Morgunblaðið - 22.01.1966, Blaðsíða 13

Laugardagur 22. janúar 1966
MORGU N BLAÐIÐ
13
Haraldur Bödvarsson:
Útgerðnrmál
Bátaflotinn
Eins flestum er kunnugt hefur
á síðustu árum orðið stórkos't-
leg bylting í skipakaupum hér á
landi og ber þar mest á síldveiði
skipunum, hinum glæsilegu skip
um með öllum sínum nýtiízku
útbúnaði til veiða o.s.frv. og enn
er verið að byggja hér heima
og utanlands ný og ennþá stærri
og fulLkomnari veiðiskip. f>etta
er eðlileg afleiðing af kyrrstöð-
unni og höftunum fyrir nokkrum
érum, en nú erum við þegar bún
ir að eignast það mörg og góð
síldveiðiskip, að nægja ætti
næstu árin. Ég hygg að það sé
ekiki skynsamlegt að byggja
fleiri í bili ,m.a. vegna þess, að
það fer að skorta skipverja á
fleiri skip, og svo gengur þetta
út yifir smærri bátana, sem með
hverju árinu verður erfiðara að
manna.
Veiðarnar sjálfar
Mér hefur skiliz't, að flestir
hinna stærri báta ætli að stunda
sild- og loðnuveiðar á yfirstand-
andi vetrarvertíð, en tiltölulega
fáir þorskveiðar, á línu og í net,
en þet'ta finnst mér ekki æski-
leg þróun, því síldarafli á þess
um tíma fer, af að líkum lætur,
aðallega í bræðslu, en þorskafl-
inn nýtist til manneldis og skap
ar meira útflutningsverðmæti.
Færeyingar veiða þorsk á línu á
íhaust- og vetrarvertíð ýmist við
suðurströndina, út af Snæfelds-
nesi í Víkúrál, út af Vestfjörð-
um o.s.frv. Þeir ýmist ísa fisk-
inn í lest og sigla með hann á
útlendan markað eða salta hann
í sama skyni. íslendingar á sin-
um stóru og góðu síldarbátum
geta ekki síður en Færeyingar
veitt þorsk á línu og ísað aflann
í lest og komið með hann til
Iheimahafnar, t.d. vikulega eða
oftar. En það er hægara að
benda á heilræðin en frarn-
kvæma þau, við erum orðnir svo
vanir uppgripum síldveiðanna og
skipverjar á stóru bátunum vilja
helzt ekiki líta við öðrum veið-
um meðan nokkur síldarvon er.
Það eru lika stundum til smug-
ur hér Suð-vestanlands fyrir
næstum ótakmarkað magn af
síld til frystingar og flökunar og
jaínvel til söltunar og er það
óliíkt hvað síldaraflinn ný'tist bet
ur hér heima heldur en Austan-
lands, enda er það hryllilegt að
moka fyrsta flokks matarsíld í
bræðsluverksmiðjurnar, þegar
góður markaður er fyrir síldina
um víða veröld til manneddis.
Það er búið að byggja nóg í bili
af síldarverksmiðjan, en nauð-
syn krefur að meira verði gert
hér eftir en hingað til að flytja
síld á milli landsfjórðunga, þeg-
ar þess er þönf og gera fisk-
vinnslustöðvarnar færari um að
taka á móti meiri síld og fiski
yfirleitt til vinnslu fyrir hina
ýmsu markaði.
Fiskverð og vinnulaun
Ýmsir framámenn utan þings
og innan hafa í ræðu og riti bá-
súnað nauðsyn vinnu.hagræðing-
ar og aukinn vélakost, til þess
að fá meiri afköst og betri nýt-
ingu og til þess að létta erfiðustu
vinnunni af mannshöndinni.
Þetta eru orð í tíma töluð, svo
langt sem þau ná, því það er
bæði hægt að hækka fiskverð og
vinnulaun ef fiskverkunarstöðv-
arnar væru rétt byggðar upp,
með nauðsynlegum tækjum og
vinnuvélum. En hvernig er
ás'tandið yfirleitt á vinnustöðv-
unum í dag? Byggingar .iðast
gamiir skúrar, þar ur hvorki hátt
til lofts né vítt til veggja. Ég vil
nefna eitt dæmi: Frystigeymslur
eru víðasf hivar þannig gerðar,
að það er ekki hægt að korna
neinum flutningstæikjum við
inni í þeim og þ.a.l. ekki hægt
að stafla vörunum á vinnupalla,
sem ein gaffallyfta méð einum
manni getur flutt úr geymslunni
á bíl fyrir utan, eða úr vinnslusal
inn í geymsluna. Við útskipdn
á frosnum fiski, pökkuðum salt-
fiski eða skreið sparast í' þessu
tiifelli 15-20 menn og þar að
auki tekur útskipunin helmingi
styttri tíma. Til þess að bæta ur
þessu ófremdarástandi væri
nauðsynlegt að byggja mjög víða
nýjar frys'tigeymslur í nálægð
við frystiíhúsin, hafa nægilegt
magn af vinnupöllum og eina
eða fleiri gaffallyftur til að
flytja vörurnar á milli húsa, og
við útskipun. Sama máli gegnir
með saltfisk og skreið. Þegar vör
unum er pakkað staflast þær á
vinnupalla um leið og getur gaff
allyftan svo flu'tt þær til og
staflað upp í 4—6 metra hæð vör
um með 3—-4 vinnupöllum hvern
oifan á annan. Það er ekki nóg
að segja að svona væri æskilegt
að hafa það og svo koma allar
hinar vélarnar: Flökunarvélar
fyrir síld og þorsk, afhausunar
og flatningsvélar fyrir bolfisk,
sildarfiokkunarvéilar, þvottavél-
ar fyrir síld og þorsk o.fl. o.fl.
Landbúnaðurinn hefur yfir all
myndarlegum vélasjóði að ráða,
en hvar er vélasjóður útgerðar-
og fiskvinnslu?
Ég þekki fyrirtæki, sem pant-
aði fyrir um það bil einu ári
eina gaffallyftu og kom
hún skömmu síðar til landsins,
hún kosfar ea. 300 þús. krónur
CIF, þar við bætist tollur og önn
ur gjöld til ríkissjóðs, um 100
þúsund, nú aftir að tollur og
söluskattur var lækkað niður í
35,3% en í fyrra var þetta 57%.
Fyrirtækið hefur hvergi getað
fengið ián til kaupanna og ligg-
ur lyftan ennþá óinnleyst til
mikils tjóns fyrir fyrirtækið. En
slik verfæri geta borgað sig upp
á tiltölulega stuttum tíma í
vinnusparnaði, þar sem næg verk
efni eru fyrir hendi.
Ég þekki líka útgerðar- og
fiskvinnslufyrirtaeki, sem á fast
eignir, lóðir og vélar.metnar til
verðs 1965 af lögskipuðum mats
mönnum ríkisins og Seðlabank-
ans fyrir aliiháa upphæð, og þeg-
ar frá eru dregnar áhvílandi
skuldir á eignunum þá verður
etftir til veðsetningar og lántöku
kr. 14.297.000, nettó, miðað við
lánsreglur, sem leyfa að 60%
megi hvila á slíkum eignurn, þar
að auki er ábyrgð ríkisins fyrir
hendi til tryggingar greiðslu atf-
borgana og vaxta. Fyrirtæki
þetta hefur leitað eftir láni hér
innan lands kr. 12,000.000,— en
hvergi fengið ngin loforð fyrir
því enn sem komið er. Aftur á
mó'ti hetfur útlent lán boðizt með
5%% vöxtum og sótt hetfur verið
um samþykki Seðlabankans á
því fyrir nokkrum mánuðum
án þess að svar hafi bor-
izt þegar þetta er ritað.
Svo sem kunnugt er hefur mik
ið verið byggt af fiskiskipum
utanlands og hafa bankar t.d. í
Noregi lánað til 7 ára og í sum-
um tilfallum lengur % hlu'ta
verðsins eða 10-12 milljónir út á
stærri fiskiskipin. Þessvegna
finnst mér ósanngjarnt að ekki
megi taka þetta lán utanlands
eins og iánin fyrir fiskibátunum,
þegar vi'tað er fyrirfram að pen-
ingana átti að nota til þess að
endurbæta eina af stærri fisik-
verkunarstöðvum landsins og
afla nauðsynlegra vinnuvéla til
hennar. Þess má einnig geta, að
fyrirtæki þetta skilar margfaldri
þessari upphæð árlega í erlend-
um gjaldeyri.
Ein ástæðan fyrir þvi, að út-
gerðarmenn og fiskvinnsiuslöðv-
ar geta ekki greitt sikuldir sínar
á réttum tíma er sú, að of lítið
er lánað út á fullunnar fiskaf-
urðir, þessvegna bynsit því meira
fé hjá vinnslustöðvunum etftir
því sem þær framleiða meira. í
grein sem ég skrifaði 10. marz í
fyrra fór ég nánar út í þetta at-
riði, en til skýringar vil ég geta
þess hér, að þrátt fyrir marg
ítrekaðar tilraunir hefir ekki
ennþá fengizt leiðrétting á þessu,
Fyrirtæki, sem hefur með mikil-
um tilkostnaði útbúið síldarflök
unarsal og keypti til hans flök-
unarvélar m.m. fyrir 3 millj.
króna flakaði í nóv.—jan. ytfir
2000 tunnur af fullunnum edik-
síldarflökum. Söluverð síldarinn
ar er all gott, en út á hana er
lánað hlutfallslega allt otf lítið
og verður framleiðandinn að
bíða eftir afganginum þangað til
greiðsla hefir boriat frá kaup-
anda unanlands.
Mér finnst raunverulega, að
framámenn þjóðarinnar sýni
sjávarútveginum alltof lítið rétt
læti eða sanngirni í baráttu fyrir
tilverunni, því hvar værum við
nú staddir fjárhagslega ef sjáv-
arútvegsins nyti ek'ki við, en eins
og fram kemur í framanritaðri
grein, gæti maður imyndað sér,
að markvisst væri unnið að því
að brjóta niður þennan atvinnu-
veg aftan frá og í því sambandi
má geta þess, að mikill skortur
er á verkafólki og sjómönnum
bœði á skipin og í landi, en samt
er no'kkur bót í máli, að eitt-
hvað hefur fengizt hingað af Fær
eyingum með miklum aukakostn
aði.
Að lokum vil ég endurtaka og
undirstrika þá nauðsyn að gera
verði stórt átak til þess að end-
urbæta fiskvinnslustöðvarnar
þannig, að þær verði færar um
að taka á móti miklu meira
magni og framleiða úr því verð
mætari framleiðsluvörur en átt
hefur sér stað fram að þessu.
Ég vil ennfremur taka það
skírt fram, að hér er ekk, verið
að biðja um neina ölmusu, held-
ur ætlast ég til að tiltölulega lít
ill hluti af hinu mikla fjármagni
sem rennur inn í bankana og
ríkissjóðinn frá útveginum verði
notaður til uppbyggingar sjávar-
útveginum og eða vinnslustöðva
hans til þess að hann verði fær
um að afla ennþá meira í fram-
tíðinni.
Akranesi, 15. jan. 1965.
Haraldur Böðvarsson.
Höfðingleg bóka-
s.i»f
24. júlí s.l. sumars var stofnað
Félag íslendinga í Hessen í V,-
Þýzkalandi. Markmið félagsins
er að gæta hagsmuna fslendinga
í Hessen, svo og efla félagslíf
og samheldni þeirra á meðal. Fé-
lagar eru nú um 30 talsins.
Eins og kunnugt er, sýndu ísa-
fold og Almenna Bókafélagið
bækur sínar á Alþjóða'bókasýn-
ingunni, sem haldin var í Frank
furt/Main dagana 13—18. okt.
s.l. Að aflokinni sýningunni gáfu
þeir Baldvin Tryggvason fram-
kvæmdastjóri AB og Pétur Ólafs
son forstjóri ísafoldar félaginu
bækur þær, sem voru á sýning-
unni. Félagið þakkar þessa verð
mætu og höfðinglegu gjöf.
Bækurnar eru til útláns á
skrifstofu Flugfélags íslands h.f.
í Frankfurt, Kann félagið full-
trúa þess, Dieter Wendler beztu
þakkir fyrir aðstoð hans.
I tilefni 1. desembers héit ís-
lenzki ræðismaðurinn í Hessen,
van Hazebrouck, samsæti fyrir
íslendinga í umdæmi hans. Með-
al gesta var íslenzki sendiherr-
ann í Bonn, Magnús V. Magnús-
son og frú, ennfremur íslenzki
ræðismaðunnn i Köln, Dr. O.
Löffler og frú.
WOBU! íTUHTIOtf
SKAWtt TD tXCiTfSS T»*«t t*n»>*TWfW
mffBCAV
✓
Sýningar í bókasafni
Upplýsingaþjónustu DSA
Svo virðist sem bandarísk kortinu, svo og bókin um það
yfirvöld taki ekki of hátíð- og ýmis gögn önnur.
lega mótmæli ítala né ítalsk- Við hliðina á þessari sýn-
ættaöra Bandaríkjamanna á ingu er önnur og ólík. Þar
Víniandskortinu fræga, né eru myndir af geimförum,
nýjum uppgötvunum í sam- -m.a. Frank Bormann og
bandi við það. Frá Bretlandi James Lowell, ýmsum tækni-
hefur ameríska bókasafninu í búnaði geimfara, eldflaugum
Bændahöllinni borizt sýning og öðru sem geimöld tilheyr-
á ýmsum heimildum um Vín- ir. —
landskortið, og kemur hún Er þarna á skemmtilegan
frá bandaríska sendiráðinu í hátt sýndar hlið við hlið heim
Bretlandi. Eru á sýningunni ildir frá fornöld og geimöld
m.a. stækkaðar myndir af vorra tíma.
Dr. Richard Beck:
Spakyrði í Ijóðum
og lausu máli
PÉTUR Sigurðsson, ritstjóri
„Einingarinnar“, er löndum sín-
um góðkunnur fyrir ritstörf sín
og ræðuihöld, o« fyrir tfc’.agslega
sitarfsemi súna í þágu ýmissa
menningarmála, sérstaklega
bindindismátlsins. T_rf eigi í-
að en blaða í ár^ingum „Ein-
ingarinnar" en hún er nú á 23.
aldursári, til þess að sjá þess
glöggan voitt hve glatt l.jnum
brennur í brjósti eldiur áhugans
á bindindis- og öðrum menn-
ingarmálum, og hve djarfmann-
lega hann berst fyrir framgangi
þeirra til þjóðarheilla.
En ekki verður hér lengra út
í það farið að lýsa þjóðnýtu
mannræktar- o - menningarstarfi
Péturs, þó að verðugt væri. Til-
gangur þessa greinarkorns er,
hins vegar, sá að draga athygli
lesenda að bók hans Kjarnyrð-
um, er kom út á vegum ísafold-
arprentsmiðju um jólaleytið í
vetur. Efni bókarinnar hetfir
Pétur safnað úr ýmsum áttum á
liðnum. árum og fer um það
þessum orðum í formála sínum:
„Þetta sem ég hafði tínt upp
ht. og þar, í bókum og blöðurn,
Ijóðium og lausu máli, eða ef'tir
heyrn notaði ég svo otft í ræðu-
efni. Það hafði kveikt í sálu
minni og það virtst ná til til-
heyrandanna. Nú er ég að mestu
hættur að flytja erindi og ræð-
ur og þarf því ekki lengur að
nota þetta þannig, en myndi
finnast sem ég væri að bera til
moldar einn bezta vin minn, ef
ég bæri þetta litla safn á bálið.
Margt atf því myndi auðvitað lifa
framvegis góðu lífi í ýmsum
bóikum; en sem „upptíningur“
hefur þetta verið mér nota-
drjúgt, og gæti það orðið öðrum |
gagnlegt, væri mér það ánægju- j
j efni“
Þessi bók Péturs er að vísu
ekki mikil að stærð (121 bls.),
en þeim mun drýgri að innihaldi.
Er ég þess fullviss að hverjum
þeim er les þetta kjarnyrðasafn
hans með athygli mun verða sá
lc t bæði fræðandi og vekj-
andi til umhugsunar. Efnið er
ennfremur næsta fjölbreytt, því
að safnandinn hefir leitað viða
til fanga -m öflun þess, en höf-
undar þeir, sem þar er vitnað
tU, í stuðluðu eða lausu máli,
eru nærri hundrað talsins. Eru í
þeim hópi ýmis öndvegisskáld
vor íslendinga og þjóðkunnir
rithöfundar í óbundnu máli,
ásamt viðfrægum erlendum
skáldum og öðrum rithöfundum
frá mörgum löndui. heims.
Um lokakafla bókarinnar segir
Pétur í formála sínum: „Með
hálfum huga læt ég síðasta kafla
ritsins fljóta hér með, þó'tt þar
séu aðeins sundurlausar setning-
ar sem mér hafa doftið í hug á
áratugabili." Er það af lotfsverðri
auðmýkt mælt, því að margt er
vitarlega og prýðilega sagt í þess
um kafla bókarinnar, og allt er
það mannbætandi að anda og
hugsun.
í þessari litlu bók Péturs Sig-
urðssonar, sem er hin snotrasta
að ytri búningi, er vissulega
„margt gullkorn, margt speki-
orð“, sem holt er að íhuga og til-
einka sér. Skal hér einungis, að
málslökum minnt á upphafstil-
vitnun hennar, skilgreiningu
Stephans G. Stepnanssonar á
sannri menntun:
Þitt er menntað afl cg önd
eigirðu iram að bjóða
hvassan skilning,, ha0„ ..ond,
hiani.ao sanna os sóða