Morgunblaðið - 03.09.1939, Blaðsíða 9

í Istam-háskólanum mikla
%
Ferðasaga Magnúsar Jónssonar prófessors
9
Pað lang- fallegasta var
eftir. Það var útsýnið af
brún kastalans bak við Mú-
hamed Aly moskuna. Öll Kaíró
lá breidd út undir fótum okkar.
Sumstaðar lágu stórir haugar,
langar leiðir inn í bæinn. — Á
öðrum stöðum voru dökkir trjá-
lundir. Og húsabreiðan, með
minarettunum gnæfandi.Bak við
sá í Níl. En þar fyrir vestan var
eyðimörkin, brúnin mikla. —
Pýramídaröðin blasti við alt frá
þeim syðsta til þeirra nyrstu.
Mest bar á pýramídunum við
Gizeh.
En fegurst af öllu var sólin,
sem nú var að setjast og gaf
öllu hinu fegurð sína. Yfir eyðÞ
mörkinni var eldrauður bjarmi,
og í þessum eldsbjarma sveim-
aði sólin niður að brúninni. Það
var dýrleg sjón. Beint niður
gekk hún, blessuð, og kvaddi
okkur tvo íslendingana hjer
suður í Kaíró um leið og hún
hvarf niður í Libiueyðimörkina
með alveg sama kossinum, eins
og þegar hún hverfur í Reykja-
vík undir Jökulinn eða,,í hafið.
Það var leiðinlegt að fá ekki
að vera í friði þessa yndislegu,
himinsendu stund. En það var
ómögulegt. Einn náungi nudd-
aði sífelt að selja okkur ein-
hverja kústa, sem hann var
með. Annar lá í sandinum,
gerði þar einhver merki og bað
olckur í sífellu að velja eitthvert
stryk. Hann hefir víst ætlað að
spá fyrir okkur. Hvílík plága!
Og svo hófst nú viðureigin við
fylgdarmanninn. Nú fullyrti
hann, að hann hefði samið um
2 pjastra fyrir hvorn okkar. Jeg
var búinn með mína smápen-
inga í svip, svo að Ásmundur
borgaði honum. Við sögðum
honum, að við borguðum honum
alls ekki meira en um var sam-i
ið, en við skyldum gefa honum
2 pjastra sem basjisj. En ein-
hvernveginn flæktist Va pjastri
í viðbót, og þá varð hann alveg
hamslaus. Hann fullyrti, að
þetta hefði átt að vera 1 pjastri.
Ásmundur sagði honum að hann
skyldi bara henda honum, ef
hann vildi hann ekki og svo
löbbuðum við af stað. En hann
kom á eftir okkur, hjelt skild-
ingunum í lófanum, teygði þá
á víxl framan í okkur. Það var
ljóti skrípaleikurinn eftir þetta
yndislega sólarlag. Loks, þegar
við vorum komnir fram hjá
Hassan moskunni og hann sá
að við tókum á rás niður eftir
götunni, varð hann svo æstur
að hann þreif í handlegginn á
Ásmundi til þess að stöðva
hann. Jeg var hinum megin við
hann og reif nú í hann og ýtti
honum aftur fyrir okkur.
Þá heyrðum við skellihlátur
og hávært tal, og á eftir okk-
ur kom hópur ungra manna með
rauðar kollhúfur. Þeir hlógu
dátt að viðureign okkar við
fylgdarmanninn. Þeir töluðu
ensku og sögðust vera stúdent-
ar og ýmiskonar námsmenn í
kastalanum. Slógust þeir í för
með okkur en fylgdarmaðurinn
hvarf.
Eftir það gengum við eins og
leið liggur eftir Múhamed Aly
götunni. Þá götu, lengstu beinu
götuna, sem gerð hafði verið í
Kairó, ljet Múhamed Alý gera,
og rífa niður fjölda gamalla
kofa til þess. Við vorum dauð-
þreyttir þegar við komum heim,
sérstaklega eftir fylgdarmann-
inn okkar góða og þennan 1/2
pjastra.
En hann gaf okkur góða
kenslustund í egiptskum fylgd-
armannafræðum.
Um kvöldið sátum við lengi
við að skrifa, því að margt hef-
ir nú skeð. Við þurftum líka að
gera áætlun fyrir næsta dag, og
velja úr það, sem við helst vild-
um sjá af því, sem enn var eft-
ir. Nóg var til, alskonar mosk-
ur, söfn og múrar, og gamlir
staðir, basarar, háskólinn o. fl.
Við hugsuðum okkur helst að
fai-a fyrri partinn að sjá bas-
arana og el Azhar mörkina,
þar sem háskólinn mikli er. Og
svo ef til vill að fara seinni
partinn til „gömlu Kairó“, sem
er hjer rjett fyrir sunnan bæinn.
★
Fimtudag 22. júní ’39.
ið göngum út kl. 9 og stefn-
um til Esbekiagarðsins.
Hahn er hjer nálægt, og gott að
hafa hann til þess að átta sig.
Austur frá honum ganga götur,
sem liggja inn í basarhverfin
fræ’gu í Kairó. Þar er bærinn
fornlegur, og verslun og iðnað-
ur er þar rekið á Araba vísu.
Á báða bóga í þröngum götun-
um eru búðir og verkstæði, en
við mundum kalla það skúta
eina. Þar sitja menn og búa til
allskonar hluti, smíðaða úr kop-
ar, silfri og gulli, vefa eins og
gert var fyrir þúsundum ára og
fljetta, brýna á stórum hverfi-
steinum, sauma, bæði föt og
tjöld og alla hluti. Hvað eftir
annað sáum við menn sitja með
grófa segldúka á hnjánum og
sauma og datt í hug, að svona
hefði Páll frá Tarsus setið við
tjalddúkinn og saumað meðan
hann var að leggja veröldina
undir Krist.
Á seinni árum hefir ytra útlit
þessara gatna breytst allmikið í
áttina til Evrópuvenja, og t. d.
í Genúa sáum við sumstaðar í
súlnagöngum gatnanna ekki
svipaðar starfsaðferðir. En
verslun öll er að hætti Araba.
Hún er nokkurskonar refskák
milli kaupanda og seljanda, og
sje um nokkuð stóran hlut að
ræða getur sú skák staðið dög-
um saman. Báðir gera tilboð og
báðir snúa sjer undan í fyrir-
litning. Þetta nær engri átt. Of
hátt verð! Og lágt verð! Enginn
veit hvor vinnur, þó að saman
gangi, en báðir þykjast hafa
unnið. Sá sem kaupir strax er
bjáni.
Við verslum ekkert. Kunnum
ekki einu sinni mannganginn í
þessu tafli, og langar ekki held-
ur í neitt af því, sem þarna er.
Við 'horfum á það. Við erum
hálfpartinn vonsviknir. Við
höfðum búist við einhverjum
fjarskalegum gauragangi, en
hjer er alt í ró og kyrð.
Hjer í nándirni er ein af
frægustu moskum Kairóborgar,
moskan el-Azhar, þar sem aðal-
háskóli Múhameðstrúarmanna
er haldinn. Við tökum stefnuna
eftir korti, og bráðlega gnæfa
minarettar moskunnar framund-
an okkur. Þeir gnæfa hátt yfir
kofana í hring.
FYLGDARMANNA
ÞVAGAN.
Jeg þarf varla að geta þess,
að á eftir okkur rápuðu sísuð-
andi fylgdarmenn, þessi dæma-
lausa iandplága Egiptalands,
sem nú er komin hjer í staðinn
fyrir allar 10 plágurnar gömlu.
Þeir blaðra hver í kapp við
annan á blendingi af ensku,
þýsku, frönsku, ítölsku og jeg
veit ekki hvað og hvað.
Þeir baða út öllum öngum,
benda á borðana um nandlegg-
ina til sönnunar því, að þeir sjeu
löggiltir fylgdarmenn, draga
upp smábækur, sem sýna þetta
sama og það, hvað þeir hafi
leyfi til að taka í kaup. Þeir
bjóða sig fyrir lægra og lægra
kaup. Maður verður að marfe-
falda alla sína manngæsku með
10 til þess að sparka ekki í þá
eða berja þá niður. En besta
ráðið reyndist okkur að tala í
sífellu saman og sinna þeim
ekki meira en flugunum, sem al-
staðar sveima kringum mann.
Þá smá heltast þeir úr lestinni.
En nýir koma og hefja sama
sönfinn, benda á borðana, taka
upp skírteinin, pata og taia og
versla og slá af. En nú höfðum
við lært svo mikið, að við vor-
um alveg heyrnarlausir og sjón-
lausir á allar þeirra hunda-
kúnstir. Náunginn í gær, sem
var nærri búinn að fljúga á okk-
ur út af 1/2 piastra, var ágætis
kennari.
Við erum komnir að aðalinn-
gangi moskunnar. Einn eða tveir
fylgdarmenn heimta að kaupa
aðgöngumiða, og pata og benda
til vinstri. Við ætluðum ekkert
að sinna því, heldur ganga rak-
leitt inn, þar til við sæjum hvar
miðarnir væru seldir. Hjer var
alt fult af mönnum, elöri og
yngri, og mátti sjá á öllu, að há-
skólinn náði hjer alveg út í hlið-
ið. Gamall gráskeggur benti
mjer rólega í sömu átt og fylgd-
armennirnir og þóttis jeg þá
vita, að þetta væri ekki rjetti
inngangurinn. Við hjeldum því
frá, og gengum lengra áleiðis
fram með moskumúrunum.
Við gengum fram með allri
hliðinni, og fyrir næsta horn.
Fylgdarmennirnir eltu, en við
vildum ekki líta við þeim. Eitt
orð hefði þýtr allan daginn.
Við gengum með allri þess-
ari hlið. Nei, engar dyr.
Hjer tók við stórt svæði, fult
af mold og ryki, og ákaflega
heitt. Hjer var verið að rífa
einhver gömul hús, ef til vill til
þess að stækka enn þessa fornu
og miklu byggingu.
Nú snerum við aftur, og var
auðsjeð á fylgdarhröfnunum, að
það áttum við að gera, því að
þeir greikkuðu sporið og juku
áróðurinn um allan helming.
Þeir rifu í borðana og reyndu
að teygja þá framan í okkur,
svo að við yrðum að sjá, hve
gríðarlega löggiltir þeir væru.
„Abdobablababladullahallabal-
ladulla“, brunaði í ógurlegum
straumi og með miklum sann-
færingarkrafti út af munni
þeirra, en handleggjs sveiflurn-
ar voru þó enn ákafari og meira
sannfærandi. Við og við varð
maður að þurka þá til hliðar,
eins og flugur framan úr sjer.
Og nú komum við loks aftur að
sama hliðinu. Þetta var auðsjá-
anlega rjetta hliðið. Við áttum
víst bara að ganga til vinstri
inn, til þess að fá aðgöngumið-
ana, og til þess að fá bastskó
á fæturna, til þess að saurga
ekki gólfin á þessum heilaga
stað.
Gamall karl kom nú og dró
tjekkabók út úr einhverjum
ruslahaug. Það voru einmitt að-
göngumiðarnir, 4 piastra hvor.
Svo fengum við bastskó. Þeir
voru bundnir á okkur. Og því-
líkir skór! Jeg varð að draga
fæturna til þess að þeir tyldu.
En jeg gerði ekki heldur ann-
að þarfara en draga fæturna.
Fylgdarhrafnarnir stóðu nú fyr-
ir utan dyrnar og rifust upp á
kraft við þá, sem inni fyrir
voru. En við vorum nú komnir
á helgan stað og hafnir yfir alt
slíkt.
Það er að segja: Útihrafn-
arnir komust nú ekki lengra. En
nú vorum við búnir að læra,
að það eru aðrir hrafnar inni, og
meðal annars var nú hjer einn,
sem fylgdi okkur fast eftir, en
þó með kyrð, því að hjer má
ekki láta illa!
13 ÞÚSUND STÚDENTAR.
Og nú gengum við inn í mosk-
una. Er fyrst gengið um lítinn
garð, sem er anddyrið. Þar er
fallegt hlið inn í garð moskunn-
ar. Og strax hjer er mikið af
stúdentum. Þeir horfa á okkur
eins og furðuverk, og hjelt jeg
þó að þeir væru svo vanir að
sjá ferðamenn, að þeir væru
hættir að líta við þeim. En við
erum hjer á óvenjulegum tíma,.
líkt og ef lóan eða spóinn eða
krían kæmi til Reykjavíkur í
febrúar.
Og nú er best að segja ofur-
lítið frá þessum háskóla. Hann
er langmesti háskóli Múhameðs-
trúarmanna og ævaforn. Mosk-
an el-Azhar er reist árin 971—
’73 af Fatimidum, sem um þær
mundir unnu Egiptaland. Var
þá ekki til þess ætlast að h*jer
væri skóli, heldur er moskan
upphaflega guðsþjónustuhús,
eins og aðrar moskur. Kalífinn,
sem reisti hana var af Shia-
stefnu og þótti því rangtrúaður,
að því er nú er talið. Aðal bygg-
ingameistarinn var Evrópumað-
ur, sem Serkir höfðu rænt og
gert að þræl, enda voru Serkir
sjálfir engir listamenn.
Skömmu síðar, eða árið 988,
var settur hjer á stofn háskóli
sá, sem hjer er enn. Og árið
1171 var Shia-stefnunni út-
rýmt. Síðan hefir háskóli þessi
verið eitt af höfuðstöðum Isl-
ams-rjetttrúnaðarins, Sunnah-
stefnunnar.
Á liðnum öldum hefir verið
bætt við þessa miklu byggingu
og henni breytt, en þó eru leif-
ar eftir af upprunalega húsinu.
En hvað sem um það er, þá er
moskan í sinni núverandi mynd
afarmikið bákn, bæði forgarð-
urinn og sjálft bænahúsið.
Tala nemenda hefir verið
mjög misjöfn, frá nokkrum
hundruðum og alt upp í 17000.
Nú munu vera um 6000 nem-
endur hjer, en minsta kosti
jafnmargir nemendur eru í öðr-
um húsum, undir stjórn el-Azha
háskólans. Mun því mega telja,
að í þessum mikla Islam-háskóla
sjeu nú 12—13 þúsund nem-
endur.
Langflestir eru nemendurn-
ir frá Egiptalandi. En þó eru
hjer einnig nemendur frá öllum
löndum, sem Múhameðstrú að-
hyllast, jafnvel austan frá Ind-
landi og Kína. Þó er talið, að
þessir aðkomumenn sjeu innan
við 1000.
AÐ ÞYLJA Á STRÁ
MOTTU 1 17 ÁR.
Námsgreinar eru Kóraninn
og skýiúng hans, lögfræði, heim-
speki, stjörnufræði, stærðfræði,
trúfræði, Islam-saga, mælsku-
fræði o. fl., en landafræði, nátt-
úrufræði og annað þessháttar er
ekki með föstum námsgreinum.
öll kenslan er með fornlegum
blæ. Alt verður að læra utan-
bókar. Inntökuskilyrði er, að
kunna Kóraninn allan utanbók-
ar, en hann er álíka langur og
alt Nýja-testamentið. Eftir það
FRAMH. Á ELLEFTU SÍÐU.