Morgunblaðið - 03.06.1965, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 3. juní 1965
Þórir Baldvinsson:
Sjónvarpsnöldur
Þ A Ð er að vonum að sjón-
varp sé nokkurt umræðuefni
á íslandi. Þetta er framandi
fugl, sem ýmsir telja til nokk-
urrar nýbreytni. Aðrir vilja
hins vegar ekkert með sjón-
varp hafa. Erlent sjónvarp
telja þeir hið mesta skaðræði
og innlent litlu betra. Fá-
mennur er þessi flokkur, en
lætur þeim mun meira á sér
bera. Markmiðið er að bjarga
þjóðinni og hinum sauðsvarta
almúga, sem að sjálfsögðu
þarf að láta hugsa fyrir sig.
Þrátt fyrir allt þetta hefur
verið ákveðið að stofna til
sjónvarps hér á landi. Raunar
má segja að það sé afleiðing
þessara umræðna. íslenzkt
sjónvarp hlaut að visu að
koma fyrr eða síðar og hér
reyndist nægilega margt bjart
sýnismanna til að hrinda því
fram. Sem betur fer hafa
bjartsýnismennirnir alltaf
fólkið með sér. Það yrði ann-
ars Iítið um framfarirnar.
Um nokkurt skeið hefur hér
verið I gangi sjónvarpsstöð á
vegum vamarliðs á Suðurnesj
um. Stöð þessi var lítil og lé-
leg og sjónvarp þaðan í bág-
bornara lagi. Hún var því
stækkuð nokkuð og gerði það
fólki á Suðvesturlandi mögu-
legt að ná til sjónvarps þessa
með þolanlegum árangri. Það
hefði verið lítil forvitni
manna, ef þeir hefðu ekki
reynt að notfæra sér þetta
tækifæri, og þá sérstaklega
þeir, sem voru stautfærir í
ensku. Þó vakti þetta sjón-
varp furðu litla eftirtekt þar
til nokkrir menn fóru að ræða
um það sem hættulegt fyrir-
bæri. Fer svo stundum, að
vopnin vilja snúast í höndum,
ef málstaðurinn er í rýrara
lagi.
Nú er svo komið, að hér eru
um 30 þúsund íslenzkir sjón-
varpsnotendur, ef miðað er
við að 4—5 menn noti hvert
tæki. Þó má vera að þetta
sé heldur hátt áætlað.
Þessi hópur sjónvarpsnot-
enda er sá grunnur, sem ís-
lenztk sjónvarp er byggt á,
en án hans hefði fyrirtækið
orðið stórum vafasamara. Hef
ur sjónvarp varnarliðsins
þannig gert þessu máli mik-
inn greiða.
Ég er einn þeirra manna,
sem nota ameriska sjónvarpið
og hef af því nokkur not. Mér
finnst það ekki sérlega merki
legt, en þó sumt athyglisvert
og fróðlegt, þótt meiri hlut-
inn sé léttmeti og stundar-
gaman. Sjónvarpið getur auð-
vitað valdið tímaeyðslu, meiri
eða minni, og fer það eftir
hófsemi hvernig notað er. Það
er þó bót í máli, að sjónvarps-
reyfari er aldrei meira en 25
—50 mínútna langur og held-
ur manni því ekki föstum eins
lengi og sá prentaði getur
stundum gert.
Myndtækni sjónvarpsins er
í lakara lagi, oft loðin og
óskýr en tónar og tal hrjúft.
Virðist mér, að það eigi víð-
ast nokkuð langt í land til
fullkomnunar og þoli í engu
samanburð við kvikmyndir
af venjulegu tagL Myndirnar
skortir því þann raunsæisblæ,
sem kvikmyndahúsin veita,
enda myndirnar þar oftast í
fullri stærð og stundum vel
það.
Þótt hér sé skipulögð mynd

Þórir Baldvinsson
skoðun vegna þeirra mynda,
sem kvikmyndahúsin sýna,
minnist ég ekki að hafa séð
neina mynd í sjónvarpi varn-
arliðsmanna, sem nálgast það
vafasamasta, sem hér er þó
leyft að sýna. Þar með er þó
ekki sagt að allt sé þar barna-
matur. En til þess eru for-
eldrar og uppalendur, að þau
beri vit fyrir börnum sínum,
og götuuppeldið í Reykjavík
er líka hættulegt þótt „fyrir-
myndarmennimir" telji það
sjaldnast umtalsins vert.
Endir þessara mála er alltaf
sá sami. Það er menning fólks
ins, sem ræður úrslitum og
ákveður endanlega hvað við
þolum og hvað ekki. Sú
menning fæst ekki með boð-
um og bönnum. Hún fæst
ekki með því að útiloka sig
frá umheiminum og hún fæst
heldur ekki með því, að fá-
mennur hópur hugsi og
ákveði fyrir fjöldann, hversu
vel sem hann meinar.
Fólkið sjálft verður að vera
þess umkomið að hugsa og
ákvarða fyrir sig á hógværan
og menningarlegan hátt. Börn
in eru góð eins og öll börn
eru í eðli sínu, en við þurfum
betri foreldra, betri uppalend-
ur. Og síðan þurfum við betri
skóla. Það er ekki hægt að
skipuleggja skóla með sama
vinnukerfi og í bifreiðaverk-
smiðjum og það verða böm-
in úr þessum skólum, sem
bráðum stjóma landinu. Hæfn
in til að velja og hafna er
undir þessum málum komin.
Það er ákaflega auðvelt að
mála eitthvert fyrirbæri sterk
um litum, velja því háðuleg
orð og gefa því villandi nöfn.
Stalín gerði þetta á sínum
tíma og fylgifiskar hans enn í
dag. Hitler lærði af Stalín.
Sjónvarpið í Keflavik hefur
verið nefnt hermannasjón-
varp, dátasjónvarp, kanasjón-
varp og sitthvað fleira. Stað-
reyndin er, að það er samtín-
ingur af sjónvarpsefni frá
mörgum sjónvarpsstöðvum í
Bandaríkjunum og þá valið
helzt það efni, sem þar hefur
notið vinsælda. Ýmsir þeirra
þátta em leigðir sjónvarps-
stöðvum í Vestur-Evrópu, þar
á meðal á Norðurlöndum. Það
er augljóst, að engin ástæða
er til að gera úr þessu máli
eins konar íslenzkan þjóð-
skelfi. Við notum sjónvarp
vamarliðsins á sama hátt og
við notum bók úr safni Banda
ríkjamanna í BændahöllinnL
kvikmynd frá Englandþ eða
útvarpssendingu frá einhverju
nágrannalandanna. Oll minni-
máttarkennd í því sambandi
er barnaleg og óraunhæf, og
hún er það alveg eins þótt
hún sé bergmál frá einhverj-
um erlendum manni til að
þóknast íslenzkum viðmæl-
anda.
Þótt ýmislegt sé áfátt hjá
okkur og margt standi til bóta,
sé ég enga ástæðu til að van-
treysta íslenzkri menningu
eða íslenzkri tungu. Við höf-
um bæði fyrr og síðar reynzt
þar sterkari en nokkur önn-
ur þjóð af norrænum stofni
gagnvart menningararfi sín-
um. Þess er skammt að minn-
ast að árum saman bjó hér í
landi útlendur her, sem á
stundum var nálega eins fjöl-
mennur og þjóðin sjálf. Árum
saman urðum við að tala fram
andi tungu við þetta fólk og
hafa við það stöðug og marg-
vísleg samskiptL Jafnvel böm
in, sem bjuggu í nágrenni her-
búða urðu stundum að hálfu
talandi á ensku. Þó hafði þetta
ekki meiri áhrif á íslenzka
tungu, en þótt vatni væri
stökkt á gæs. Margir lærðu
ensku eða bættu um stopulan
skólalærdóm sér til hagsbóta,
en íslenzkan stóð föstum fót-
um. Þetta kom raunar engum
manni á óvart.
Úrtölumenn íslenzks sjón-
varps telja margs fremur þörf
og það er mjög líklegt að þeir
hafi á réttu að standa. Lífs-
reynsla þeirra virðist þó
næsta lítil, ef þeir halda að
hlutimir komi alltaf í réttri
röð. Það er ekkert annað en
dugnaður éinstakra manna,
sem ræður því hvemig röðin
skipast. Ef sjónvarp kemur á
undan nýjum menntaskóla og
„bíó“ á undan bókasafni, þá
sýnir það aðeins dugnaðar-
mun þeirra, sem að því unnu.
Svo einfalt er þetta mál.
Ég legg það til, að við hætt-
um að nöldra um sjónvarps-
málin, hvort heldur þau eru
keflvisk eða reykvísk. Hitt
væri þarfara að ræða um
hvemig gera má islenzkt sjón
varp sem bezt úr garði. Kostn-
aður og gæði þurfa ekki endi-
lega að eiga samleið í rekstri
sjónvarps. Vilji, hugkvæmni
og mannvit hafa þar meira að
segja. Þykjumst við ekki öll-
um þjóðum vitrari.
Hvernig væri að sýna það
einu sinni í verki?
Þjófnaðir í kjör-
búðum bara
minnkandi
Vegna fréttar, sem birtist í Mbl.
fyrir nokkru, þar sem skýrt er
frá því, að rannsóknarlögreglan
hefði að undanförnu fengið þrjár
kærur sakir þjófnaðar í verzlun
einni hér i borg, hafði blaðið í
gær tal af nokkrum verzlunum
víðsvegar í bænum og spurðist
fyrir hvort þjófnaðir sem þessir
væru algengir í verzlunum
þeirra. Verzlunarstjóramir voru
allir sammála um að mjög hefði
dregið úr þjófnuðunum að und-
anfömu og þökkuðu þeir það þvi,
að þessi mál hefðu verið tekin
fastari tökum en áður. Þeir
sögðu, að þetta væri mikið sama
fólkið sem gerði tilraunir til
þjófnaðar en þegar það hefði orð
ið uppvíst að þessu oftar en einu
sinni, léti það sér þetta að kenn
ingu verða. Aðspurðir hvort mál
sem þessi væru yfirleitt kærð til
lögreglunnar, svöruðu verzlunar-
stjórarnir því til, að venjan væri
að láta fólk sleppa í fyrsta skipti
en ef þjófnaðurinn endurtæki
sig væri það í flestum tilfellum
kært.
• BÍTLARNIR
Oddur vinur okkar á Akra-
nesi skrifaði í gær skemmtilega
frétt um Rúnar bítil og hár-
lubba hans. Annars eru þessir
bítlar famir að verða hvim-
leiðir. Ég hélt að þetta yrði að-
eins smáalda, sem gengi fljótt
yfir. Reyndin hefur samt orð-
ið önnur — og ég held að tími
sé kominn til að kennarar og
uppalendur taki höndum sam-
an og sendi strákana til rakar-
ans, eins og Njáli, skólastjóri á
Skaganum, gerði.
Að vísu eru kennararnir lög-
lega afsakaðir fram á haust, en
þeir ættu að beita áhrifum sín-
um, þegar þar að kemur, ef ein-
hverjir bítlar verða þá eftir.
• FÆREYJAFLUGIÐ
Það var í rauninni furðu-
legt að lesa fréttina um Fær-
eyjaflug Tryggva Helgasonar.
Honum er meinað að lenda á
flugvellinum í Færeyjum þrátt
fyrir að flugvélar í reglubundnu
farþegaflugi lendi þar — og, að
flugvallarstjórinn segi honum í
samtali, að völluriim væri í
góðu lagi.
Ég trúi ekki öðru en skrif-
finnskan eigi einhvern þátt í
þessu — og um misskilning sé
að ræða. Getur verið að þeir
hinir háu herrar í Kaupmanna-
höfn séu ekki búnir að frétta,
að flugvöllur Færeyinga sé not-
hæfur eftir viðgerðina? Eða er
þetta einhver stórbokkaháttur,
sem þama ræður?
Loks er hugsanlegt að flug-
vallarstjórinn í Færeyjum hafi
talið flutning á varahluti í bát
algert neyðartilfelli — og far-
þegavélar lendi alls ekki á flug
vellinum, fréttirnar séu ekki
að öllu leyti réttar.
En málið er dularfullt. Reyn-
andi væri að fylla flugvél af
farþegum og smygla varahlut-
um þannig til Færeyinga.
• BRÉFASKIPTI
VIÐ VESTURHEIM
Kunningi minn, sem mik-
inn áhuiga hefur á auknum sam
skiptum okkar við Vestur-ls-
lendinga, sagðist hafa komið
þeirri hugmynd á framfæri við
forystumenn v-íslenzka hópsins
sem hér er nú, að reynt verði
að koma á bréfaskiptum mRli
íslenzkra unglinga og jafn-
aldra þeirra í íslendingabyggð-
um vestra.
Þetta er ágæt hugmynd og
gæti stuðlað að auknum kynn-
um. Vafalaust mundu mangir
íslenzkir unglingar vilja skrif-
ast á við frændur sína vestra.
Væri ágæt byrjun að senda
nafn og heimilsfang til Lög-
bergs-Heimskringlu, eða tíma-
ritsins Icelandic Canadian og
biðja um birtingu. Heimilisföng
þeirra eru:
Lögberg-Heimskringla
303 Kennedy Street
Winnipeg 2, Man. Canada.
The Icelandic Canadian
788 Wolseley Ave.
Winnipeg 10, Man. Canada.
Annars væru einhverjir kenn
arar eða - skól^jjórar vísir til
að taka málið upp i haust.
• FISKASAFN
Ég sá, að eitt Reykjavíkur-
blaðanna hvatti til þess í for-
ystugrein á Sjómannadaginn,
að komið yrði upp vísi að safni
lifandi sjávardýra hér í höfuð-
staðnum og var vikið að for-
dæmi hafnfirzku skátanna. Ég
hef alloft drepið á þetta og veit,
að margir mundu styðja þetta
mál, ef einhver fengist til þesa
að hafa forgöngu. Þetta er máls
efni, sem varðar fræðslumála-
stjórn, samtök innan sjávarút-
vegsins, Reykjavíkurborg, fyrir
tæki og einstaklinga, sem starf-
að ferðamálum og fleiri — og
fleiri. Hvað væri eðlilegra en
við fslendingar, sem eigum svo
að segja allt undir sjósókn og
sjávarafla, kæmum okkur upp
myndarlegu safni lifandi sjávar
dýra — sýnishomi af því, sem
lifir í N-Atlantshafí? Þetta
þyrfti ekki að vera óskaplega
viðamikið I byrjun, en vafa-
laust væri hægt að auka safnið
og bæta við það með tíð og
tíma.
Alltaf eykst úrvalið. Nú bjóð-
um vér einnig rafhlöður fyrir
leifturljós, segulbönd, smá-
mótora o. fl.
BRÆÐURNIR ORMSSON h.f.
Vesturgötu 3.