Morgunblaðið - 19.12.1967, Page 14

Morgunblaðið - 19.12.1967, Page 14
r< 14 MORGUN'BLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. DES. 1967 Jóhann Hjálmarsson skrifar um BÓKMENNTIR Hjá vinaþidö Hannes Pétursson: EYJARN- AR ÁTJÁN Dagbók úr Færeyjaferð 1965. Teikningar gerði Sven Hav- steen-Mikkelsen. Bókaútgáfa Menningarsjóðs. Reykjavík 1967. „Ferðadagbók þeirri{ sem hér verður látin á prent, var aldrei mörkuð sú stefna að hún geymdi skipulega vitneskju um Færeyj- ar, land, þjóð og sögu, enda mundi dagbókarform engan veginn henta slíkri ætlun — hún er frá Færeyjum, en ekki um Færeyjar nema að nokkru leyti, því alveg óskyldum lýs- ingum, vangaveltum og uppá- finningum er grautað þar sam- an, frásögninni stjórnar raunar það eitt sem umhverfið kallaði fram í huga minn hverju sinni. í því skyni að bæta upp það sem á skortir um fræðslu í dagbók- arskrifunum, hef ég skrapað saman handa fróðleiksgjörnum lesendum ýmsa vitneskju um Færeyjar, land, þjóð og sögu, og gert að inngangskafla." Þannig lýsir Hannes Péturs- son vinnubrögðum sínum í upphafi bókarinnar. Hannes leggur á það áherslu, að bókin sé frá Færeyjum, en ekki um Færeyjar. Þetta eru orð að sönnu. Sá lesandi grípur í tómt, sem í fávisku sinni heldur, að nú hafi hið merka skáld skrif- að það sem íslendinga hefur lengi vantað: viðamikla Fær- eyjabók, með lýsingum á bæði eyjunum sjálfum og lífinu þar, og samskiptum frændþjóðanna tveggja sín á milli. Þetta er ekki sú bók. Höfundur lýsir því yfir, að bókinni hafi aldrei verið mörkuð sú stefna, að hún geymdi skipulega vitneskju um Færeyjar. Þá er að bíta í það súra eplið, og snúa sér að því að meta bókina eins og hún er úr garði gerð. í löngum inngangskafla (prent uðum með smærra letri), gerir höfundur virðingarverða tilraun til að segja sögu Færeyja í sem stytstu máli. Þetta er fróðlegur kafli, að vonum vel saminn og skipulega, og væri að honum mikill fengur til dæmis í upp- sláttarriti um lönd og þjóðir. En svo ólíkur er hann megin- efni bókarinnar, að annaðhvort það eða hann kemur eins og skrattinn úr sauðarleggnum. Hannes Pétursson Undarlegt má heita, að jafn kunnáttusamur rithöfundur skuli ekki hafa valið þann kost- inn að fella það helsta úr þess- um fróðleiksatriðum inn í dag- bókarblöðin, því þar er einnig stefnt að því að fræða stöku sinnum. Hin raunverulega Færeyja- bók, samanstendur af dagbókar- blöðum höfundar. Eins og gefur að skilja er dagbókin víða ljóð- ræn, en þó aldrei það skáldleg, að höfundurinn missti fótfest- una og svífi á vængjum íkarus- ar. Hann gleymir því aldrei hvar hann er staddur, og að því er virðist hvert hlutverk hann ætl- ar dagbók sinni. Meðan ég var að lesa þessa dagbók, kom mér í hug önnur eftir sama höfund, sem einnig var prentuð fyrir nokkru, en var ekki send á almennan mark- að. Forleggjari einn hér í bæ sendi hana vinum sínum og vel- unnurum, og skal ég geta þess til að forða misskilningi, að ég komst í hana fyrir tilviljun. Forlagsbók Hannesar, prentuð sem handrit, fjallaði um Ev- rópuför, og tókst að því mér virtist að ná miennningarlegum andblæ gömlu Evrópu, og einn- ig um leið að segja aðdáendum skáldsins mikilsverðan sannleik um skáldskap þess. Þetta var miklu Ijúfari og mildari bók en sú sem hér er gerð að umtals- efni; Færeyjadagbókin er mun grófgerðari, þótt varasamt sé ef til vill að tala um hrjúfleika í sambandi við stíl Hannesar, sem er yfirleitt mjúkur og blæþýð- ur, hefðbundinn að íslenskum hætti: lýsir nánum kynnum af óbundnu máli íslensku eins og það gerist best hjá vönduðum höfundum, sem nú eru flestir undir grænni torfu. Þessi orð eiga fyrst og fremst við Færeyjadagbókina; hún er oftast geðfelldur lestur án þess að snerta verulega, að minnsta kosti þann lesanda, sem hér seg- ir skoðun sína. í ágætum kafla, sem segir frá Húsavík á Sandey, segir Hannes: „Það voru þó ekki fornminjar sem fastast héldu í mig þarna í Húsavík, heldur andi sjálfrar byggðarinnar. Hús, götur og grjótveggir, fólkið að vinnu sinni eða á rjátli hvert heim til annars, dýrin og amboðin, grænt túnið upp um hlíðar, ársytran, morgunkyrrðin, báruhljóð fjör- unnar, allt var þetta samofið hvað öðru og líkt og gripið út úr hjarðljóði." Síðan viðurkennir Hannes, að hann hafi farið til Færeyja öðru fremur til að leita uppi þennan „ídyllska“ heim, sem hann fann í Húsavík. Hann segist einnig játa, að hann hafi gripið í tómt. En samt — samt: „Og þess vildi ég óska þeim geimgörpum til sálubótar, sem sendir verða bráð lega í leit að málmgrýti á tungl- inu, að þeir megi finna á þeim hnetti, sem því miður er yafa- samt, stað sem ekki er mjög fjarri því að vera ídyllskur, til dæmis nýja „Húsavík í Sandey“, þar sem þeir gætu lagt frá sér öndunarpípurnar og teygt úr sér í nánd við rennandi læk, varphænu á húsburst og mjólk- urkú sem lötrar út í grænan haga.“ Ég geri ráð fyrir, að það sem dragi úr áhrifamagni bók- arinnar, sé að Hannesi hafi ekki tekist að finna nógu áþreifan- lega þá veröld, sem hann ætlaði sér; í staðinn fyrir tóma ídyllsku, mætir hann vel upp- lýstu, greindu og framfarasinn- uðu fólki, sem allt vill fyrir hann gera, fræða hann í »van- kunnáttu sinni um margt. Og það þjóðfélag, sem í rauninni samkvæmt fyrrgreindri stefnu ætti að vera vanþróað, siglir nú hraðan byr til móts við önn- ur velferðarríki álfunnar þannig að hinir alvörugefnu Norður- landaráðsmenn komast jafnvel ekki lengur hjá því að taka til- lit til þess. Hannes ber Færey- ingum vel söguna, og hefur þau athyglisverðu sannindi að segja, að hann hafi ekki getað litið á þá sem útlendinga. íslendingar sem koma til Færeyja finna það fljótlega, að þeir eru staddir hjá vinaþjóð. Æskilegt væri, að samskipti þjóðanna yrðu meiri og varan- legri, einkum á sviði menning- armála. fslenskir bóRamenn gætu til dæmis lagt á sig það ómak, að lesa færeyskar bækur á frummálinu, og þannig gert Færeyingum kleift að gefa meira út og í stærri upplögum, því ekki skortir athyglisverða rithöfunda í Færeyjum. Hannes segir okkur frá nokkrum þeirra, og er fengur í þeim upplýsing- um þótt litlar séu. Mér þykir til dæmis íslenzk blöð og tímarit gera of lítið af því að vekja at- hygli á því sem gerist í menn- ingarlífi Færeyinga; viðhorf okk ar gagnvart færeyskum bók- menntum og listum, virðist ekki ósvipað því sem ríkir í Skandi- navíu um menningarlega við- leitni okkar sjálfra. Það er íhugunarefni, að þeir íslendingar, sem koma við sögu Hannesar eru einkum nefndir til að gera sem allra minnst úr þeim. Hannes virðist gripinn einhvers konar mannfyrirlitn- ingu, þegar minnst er á íslend- inga. Þannig er til dæmis um skáldsagnahöfund þann, sem Hannes sér tilsýndar á götunum í Þórshöfn, að hann getur ekki stillt sig um að halda því fram að hann hafi einungis komið til Færeyja í því skyni að ná sér í skyndikonu. í þeim tilgangi hefur Hannes aftur á móti ekki farið til Færeyja, en samt er hann svo uppburðarlítill, að hann notar rithöfund úr Vest- mannaeyjum sér „til hlífðar“ þegar hann gengur fyrir mekt- arpersónur færeyskar, á svipað- an hátt og skáldsagnahöfundur- inn vildi fá aðstoð hálf-Færey- ings nokkurs við kvennafarið. Er helst að skilja á bókinni, að Hannes hafi virt þennan íslend- ing viðlits aðeins með það fyrir augum að geta notað hans létta skap og framhleypni sér til hjálpar. Ekki er ég á móti því að menn sýni hreinskilni, en mörgu trúa menn og konur dagbókum sínum fyrir, sem þeir telja óæskilegt að birtist á prenti. Eyjarnar átján, er einhvern veginn ekki sú bók um Færeyj- ar, sem ég vonaði að Hannes Pétursson hefði samið. Það er ekki sök Hannesar heldur mín. Vonandi eru aðrir lesendur bók- arinnar ekki haldnir svipuðum fordómum og ég, skemmta sér við að fylgjast með ferðum skáldsins. Félagsskapurinn er alla vega ekki af verra taginu. Listamaðurinn Sven Havsteen- Mikkelsen hefur myndskreytt bókina af kunnri smekkvísi. Teikningar Mikkelsens tjá ein- mitt þá ídyllsku veröld, sem Hannes telur sig ekki hafa fund- ið nema að litlu leyti. Jóhann Hjálmarsson. Gæðavara Max harðplast Glæsilegir litir. Verð mjög hagstætt. LITAVER, Grensásvegi 22—24. Sími 30280, 32262. /42 mmdir cn Ú bem\ efttbijlk- wsm\ e/fefy ú/enzkm Þetta er kjörbók allra þeirra, sem hafa áhuga á byggingum og innréttingum og mjög gagnleg bók fyrir þá, sem standa í bygg- ingum eða hafa það í huga. Ellefu íslenzk ir arkitektar hafa verið fengnir tilað velja úrvalshús. Allt eru það splunkuný hus og mjög glœsileg. Hverju húsi fylgir grunnteikning og nákvœm lýsing. Þetta er bók, sem lengi hefur vantað.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.