Morgunblaðið - 11.03.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. MARZ 1967.
Forðumst áföll erlendra
verðssveiflna
með stofnun verðjöfnunarsjóðs
— sagði Jón Árnason í Jbingræðu \ gær
Stjðrnarfrumvarp um
skólakostnað
— lagt fram a Alþingi í gær
í RÆÐU, er Jón Árnason
flutti við aðra umræðu frum-
varps ríkisstjórnarinnar um
ráðstafanir vegna sjávarút-
vegsins, benti hann á það,
hve mikla þýðingu aflatrygg
ingarsjóður hefur fyrir ís-
lenzkan sjávarútveg. Sagði
Jón í því sambandi, að
reynsla undanfarinna mán-
aða sýndi, að ekki væri síður
þörf á verðjöfnunarsjóði, tii
að mæta áföllum, er þessi
mikilvægi atvinnuvegur gæti
orðið fyrir, vegna verðlækk-
ana erlendis á sjávarafurðum.
Hér á eftir birtast nokkrir
kaflar úr ræðu Jóns Árna-
sonar.
1 upphafi ræðu sinnar ræddi
Jón Árnason um verðlagsþróun
kia á afurðum hraðfrystihúsanna
undanfarin ár og hið lága verð
sem nú er á þeim vörum erl.
Mikil verðhækkun á afurðum
frystihúsanna hafði hjálpað
þeim til að standa undir þeirn
aukna framleiðslukostnaði, er
jafnhliða átti sér stað bæði hvað
snerti stórhækkuð vinnulaun og
einnig hækkandi fiskverð til sjó
manna og útgerðarmanna á
sama tímabili.
Hins vegar hafa sjómenn, er
bolfiskveiðar stuncte heldur dreg
ist aftur úr miðað við launakjör
annarra sambærilegra starfs-
greina. I»ví var talið óhjákvæmi
legt að hækka fiskverðið. En
þar sem augljóst var að frysti-
húsin gátu með engu móti sfcað-
ið undir hækkuðum kostnaði,
náðist samkvmulag við ríkis-
stjórnina um að ríkissjóður
greiddi þau 8%, er samkomulag
var um, að fiskverð hækkaði.
t>á fór Jón Árnason nokkrum
orðum um hag línubáta. Benti
hann á, að sú fjárhæð, er ætl-
ttð var til stuðnings þeirri at-
vinnugrein, hefði ekki notazt
•ins og skyldi vegna síminnk-
•ndi línuveiða. Hefði sjávarút-
vegsmálaráðherra beitt sér fyrir
því á sl. hausti að styrkur var
aukinn til línubátanna, þannig
•ð öll fjárhæðin kemur til
styrktar útgerðinni. Varð það til
þess, að útgerð á línu jókst all-
mikið í haust. Nú væri ákveðið,
•ð uppbótin á línufisk væri 30
•urar pr. kg. Sagði Jón, að það
væri álit margra og tæki hann
Þingmál í gær
Neðri deild:
Magnús Jónsson, fjármálaráð-
herra flu-tti framsögu fyrir frv.
M*n twllskrá o.fl. Autk hans tók
U1 máls Þórarinn Þórarinsson
CF). Að lokinni umræðu var frv.
vísað til annarrar umræðu og
fjárhagsnefndar.
Axel Jónsson (S) fíutti fra<m-
•ögu menntamálanefndar við
aðra umræðu frv. um Lista-
mannalaun. Var umræðu fnesfcað
að lokinni/ræðu hans.
Efri deild:
Afgreitt var við þriðju um-
ræðu frv. um ráðstafanir vegna
ajávarútvegsins og var frv. sent
forseta neðri deildar til fyrir-
greiðslu. Var þriðja unrvræða hald
in strax að iokkini annarri um-
ræðu.
undir það, að þessi styrkur væri
sízt of mikill. Að vísu hefði
þessi háttur veiða orðið undir í
samkeppninni, m.a. vegna þess,
Jón Árnason.
að þar hefðu enn sem komið
væri orðið minnstar tæknifram-
farir. En það hrekti ekki þá stað
reynd, að þessi útgerð veitti
það bezta og fjölbreyttasta hrá-
efni, er völ væri á, og ætti sinn
stóra þátt í því að afla íslenzk-
um fiskafurðum góðs álits á er-
lendum mörkuðum.
Hið mikla verðfall, sem átt
hefur sér stað á afurðum frysti-
húsanna, er nýtt vandamál,
sem ekki er búið til hér heima.
Það er því eki óeðlilegt, að við
þessum vanda sé snúizt að sumu
leyti með öðrum hætti heldur en
ef allir erfiðleikarnir stöfuðu af
innanlands heimatilbúnum áhrif
um vegna verðbólgu, kauphækk
ana eða annars verðlags, sem
áhrifa gætir í þessari fram-
leiðslu. Það er viðurkennt, að
það verðfall, sem þekkt var um
sl. áramót var þegar orðið um
11%. Síðan er vitað að enn hef-
ur tilkomið eitthvað meira verð-
fall. Hvort þessi þróun heldur
áfram í sömu átt, verður ekki
sagt um eða hvort verðhækkun
getur átt sér stað, þegar lengra
kemur fram á árið. Það verður
því að teíja, að sú ákvörðun,
sem ríkisstj. hefur tekið til að
firna þjóðina þeim vandræðum,
sem við blasti ef ekkert væri að
gert, sé spor í. rétfca átt og er
að fagna því áamkomulagi, sem
náðst hefur við frystihúsaeig-
endur.
Oft hefur verið um það rætt,
hvað sveiflur á islenzkum sjáv-
arútvegi geti haft alvarleg áhrif
á lífsafkomu þjóðarinnar. Af
þeirri reynslu höfum vér byggt
upp sjóð, sem á að tryggja
útgerðina fyrir mestu áföll-
um, þegar óvenjulegan afla-
brest ber að höndum. í afla-
tryggingasjóði leggjum við nokk
uð af mörkum af tekjum betri
áranna og vegna ,þess að þjóðin
öll á bér mikið í húfi, Ihefur það
oipinbera einnig talið rétt að
styrkja þessa líftryggingu með
nokkru fjármagni árlega. Ég held
að öll íslenzka þjóðin sé sam-
mála um, að Ihér var mikið gæfu-
spor stigið, þegar aflatrygginga-
sjóðurinn á sínum tima var stofn
aður.
Hinn þátturinn hefur einnig oft
verið ræddur, en minna orðið úr
framkvæmdum, þ.e. að byggja
upp sjóð, sem verji þennan á-
hættusama atvinnuveg fyrir
þeiín áföllum, sem þessu frv. er
öðrum þræði ætlað að forða frá.
Sú verðtrygging, sem hér er lagt
til, að stofnuð verði með sjóðs-
myndun, er að vísu fyrst og
fremst miðuð við ráðstafanir
fyrir yfirstandandi ár. En ef bet-
ur tekst til en á horfist, kann svo
að fara, að nokkur upplhæð verði
afgangs, sem verður Iþá til ráð-
stöfunar í því augnamiði, að stofn
aður verði verðjöfnunarsjóður
fyrir íramtíðina, ef um það næst
sam'komulag þeirra aðila, sem
hér eiga mestra 'hagsmuna að
gæta og það ekki síður, þegar illa
tekst tiL
Eins og fram kemur í þál. frá
meiri hl. sjútvn., mælir meiri
hl. með því að frv. verði samþ.
með tveim breytingum. Önnur er
við 6 gr. frv., en þar leggjum við
til, að upphæð sú, sem ríkissjóð-
ur leggur til veðtryggingarsjóðs-
ins hækki um 10 millj. og verði
140 millj. kr. Það þótti réfct með
tMliti til þeirrar álhættu, sem sjóð
ur þessi ihefur að Ihafa upplhæð-
ina ekki lægri og er það í sam-
ræmi við það, sem fram kom
hjá hæstv. sjávarútvegsmálaráðih.
í framsögu fyrir málinu.
Hin brfct. er við 9. gr., sem er
nánast orðalagsbreyting. Það er
vitað, að sú grein sjávarútvegs-
framleiðslunnar, sem hefur haft
hvað veikastan grundvöll á að
byggja, er skreiðar'framleiðslan.
En þrátt fyrir þá Ihækkun, sem
átt Ihefur eér stað á verðlagi
ákreiðarinnar sem ,þó er fyrst og
fremst vegna þeirrar sölu, sem
tekizt hefur nú hin síðari ár til
ítalíu, er það álit okkar, að ekki
sé rétt að fella skreiðina út úr
þessari gr. frv.
- HEILDARSTEFNA
Framhald af blaðsíðu 32.
heildarstefnu í uppbyggingu
sjávarútvegsins og í markaðs-
malum.
Fiskimálaráð marki
heildarstefna
Mörg nauðsynleg ráð og stofn-
anir, hafa unnið mikilvægt og
merkt stanf í sjávarútvegsmál-
um, en það hefur ekkert heild-
arráð verið til, sem hefur mark-
að heildarstefnu þannig, að þar
hafi verið tekið tillit tU allra
greina og reynt að samræma
störfin í sjávarútvegsmálum og
þess vegna teljum við mikla
nauðsyn á því að slíkt ráð sem
þetta verði stofnað.
Eins og fram kemur í þessu
frumvarpi leggjum við til, að
hagsmuna- og heildarsamtök
allra þeirra, sem hlut eiga að
máli, eigi fulltrúa í þessu ráði,
í fyrsta lagi sjómenn og þeir,
sem fisksins afla, bæði undir-
menn og yfirmenn, Sjómanna-
samband fslands, Farmanna- og
fiskimannasamband íslands, þeir,
sem skipin eiga, bæði vélskipin
og togaraútgerðina, LÍÚ og Fé-
lag ísl. botnvörpuskipaeigenda,
verkamenn, sem vinna að aflan-
um i landi eigi einnig að til-
nefna fulltrúa i Alþýðusambandi
íslands. Einnig leggjum við til,
að þeir, sem fara með helztu
greinar fiskiðnaðarins eigi að tU-
nefna mann í þetta ráð, en það
er Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna, sjávarafurðadeild Sam-
bands ísl. samvinnufélaga, Sölu-
samband ísl. fiskframleiðenda og
Síldarútvegsnefnd og Félag ísl.
fiskimjölsframleiðenda, en í því
félagi eru allar sUdarverksmiðj-
ur á landinu. Einnig Félag ísl.
niðursuðuverksmiðja. Þá teljuim
við eðlilegt og sjálfsagt, að þær
stofnanir, sem lána mest fé til
sjávarútvegsins eigi fulltrúa í
Stjórnarfrumvarp um skóla-
kostnað var lagt fram á Alþingi
í gær, 1 frumvarpinu er gert ráð
fyrir að ríkissjóður greiði einn
öll laun og aukagreiðslur til
kennara samkvæmt kjarasamn-
ingum, hluta af húsaleigu, við-
haldskostnaði og heilbrigðisþjón
ustu, en sveitasjóðir greiði einir
húsvörzlu, hitun, lýsingu og
ræstingu.
Þá er gert ráð fyrir því. að
stafnuð verði sérstök byggingar-
deild í menntamálaráðuneytinu,
er hafi með höndum eftirlit með
undirbúningi og byggingu skóla
mannvirkja. Framlög ríkissjóðs
tU skólamannvirkja skulu gredð-
ast samkv. frv. á 2-3 árum í stað
fimim ára.
þessu ráði, en það er þá í fyrsta
lagi Seðlabanki íslands, Fisk-
veiðasjóður íslands, Fiskimála-
sjóður, og ennfremur teljum við
sjálfsagt og eðlilegt, að Efna-
hagsstofnunin og Fiskifélag ís-
lands eigi aðUd hér að. M. ö o.,
að eins og þetta frumvarp ligg-
ur fyrir, leggjum við tU, að
þetta ráð verði byggt upp á
heildarsamtökum allra þeirra,
sem að sjávarútvegi starfa og
lánastofnunum, sem lána til
sjávarútvegsins og sömuleiðis
þeirra stofnana, sem fyrst og
fremst fjalla um þessi mál, en
en það verði undir stjórn sjávar-
útvegsmálaráðherra, sem jafn-
framt verði formaður þessa róðs.
Við teljum eðlilegt, að slíkt ráð
sem þetta, verði byggt upp af
þessum atvinnuvegi sjálfum og
opinberum stofnunum, sem hon-
um tilheyra, en ekki byggt upp
sem pólitiskt ráð, að öðru leyti
en því, að okkur þykir eðlUegt
og sjálfsagt, að sá ráðherra, sem
fer með sjávarútvegsmál í ríkis-
sfcjórn hverju sinni hafi hér for-
ustu um að kalla alla þessa að-
ila saman til ‘þess að móta í fram
tíðinni heildarstefnu í sjávarút-
vegsmálum. Meginverkefni þessa
ráðs er hugsað það, að:
1) Við uppbyggingu fiskiskipa
stólsins sé við það miðað, að
fjölbreytni verði í útgerð lands-
manna og eðlUegt jafnvægi á
mUli hinna misamunandi útgerð-
argreina, svo tryggð verði eftir
föngum hráefnisöflun til fiskiðn-
aðarins.
2) Við uppbyggingu fisk-
vinnslu og fiskiðnaðarfyrirtækja
skal tillit tekið tU æskUegrar
dreifingar fyrirtækjanna og við
það miðað, að afkastagefca þeirra
sé hæfUeg með hliðsjón af mögu
legri öflun hráefnis og ennfrem-
ur skal miða að því, að sem mest
fjölbreytni verði í vinnslu sjáv-
arafurða.
3) Fiskimálaráð skal hafa for-
göngu um markaðsrannsóknir og
skipulegar aðgerðir til öflunar
nýrra markaða fyrir sjávarafurð
ir svo og um framleiðslu nýrra
vörutegunda.
Þörf á hagstofnun
sjávarútvegsins
Ég mun síðar ræða þessa þrjá
þætti í verkefnum fiskimálaráðs,
en ég get ekki látið hjá líða,
áður en ég geri það, að minrxast
nokkrum orðum á það, að tU
greina geta komið ýmis önnur
mikilvæg og nauðsynleg verk-
efni, eins og t.d. að vinna frekar
og betur að verðlagningu sjávar-
afurða.
Það heyrist alltof oft og er
gert mikið úr, að sjómenn og út-
vegsmenn eigi í deilum gín á
milli um skiptingu þeirra verð-
mæta, sem skipin afla. Það er
sannfæring min, að þessar deU-
ur þurfi ekki að vera, og til þess
að koma að mestu í veg fyrir
þær þurfa þessir aðUar að hafa
Menntamálaráð getur að feng
inni umsögn sveitarstjórnar á-
kveðið listskreytingu skóla-
mannvirkja og telst sá kostnaðiw
til stofnkostnaðar. Þó má hann
ekki vera meiri en sem svarar
2% af heildarstofnkostnaði.
í frv. eru ýtarleg ákvæði um
skiptingu stofnkostnaðar milli
ríkis og sveitarfélaga. Er m.a,
gert ráð fyrir því, að ríkissjóð-
ur greiði 50% af stofnkostnaði
fullbúins kennslurýmis og 85%
af stofnkostnaði heimavistarrým
is fullbúins. Þó skal ríkissjóður
greiða einn allan stofnkostnað
heknavistarýmis, þ.á.m. skóla-
stjóra- og kennaraílbúðir, ef tvö
eða fleiri núv. sveitarfélög sam-
einast um heimavistarskóla
skyldunáms.
nánara samstarf en nú er og hef-
ur verið, það eiga að vera starf-
andi samstarfsnefndir sjómanna
og útvegsmanna árið um kring.
Fulltrúar sjómanna þurfa að
eiga þess kost að fylgjast með
þróun útgerðar og öllum verð-
breytingum, sem eiga sér stað 1
rekstri hennar, mynda sér skoð-
anir um orsakir þeirra og leitast
við, í samráði við útvegsmenn,
að koma í veg fyrir óeðlilegar
hækkanir á rekstrarkostnaði út-
gerðarinnar. Sjávarútvegurinn
þarf nauðsynlega að koma sér
upp hagstofnun, og ekkert er
eðlilegra, en fulltrúar sjómanna
eigi þar greiðan aðgang. Slík
hagstofnun á að fylgjast á hlut-
lausan hátt með öllu því, sem
lýtur að ú’tgerð, fiskverkun, fisk-
sölu og markaðsöflun og vera sú
stofnun, sem allir geta treyst að
fari eingöngu með rétt mafc á
hlutunum, en leitist ekki við að
hagræða tölum og áliti fyrir einn
aðila á kostnað hinna innan þesa
arar sömu atvinnugreinar. Þegiar
við grandskoðum, hvað sjómenn
og útvegsmenn eiga mörg sam-
eiginleg áhugamál, og hversu
hagsmunir þeirra fara á ótelj-
andi hótt saman, kemur það f
ljós, að deUur og metingur um
kaup og kjör er aðeins lítill
hluti á móti öllu því, sem saman
fer. Það er sameiginlegfc velferð-
armál sjómanna og útvegsmann*
að fara sem bezt með þann afla,
sem á skip kemur, til þess að fá
sem mest verð fyrir hann.
Fjölgun stærri fisklskipa.
Það er rétt að gera sér nokkra
grein fyrir því, hvaða breyting-
um fiskiskipastóllinn hefur tekið
nú á rúmlega tveimur áratugum.
Við höfum prentað hér i grg.
með frv. yfirlit fiskiskipastólinn
frá árunum 1944, 1954, 1956, 1964
og 1. jan. 1967. Við sjáum á þvi
yfirliti, að nú á síðustu árum,
einkum 1964—1967 hefur skipa-
stóllinn undir 100 rúmlestum
mjög minnkað.
Hins vegar hefur orðið mjög
mikil og ör þróun í byggingu
fiskiskipa yfir 100 smálestir og
þau skip, fara alltaf stækkandi
með hverju árinu, sem líður.
Veruleg þróun hefur þó
fyrst og fremst átt sér stað
í þessum skipabyggingum frá
árinu 1958 til síðustu áramóta,
en þá fjölgaði þessum skipum
úr 49 upp í 184 skip. Nú eru
í byggingu 54 skip fyrir ís-
lenzka útgerðarmenn og fé-
lög, og gefur það nokkra hug-
mynd um, hvað þessi skip eru
alltaf að stækka, að meðal-
stærð þessara skipa er talin
verða um 318 smálestir.
Þriðji flokkur fiskiskipanna eru
botnvörpuskipin. Þar hefur orð-
ið verulegur samdráttur á og
skv. skipaskrá síðustu áramóta
eru skráð 32 botnvörpuskip sam
fcals 22.876,00 rúmlestir. En í raun
og veru er ekki nema rúmlega
Framhald á blaðsíðu 21.