverju sinni. Hér
er ekki nema hálfsögð saga. —-
Allar þjóðir reyna nú að beina
útfÍUtningi sínum þangað, sem
hann fæst greiddur með dollur-
um eða sterlingspundum, vegna
vörukaupa. Hér er ekki minni
nauðsyn en annars staðar að
hafa þetta sjónarmið. Hins veg-
ar eru sAo þau lönd, sem verzla
eingöngu á „clearing" grund-
velli, og við þau flest hefur ver-
ið gerður verzlunarsamningur
um sölu á ákveðnu rnagni af af-
urðUtti, svo sem freðfiski. Söl-
Unni til þessara landa verður að
beina í samræmi við samning.
Það er því ekki um það að ræða,
eins og Finnbogi lætur skíiia í,
að útflutningurinn sé háður dag-
legúm dutjúngum gjaldeyrisyfir-
valdánna Um það, í hvaða gjald-
eyri er leyft að selja. Það fer
eftir samningum og markaðsað-
stæðum, eins og yl'irleilt er nú
faríð að í flestum löndum Vest-
ur-Evrópu.
Hann heldur því fram, að rík-
isstjórnin hafi ekki enn leijft
bönkunum að kaupa lírurnar, og
krafizt þess að útflytjendur seldu
þær leyfishöfum þeini, er fjár-
hagsráð hefur valið til þess að
kaupa fýrir þær vörur í Ílalíu.
Þetta eru bein ósattnindi. Ríkis-
stjórnin hefur ekki á nokkurn
hátt hindraö að bankarnir kaupi
lírurnar. Þeir eru sjálfráðir að
kaupa þær eins og hverja aðra
mynt. Líran hefur verið skráð
eins og# aðrar m'yntir og bank-
arnir selja hana á venjulegan
liátt, eins og á sér stað uitt ann-
an gjaldeyri.
Finnbogi segir ennfremur, að
útflytjendum liafi staðið til boða
að sclja lírur sínar til Danmerk-
ur fyrir nokkuð liærra vcrð en
liér er skráð, en ríkisstjórnin
liafi bannað það ncma með leyfi
fjárhagsráðs. Þessa fullyrðingu
á víst að skilja svo, að ríkis-
stjórnin hafi komið í veg fyrir
þessa sölu. Svo er ekki. Hér
segir maðurinn vísvitandi ósatt,
vegna þess að honum cr kunn-
ugt-rim, að ríkisstjórnin lieimil-
aði þessa sölu á mjög verulegri
fjárhæð. Þelta er aðeins .lítið
sýnishorn af málafærslu grein-
arhöfundar.
SPÁNARMARKAÐURINN.
Ekki verður annað skilið, en
að hann sé sá eini, sem komið
hefur auga á það, að nauðsyn-
legt sé fyrir okkur að selja salt-
fisk til Spánar. En þar er hið
sama upp á teningnum, íslenzk
stjórnarvöld segir hanii að reyni
éftir megni að hindra viðskipt-
in. Fullyrðingar lians minna
nokkuð á tóninn í kommúnist-
um, þegar þeir eru að tala um
að ríkisstjórnin hindri sölu til
Sovétríkjanna. F’innbogi scgir,
að Spánverjar séu fúsir til að
kaupa saltfisk okkar „og svo
luikið af honum sem við vilj-
um“. Vitir hann það, að ekki var
tekin ákvörðun um það í byrjun
ársins, að selja fisk fyrir Í40
milljónir lil Spánar. Hann segir
að vísu, að Spánverjar liafi „mik-
ið af góðum vörum“, en hann
hefur vafalaust aldrei ómakað
sig til að gera sér grein fyrir
því, hva'öa vörUr við getum keypt
frá Spáni fyrir 140 millj., enda
skortir liattn alla þekkingu til
þess. Hver mcðal glópur ætti að
geta séð, að þjóðarbúskapur ís-
lendinga á þessu ári mundi illa
þola að kaupa áféngi, ávexti,
salt, skófatnáð og einliæfa vefn-
aðarvöru fyrir þriðjung ársút-
flutningsins, eins og nú slanda
sákir.
Hann fullvrðir, að mjög tak-
markað leyfi liafi fengizt til að
s'elja fisk til Sþánar gegn
greiðslu í clearing. Hér er alls
ekki rétt með farið. Til þessa
lifefur cltki staðið á leyfum til að
selja fiskinn né að géfa út leyfi
fyrir vörum. Hið sanna í málinu
er |)að, að allt hefúr verið gcrt
sem unnl hefur verið til þess að
greiða fyrir sölunni, en það bef-
Ur staðið á spönskUm stjórnar-
völdiim að veita innflutnings*
íeyfi lvrir fiskinum, jafnvel þótt
búið væri að kálipa vöriir á
Spáni fyrir andvirðlð. Nú er
veriö aö semja um aukinn yfir-
drátt á Spáni lil þess að hægt
sé áö auka vörulcaupin. En salan
á fiskinum getur þó ekki farið
fram fyrr en innl'lutningsleyfi
er veitt á Spáni. Finnbogi segir,
«5 allt útlit sé fyrir, aö fjárhags-
ráö ætli aö stööva pessar sölur.
Pelta er illgirnisleg aödróttun,
sem enginn fótur er fyrir, eins
og margl annað, cr hann segir
um fjárhagsráð.
UMBÚÐASKOIITURINN.
Finnbogi segir, að fjárhagsráð
hafi synjað um gjaldeyri fyrir
umbúðir um lisk fyrir Ameríku-
markað, og það sé ástæðan fyrir
því, hvað lílið hafi selzt þangað
undanfarin ár. Það væri full á-
stæða, að nota þessa fullyrðingu
hans, sem cg hygg, að hafi ekki
við nein rök að styðjast, til þess
að láta fara fram rannsókn á
allri framkvæmd freðfisksölunn-
ar lil Ameríku, sölukostnaði,
pökkun, umbúðum og verktin
fiskjarins. Þá er ekki ólíklegt að
kæmi í Ijós, að eilthvað annað en
umbúðaskortur valdi sölutregð-
tinni. Þá myndi að likind-
um koma í Ijós, að fiskurínn hef-
ur verið pakkaður í litt seljan-
legar umbúöir, sem ekki sé að
kcnna fjárliagsráði, heldur því,
að útflytjendurnir hér gerðti sér
ekki ljóst, hvaða umbúðir hæfðu
bezt amerískum markaði.
Þeim, sem liafa kynnt sér
skýrslu þcirra bandarísku sér-
fræðinga, sem hér voru í sumar
að atliuga framleiðslu frystihús-
anna, mun vera ljóst, að það er
annað en hindranir af hendi
gjaldeyrisyfirvaldanna sefn gera
söluna í Aineríku erfiða, eins og
og Finnbogi vill vera láta. Það
er margt, scm freðfiskframleiðsl-
únni er ábótavant, en það er ekki
sízt það, að fiskurinn hefur e.kki
verið palckaður eins og lientar
markaðinum W og það er fyrst'
nú, sem frystihúsaeigcndur eru
að bæta úr þessum mikla ann-
marka. Auk þess eru aðrir ann-
markar, sem þeir verða að bæta
úr, éf salan á að hald-ast. Frysti-
húsin geta fengið umbúðir um
allan þann fisk sem þau geta
selt til Ameríku.
SYKUR FRÁ KÚBA.
Eitt af þvi, sem Finnbogi telur
að yfirvöldin hafi liindrað, er
fisksala til Kúba og liafi því
enginn fiskur vcrið sendur þang
að í ár. Er svo að skilja á hug-
leiðingum lians, að ekkert hafi
verið gcrt til að grciða fyrir
þessum viðskiptum. Ég skal
ekki segja hvort hér ræður
meira fáfræði hans eða livötin
til að halla réllu máli. Honum
ætti að vera kunnugt, að af
hálfu stjórnarvaldanna var fyrir
löngu liafizt banda um að greiða
fyrir sölu fiskjar í Kúba og fór
sendiherra íslands í Washing-
ton þangað sérstaka ferð í þeim
erindum. Sykur hefír þegai’ ver-
ið keýptur í Kúba fvrir stóra
fjárhæð i dollurum. Sá sykur,
sem nú er seklur hér í öjlum
verzlunum, er kominn beint frá
Kúba til þess að gérá mögulega
fisksölu þangað. Þannig er
fimbulfamb Finnboga um þetta
mál mjög fjarri sannleikanum.
BEIN VÖRUSKIPTI
Þá kcm ég að því atriði, sem
Finnbogi ber mest fyrir brjósti,
en það er hin svokölluðu „beinu
vöruskipti", þegar vara er seld
gegn vörum. Finnbogi og þeir
sem honum fylgja að málum,
hafa ekki fyrst og fremst áhuga.
fyrir að selja fiskinn og fá hann
greiddan hér í krónum. Þeir
hafa áhuga fyrir að selja fisk-
,inn og kaupa sjálfir vörur fyrir
ÚndvirSW.
Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna hefir fengið undanfarið að
gera slílc viðskipli í allstórum
stíl og fengið leyfi til að láta
Miðstöðina h.f., sem er heild-
sölufirma, flytja inn og selja
vörur fyrir andvirðið.
Þar sem hér er vafalaust um.
talsvert liagsmUnamál að ræða
vegtta hagnaðar á innflutningi,
er sótt fast eftir því að selja
fi’eðfisk o. fl. í beinum vöru-
skiptum. Frá sjónarmiði gjald-
eyris- og innflutningsyfirvald-
anna, þarf fyrst og fremst að'
gæta þess, að vörurnar, sem fási
í skiptum fyrir fiskínn, séu not-
liæfar liér og sæmilega nauð-
synlegar. í öðru lagi, að verð
varanna sé ekki úr hófi fram,
cn það er ekki sjaldgæft, að vör-
ur, sem boðnar eru í skiptum,.
sétt þriðjungi til helmingi dýrari
en þær eru boðnar á frjálsum.
markaði.
Af þessu er ljóst, að ekki er
liægt að líta á það eitt, að hægt
sé að losna við ákveðið magn af
fiski og a<5 framleiðandinn geti
* að líkindum tryggt sér fram-
leiðsluvcrð. Ef þetta næst aðeins
með því að kaupa lilt nothæfar
I
vörur með okurverði, þá getúr
hagnaðurinn fyrir þjóðarbúið
j orðið vafasamur, eða jafnvel
. neikvæður. Erfiðlcikar stjórnar-
j valdanna í sambandi við vöru-
skiptaverzlunina hafa þvi verið'
i
þeir, að nrcta hverju sinni hvort
urn jákvæð eða neikvæð við-
skipti væri að ræða, með tilliti
lil hagsmuna framleiðandans og
neytandans, og liaga sér sam-
kvæmt því.
Það cr livarvetna viðurkennt,,
að hin beina vöruskiptaverzlun
(compensation) er neyðarúr-
ræði, og að sú verzlunaraðferð
standi langt að baki frjálsum
BUmábúim
GARÐUR
Garðastrreti 2 — Siml 7289.
RAFTÆKJASTÖÐIN h/f « ,
TJARNARGOTU 39.
SiMI 8-15-18.
VIOGERÐIR OG UPPSETNING A ÖLUÍM
TEGUNDUM RAFMAGNSHEIMILISTÍK JA
FLJÖTT OG VEL AF HENDI LEYST.
Innkaupatöskur
VERZL
m