Morgunblaðið - 03.09.1939, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 3. sept. 1939.
SÍÐASTA TILRAUNIN
Mussolini vill koma á ráðstefnu Póllands,
__ _____ •
Þýskalands, Englands, Frakklands og Italíu
Chamberlain skýrir fré þvi é hðdegi
f dag hvort verður strlð eða friður
Mr. Chamberlain tilkynti í breska þinginu í gærkvöldi, að hann myndi geta
skýrt þingheimi frá því á hádegi í dag, hvort verða myndi stríð
1 eða friður.
Svar Hitlers við „síðustu aðvörun“ Breta og Frakka, sem afhent var í Berlín í
íyrrakvöld, var ekki komið til London í gærkvöldi. í ræðum, sem Halifax lávarður
og Mr. Chamberlain fluttu í báðum málstofum breska þingsins í gær, kom fram, að
þessi dráttur getur stafað af því, að Mussolini setti í gær fram tillögu um, að orust-
um í Póllandi verði þegar í stað hætt og íimmveldaráðstefna kölluð saman til
þess að reyna að finna samkomulagsgrundvöll. Samkvæmt tillögu Mussolinis eiga að
sitja þessa ráðstefnu: Pólverjar, Þjóðverjar, Bretar, Frakkar og ítalir.
EF ORÚSTUNUM VERÐUR HÆTT................
Halifax lávarður markaði í ræðu sinni í Efri máls; «í'unni afstöðu Breta til ti’lögu Musso-
linis. Hann sagði að Bretar myndu ekki geta fallist á að ganga til samninga á meðan Þjóð-
verjar láta sprengjur rigna yfir pólskar borgir og algerlega ólögmætt ástand er ríkjandi 1
Danzig. *- •
En hann sagði, að ef orustunum yrði hætt í Póllandi og þýski herinn dreginn til baka
inn íyrir þýsku landamærin, þá væru Bretar reiðubúnir til þess að líta svo á, sem Þjóðverjar
hefðu aldrei gert innrás í Pólland og stuðla að því, að samkomulag næðist milli Pólverja og
Þjóðverja á jafnræðisgrundvelli og án þess að lífshagsmundir Pólverja yrðu skertir — sam-
komulag, sem ábyrgst yrði af stórveldum álfunnar. Ef Pólverjar óskuðu þess, að Bretar tækju
þátt í samningum um þetta, þá væru Bretar auðvitað fúsir til þess að verða við þeirri ósk.
INNLIMUN DANZIG ÓLÖGMÆT.
Halifax lávarður vjek sjerstaklega að málefnum Danzig og sagði að Forster leiðtogi naz-
ista hefði 23. ágúst síðastliðinn gert sig að æðsta yfirvaldi í fríríkinu, þvert ofan í samning,
sem gerður hafi verið milli Danzigbúa og Pólverja. Hjer væri um að ræða einhliða uppsögn
á sáttmála, sem ekki væri hægt að breyta nema með gagnkvæmum samningum. Sama máli
væri að gegna um yfirlýsingu Forsters um sameiningu Danzig og Þýskalands og Halifax lá-
varður sagði, að breska stjórnin myndi ekki geta viðurkent þessa ráðstöfun, sem væri alger-
lega ólögmæt nje heldur lögin sem ríkisþingið í Berlín samþykti 1. september um innlimun
Danzig í þýska ríkið.
Kort af Póllandi. ÖrVarnar sýna hvar þýski herinn heifr farið yfir
landamærin.
Þjóðverjar u m það
bil að einangra
pólsku göngin
Loftárásir á Varsjá
Frá frjettaritara vorum.
Khöfn í gær.
Hitler verður settur ákveðinn frestur
Ágreiningur Breta og Frakka?
Samkvæmt hernaðartilkynningu Pólverja í kvöld
hefir verið barist meðfram öllum póísk-þýsku
landamærunum í dag.
I tilkynningunni segir, að aðalorusturnar hafi verið í Tesehen
og. við Austur-Prússland. Pólverjar segjast hafa hrundið árásum
Þjóðverja á báðum þessum stöðum.
Mr. Chamberlain flutti yfir-
lýsingu samhljóða ræðu Halifax
lávarðar í neðri málstofu breska
þingsins.
ÖRÐUGLEIKARNIR
I síðari ræðu, sem hann flutti,
til þess að svara ummælum
stjórnarandstæðinga, er ljetu í
ljós óþolinmæði út af drætti
þeim, sem orðið hefði á. því, að
Bretar stæðu við loforð sín
við Pólverja, sagði hann,
að þessi töf væri óhjá-
kvæmileg fyrst og fremst vegna
örðugleika sem á því væru, fyrir
stjórnmálamenn álfunnar, að ná
tií hvors annars. Öll samtöl á
milli þeirra yrðu að fara fram
um talsíma. ,
Næstu orð Mr. Chamberlains
mátti skilja á þá leið, að ekki
væri fult samkomulag milli
Breta og Frakka. Hann sagði
að vegna þessara örðugleika
hefðu stjórnir Bretlands og
Frakklands ekki getað að svo
stöddu komið sjer saman um
hvaða frest setja ætti Hitler til
þess að svara aðvörun þeirri,
sem Sir Neville Henderson og
M. Coulondre afhentu von
Ribbentrop í fyrrakvöld. — En
Mr. Chamberlain sagði, að svars
Hitlers mætti þó vænta e. t. v.
eftir aðeins fáar klukkustundir.
„MIG HRYLLIR
VIÐ ÞVl —“
Mr. Chamberlain sagði, að sig
hrylti við þeirri hugsun, að þing-
heimur hjeldi ef til vill að hann
væri ekki jafn ákveðinn í þýí að
Standa við loforð sín gagnvart
Pólverjum og áður.
Hann bað þingheim að skilja
það, að það sem hann gerði,
gerði hann í góðri trú. Hann
sagðist síðastur manna mundu
láta ganga sjer úr greipum
tækifæri til þess að skapa frið.
En hann sagði að málum væri
svo komið nú, að hann yrði að
sannfærast um að fyrir hendi
væri einlægur vilji til þess að
skapa rjettlátan frið á jafnrjett-
isgrundvelli áður en hann gæti
fallist á að taka þátt í ráð-
stefnu sem fjalla ætti um mál
Pólverja og Þjóðverja.
Hann kvaðst að lokum vera
hræddur um, að svarið, sem
hann gæfi í breska þinginu í
dag, myndi ekki geta orðið
nema á einn veg.
í 24 KLST.
í ræðu sem einn af fulltrúum
íhaldsflokksins flutti, áður en
þingfundi var. slitið, kom fram,
eins og hjá Chamberlain, sú
skoðun að Bretar og Frakkar væru
ekki alveg á eitt sáttir. Hann
sagði að liðnar væru 38 klukku-
stundir síðan Þjóðverjar hófu
innrás í Pólland. 24 klukkust.
væru liðnar frá því, að Sir Nev-
ille Henderson og M. Coulandre
afhentu yfirlýsingar sínar í Ber-
lín. Hann kvaðst óska að Bretar
og Frakkar hefðu nána sam-
vinnu sín á milli í öllum grein-
um, en því mætti ekki gleyma,
að það, sem Breta varðaði mestu
væri loforð þeirra sjálfra um
stuðning við Pólverja og þetta
loforð yrðu þeir að efna. ■—
Hann sagði, að Þjóðverjar
hjeldu áfram að láta sprengjum
•rigna yfir pólskar borgir, svo
að ekki væri að sjá, að tillögur
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
Ætla ekkl að
kollvarpa
pélska rfkinu
Frá frjettaritara vorum.
■ Khöfn í gær.
tjórnmálamenn í Berlín halda
því fram, að markmið Þjóð-
verja sje ekki að kollvarpa pólska
ríkinu, heldur aðeins að „leið-
rjetta“ austurlandamæri Þýska-
lands.
Þeir segja, að ekki sje um stríð
að ræða milli Þjóðverja og Pól-
verja, enda liafi Þjóðverjar ekki
sagt Pólverjum stríð á hendur.
Hjer sje aðeins um skærur að
ræða.
Súðin fór frá Reykjavík kl. 9
í gærkvöldi austur um land til
Sighifjarðar.
í hernaðartilkynningu Þjóð-
verja segir aftur á móti, að þýski
herinn hafi alstaðar sótt fram.
I dag hafi herinn gert áhlaup á
hernaðarlega mikilvægt skarð fyr-
ir sunnan Krakau og tekið það.
Herinn sem sækir fram í
Schlesíu (sem er mikilvægasta
iðnaðarhjerað Pólverja) í áttina
til Kattowitz sje nú kominn 15
km. inn í landið.
Onnur herdeild hafi tekið borg-
ina Vilum, 50 mílur suðvestur af
Lodz. A þessum slóðum er herinn
kominn 30 km. inn í landið.
Þriðja og fjórða herdeild þýska
harsins sækir fram í pólsku göng
unum.
I pólsku
göngunum.
Samkvæmt tilkynningu Þjóð-
verja fór þriðja herdeildin, sem
sækir fram að vestan, yfir Brahe-
ána í dag og er nú komin að
Weichsel. Þaðan stefnir hún til
borgarinnar Graudenz. Fjórða her
deildin sækir að uorðan frá Aust-
FRAMH. X SJÖTTU SÍÐU.