Morgunblaðið - 22.01.1966, Blaðsíða 17

1 Laugardagur 22. janúar 1966
MORCUNBLAÐIÐ
17
Einar Eyjólfsson
IVfinriingarorð
F. 18. okt. 1877. - D. 11. des. 1965.
LOKSINS hefur minn gamli og
góði vinur Einar Eyjólfsson feng
ið hvíldina góðu og líklega marg-
þráðu. Hann hafði háð harða og
oft tvísýna baráttu við veikindi
meginn hluta sevi sinnar eins og
síðar mun að vikið, unz hann
var kallaður til hins mikla
háttatíma 88 ára að aldri.
Einar fæddist að Hvaleyri við
Hafnarfjörð. Voru foreldrar hans
Eyjólfur Eyjólfsson og Helga
Einarsdóttir, búendur þar.
Legar hann var á firnmta ald-
urs ári missti hann móður sína,
og fór þá í fóstur til ömmu sinn-
ar, Sigríðar, að Bakka í Garða-
hreppi. Eftir fimm ára dvöl þar
andaðist gamla konan, og þá fór
hann til móðurbróður síns Guð-
mundar Einarssonar í Hafnar-
firði, og ólst þar upp til 16 ára
aldurs.
í þá daga var sú venja á höfð,
að láta börnin sem fyrst taka
þátt í ýmsum störfum innan og
utan húss. Snemma fór Einar að
gutla við sjóinn með frænda sín-
um, oft votur og kaldur, því
verjur voru lélegar eða engar.
Þegar hann var 13 ára var hann
ráðinn kokkur á skútu.
1 þann tíð var það háttur
margra Sunnlendinga að fara á
sumrin norður í land, eins og
það var orðað, og ráðast í kaupa-
vinnu hjá betri bændum þar.
Guðmundur var einn þeirra, sem
hafði þann sið.
Þegar Einar var kominn á
fermingaraldur hafði Guðmund-
ur hann með sér og réði hann
sem smala á ýmsum bæjum. Síð-
asta ferð hans til Norðurlands
var, þegar hann varð 16 ára gam-
all. Var hann þá ráðinn sem
smali að Tindum á ásum í Húna-
þingi hjá Jónasi bónda Erlends-
syni. Einar var orðið illa við
smalamennskuna, enda var ævi
smalanna oft ill, er þeir sátu yfir
ánum votir og kaldir, og stund-
um hungraðir ef smalabitinn var
af skornum skammti. Nú fór að
votta fyrir dálítilli sjálfstæðis-
kennd hjá Einari og uppreisnar-
anda gegn frænda sínum. Þegar
að Tindum kom, tók hann til
sinna ráða Og samdi við Jónas
bónda um að hann losnaði við
smalamennskuna og gengi að
heyvinnu um sumarið. Var það
auðsótt. Einnig samdi hann við
Jónas, að flytja sig til Sauðár-
króks að kaupavinnu lokinni, áð-
ur en frændi hans færi suður um.
Því lafaði Jónas bóndi og efndi
það.
Á Sauðárkróki átti Einar ann-
an móðurbróður sem búsettur
var þar, Þorvald Einarsson, er
giftur var norðlenzkri konu, Láru
Sigfúsdóttur. Þau hjón reyndust
honum sem beztu foreldrar. Þar
dafnaði hann vel og náði fullum
þroska.
Vorið 1896 réðst Einar vinnu-
maður til Guðmundar Einars-
sonar verzlunarstjóra L. Popp-
verzlunar í Hofsósi, en var um
sumarið háseti á kútter Gretti,
sem gerður var út á þörskveiðar
frá Sauðárkróki á vegum L.
Poppverzlunar þar. Um haustið
fór hann til húsbónda síns í
Hofsósi. Meðan hann var þar,
reri hann margar vorvertíðir til
Drangeyjar, og á sumrin var
hann formaður á sexrónum ára-
báti fyrir húsbónda sinn, er hald-
ið var út á fiskveiðar. Þótti hann
fengsæll og farsæll í öllum sín-
um störfum. Um þetta leyti fór
Einar að kenna til veilu fyrir
torjósti, sótti að honum mæði og
oft mikill hósti. Hann synti þessu
lítið og leitaði ekki læknis, hefur
sjáfsagt haldið, að þetta batnaði.
Vorið 1905 flutti Guðmundur
verzlunarstjóri frá Hofsósi til
Siglufjarðar og tók við Gránu-
félagsverzlununni þar. Þá fór
Einar til Grafaróss, til föður
míns Erlendar Pálssonar verzl-
unarstjóra Gránufélagsverzlunar
þar. Þá bjuggu meðal annars
tvær mæðgur, ekkjan Rannveig
Guðmundsdóttir og Eggertína
Ásgerður, ’dóttir hennar, Guð-
mundsdóttir. Kynni tókust brátt
með þeim mæðgum og Einari,
sem enduðu þann veg, að þau
heitbundust hvort öðru Einar og
Eggertína, fluttu til Siglufjarðar
haustið 1906, ásamt Rannveigu,
og dvöldu þar næstum alla sína
búskapartíð. Á Siglufirði gengu
þau í hjónaband haustið 1906.
Eggertína var sérlega myndar-
leg kona, fríð og svipmikil
ásýndum, þétt á velli og þétt í
lund, Hjónaband þeirra hjóna var
alla tíð einkar farsælt og öðrum
til fyrirmyndar. Hún var reglu-
söm og dugleg húsmóðir, bjó
manni sínum ávallt aðlaðandi og
hlýlegt heimili, og var honum
traustur förunautur alla tíð.
Skjótt eftir að þau komu til
Siglufjarðar byggðu þau sér lítið
einbýlishús sem þau síðar seldu
og keyptu sér annað hús, sem
reyndist hentugra til íbúðar.
Á þessum árum var lítið eða
ekkert um vetraratvinnu að
ræða. Einari leiddist iðjuleysið.
Honum hugkvæmdisf þá að læra
skósmíði, en varð að hætta við
það, vegna þess hve setið var
lengi, og svo fylgdi skóviðgerðum
í þá daga mikið ryk.
Þá tók hann að sér netabæting-
ar. Fór sú vinna fram í óupphit-
uðu úthýsi. Þar svarf kuldinn að
honum og rykmökkinn lagði upp
af netunum, þegar við þeim var
hreyft. Þetta hvorttveggja þoldi
hann ekki, vegna brjóstveilunn-
ar, og varð að segja þessu starfi
upp. Sá hann sér ei annað fært
en leita læknishjálpar, og fór
suður á Vífilsstaðahæli og dvaldi
þar um eitt ár. Einhverja bót
mun hann hafa fengið þar og
lífsreglur eftir að fara, og með
því, að veikin var ekki' talin
smitandi, varð dvöl hans ekki
lengri þar syðra. Alltaf mun hann
hafa notað meðul til að halda
veikinni í skefjum. Hann gekk
því meginn hluta ævi sinnar
aldrei heill til vinnu.
Einar var mjög handhagur og
verklaginn, og þegar hann kom
heim af hælinu fór hann að
stunda trésmíðar. Mun það hafa
verið draumur hans í æsku að
læra þá iðn, en fátæktin brugðið
fæti fyrir þá ósk hans. Hann
vann í mörg ár við trésmíði
hjá Goos síldarkaupmanni, sem
dvaldi hér um alllangt skeið
Einnig vann hann lengi hjá
Siglufjarðarbæ, Slippfélaginu og
víðar. Á þessum árum fékk hann
trésmiðaréttindi.
Þegar honum fannst s'tarfs-
þróttur sinn fara dvínandi, og
hann ekki geta fylgzt með sín-
um samstarfsmönnum eins og
hann löngum hafði gert, dró
hann sig til baka. Kom hann sér
þá upp smáverkstæði í húsi
sínu, og vann þar að ýmsum
smíðum. Ekki dugði að leggja
árar í bát, vinnuviljinn og vinnu-
gleðin voru enn fyrir hendi.
Hann gerði við og dyttaði að
ýmsu fyrir granna sína, smíðaði
hjólbörur og sleða handa börnum
og netanálar fyrir togarana.
Sjálfum fannst honum þetta
hálfger. dundursverk, en undi þó
glaður við það.
Einar var ákaflega hreinn mað-
ur, drengur góður í þess orðs
bezta skilningi, glöggur og vand-
aður í fjármálum, laus við alla
ágengni og hreinn og réttlátur í
viðskiptum við alla, góðviljaður
öllum og greiðvikinn. Hann naut
lítillar fræðslu á æskuskeiði, en
þegar hann fór að eiga með sig
sjálfur las harm bæði bækur og
blöð og aflaði sér fróðleiks á
þann hátt. Hann var glaðlyndur
í vinahóp, glettinn og sþaugsam-
ur, og fróður um margt frá eldri
tíð. Hann átti í fórum sínum dá-
litla kýmnigáfu, og brá henni
fyrir sig í góðu tómi.
1 vöggugjöf mun Einari hafa
hlotnazt vottur sjálfstæðiskennd:
ar, sem lá fyrst í leyni með hon-
um, en vaknaði og óx með full-
orðinsárunum. Lífsskoðun Einars
var í raun og veru sú, að hverf
heimili ætti að vera ávallt sjálf-
stætt, frjálst og fullveðja, engum
bundið n'ema löglegum þjóðfé-
lagslegum skyldum. Um þessa
lífsskoðun hans varð aldrei neitt
glamur eða orðaprjál. Hún bjó
hljóðlát með honum, og var
hann trúr henni til æviloka.
Þessi heilbrigða stefna Einars
varð til þess, að þau hjónin gátu
fulinægt sinni einlægu þrá með
íþví að hlynna að og styðja við
leitni brautryðjanda til að koma
líknarmálum kaupstaðarins í við
unandi horf. Verður þeirra hjóna
því löngum minnzt.
Þeim hjónum varð ekki barna
auðið, en þau tóku til fósturs
tveggja ára gamalt stúlkubarn,
Jónínu Steinþórsdóttur, og ólu
hana upp til fullorðins ára.
Reyndust þau henni sem beztu
foreldrar. Fósturdóttirin giftist
síðar Eiríki Sigurðssyni skóla
stjóra á Akureyri, og hefur verið
búsett þar. Frú Jónína hafði
ávallt sambartd við fósturföreldra
sína, og var þeim væn og nær-
gætin. 1 fyrravetur fór Elli gamla
að verða allaðgangshörð og starfs
kraftar að dvína. Þá fluttu þau
til fósturdótturinnar og nutu þar
góðrar aðhlynningar og hvíldar,
unz kveðjustundin kom. Þau
voru bæði jarðsungin frá Siglu-
fjarðarkirkju að viðstöddu fjöl-
menni. Þau hjónin frú Jónína og
Eiríkur sáu alfarið um jarðar-
farirnar með miklum sóma og
myndarbrag.
Ég var drenghnokki þegar ég
kynntist Einar fyrst. Hann hafði
eitthvað það við sig, sem laðaði
mig að honum og ég ekki gerði
mér grein fyrir. Upp frá því tókst
- Íþróttir
Frh. af bls. 26
verið ráðinn landsþjálfari glímu-
sambandsins og mun hann leið-
beina í glímu eftir því sem efna-
hagur og ástæður leyfa.
Fjórðungsglímumót.
Ákveðið hefur verið að koma
á sérstökum glímumótum fyrir
landsfjórðungana og verða fyrstu
Fjórðungsglímumótin háð á þess manna
um vetri.
Gefnir hafa verið ágætir verð-
launagripir til þessarar keppni.
með okkur fölskvalaus vinátta.
sem aldrei sló skugga á. Við átt-
um saman fjölmargar ánægju-
legar samverustundir. Hann jós
þá oft úr fróðleiksbrunni sínum
og fræddi mig um margt gamalt
og nýtt. Ég minnist þessa góð-
vinar míns, og hef um hann ljúf-
ar endurminningar.
Við, sem eftir stöndum á
ströndinni hér, og sjáum vinina
hverfa frá okkur, vitum ekki
hvað við tekur fyrir þá, en falleg
ur er sá siður, að láta fylgja vin-
um vorum, sem horfnir eru,
hlýjan hug og þakklæti, bænir
og óskir um velgengni og fegurra
Blessuð sé minning þessara
líf í nýju heimkynnunum.
góðu hjóna.
í landsliðsneínd eru: Þorsteinn
Einarsson, formaður; Hafsteinn
Þorvaldsson og Rögnvaldur R.
Gunnlaugsson.
Þátttaka glímumanna í heims-
sýningunni i Kanada 1967.
Glímusambandið hefur ákveð-
ið að athuga möguleika á þátt-
töku glímumanna í heimssýning-
unni í Montreal í Kanada 1967.
Skipuð hefur verið þriggja
nefnd til undirbúnings
málsins, og er hún skipuð þess-
um mönnum: Sigurður Geirdal,
formaður; Sigurður Ingason og
Valdimar Óskarsson.
Úrvalsflokkur glímumanna.
Stjórn glímusambandsins hef-
ur ákveðið, að velja úrvalsflokk
glímumanna, sem sýnt geti glímu
við ýms tækifæri.
Skipuð hefur verið þriggja
manna nefnd (landsliðsnefnd) til
að velja glímumenn í þennan
úrvalsflokk. Þeir sem sæti eiga
Merki Glímusambands íslands.
Glímusambandið hefur ákveðið
að eignast sérstakt merki. í því
sambandi hefur glímusambandið
í huga að efna til hugmyndasam
keppni um gerð merkisins, og þá
að veita sérstök verðlaun fyrir
þá tillögu að merki, sem valið
verður.
Uggvænlegt húsnæðis-
leysi í Grænlandi
Snarpar umræður í danska þinginu —
Verður haíin fjársöfnun til bjargar
nauðstöddum, grænlenzkum hundum?
Kaupmannáhöfn.
DANSKA sjónvarpið sendi
desember, tvo sunnudaga í röð,
út þætti um þjóðfélagsmál í
Grænlandi. Var efni í þætti
þessa safnað i sumar af sjón-
varpsfréttamanninum Christian
Kryger. Sjónvarpsþættir þessir
hafa haft veruleg áhrif á um-
ræður um fjárlögin í danska
þinginu. Annar hinna tveggja
grænlenzku þingmanna segir álit
sitt vera þetta:
„Menn segja, að Grænlending-
ar þoli ekki gott húsnæði. Nei,
en það getur kostað lífið að eiga
engan bústað. Um helmingur bú-
staða í Grænlandi er heilsuspill
andi, og ég segi þvert nei við
því, að byggð séu hús yfir vél-
ar uimfram bústaði fyrir fó'l'k.“
Sjónvarpsþættir Krygers var sá
grundvöllur, sem flestir miðuðu
við, því margir danskir þing-
menn hafa sjálfir kynnzt
grænlenzkum málefnum af eig-
in raun. í sjónvarpsþáittunum
hefur einkum verið brugðið ujjp
myndum af ástandinu í bæjun-
um Góðvon (Godth&b) og Eged-
esminde, en eins og málum nú
háttar liggur þangað fólksstraum
ur frá afskekktum stöðum. Bæir
þessir hafa hihsvegar ekki slíka
atvinnumöguleika, að þeir geti
séð öllu þessu fólki fyrir lífvæn
legri vinnu. Fólk hefur nú séð i
sjónvarpinu hið slæma húsnæði,
sem „gamla bæjanfólkið“ býr í,
og hinar örsmáu íbúðir í hinum
nýbyggðu „týpuhúsum“, sem
byggð hafa verið fyrir þá, sem
iflutat hafa til bæjanna. Fódk hef
ur heyrt um vandræðí 'standið
i vatnsveitumálunum, og hrein-
lætisskortinn ,sem af því stafar,
sem aftur veldur sjúkdómum.
Og fólk hefur heyrt óskir hinnar
feinu hjúkrunarkonu grænlenzkr
: ar til þessa, (hún er barnshjú'kr-
unarkona), sem voru af ýmsu
tagi, en hóíust alltaf á orðinu
„kannske“. 1 sjónvarpinu sagði
liún, að í Grænlandi neydd'ust
menn alltaf að segja ,kannske“
ef málið snerist um eittihvað,
sem háð væri leyfi frá Kaup-
mannahöfn......
Á sjónvarpsskerminum hefur
fólk einnig séð tæmingu á kam-
arfötum í Egedesminde, en hún
á sér stað með aðstoð eins mót-
orhjóls, og gerist því ekki ýkja
oift. Fólk sá einnig, að föturnar
voru tæmdar í sjóinn, niður tré-
stok'k, sem ekki náði niður fyrir
yfirborðið, heldur aðeins að því,
og að hundarnir sýndu þessu
mikinn áhuga.
Grænlendingurinn Knud Hert
ling hóf ræðu sína um fjárlögin
varðandi Grænland með því að
segja: — Ég hefi lesið í dönsk
um blöðum ,að fólk hugsar sér
að efna til fjársöfnunar hér til
bjargar náuðstöddum hundum í
Grænlandi. Ég vildi gjarnan
mælast til, að fólk hugsaði í
staðinn um grænlenzkt fólk, sem
er ekki síður 'hjálpar þurfi.
Hann benti á, að ilbúðaskort-
urinn í Grænlandi væri gífur-
legur, ekki sízt í hinum fjórum
„auðu bæjurn", þ.e. bæjum, sem
'hægt er að stunda sjósókn frá
all't árið, því þar er sjórinn auð-
ur á veturna. Það er þangað, sem
grænlenzkt dreifbýlisfólk flyzt
þegar það neyðist til að leita
nýrra atvinnumöguleika, en
vegna íbúðarskortsins verður
þetta fólk oftlega að flytja aftur
til fyrri heimkynna, og draga
þar fram lífið af litlum afla og
minni stuðningi þjóðlfélagsins.
Þá óskaði þingmaðurinn eftir
betri útvarpsþjónustu og nefndi,
að ekki heyrðist til grænlenzka
útvarpsins á öllum ' stöðum á
ströndinni.
Grænlandsmálaráðherrann,
Carl P. Jensen, kvaðst fagna
sjónvarpsþáttunum, en varði að
öðru leyti dönsku stjórnina: —
Má ég minna á að heilbrigðis-
málakerfið er fullbyggt og berkl
um hefur verið útrýmt að því
marki, að þeir eru í 12. sæti sem
dánarorsök í stað 1. sætis áður.
Um íbúðaskortinn sagði ráð-
herrann að á árunum 1955-1960
hafi verið byggðar 1178 íbúðir í
Grænlandi, 1960-1965 1579 og á
næstu fimm árum væri ráðgert
að byggja 2000 íbúðir og taldi
ráðberrann þetta verulegar fram
farir. Hann sagði einnig, að
tæknimálastofnun Grænlands
(Grönlands Tekniska* Organi-
sation) hefði gert teikningar að
nýju „týpuhúsi", og upplýsti
jafnframt að sérstök nefnd ynni
að þjóðfélagslegum umbótum
fyrir Grænland. 1966 verða hafin
námskeið, og á þar að þjálfa
Grænlendinga til starfa að þjóð
félagsmá'lum.
Um hreinsunarástandið í Ege-
desminde sagði ráðherrann að
ný og öruggari aðferð hefði ver-
ið tekin upp þar eftir að sjón-
varpsmenn voru þar á ferð.
Miklar og harðar deilur urðu
í lok umræðna um þennan þátt
fjárlaganna. Leiðtogi ílhalds-
manna, Poul Möller, sagði: —
Það er ekki að kenna ónógum
fjárveitingum, að takmarkinu
hefur ekki verið náð. Nú sjáum
við, að við höfum fengið fétækra
hverfi (slumbyggeri) fyrir
'mil'ljónirnar. Fjárfestingin hefur
eirnfaldlega ekki orðið til neins,
og það er ríkisstjórnin, sem ber
á þessu ábyrgð. Við verðum að
vona, að nú hafi verið tekin upp
'haldbetri stefna. Sjónvarpsþætt-
irnir hafa í það minnsta sýnt
framá hverjar skyssur Græn-
landsmálaráðuneytið hefur gert,
síðan stóráætlunin um uppbygg-
ingu á Grænlandi var samþykkt
1950.
Grænlandsmálaráðherrann: —
Það er furðu djarft að segja að
þróun síðustu 10—15 ára í Græn
landi hafi mistekizt á grundvelli
tveggja sjónvarpsþát'ta.
— Rytgaard.