Morgunblaðið - 11.05.1968, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. MAf 1968
31
- STUÐLAÐ .................
Framhald af bls. 32.
svo og kaflar úr áliti nefndar-
innar.
1. gr.
Ríkisstjórninni er heimilt að
taka lán eða takast á hendur
sjálfsskuldarábyrgð á láni sem
Síldarútvegsnefnd tæki, að f jár
hæð allt að 15 milljónir króna,
eða jafnvirði þess í erlendri
mynt, til greiðslu kostnaðar við
flutninga sjósaltaðrar síldcir til
íslenzkra hafna af miðunum norð
austur og austur af íslandi á
árinu 1968.
2. gr.
Síldarútvegsnefnd skal hafa
forgöngu um og hafa á hendi
framkvæmd flutninga samkvæmt
1. gr. og er henni heimilt að
taka á leigu allt að fimmflutn-
ingaskip í því skyni og gera
aðrar ráðstafanir, er nauðsyn-
legar reynast til tryggingar fram
gangs flutninganna. Ennfremur
er henni heimilt að veita öðr-
um aðilum fjárhagslegan stuðn-
ing eða aðra fyrirgreiðslu í
þessu skyni, samkvæmt reglum,
sem sjávarútvegsmálaráðherra
setur.
3. gr.
Síldarútvegsnefnd skal fyrir
10. júní 1968 gera áætlun um
heildarkostnaðinn við flutninga
samkvæmt lögum þessum. Skal
sú áætlunarfjárhæð dregin frá
útflutningsandvirði saltsíldar-
framleiðslunnar á Norður- og
Austurlandi á árinu 1968 hjá
Síldarútvegsnefnd áður en kem-
ur til greiðslu andvirðisins til
BÍldarsaltendia. Áætlunarfj árhæð
þessi skal ganga til greiðslu
kostnaðar við flutningana og
endurgreiðslu lána ásamt vöxt-
um samkvæmt 1. gr.
Verðlagsráð sjáVarútvegsins
skal leggja áætlun Síldarútvegs
nefndar samkvæmt 1. mgr. þess-
arar greinar til grundvallar verð
lagningu sumarsíldar til söltun-
ar á árinu 1968. Hinn áætlaði
heildarkostnaður við flutningana
skal við verðákvörðun skiptast
til helminga milli útgerðarmanna
og sjómanna annars vegar og
síldarsaltenda hins vegar.
4. gr.
Reynist kostnaður við flutn-
inga samkvæmt lögum þessum
minni en áætlun Síldarútvegs-
nefndar samkvæmt 3. gr. gerir
ráð fyrir, skal sú inneign geymd
á sérstökum reikningi til
næsta árs til ráðstöfunar sam-
kvæmt ákvörðun Verðlagsráðs
sjávarútvegsins.
Reynist kostnaður við flutn-
inga samkvæmt lögum þessum
meiri en áætlun Síldarútvegs-
nefndar samkvæmt 3. gr. gerir
ráð fyrir, skal sá viðbótarkostn
ur greiddur af útflutnings-
andvirði saltsíldarframleiðslunn
ar á Norður- og Austurlandi á
árinu 1969 og skal Verðlagsráð
sjávarútvegsins leggja þann við-
bótarkostnað til grundvallar við
verðákvörðun sumarsíldar til
söltunar yorið 1969 og skiptast
til helminga milli útgerðarmanna
og sjómanna annars vegar og
síldasaltenda hins vegar.
5. gr.
Sjávarútvegsmálaráðherra get-
ur sett reglugerð um nánari
framkvæmd laga þessara, þar á
meðal um löndunar staði, kaup,
yfirtöku og skoðun saltsíldar,
sem flutt er samkvæmt ákvæðum
laganna.
6. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Kaflar úr nefndaráliti.
Flutningar á sjósaltaðri síid.
Mjög alvarlegt vandamál hef-
ur skapazt í sambandi við sölt-
un síldar hér á landi, einkum
sumarsíldar á Norður- og Aust-
urlandi vegna vaxandi afla
brests á heimamiðum á undan-
förnum árum. Á síðast-
liðnu sumri aflaðist sáralítil síld
til söltunar á venjulegum sölt
unartíma. Megin hluti söltunar-
innar var framkvæmdur í októ-
ber og nóvembermánuði, þegar
síldargöngurnar höfðu nálgast
landið. En svo sem kunnugt er,
er sá galli á haust og vetrar-
BÍld, að fiskur síldarinnar er
ekki eins mjúkur og ljúffengur
eins og venjulegrar sumarsíldar,
auk þess sem síldin er magr-
ari. Þá er veðurfar oftast mjög
risjótt og kalt á haustmánuðum,
svo erfitt er að salta síldina
nema inn í húsum og síldin verk
ast seint og illa, ef hún ligg-
ur úti í kuldum og þyrfti helzt
að geymast í upphituðum húsum,
ef hún ætti að verkast á eðli-
legan hátt eins og sumarsíld.
Sumir af helztu kaupendum vilja
ekki síld sem söltuð er í októ-
bermánuði eða síðar og allir kjósa
þeir heldur góða sumarveidda
síld til verkunar upp í samninga
sína.
Á undanförnum árum hafa
orðmenn stundað síldveiðar
fyrst og fremst til bræðslu en
síðastliðið sumar lögðu þeir þó
meiri áherzlu á síldarsöltun en
verið hefur. Vegna mikillar eft-
irspurnar á sumarveiddri síld nú
í haust og vetur hafa Norð-
menn boðið ýmsum helztu kaup-
endum Íslandssíldar sumar-
veidda síld, sem þeir nefna fs-
landssíld og ráðgera að verka
um borð í veiðiskipum og sér-
stökum skipum, sem ætlað er að
taka á móti síldinni á miðunum
og verka hana um borð. Svip-
aðrar samkeppni er einnig að
vænta úr öðrum áttum.
Af þessum ástæðum er aug-
ljóst, að verði síldargöngur á
sumri komandi með sama eða
svipuðum hætti og síðastliðið
sumar, þá verður mjög erfitt fyr
ir íslendinga að ná viðunandi
fyrirframsamningum um sölu salt
síldarinnar (þ.e. saltsíldar,
kryddsíldar og sykur saltaðrar
síldar), nema því aðeins, að þeir
geti boðið að verulegu sjósalt-
aða sumarsíld jafnhliða land-
saltaðri síld í samningagerð
sinni við hina ýmsu kaupendur.
Það er því nauðsynlegt að
koma í veg fyrir yfir-
vofandi markaðshrun á saltsfld-
arframleiðslu landsmanna, að
hefjast handa um framileiðslu
sjósaltaðrar sumarsíldar á mið-
unum norðaustur og austur af
íslandi.
Nefndin hefur komizt að
þeirri niðurstöðu, að heppileg-
asta leiðin til þess að greiða
fyrir sjósöitun sumarsíldar á
fjarlægum miðum, sé sú, að verk
un síldarinnar fari fram um borð
í veiðiskipunum, jafnframt því
sem þau stundi veiðar til
bræðslu. Ekki yrði saltað mikið
magn í einu. Sérstök birgða-
skip yrðu látin flytja tunnur og
salt til veiðiskipanna og tækju
aftur við síldinni hjá þeim, þeg-
ar hún hefur verið hausskorin,
sett í tunnur og pækluð.
Gert hefur verið ráð fyrir, að
síldarsaltendur tækju við síld-
inni- á hafskipabryggju og að
þessi síld yrði skoðuð og yfir-
tekin, þegar í land kæmi og
endanlegt verð og greiðslur frá
sildarsaltenllum til hvers skips
færu eftir því, hvernig síldin
reyndist við skoðun.
Óhjákvæmilegt er, að útgerð-
armenn þeirra skipa sem salta
síld um borð hafi fyrirfram sam-
þykkt ákveðna síldarsaltendur
sem tækju við síldinni til verk-
unal. Síldin verði ekki afhent
öðrum síldarsaltendum en þeim,
er viðkomandi útgerðarmenn
hafa samþykkt fyrirfram. Nefnd
in telur að ekki megi landa úr
hverju skipi nema á 2-3 höfn-
um í hverri ferð til þess að
halda kostnaði í skefjum. Þá
yrði og nauðsynlegt til þess að
flutningarnir þyrftu ekki að
truflast vegna óvissu um lönd-
unarstað, að útgerðarmaðurinn
hefði samþykkt síldarsaltenda
sem viðtakanda og kaupanda
síldarinnar á sem flestum stöð-
um eða a.m.k. einn saltenda á
hverjum stað (höfn) á 10-12
stöðum (höfnum).
Að áliti nefndarinnar er það
ekkert vafamál, að verkun salt-
síldar um borð í veiðiskipum á
fjarlægum miðum getur forðað
saltsíldarframleiðslu landsmanna
frá yfirvofandi hruni og orðið
til mikilla hagsbóta fyrir sjó-
menn og útgerðarmenn og land-
ið í heild.
Nefnílin telur æskilegt, að ein
stakir útgerðarmenn sem kunni
að flytja sjósaltaða síld til ís-
lenzkrar hafnar í veiðiskipi eða
sérstöku móðurskipi fái sömu
greiðslu pr. tunnu til að standa
straum af flutningskostnaði og
kostnaður reynist pr. tunnu við
flutninga Síldarútvegsnefndar á
sjósaltaðri síld, enda sé þessari
síld skipað í land undir eftir-
liti fulltrúa Síldarútvegsnefnd-
ar og síldin samþykkt á sama
hátt og önnur sjósöltuð síld sem
flutt er á vegum nefndarinnar
í flutningaskipum. Nefndin tel-
ur nauðsynlegt, að þeir útgerð-
armenn, sem ráðgera að flytja
verkaða síld að landi á framan-
greindan hátt, tilkynni það til
Síllarútvegsnefndar fyrir 10.
júní næstkofandi, svo unnt sé
að gera áætlun um flutninga-
þörfina og kostnaðinn við flutn-
ingana. Auglýsi 'SÚN eftir um-
sóknum um slíka fyrirgreiðslu
með nægilegum fyrirvara til þess
að umsóknir geti borizt fyrir 10.
júní n.k. í þessum tilfellum
verði ekki tekin ábyrgð á skipa-
leigum eða öðrum kostnaði um-
fram það sem að framan grein-
ir.
n.
Flutningar á síld til bræðslu.
Það er almæli að síldveiðar
á s.l. sumri mundu vart hafa
verið stundaðar á fjarlægummið
um, ef ekki hefði notið við
hinna stóru flutningaskipa m.s.
Hafarnarins og e.s. Síldarinnar
til flutninganna.
Reynslan af flutningunum und
anfarin ár virðist benda ótví-
rætt í þá átt, að tankskip sem
bera um 3000—3500 tonn eða
meira henti bezt til þessara
flutninga, þar sem að flutning-
arnir séu miklum mun ódýrari
í þessum stóru skipum heldur en
í smærri skipum miðað við flutt
magn.
Flutningskostnaðurinn var á
s.l. ári greiddur þannig, að sjó-
menn og útgerðarmenn seldu
síldina til flutningaskipanna
fyrir 22 aurum lægra verð pr.
kg. heldur en þeir fengu greidda
fyrir hana afhenta verksmiðju í
landi.
í uppgjöri Síldarverksmiðja
ríkisins á bræðslusíldarflutning-
um vegna síðastliðins árs var
gert ráð fyrir því, að Síldar-
verksmiðjur ríkisins greiddu
helming flutningskostnaðarins,
þ.e. aðra 22 aura pr. kg. og
voru þá fyrir hendi til afskrifta
rúmlega 8 milljónir króna á skip
inu, en lögleyfðar afskriftir
voru um 10 milljónir króna.
Eins og áður segir, er það álit
nefndarinnar að ekki séu aðrar
leiðir líklegri til að bæta hag
síldarútvegsins á komandi sumri,
ef sildargöngur verða svipaðar
og á síðastliðnu ári, en að taka
upp söltun á síld á fjarlægum
miðum um borð í veiðiskipun-
um jafnframt því sem skipin
fiski síld til bræðslu. Til þess
að söltunin sé framkvæmanleg í
svo ríkum mæli sem þyrfti að
vena, er nauðsynlegt að auka
flutninga á brfðslusíld frá því
sem var s.l. sumar. Telur nefnd-
in þáð algera forsendu fyrir því,
að söltunin sé framkvæmanleg á
þann hátt sem hún hefur mælt
með hér að framan, að fjölga
flutningaskipunum um eitt til
tvö skip með burðarmagni um
3000 tonn eða meira, eins og
framangreind skip hafa hvort
fyrir sig.
Síðaatliðið sumar fullnægðu
flutningaskipin tvö ekki þörf-
inni og þurftu veiðiskipin því
oft að bíða eftir flutningaskip-
unum eða sigla til móts við þau
allt að 2ja til 3ja sólarhringa
ferð og bíða þar eftir þeim
svo umskipun gæti farið fram.
Var síldin því oft þegar umskip-
un fór fram orðin óeðlilega
gömul. Oft á tíðum urðu veiði-
skipin að sigla alla leið til lands
með aflann allt að 900 sjó-
mílna leið og gat þá farið í
ferðina fram og til baka allt að
10 dögum. Aflamöguleikar síld-
veiðiflotans nýttust því ekki að
fullu auk þess sem hráefnið
varð lélegra en myndi hafa orð-
ið, ef næg flutningaskip hefðu
verið fyrir hendi til að anna
flutningunum. Hið lága verð
sem nú er á bræðslusíldanaf-
urðum gerir það enn nauðsyn-
legra að hagnýta veiðimöguleik-
ana á fjarlægum miðum til hins
ýtrasta.
Mælir nefndin þvi eindregið
með því við ríkisstjórnina, að
hún veiti Síldarverksmiðjum rík
isins þá fyrirgreiðslu til leigu
á tankskipi til síldarflutninga,
sem verksmiðjustjórnin sam-
Þannig líta út gangmótin Suð-
urlandsbraut — Álfheimar og
Suðullandsbraut — Grensásveg-
— Framkvæmdir
Framhald af bls. 32.
stöðulaust á svokallaðri grænni
bylgju um þau öll, sé réttum
hraða haldið. Umferðarljós á
Suðurlandsbraut verða sam-
tengd á sama hátt, en hætt er
við meiri truflun á þeirri leið.
Nú eru 1900 umferðarmerki í
Reykjavík og þarf að flytja
1050, en taka niður 50. Við breyt
inguna þarf að bæta við 210
AMERÍSKUR ríkisborgari var
handtekinn á Austurvelli í fyrra
kvöld með mikið magn af ís-
lenzkri mynt í ferðatösku. Gaf
hann þá skýringu, að íslenzk
mynt væri að sínu áliti snöggt-
um betri verzlunarvara en gull.
og kvaðst hann ætla að selja
hana þegar heim kæmi. Þegar
lögreglan efaðist um sannleiks-
gildi þessa, dró hann mynt-
verðlista upp úr vasa sínum og
kom þar i Ijós, að íslenzka
myntin er ólíkt verðmeiri vest-
an hafs en hér á iandi.
f töskunni var íslenzk mynt
að upphæð á sjötta þúsund
krónur. Mest var af nýju 10
króna rriyntinni, en meðal ann-
ars voru þarna 20.000 einseyr-
ingar. Samkvæmt myntverðlist-
ánum, er íslenzkur einseyring-
ur seldur á 10 cent í Banda-
ríkjunum, 25 eyringurinn á 20
cent og krónan á einn dollar.
Ef kórónan er á bakhlið pen-
inganna er söiluverðið 50%
hærra. Samkvæmt þessu kvaðst
maður þessi fá um 114 þús. isl.
krónur fyrir þessa 20.000 eins-
eyringa, sem hann keypti hér á
þykkti 9. marz s.l. og áréttað
hefur verið með bréfi stjómar
S.R. til sjávarútvegsmálaráðu
neytisins, dags. 23. apríl, 1968.
Þá leggur nefndin til að at-
hugað verði, hvort ekki s unnt
að stuðla að því, að einkaverk-
smiðjur geri út skip af svipaðri
stærð til bræðslusíldarflutninga
í sumar.
nýjum merkjum. Merkið „inn-
akstur bannaður“ mun í fram-
tíðininí breytasit og verður hið
nýja bogið og sézt því betur
frá hlið. Stefnt er að því að
flutningur merkjanna verði geng
inn um garð, er H-umferð tekur
gildi. Öll merki sem að skað-
lausu má flytja fyrir H-dag
verða flutt, en biðskyldumerki
og stöðvunarskyldumerki verða
flutt á H-nótt milli kl. 03 og
06. Á tímabilinu 06 til 07 verð-
ur allt merkjakerfið yfirfarið og
munu a.m.k. 5 vinnuflokkar
starfa að því eingöngu.
Menn sem búa við tvístefnu-
alksituir verða að atihiuiga
að þeir þurfa að koma úr önd-
verðri átt ætli þeir að leggja
bílum sínum á sama stað og
breytist á þessum götum: Brá-
vallagötu, húsagötum Miklu-
braiutiar, Laiuigarniesvegiair og
Kleppsvegar. Tekinn verður upp
einstefnuakstur til austurs á
Hverfisgötu frá Kalkofnsvegi að
Ingólfsstræti.
Gatnamerking er nú langt
komið og verður haldið áfram
við hana til H-dags. Er hún í
samræmi við H-umferð og eru
bifreiðastjórar beðnir að gæta
þess. H-nóttina verður unnið
við að setja eins margar ak-
reinaörvar og frekast er unnt.
Öllum bifreiðastæðum verður
breytt í samræmi við breytt við-
horf. 435 stölumælar eru nú í
Reykjavík og flytja þarf um 120.
Gatnamálastjóri bað Mbl. að
síðustu að koma eftirfarandi á
framfæri:
Þar sem nú standa víða yfir
framkvæmdir við gatnagerð,
breytingar á gatnamótum vegna
gildistöku hægri umferðar og
merking akbrauta, er þeim til-
mælum beint til ökumanna og
annarra vegfarenda, að þeir
sýni þolinmæði og sérstaka til-
litsemi í umferðinni.
Lögreglan í Reykjavík annast
eftirlit og umferðarstjórn á þeim
stöðum, sem framkvæmdir standa
yfir, til að koma í veg fyrir
langvarandi umferðartruflanir.
Stilling umferðarljósa og
færsla umferðarljósastólpa
vegna gildistöku hægri umferðar
fer nú víða fram í borginni.
Meðan á því stendur eru ljós-
in óvirk, en lögreglan annast
umferðarstjórn á viðkomandi
gatnamótum. A þeim stöðum,
sem unnt verður, verða ljósin
tekin í notkun fyrir H-dag.
200 krónur. Þá var söluverð
500 króna gullpeningsins skráð
35 dollarar í þessum verðlista.
Tildrögin að handtöku manns-
ins voru þau, að lögreglan var
sagt að þar væri erlendur mað-
ur að fara frá ógreiddum reikn-
ingi. Þegar lögreglan kom, var
maðurinn farinn burt, en
skömmu síðar sást maður, sem
lýsingin svaraði til, á gangi
yfir Austurvöll með ferða-
tösku í annarri hendinni og
skjalatösku í hinni. Gaf maður-
inn þá skýringu, að hann hyggð-
ist fara á annað hótel, en morg-
uninn eftir ætlaði hann að fara
í banka, skipta ferðaávísunum
og greiða reikninginn á Hótel
Vík eins og hver annar heið-
arlegur maður. Lögreglunni
fannst ferðataska mannsins
grunsamlega þung, opnaði hana
og komu myntirnar þá í ljós.
Samkvæmt lögum má erlendur
ferðalangur taka allt að
1500 íslenzkar krónur með sér
út úr landinu og fékk. maður-
inn að halda þeirri upphæð, en
afganginum varð hann að skila
í banka.
Islenzk mynt
gulli betri