Morgunblaðið - 07.12.1952, Blaðsíða 9

Sunnudagur 7. des. 1952
MORGUNBLAÐIÐ
a
Laugard&gur
6. deseiuher
eð
vlð ÍsEand
únistar fKokksbræðruni sinum i gáigann
Hengdur fyrír I
Íslandsviðskipíi
f*AÐ vakti sérstaka athygli, þeg-
ar Morgunblaðið birtí fréttina
á föstudaginn var, að víð-
skiptin á miili Tékkosibvakíu og
íslands hefðu blandast I mál
þeirra stjórnmálamanna, er
kommúnistar hengdu. í Prag. I
í tékknesku blaðí frá. 26. fyrra
mánaðar, þar sem. skýrt er greini
lega frá málssókninni gegn komm
únistaleiðtogunum, er sagt frá
því, að eitt af ákasruatriðunum á
hendur varaverzlunarráðherran-
um Margoiusi, en hann. var hengd
ur á miðvikudagsmorgunm var,
ásamt félögum sínum, hafi. verið
að hann hefði staðið að verzlunar
samningi á milli Tékkóslóvakíu
annars vegar og Noregs, Svíþjóð-
ar, Holiands, Belgiu; og Islands
hins vegar.
En þar sem maðurínn hefði átt
að vita, að Tékkosíóvakar gátu
fengið r.ægan fisk frá. Póílandi
var hér um skemmdarstarfsemi
að ræða gegn tékkósióvisku þjóð
inni. Siíkt framferði væri dauða-
sök. Eitir því sem hlaðið upplýs-
ir játaði ráðkerrann á sig þessa
„glæpi'*. Eftir þessaa- játningar
og hinu koinmfmiska rétíiæti beið
manngarmsins ekki annað en
gálginn.
Mönnum kann að fínnast að
það skipti litlu máli hvers konar
glæpir hinir fyrrverandi komm-
únisku leiðtogar eru iátnir játa
á sig, þegar húsbændur þeirra
hafa ákveðið að þeir skuii teknir
af lífi.
En þessi klögumál hljóta að
koma einkennilega við íslendinga
er hafa orðið að hlusta á það
misserum saman, að flokksmenn
hinna 11 hengdu Tékka hér á
landi, hafa í biöðumsínum kyrjað
sama sönginn, að það vaeri framt
að því glæpsamlegt af ísienzku
ríkisstjórninni að hafa ekki íek-
ið fastara á eftir því, að aukin
yrðu skipti milli íslands og Tékkó
slóvakíu.
Nú sér maður þessa ákefð
hinna íslenzku kommónista í
nýju ijósi. Af einltverjum dul-
arfuilum ástæðnm vilja þeir
koma sem flestum ffokks-
bræðra sinna þar eystr.i í gálg
ann.
Draumur skáldsins
ÞAÐ er mikið og vandasamt vevk
að rekja og efnagreina hugrenn-
íngar og stefnu kommúnista i
flokksmálum. En sjá’fsagt hafa
hinir ísier.zku leiðtogar nægiltga
seíingu í hinum utanaðærðu
áróðursaðferðum, að þeír geta geí
ið flokksmönnum sinum og læri-
sveinum hér á landi fullnægjandi
skýrintm á bessari afstöðu til við
skiptanna við hin kommúnisku
ríki.
Rétt er í þessu sambandi að
benda hinni íslenzku flokksdeiid
kommúhistaflokksins á að engin
minnsta éstæða er til að kvarta
undan því að utanríkisverzlun
ísiands hafi beinst of lítið að lönd
unum austan Járntjaids á síous.u
árum.
Samkvæmt aiþjóðlegum verzl
unarskýrsium hefur milMríkja-
verzlun Vestur- Evrópulanda við
iöndin austan Járntjaius nnnnk-
að niður í fjórða hluta af því sem
hún áður var. En engin þjóð í
Vestur-Evrópu hefur aukið við-
skipti sín svipað því eins mikið
við kommúnistaþjóðirnar eins og
Islendingar, að Finnum eínum
undanskildum.
Að sjálfsögðu fer ekki hjá því,
að sú viðleitni til verzlunarvið-
sk'pta af háifu íslendinga
bíði hnekki, þegar erindrekar
hinna austrænu þjóða fá sann-
anir fyrlr því, að lendi þeir í ónáð
Moskvavaldsins, geti það orðið
hengingarsök ef þeir kynnu að
hafa það á samvizkunni að hafa
á stjcrnarferli sínum, stuðlað að
slíkum viðskiptasamningi við
íslendinga.
Kommúnistar hér á landi hafa
ekki farið í launkofa með hvern-
ig þeir líta á valdatöku fiokks-
bræðra sinna í Tékkóslóvakíu
1948. . 1
Á Jónsmessuhátíð þeirra að
Þingvöllum sumarið 1948,
komst „postuli“ þeirra Jó-
! hannes úr Kötlum, að orði á
I þessa leið, að hann ætti sér
enga ósk heitari en að sams-
konar atburðir gerðust hér á
landi, samskonar vaidataka
kæmist hér á eins og gerðist í
Tékkóslóvakíu í febrúar það
ár.
Vatnajökulsmælingar
Jóns Eyþórssonar
JÓN EYÞÓRSSON formaður
,TnnaranriSóknarfélaesi^s. hélt
* p •
M
Jóhannes úr Kötlum
Jón Eyþorsson
ím daginn fyrirlestur í félaginu
’.m mælingar þær, sem hann
jerði með hinum franska vísinda
nanni er unnið hafði að þykktar-
nælingum á meginjökli Græn-
ands. Skýrði hann frá niðurstöð-
mum af Vatnajökulsmælingun-
im, en af þeim er nokkurn veg-
m hægt að gera sér grein fyrir,
ívernig lands.agi er háttað und-
r jöklinum.
Það eftirtektarverðasta er, að
/erulegur hluti af landi því, sem
'ú er jökli hulið, er læera pti
jökuimörkin eru nú hér á landi.
Af þessu er vitað, að lofts^agið
■ér á landi hefur verið kaldara
að mun en það er nú, þegar Vatna
jökuli myndaðist, með þeirri víð-
áttu, sem hann hefir nú.
Fljótt á litið getur mönnum ’
fundist uppruni hins núverandi I
Vau.ajoku.s sKÍpta iitju máii.
Jokiinurn verði eKki haggað. Og
það eigi langt í land að þau
héiuð sem nu eru nuiin joaíí
Kom. unuan fönn. Og þó svo verði
í íramliöinni, þá veiði þar ekki
nema um nvtjalaus öræfi að læða.
En lita á þetta öð. um augum
eins og oón Eyþórsson geiöi, er
hann hóí mæimgar sínar. Vatna- |
joku.ss, æöið hefur hingað til
u.oio UiU-.aan í iandfiæoiiegum 1
rannsóknum íslands, enda þótt1
þessi viöattumesíi jökuil í Evi ópu
þekji tóiita hluta Islands. Ekki er j
ur vegi, að gefa þessum tóifta1
hluta gaum, ekki sízt þegar þuð
kemur á daginn, að hann heíur
sina sögu að segja.
Leirar frá ísöld
HINGAÐ til hafa landfræðingar
litið svo á, að Vatnajökull, í sinni
núverandi mynd, væri leifar ai
þeim meginjökli, sem huldi land
vort a ísóld. Jökullinn á þessum
hiuta hálendisins hafi ekki enn
náð að bráðna þau tíu þúsund ár,
er liðin eru frá ísöld, í samræmi
við hið hlýnandi loftslag. Þegar
það kemur á daginn, að hálendið
er þarna mun lægra en menn
vissu áður, horfir málið öðruvísi
við.
Þá vaknar sú spurning, hvort
saga Vatnajökuls í sinni núver-
andi mynd, kunni ekki að vera
mikið styttri en menn hingað til
hafa álitið. Hvort þessi mikli
jökulsskjóldur sé ekki að meiru
eða minna leyti nýsköpun nátt-
úrunnar frá kuldatímabili, sem
komið hafi yfir land vort meöan
það hefur verið byggt.
Hámarkskuldi á
17.—18. Öld?
RANNSÓKNIR íslenzkra land-
fræðinga á síðari árum benda á
margan hátt til þess, að 17. öldin
og hin 18. kunni að hafa verið
þær köldustu, sem þjóðin hefur
lifað.
Ganga má að því vísu að áfram
haldandi rannsóknir á þessu
mikilsverða viðfangsefni eigi eft
ir að leiða ný sannindi í ijós um
^eðurfar fyrri alda.
Eins og áður hefur verið bent
i hér í biaðinu er það frágangs-
;ök að rekja íslandssóguna svo
el sé, og hún gefi glögga mynd
if lífi og þróun þjóðarinnar nema
sagnfræðingarnir geti nokkurn
eginn geit sér glögga grein fyrir
'eðurfarinu og breytingum þess
íðan land bvggðist.
Auk þess er það mikils virði
yrir núlifandi kynslóð að gera
ér sem gleggsta hugmynd um
ivers er hægt að vænta um breyt
.ngar á veðráttu landsins í næstu
framtíð.
Ef rannsóknir t.d leiða í ljós að
Vatnajókuii hafi stækKað að veru
legum mun á 17. og 18. öld og þess
ar aidif hafi verið til muna kald-
ari en tímabilið frá því land
byggðist og fram að þessu miklu
kuldakasti, þá höfum við íslend-
ingar ástæðu til að vænta þess nú
þegar kuldaaldirnar eru til þess
að gera nýliðnar hjá, að n« eignm
víð í vændum all langt tímabil
með hlýrri veðráttu en t. d. var
á síðastliðinni öld. Verði niður-
iiaðan sú, getum við gert okkur
nokkurn veginn vísa von um, að
iægt verið að fá fullt eins góðan
áranrur a.f hv<”-s konar ra',-t,"i,
í næstu framtíð, eins og þjóðin
hefur átt við að búa síðustu tvær
aldírnar.
Mælingarnar á hjarnfenni
Vatnajökulssvæðisins eru því
merkilegar fyrir þekkingu okkar
á náttúru landsins. Þær geta orð-
ið til mikils stuðnings fyrir fram
haldsrannsóknir á náttúruskilyrð
um þess.
Hitavcita
Reykjavíkur
SVO mikij þægindi og fjérhags-
legur hagnaður íyrir reykvíkska
húseigendur og reykvisk heimili,
er af því, að hafa aðgang að
hitaveitunni, að eftirsókn er mik
il eftir að verða aðnjótandi
þeirra hlunninda. Svo alitaf er
umsóknir óafgreiddar um nð
bæta nýjum hverfum við hita-
veitukerfið.
Helgi Sigurðsson
Reynt hefur verið að nota sem
mest af reksturságóðanum frá
starfsárum hitaveitunnar í við-
auka við kerfið og til aukinna
borana við uppspretturnar og
sinna með því sem flestum um-
sóknum um heita vatnið.
Nefnd manna hefur starfað í
ár að rannsóknum á því hvernig
notagildi veitunnar gæti crðið
meira. Hefur nefndin skilað á-
liti og tillögum um þetta efni, sem
en.i nú til athugunar hjá hita-
veitustjóra.
Nýlega hefur Helgi Sigurðsson
hitaveitustjóri reiknað það út
lauslega, að upphitun sú, sem
fæst með hitaveitunni eins og
hún er nú, jafngildi ná’ægt því
50 þúsund tonnum af kolum, er
með núverandi verðlagi kosta um
23 milljónir kr.
En vegna þess að hitavatnið er
se’t taisvert ódýrara en svo, að
það jafngildi kolutn að verðlagi,
verða tekjur hitaveitunnar með
núverandi verðiagi vatnsins um
16,25 milljónir króna á næsta ári.
Skuldir bitaveitunnar eru nú
alls 23,4 milljónir og eru tæp-
lega 15 milljónir af því fé í
tveim skuldabréfalánum, sem
þurfa að afborgast á 10—15 ár-
um. En auk þess eru skuldir við
Landsbankann og bæjarsjóð er
þarf að borga sem fyrst.
Fjárhagsáætlun þessa bæjar-
fyrirtækis gerir ráð fyrir að
rekstur hitaveitunnar kosti á
næsta ári 7,7 milljónir. 1 afborg-
anir fari 5 milljónir en 3,5 millj.
verði varið til að auka hitaveitu-
kerfið.
Með þessu móti er framkvæmd
um svo í bóf stillt að ekki líður
ins verða léttbærar og þá verð-
á löngu unz skuldir fyrirtækis-
ur hægt að láta þetta fyrirtæki
standa undir nauðsynlegum við-
sukum og jafnvel útgjöldum á
cðrum sviðum bæjarrekstursins.
Cre:-:k óánscgja
ÝMSIR greinagóðir menn, sem
verið hafa á ferð í Englandi síð-
ustu vikur, fullyrða, að löndun-
arbann brezkra togaraeigenda
mælist illa fyrir rneðal almenn-
ings þar í landi. Hvað sem ann-
ars kann að verða um lausn á
því máii og hversu lengi löndun-
arbann þetta helzt.
Lundúnaritstjóri sær.ski blaðs-
ins Göteborgs Handels- og Sjö-
fartstidning skrifar blaði sínu
meðal annars á þessa leiðr
Fylgismenn brezka verka-
mannaflokksins ávíta ríkisstjórn-
ina fyrir, að hún skuii ekki
bafa komið í veg fyrir löndunar-
bannið. Augsýnilega gerir bann-
ið það að verkum, að í landinit
verður meiri þurrð á fiski en ver-
ið hefir nokkru sinni áður síðan
á stríðsárunum.
Þeir segja, að brezkir tog-
araeigendur noti löndunar-
bannið sem skálkaskjól til
þess að draga úr aðflutningi á
tiski og á þann hátt koma sér
í einokunarstöðu til þess að
hækka fískverðið, til óhagræð
is fyrir brezkar húsmæður er
með því móti verða að láta
sér nægja verri og dýrari
fisk.
Frjálslyndir halda því fram
að það sé heimskulegt af ríkis-
stjórninni að láta við svo búið
standa, því vitað sé, að
lér sé um að ræða sérhags-
munamál einstakra manna.
Betra væri segja þeir, að stjórn
in tæki þetta mál upp á alþjóð-
’.egum grundvelli, t. d. með því
að stefna því fyrir samtök sam-
einuðu þjóðanna, er fjalla um
matvöruframleiðsluna.
Þjóðverjar og Bretar
TALSVERT hefur verið rætt um
málið í Norðuriandablöðunum.
2. þ. m. birtist grein um það í
„Ekstrabladet“ í Kaupmanna-
höfn, þar sem fundið er að fram-
komu Englendinga. M. a. í til-
efni af því, að löndunarbannið
í brezkum fiskihöfnum verði til
þess að íslenzkir togaraeigendur
verði að sigla með fisk sinn á
þýzkan markað. Blaðið bendii*
m. a. á það ósamræmi í fram-
komu Englendinga, er þeir
þvinga ísiendinga til viðskipta
við Þjóðverja á þessu sviði, á
öðrum sviðum verði þeir að
heyja harða samkeppni við þýzka
iðnaðinn á ýmsum útflutnings-
mörkuðum.
Og vel mættu Bretar vera
minnugir þess, hvernig íslend-
ingar reyndust þeim á styrjald-
arárunum, segir þar.
Blaðið segir m. a. að orðróm-
ur sé um það, að nokkuð sé kom-
ið af fiski frá Þjóðverjum í
brezkar innflutningshafnir, fiski,
sem veiddur var fyrir Þýzka-
landsmarkað. Og víst er um það,
segir biaðið, að brezka löndunar-
bannið verður vatn á miliu
þýzkra útgerðarmanna.
Að lokum segir blaðið, að bann
það, sem brezkir útgerðarmenn
hafi lagt á íslenzkan fisk, ætti
að koma tii álita í»þeirri nefnd,
sem fjallar um einkasölur og
verzlunarþvingun og eðlilegast
væri að brezka stjórnin legði
málið fyrir éinhvern alþjóðlegan
gerðardóm, þannig að brezkum
húsmæðrum verði tryggt að þær
geti fengið fiskinn, sem þær óska
eftir og sem þær þarfnast.
„Manchester Guardian“ kall-
ar þetta sorglega misklíð á milli
tvéggja þjóða, sem lengi hafa átt
vinsamleg samskipti.
Fréttaritari Sydsvenska Dag
bladet í 31álmey segir m. a. I
fréltagrein frá London, aS
Bandaríbjamenn hafi áhyggj-
ur af hinni brezk-íslenzku
deilu, sem fari harðnandi.
Skýrt hafi verið frá því í
London, að brezka stjórniu
Framh. á bls. 12