Morgunblaðið - 24.02.1965, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. febrúar 1965
• ÚTLIT
Loðnan er lítið fiskkríli,
venjulega 13—18 cm löng full-
þroskuð, en getur orðið allt að
22—23 cm löng. Hún er mj ó-
vaxin og þunnvaxin. Hængarn
ir eru mun stærri en hrygnurn
ar, bæði lengri og gildari. Lit-
urinn er yfirleitt ljós, mó-
grænn að ofan, en fölur og
dauíur silfurgljái að neðan.
• NAFN
Nafn sitt dregur loðnan af
því, að hreistur hennar er smá
gert, þunnt og laust, og á
hængnum eru hreisturblöðin í
nokkrum röðum ofan við rák-
ina, ílöng og hin lengstu dreg-
in út í alllanga totu, svo að úr
þeim verður loðin rák eftir
endilangri hlið fisksins. Al-
gengasta nafnið á fiski þessum
hér á landi er loðna, en í „Fisk
unum“ eftir dr. Bjarna Sæ-
mundsson, sem hér er einkum
stuðzt við, segir, að nöfnin loð-
síli, vorsili, loðka, loðsíld og
kampasíld tíðkist einnig fyrir
norðan, hrygnan sé kölluð
barsíli í Austur-Skaftafells-
sýslu, en hrognasíli eða hrogna
seiði í Yestmannaeyjum, og
nafnið hæringur þekkist á
loðnuhængi á Akranesi.
• HVAR LIFIR LOÐNAN?
Heimkynni loðnunnar eru
nyrztu höf jarðarinnar, líklega
upp að löndum í fæðuleit. Hér
við land er hún t.d. algeng á
sumrin fyrir norðan og austan.
Fæða loðnunnar er ýmiss. 1
konar litil svifdýr, einkum i
krabbaflær, svo og ögn, augna í
síli, pílormar, fiskaseiði o. fl. 7
Loðnan hrygnir á vorin og 1
fram eftir sumri. Þegar að I
hrygningu líður, leitar hún inn í
að löndum, oft í afar mikilli /
mergð og þéttum torfum, sem \
geta náð yfir tugi kílómetra. 1
Fylgja göngunni þá gjarnan í
fuglager og hvalavöður. Segir
dr. Bjarni Sæmundsson svo:
„Gengur hún oft mjög nærri
landi, einkum í aflandsvindi,
alveg upp í fjörur og inn í í
árósa og lón; en hún er yfir- 7
leitt mjög „laus á kostunum“ 1
og óviss í öllum göngum sín- l
um; sum ár er mergð af henni, t
en önnur sést hún ekki á sama /
staðnum; stundum er hún spök 7
og dvelur lengi (t.d. í Horna- \
firði á veturna), en stundum i
verður -aðeins vart við hana í
nokkra daga, og ræður þar 4
sennilega um bæði hiti í sjó, /
veður og fæða“. 7
• GÖNGUR HENNAR
HÉR VIÐ LAND
Við ísland fer loðna að
genga til hrygningar að suður-
og suðvesturströndinni, frá
Eystra-Horni að Snæfellsnesi,
um eða fyrir jafndægur, en
Loðna, hængur að ofan og hrygna að neðan.
allan hringinn í kring. Hún er
í Barentshafí, inni í Gandvík-
um og Hvítahafi, gengur með-
fram Múrmanskströnd og a.m.
k. allt austur að Novaja
Zemlja. Þá finnst hún suður
með endilöngum Noregi, en þó
einkum undan Finnmörk, og
hennar hefur jafnvel orðið
vart í Óslófirði, en ekki sunn-
ar.
Við ísland er hún fjarska
algeng allt í kringum landið,
og sama er að segja um Græn-
landshaf, undan ströndum
Austur-Grænlands. Lítið eitt
finnst af henni við Færeyjar.
Við austurströnd Norður-
Ameríku er hún sunnan frá
Cape Cod (rétt fyrir sunnan
Boston) og norður eftir, kring-
um Nýfundnaland, norður í
Daviðssundi og Davíðsbotnum,
en einkum við suðvestur-
strönd Grænlands (undan,
Eystribyggð, sem svo nefndist
til forna).
í Kyrrahafi vestanverðu
verður hennar vart suður
með Kamtsjakaskaga, en að
austanverðu suður að British
Columbia, sem er næsta fylki
í Kanada fyrir norðan Banda-
ríkin.
• LIFNAÐARHÆTTIR
Loðnan er uppsjávarfiskur,
en leitar sér þó fæðu djúpt
niður, jafnvel ofan á sjávar-
botn. Meginhluta ævi sinnar
lifir hún á höfum úti og dreif-
ist þá um víðáttumikil svæði,
sennilega einkum þar sem hlý-
ir og kaldir hafstraumar mæt-
ast, en hún á einnig til að leita
oft fyrr, jafnvel í góubyrjun,
og þá aðallega með Skafta-
fellssýslum. Kemur síðan oft-
ast nær hver gangan á fætur
annarri fram eftir vori, en i
lok júnímánaðar er hún venju
lega horfin að mestu.
Loðnan gengur seinna árs
að öðrum ströndum íslands, í
maíbyrjun eða þar um bil.
Hrygning hefst við suður- og
suðvesturströndina snemma í
marz, stendur hæst um sum-
armál að öllum jafnaði og lýk-
ur ekki að fullu fyrr en í júní-
lok. Við kaldari strendur
landsins hefst hrygning eftir
yfirborðshita sjávar, og virðist
hann ekki mega vera minni en
6 gráður. Við norðvestur- og
norðurströndina hrygnir loðn-
an yfirleitt í júní-júlí og við
austurströnd landsins í júlí-
ágúst.
Loðnan hrygnir því allt um-
hverfis landið á mismunandi
tíma, en langmest við suður-
ströndina.
Þegar hrygningu er af lok-
ið, þyrpist loðnan oft inn að
ströndum, en er þá magnlítil.
Getur hún ekki bjargað sér á
grunnsævi, ef vindur stendur
á land, og fjarar þá uppi.
Þetta fyrirbæri er þekkt við
Finnmörk á vorin, og hér í
Faxaflóa hefur stundum feng-
izt urmull af úldinni loðnu í
botnvörpu á vorin. „Bendir
allt þetta á, að loðnan muni
deyja unnvörpum (ef ekki al-
veg) að lokinni fyrstu hrygn-
ingu, þ.e., að hún gjóti aðeins
Framhald á bls. 27
!
*
í KVÖLD heldur Sinfóníuhljóm
sveit íslands aukatónleika í Há-
skólabíói, þar sem efniskrá er
valin með það fyrir augum að
þar sé eitthvað fyrir alla, enda
leikin vinsæl verk eftir Gersh-
win, Rodgers og Iberts lögin úr
Carmen eftir Bizets og Svana-
vatnið eftir Tsjakovskij. Hljóm
leikunum stjórnar Igor Buketoff
en Ásgeir Beinteinsson leikur ein
leik í rapsódíu Gershwins. Þessi
mynd var tekin á æfingu hljóm
sveitarinnar í Háskólabíói í gær
morgun.
Mestu hernaoarútgjö
Breta á friðartímum
Brezka sf]érsiin feSur Eifia
hæffu á éfriéi í Evrépu
London, 23. feb. — NTB
í GREINARGERÐ brezku stjórn-
arinnar, sem fylgdi frumvarpi
hennar um hernaðarútgjöld, er
það var langt fram í dag, er talið
að möguleikar á því að kjarnorku
styrjöld brjótist út í Evrópu
milli austurs og vesturs, séu
harla litlir. „Það má útiloka
möguleikana á beinum árekstr-
um á grundvelli þeirra hræðandi
afla, sem báöir aðilar ráða yfir.
Sökum þess hve óttast er að
árekstrar í Evrópu kunni að
breiðast út, eru möguleikar á
beinni árás mjög litlir“, segir í
greinarigerðinni.
Frumvarpið um hernaðarút-
gjöld, sem stjórn Wilson lagði
fram í dag, er hið hæsta, sem um
getur í sögu Bretlands á friðar-
tímum. Nema áætluð hernaðar-
útgjöld samtals 2.120,500,000
sterlingspundum.
Þá segir í fyrrnefndri greinar-
gerð: „í hinum fjarlægari Austur-
löndum hefur tilraunasprenging
Kínverja varpað nýjum skugga
yfir framtíðina og gerir erfiðara
að spá fyrir um hina stjórnmála-
lega þróun í heimshluta, sem
Bretland hefur í skuldbindingar
bæði við samveldislönd og önn-
ur lönd. Kínverska tilrauna-
Reykj&nes-
kjördæmi
AÐALFUNDUR Kjördæmisráðs
Sjálfstæðisflokksins í Reykjanes
kjördæmi verður haldinn í Sjálf-
slæðishúsinu, Hafnarfirði þriðju
daginn 9. marz nk. og hefst kl.
20:30.
sprengingin sýnir, að þann stöð-
ugleika, sem náðst hefur í sam-
skiptum Vesturlanda og Sovét-
ríkjanna, er hægt að eyðileggja
á stuttum tíma ef kjarnorkuvopn
breiðast út til landa, sem í dag
hafa þau ekki“.
„Markmið stefnu Breta í varn-
armálum er að hindra að kjarh-
orkuvopn breiðist út. Stefnan
hlýtur því að verða til þess aS
hvetja til þess að sezt verði að
samningaborði í þessum efnum.
en ekki tefja fyrir slíku. Jafn-
framt verður að stefna að því,
veita þeim löndum, sem ekki
hafa kjarnorkuvopn, aukið ör-
yggi. Öryggi Bretlands er aðeina
Framhald á bls. 19
r
Lilrœihræðslan í Olaisvík v&sZw
stækkað og eniíarbæU
ÓLAFSVÍK, 23. feb. — í febrúar | hér um helmin.gi meiri afköst
byrjun var lokið við að stækka
og endurbæta lifrarbræðslu Fiski
og síldarmjölsverksmiðjunnar í
Ólafsvík. Smíði véla og tækja og
niðursetningu þeirra annaðist
vélsmiðja Njarðvíkur, ásamt
starfsmönnum verksmiðjunnar.
Lifrarbræðslan getur brætt
3—4 tonn af lifur á klst. og er
að ræða en með gömlu véiunum
og er nýting mjög góð.
Lifrabræðslan bræðir lifur frá
tveimur frystihúsum. Auk þess
alla lifur frá Hellissandi og Rifu
Afli netabáta hefur verið sæmi
legur undanfarið, frá 10—30
lestir. Eru því miklar annið og
margt aðkomufólk komið til að
vinna að aflanum. — Hinrik
Kópðvogur-
Sdtjíarnarncs
HINN árlegi þorrafagnaður Sjálf-
stæðisfélaganna í Kópavogi og
Seltjarnamesi verður haldinn
n.k. föstudagskvöld í Hléigarði.
Aðgöngumiðapantanir í símum
40922 í Kópavogi og 12296 á Sel-
tjarnaxnesi.
Háþrýstisvæðið yfír íslandi
og Grænlandi breytist ekki
mikið, og var hæg og mild
norðaustanátt víðast á land-
inu í gær. Norðanlands var
vægt frost, vænt.anlega þó nóg
til þess að vegir stirðni og
batni. Sunnanlands var 2ja—
3ja stiga hiti, en búizt við næt
urfrosti.
Veðurhorfur kl. 22 í gærkv.:
Suðvesturmið: A-kaldi og
skýjað í nótt, hægviðri og létt-
skýjað á morgun. Suðvestur-
land til Vestfjarða og miðin:
Hægviðri, víðast léttskýjað.
Norðurland til Austfjarða og
miðin: V-gola og léttskýjað til
fyrramáls, N-gola eða kaldi
og smáél þegar líður á dag-
inn. Suðausturland og SA-
mið: NA-gola, léttskýjað að
mestu.
Veðurhorfur á fimmtudag:
Hæg NA-átt og bjartviðri, og
hiti nálægt frostmarki um alit
land, þó smáél á Norðaustur-
landi.