Morgunblaðið - 10.08.1968, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 1968
13
Gjaldeyriseyðsla íslenzkra ferðamanna hefur
minnkað um 42 af hundraði
— segir Ingólfur Þorsteinsson, skrifstofustjóri
Gjaldeyrisdeildar bankanna
GJALDEYRISEYÐSLA ís-
lenzkra ferðamanna það sem
af er árinu er 42% minni en
á sama tíma í fyrra. Gera má
ráð fyrir, að spamaðurinn á
ferðagjaldeyri hafi numið
um 50 milljónum króna 1967,
en hann stafar einkum af ráð
stöfunum, sem tóku gildi 1.
september það ár. Ráðstafan-
ir þessar hafa leitt til þess
að gera má ráð fyrir, að ferða
gjaldeyrir þessa árs nemi eigi
meiri upphæð en um 230
milljónum króna, svo að lík-
legt er að sparast hafi um
200 milljónir króna frá því,
er ráðstafanir tóku gildi.
Þessar upplýsingar komu
fram í viðtali Mbl. við Ing-
ólf Þorsteinsson, annan
tveggja yfirmanna Gjaldeyr-
isdeildar bankanna, en félagi
hans er Ingólfur Örnólfsson.
Gjaldeyrisdeild bankanna
er rekin af Landsbanka ís-
lands og Útvegsbanka íslands
— hinum tveimur gjaldeyris-
bönkum — í samstarfi við
viðskiptamálaráðuneytið og
framkvæmir deildin í hvert
sinn stefnu stjómvalda í
gjaldeyrismálum.
Árið 1960 var ákveðið af
gjaldeyrisyfirvöldunum, að
ferðamannaskammtur til
hvers einstaklings skyldi
nema 7000 krónum, en það
jafngilti þá 182 Bandaríkja-
dollurum miðað við þáver-
andi gengi. Þessar ráðstafan-
ir þóttu þá frjálslegar miðað
við það sem áður hafði verið
og í fullu samræmi við þær
breytingar, sem þá voru
gerðar á gjaldeyris- og inn-
f i utningsmálum.
— Hvaða breytingar hafa
orðið síðan?
— Með batnandi gjaldeyr-
isstöðu bankanna og lands-
ins var svo frjálsræðið aukið
í ferðamálum og árið 1966
va-r svo komið að venjulegur
gjaldeyrisskammtur ferða-
manna var 15000 krónur og
jafngilti það 125 sterlings-
pundum. Þá var jafnframt
ferðaskammtur hópferða-
manna ákveðinn 13000 krón-
ur og fengu þá ferðaskrifstof
urnar jafnframt yfirfært
vegna farþeganna aukalega.
Með þessu náði frjálsræðið
hámarki og stóð svo til 1.
september 1967, er gjaldeyris
yfirvöldum þótti rétt að
breyta þessu. Var þá skammt
urinn lækkaður í 10.000 krón-
ur og hópferðaskammtur
ákveðinn 6000 krónur. Síðan
var skammturinn aftur hækk
aður við gengisbreytinguna á
sl. ári í 11400 kr. og 6800 kr.
— Voru þessar ráðstafan-
ir sjálfsagðar?
— Þessar ráðstafanir voru
króna. Ferðagjaldeyrir, sem
úthlutað var árið 1967, nam
350 milljónum, en hefði að
öllum líkindum numið 400
milljónum, hefðu ráðstafan-
irnar ekki komið til. Þær
hafa líka orðið til 'þess að
gera má ráð fyrir að ferða-
gjaldeyrir þessa árs nerni eigi
meiri upphæð en 230 milljón
um, svo að reikna má með
að nú með haustinu hafi spar-
azt um 200 milljónir frá því
er ráðstafanirnar tóku gildi.

Ingólfur Þorsteinsson í skrifstofu sinni í Landsbankahúsinu
að Laugavegi 77. (Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
að sjálfsögðu nauðsynlegar
og bein afleiðing þess, að
gjaldeyrisforðinn hafði þá
minnkað talsvert frá árinu
áður. Ég beld að óhætt sé að
segja, að þessi sparnaður
síðan f erðamannagj aldeyrir
var takmarkaður hafi numið
talsvert miklu og á þessu ári
er 42% minni eyðsla en var
á sama tíma ársins í fyrra.
Takmarkanimar tóku gildi
1. september og ég gæti trú-
að því að þessar ráðstafanir
hafi leitt til sparnaðar á
ferðamannagjaldeyri sl. ár,
sem nemur um 50 milljónum
— Voru þessar ráðstafanir
ekki víðtækari?
— Jú. Frá og með sama
tíma var einnig lækkuð heim
ild til að flytja íslenzka pen-
inga úr landi — úr 2500 krón
um í 1500 krónur í ferð, og
um leið bannaður útflutning-
ur á stærri seðlum en 100
krónuseðlum. Segja má, að
sú ráðstöfun hafi frá okkar
sjónarmiði einnig reynzt já-
kvæð.
— En rýrir slíkt bamn ekki
traust á íslenzkum gjald-
miðli erlemdis?
1— Jú — slíkt bann leiðir
að vísu til minnkandi trausts
á íslenzku krónunni, en hér
var um nauðsyn að ræða og
mitt álit er, að íslendingur
erlendis eigi að forðast að
láta íslenzka krónu af hendi
með afföllum. Stolt landans
ætti að vera það mikið, að
hann seldi ekki krónuna und
ir skráðu gengi. Við það
myndi traustið á krónunni
okkar vaxa erlendis.
— Eru slíkar ráðstafanir
einsdæmi?
— Nei. Fleiri þjóðir en ís-
lendingar hafa orðið að
lækka ferðagjaldeyrisveiting-
ar. Bretar lækkuðu sinn
ferðaskammt á síðastliðnu
ári til landa utan sterling-
svæðisins í £50 á mann og
svo mun standa út þetta ár.
Ennfremur var takmarkaður
útflutningur á seðlum, þann-
ig að brezkir ferðamenn
mega ekki fara frá Bretlandi
með meira en 15 sterlings-
puind. Frakkar lækkuðu líka
nýlega sinn ferðaskammt í
1000 franka of er sá ferða-
skammtur jafnhár okkar. Þá
hafa Baridaríkiin gert ráðstaf-
anir til sparnaðar gjaldeyri
og aðrar til þess að auka
ferðamannastrauminn til
landsins.
— Hverjar fleiri ráðstafan
ir hafa íslenzk gjaldeyrisyf-
irvöld gert?
— Bannað hefur verið að
ferðaskrifstofur eða aðrir
hlutaðeigandi aðilar leigi er-
lendar flugvélar og eru gjald
eyrisyfirvöldin mjög andvíg
því að skrifstofurnar leiti eft-
ir slíkum leigum erlendis.
Talsverð ásókn er í þetta frá
Skandinavíu. Alit gjaldeyris
yfirvaldanna er, að það sé
skylda allra að vernda hags-
muni íslenzku flugfélaganna
og farkosti þeirra ber að nýta
svo mjög sem unnt er.
— Hvað um erlend
skemmtiferðaskip?
— Árin 1966 og ‘67 voru
veitt leyfi fyrir fjórum
skemmtiferðaskipum. Hófst
það með Baltika og lauk með
Regina Mairis. Gjaldeyris-
leyfi fyrir þessum fjórum
skipum námu samkvæmt þá-
verandi gengi 22 milljónum
króna, sem samsvarar um 30
milljónum í dag. Gjaldeyris-
eyðsla þessi var mjög va.r-
hugaverð og því var ákveðið
af stjórnarvöldum landsins
að ekki skyldu veitt fleiri
leyfi fyrir skemmtiferðaskip-
um og við þá ákvörðun verð-
ur að sjálfsögðu staðdð.
— Hvað þá um nýjan Gull
foss — glæsilegt skemmti-
ferðaskip? Gæti hann ekki
fullnægt slíkri eftirspurn?
— Þetta er góð hugmynd,
sem ég styð af heilum hug,
en ákvörðun um slíkt tekur
að sjálfsögðu Eimskipafélag
íslands.
— Hvað um tekjur af er-
lendum ferðamönnum?
— Ég álít að ferðaskrifstof
urnar ættu að gera miklum
mun meira að því að reyna að
fá erlenda ferðamenn til ís-
lands, líkt og Ferðaskrifstofa
ríkisins hefur gert. Ferða-
málaráð birti nýlega tölur
um gjaldeyristekjur af erlend
um ferðamönnum og tel ég
að skil þeirra á erlendum
gjaldeyri séu langt fyrir neð-
an það sem eðlilegt mætti
telja. Eyðsla þeirra hér hlýt-
ur að vera meiri en skýrslur
gefa til kynna. Á síðastliðnu
ári komu til íslands rúmlega
37000 erlendir ferðamenn og
eru þá ótaldir þeir 6500, sem
komu með skemmtiferðaskip
um. Gjaldeyristekjur námu
97 milljónum og sé þeirri upp
hæð deilt niður kemu,r í ljós,
að hver ferðamaður hefur
eytt að meðaltali 2600 krón-
um hér innanlands. Þetta
stenzt ekki. Skilin eru allt of
treg og ferðamenn hljóta að
eyða miklu meiri peningum.
Ég tek því undir skýrslu
Ferðamálaráðs, sem telur
heimturnar slæmar. í þessari
skýrslu eru áætlaðar gjald-
eyristekjur af fríihöfninni á
Keflavíkurf.'ugvelli 28 millj-
ónir og áætlað meðalfargjald
til landsins 7000 krónur. Sam
kvæmt þessu hafa erlendir
ferðamenn eytt í íslandsferð
ir um 264 milljónum, sem að
viðbættum eyðslueyri — 97
milljónum, nemur 361 millj-
ón. Ferðamálaráð bætir þar
við 28 milljónum, sem tekj-
um af fríhöfninni, en það er
mjög varhugavert að telja
það hreinar gjaldeyristekjur,
þar eð hér er einungis um
brúttósölu að ræða og varn-
ingur að mestu keyptur fyrir
erlendan gjaldeyri. Þeir, sem
selja minjagripi eiga að
stuðla að því að hafa vand-
aða gripi til sölu, þjóðlega
innlenda framleiðslu.
Að lokum spurðum við Ing
ólf Þorsteinsson um gjaldeyr
isstöðuna í dag, og hanin svar
aði:
— Gjaldeyrisstaða bank-
anna og landsins hefur versn
að mikið upp á síðkastið, en
hún batnaði þó í júnímánuði
síðastliðnum.
— mf.
— Utan úr heimi
Framh. af bls. 12
sannað, að það væri af Adolf
Hitler. Á sama hátt var geng
ið úr skugga um lík Evu
Braun.
En rannsóknarnefnd Smersh
lét þar ekki staðar numið.
Safnað var öllum fáanlegum
upplýsingúm um síðustu ævi
daga Hitlers og sjálfsmorð
hans. Samkvæmt frásögn
Bezymenskys voru hundarn-
ir tveir notaðir til þess að
ganga úr skugga um notagildi
eitursins.
Eftir því sem komizt varð
næst, gengu Hitler og Eva
Braun til herbergja sinna
snemma dags hinn 30. apríl.
Hitler skipaði einkaþjóni sín-
um, Heinz Linge, að koma
inn að 10 mínútum liðnum.
Þegar hann kom aftur, voru
sjálfsmorðin um garð gengin,
Samkvæmt fyrirmælum Hitl
ers framkvæmdi Linge þá
„þungbærustu sky.ldu á æv-
inni“.
Bezymensky lætur þess
ekki getið, hvers vegna Stal-
ín hélt leyndum öllum at-
vikum við dauða Hitlers, en
hann segir, að Stalín hafi
fengið nákvæmar upplýsing-
ar fyrir lok maímánaðar. Á
Potsdam-ráðstefnunni í júlí
lét hann samt svo í viðræð-
um við Churchill og Truman,
sem hann hefði ekki hug-
mynd um afdrif Hitlers.
Rannsakaðir voru mögu-
leikar á því, að Hitler hefði
komizt undan frá Berlín.
Handteknir voru allir þeir,
sem voru honum nánir, svo
sem aðstoðarmaður hans,
Otto Gunsohe, flugmaður
Hitlers, Hans Bauer, yfirmað
ur lífvarðarins, Wilhelm
Mohnke, Heinz Linge og
margir aðrir. Þessir menn
voru yfirheyrðir og haldið í
fangelsi árum saman. Árang-
urinn var síðan lokaður niðri
í skjalasöfnum ásamt kjálk-
unum og öðrum hlutum sem
máli skiptu.
Skýrslurnar hafa ekki enn
verið birtar í Sovétríkjunum,
en Bezymensky fékk leyfi
sovézkra yfirvalda til þess
að láta gefa bókina út á VesUí>-
urlöndum.
bergi sitt ásamt Evu Braun.
Tveimur mínútum síðar
heyrði ég skot.
Otto Kempka, bílstjóri,
sem aðstoðaði við að bera lík
Hitlers út: — Eva Braun tók
inn eitur. Síðan tók hún upp
skammbyssu til öryggis, ef
eitrið skyldi ekki koma aff
gagni. En hún þurfti ekki á
henni að halda. Þá tók Hitl-
er byssuna og skaut sig.
Úkyrrð með Böskum
Niðurstöðurnar dregnar
í efa
Þegar fréttist um efni bók-
arinnar, var enn einu sinni
leitað til mainna, sem stóðu
nærri atburðunum í kjallara-
byrgi Hitlers.
Otto Gunsche er nú starfs-
maður í efnaverksmiðju ná-
lægt Köln. Hann segir: —
Cyanide átti engan þátt í
dauða Hitlers. Ég stend við
fyrri framburð mirun, um að
hann hafi skotið sig.
Heinz Linge: — Ég kvaddi
Hitler síðastur manna, þegar
Berlín var að hrynja í rúst-
ir .Hartn för inn í svefnher-
San Sebastian, Spáni,
NTB.
YFIR fimmtíu manns, þar á með-
al margir klerkar hafa verið
handteknir í Kuiputoca-héraðinu
á Norður Spáni, en þar hefur
refsiaðgerða gegn Böskum, sem
vilja stofna sjálfstætt ríki og
rjúfa tengsl við Spán.
Skipun var gefin um fjölda-
handtökur og nákvæmar húsleit-
ir, eftir að lögreglustjóri var
skotinn til bana. Stjórnarvöld
eru þeirrar skoðunar, að þjóð-
ernishreyfing Baska ETA standi
að baki morðinu. Samtökin hafa
oft gripið til hryðjuverka í bar-
áttu sinni fyrir sjálfstæði lands-
hlutans.
Meðal hinna handteknu eru
fimm ungir kaþólskir prestar, og
fleiri hafa setið inni alllanga hríð.
Eftirlit hefur verið eflt við landa
mærin og fylgzt gaumgæfilega
með öllum ferðum yfir til Frakk-
lands.