Morgunblaðið - 08.12.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. DES. 196«
Edward Chrankshaw;
Lífiö gerist flökiö í heimi kommúnista
Verður loks toppfundur? — Verða Kínverjar bannlýstir? — Hvað
boðar kenning Brezhnevs flokkum innan og ufan Járntjalds?
FUNDUR sá, sem kommún-
istaflokkar Austantjaldsland
anna efndu til í Búdapest í
sl. mánuði, er einn hinn
furðulegasti og óhugnanleg-
asti atburður, sem um get-
ur í sögu Leninismans. Fyr-
ir aðeins þremur mánuðum
voru kommúnistar um heim
allan þrumu lostnir og fullir
vandlætingar vegna hins ó-
dulbúna yfirgangs Sovétríkj
anna gagnvart Tékkóslóvak-
íu. Þeir vissu, að Rauði her-
inn hafði ráðizt inn í land-
ið ekki í þeim tilgangi að
bjarga kommúnistískum
hugsjónum af neinu tagi
heldur lá einvörðungu til
grundvallar það, að styrkja
vald Sovétríkjanna.
Fyrir örfáum vikum lýsti
Brezhnev formlega hinum nýju
kenningum sínum og stefnu, og
var þá hið eina tillegg hans til
hugmyndafræðisögunnar það, að
kommúnistaríki megi og verði
að skerast í leikinn með valdi
til þess að koma í veg fyrir
að önnur kommúnistaríki fjar-
lægist sósíalismann eins og hann
er á hverjum tíma túlkaður í
Kreml. Bræðraflokkarnir vita
mæta vel hvað þetta þýðir.
Um sama leyti og „félagarn-
ir“ þinguðu í Búdapest, voru
síðustu leifar hinnar tékknesku
sósíalisma að renna út I sand-
inn, örskaimmt handan landa-
mæra Ungverjalands.
Um hvað ræddu bræðraflokk
arnir? Hvað kom til að þeir
komu saman til funadr?
Hvað raunverulega var sagt
á fundinum er ekkent hægt að
segja til um með vissu. Hið
eina, sem oss er enn kunnugt
um, er að sendinefnd Rússa
reyndi að koma þar fram rétt
eins og ekkert sérstafet og ó-
eðlilegt hefði gerzt í Tékkó-
slóvakíu, og lagði að öðrum
sendinefndum að láta sér nægja
að ræða um yfirlýsingu, sem
gerð var af Kommúnistaflokki
Ítalíu áður en til innrásarinnar
í Prag kom.
En allt kom fyrir ekki. Varð
andi um ástæðuna fyrir fund-
inum sjálfum er það að segja,
að af hálfu Sovétríkjanna og
hinna dyggustu fylgifiska var
aðeinis um að ræða framhald
á því er virðist óstöðvandi þró
un, sem hófst með Krúsjeff
1964 og var endurvakin af
Brezhnev jafnskjótt og hann
taldi sig nægilega tryggan í
sessi — þ.e. haustið 1965. Rúss
ar vi'ldu koma á toppfundi
kommúnistaflokkanna til þess
að lýsa yfir bannfæringu á kín-
verska Kommúnistaflokknum.
En Rússar mættu mjög harðri
andspyrnu í þessum málum.
Þeir kommúnistaflokkar utan
Sovétblokkarinnar, sem staðast
ir reyndust voru hinn öflugi
og mikilvægi Kommúnistaflokk
ur Ítalíu, og innan Járntjalds-
landanna sjálfra voru Rúmen-
ar hvað þyngstir í taumi. Þess
ir tveir flokkar áttu auk þess
ýmsa aðra bandamenn.
Ástæðan sem látin var í veðri
vafea fyrir tregðunni var sú,
að slíkur fundur allra kommún
istaflokkanna væri til þess lík-
legur að eyðileggja einingu
heimáhreyfingar kommúnista.
Til voru þeir (t.d. Gomulfea og
pólski flokkurinn) sem í raun
réttu voru eindregið þessarar
skoðunar. En ítalir, Rúmenar
og ýmsir aðrir lögðust gegn
fundinum sökum þess að komm
únistahreyfingin var þegar klof
in, og því voru þeir síður en
svo mótfallnir. Á meðan Kína
væri aðeins utangarðs gæti þá
Moskva síðan vonast til þess
að ná aftur skilyrðiálausu valdi
yfir öðrum kommúndstum. Er
Kína hefði verið endanlega skor
ið frá og „bannfært“ gæti
Moskva á nýjan leik troðið upp
sem hinn eini sanni herra hins
kommúnistíska heims.
Krúsjeff lagði mikið á sig
við að reyna að koma á þess
um fundi. Hann hafði ákveðið
undirbúningsfund í desember
1964. En í októbermánuði sama
ár var honum steypt af stalli.
Brezhnev frestaði undirbúnings
fundinum þar til í marzmánuði
næsta ár á eftir, en þegar hann
loks var haldinn, varð árangur
inn harla lítill. Það var ekki
fyrr en um haustið ári síðar
að Rússar hófust handa aftur
fyrir alvöru um að reyna að
koma á hinum endanlega fundi.
Þeir reyndu að þvinga fram
ráðstefnu vorið 1966, en and-
stæðingunum tókst að koma í
veg fyrir þá tilraun. Rússar
héldu áfram að „pressa" en það
var ekki fyrr en á þessu ári,
að þeim tókst að fá nokkru
framgengt. Þrátt fyrir það, er
ólíklegt að undirbúningsfundur
inn í Búdapest í sl. mánuði
hefði verið haldinn, ef ekki
hefði komið til óviljandi að-
stoða Bandaríkjanna. Aðgerðir
Bandarikjanna í Vietnma hafa
Brezhnev.
nefnilega lengi verið hið eina
mál, sem á yfirborðinu hefur
tengt kommúnista um heim all
an saman.
Hvað veldur því, að Brezh-
nev heldur áfram að þrýsta svo
fast á toppráðstefnu kommún-
istaflokkanna á sama tíma og
óánægjan með stefnu Moskvu
meðal bræðraflokkanna hefur
aldrei verið meiri. Hvers vegna
leggur hann nú ríka áherzlu á
toppráðstefnu að vori?Og hvers
vegna 'lætur ítalski kommún-
istaflokkurinn sem lengi hefur
verið afskiptalítill, nú sjá sig
í Búdapesit?
Að því er tekur til Moskvu,
hefur allt sigið á ógæfuhlið-
ina frá því að Krúsjeff fyrst
krafðist toppráðstefnunnar, og
valda því ofbeldishneigð og
kæruleysi Kínverja, sem hefur
haft þau áhrif að margir þeirra
sem töldu að meira væri syndg
að gagnvart Kínverjum en þeir
syndguðu sjálfir, hafa skipt um
skoðun í þeim efnum. Nú er
svo komið, að því er varðar
hinn kommúnistiska heim, að
Kína er aukamál, a.m.k. í bili
Dagskrá toppfundarins, verði
hann nokkru sinni haldinn, mun
örugglega verða mjög ólík því,
sem upphaflega var ráð fyrir
gert.
Áhugi Moskvu mun nú fyrst
og fremst vera bundinn við að
ikippa í lag ýmsum vandamál-
um eftir áfallaár og að ná full
komnu valdi aftur yfir þeim
kommúnistum, sem hún getur
neytt til þess að lúta vilja sín-
um í þeim efnum. Það virðist
líklegt að a.m.k. sumir hinna
erlendu kommúnistaflokka, sem
hafi gert það til þess að mæta
ógnuninni þar í tíma áður en
málin þróðuðust á annað og
hærra stig.
Það, sem rekur Brezhnev á-
fram, er andinn, sem felst að
baki hinnar nýju kenningar
hans — hættan á valdbeitingu
gegn sérhverju kommúnistaríki
(er Júgóslavía t.d. um þessar
mundir skilgreind sem
eitt slíkra kommúnista-
ríkja, sem kenningin tekur
til?) sem hætita sér dkrefi
frá 'línu Kreml. Sérhver
kommúnistaflokkur utan Járn-
tjaldsins verður að líta á sig
sem bundinn ákvörðunum frá
Moskvu, — nema því aðeins,
að hann lýsi því formlega yfir
að svo sé ekki.
Undirbúningsfundurinn í Bú
dapest í al. mánuði, markaði
greinilega tímamót í baráttu,
sem mun verða löng og erfið
fyrir kommúnistaflokka utan
járntjalds'landanna að haldarétt
sínum — sem flokkunum innan
- UR VERINU
Framhald af bls. 3
víða, ekki þó í togaraútgerð,
heldur vélbáta, sem henta fyrir
hráefnisöflun frystihúsanna.
Englendingar eru með ráðagerð
ir um að sameina togaraútgerð
sína í eitt togarafélag. Þ etta
ættu líka viðkomandi aðilar að
gera í Reykjavík. Togaraeigend-
ur, frystihúsin, Síldar- og fiski-
mjölsverksmiðjan og almenning
ur ef hann vildi, ættu að leggj a
ast hér á eitt um að stofna mynd
arlegt togarafélag. Að vísu hafa
þessir aðilar eftir þriggja ára
kreppu minna en ekkert aflögu,
en það er hægt að finna leiðir
til þess að lyfta hér því Grettis-
taki, sem þarf ef vilj inn er
fyrir hendi.
AÐ BJARGA SÉR EINS
OG BEZT GENGUR
Þegar síldin er orðin í margra
sólahringa siglingu frá landinu,
verður að grípa til nýrra úrræða
enda hafa útvegsmenn og sjó-
menn sýnt að þeir eru fljótir að
laga sig eftir breyttum kringum
stæðum. Nú landa íslendingar
siild í Færeyjum, Noregi, Þýzka-
landi og Bandairíkjunum. Og sjálf
sagt eiga þeir eftir að kanna
fleiri leiðir. Kanmske eiga þeir
eftir að fara alla leið til Suður-
Amerífcu og Suður-Afríku, eins
og Nodðmenn hafa m.a. gert og
látið vel yfir.
?Tárntjaldsins er synjað um —
að fara þær leiðir sem þeim
sjálfum sýnist í því sem Rúss
ar kalia sósíalisma. Það er naum
ast hugsanlegt, að sumir flokk
anna, t.d. ítalski kommúnista-
flokkurinn muni gefa eftir þann
rétt. En eiga þessir flokkar þá
það á hættu að verða bann-
lýstir af hinu kommúnistíska
bræðralagi? Eða gerir Brezhnev
sér í hugarlund lausn, sem fæl-
ist í því, að 'leppríkin yrðu ein
faldlega talin ‘hiluti af hinu sov-
ézka veldi, kommúnistaflokkum
utan þeirra verði leyfð til-
vera „í lausu lofti“, einskonar
skugga „international", sem líf
inu yrði haldið í Moskvu og
flokkarnir yrðu meðlimir þar
tiil þess að „halda andlitinu“?
Það verður fróðlegt að fylgj
ast með því, sem fram vindur
í þessum málum. Það eru ýms
ar og sterkar ástæður fyrir því
að erlendir flokkar telja sér
nauðsyn að sýna samstöðu með
Moskvu. En til þess að fá mola
af borði Brezhnevs kunna þeir
að þurfa á löngum gaffli að
halda.
(Observer — öll réttindi á-
skilin.)
En fyrst er að kanna sín heima
mið og næsta nágrenni.Og það
er fleira matur en flesk. Bjarni
Sæmundsson sagði, að loðna væri
fyrir Norðurlandi fram á sumar.
f sumar þóttust menn finna þykk
ar torfur af loðnu við Austur-
Grænland. Hvaðan kemur loðnan
þegar hennar verður fyrst vart
í Lónsbugtinni í byrjun febrú-
ar. Er ekki eins hægt að byrja
að veiða hana í janúar á leið
hennar til lands. Loðnuveiði er
ódýrari en nokkur annar veiði-
skapur. Notaðar eru heldur ó-
dýrar nætur, og það þarf ekkert
að gera þeim ár eftir ár. Full-
fermi í síldarbát jafngilda 30—
40 lestum af þorski, og fyrir
verksmiðjurnar jafngildir loðn-
an síld, þótt hún sé afurðaminni.
Sjávarútvegsmálaráðherra skýrði
frá því á aðalfundi Landssam-
bands ísl. útvegsmanna, að gerð
yrði gangskör að því að leita að
loðnu, líklega þá strax upp úr
áramótum eða kannske fyrr, og
eru það góð tfðindi.
AÐALFUNDUR L. í. U.
Þetta var þróttmikill funduir
og margar merkilegar tillögur
samþykktar. Það var ekki að
þrek útvegsmanna væri ólamað
þrátt fyrir geysilega erfiðleika,
sem þeir hafa átt við að stríða
undanfarið. Gert er ráð fyrir,
að aukafund þurfi að halda um
áramótin til þess að árétta sum-
ar af samþykktum fundarins.
- SANNLEIKANS MEGIN
Framhald af bls. 3.
En það er hingað komið og er hér. Því
Jeaús Kristur kom og er hér. Og hiann
kom og er hér til þess að gefa ríkið
sitt. Þegar einhver heyrir hans rödd í
gegnum gnýinn, þá er það röddin, sem
boðar hjálp, fulla hjálp, tjáir ást, ei-
lífa ásrt, og afhjúpar leyndarmálið mikla,
það, hvers vegna ég er og til hvers.
Röddin hans ber með sér þann blæ,
þann anda, sem er ekki af þessum
heimi, hánn er frá uppsprettunni, frá
sfeapandi lind alls lífs, allrar heilsu,
alls sannleika. Það er bylting, þegar
þetta gerist, nýtt ljós yfir allt, yfir
sjálfan sig, yfir heiminn og öll vanda-
mál. Þeir, sem heyra, verða ekki engl-
ar. Þeir verða menn, sjáandi, liíandi
menn. Þeir verða nemendur eða læri-
sveinar hjá honum, sem er konungur-
imi í ríki sannleikans. Og hann segir:
Ef þér standið stöðugir í orði mínu, þá
eruð þér sannarlega lærisveinar mínir
og munuð þekkja sannleifeann og sann-
leikurinn mun gjöra yður frjálsa. Hann
afhjúpar lífsins lögmál og laðar til
falýðni við það og sú hlýðni er frelsi
Þetta er bylting. Ekki blóðug umturn
un, sem sáir nýju illgresi með hverju
fræi, sem hún dreifir í umrótið. Bylting
Jesú Krists er í ætt við það, sem verð-
ur, þegar sjúkur líkami snýr á bata-
veg. Hann gerir einstaklingana að heil
brigðum frumum í lífeama þjóðanna og
þaðan berst bati um hann allan. Og
það er þetta, sem vantar. Fýrst
og fremst þetta, sem vantar. Hvað ógn-
ar jörðinni í dag? Eldflaugar, skriðdrek
ar, sprengjur, vísincH í þjónustu dauð-
ans, mtevitur, nænsýn pólitík, maðurinn
í greipuim viðskiptaliífis og auðmagns,
sem gerir ríku löndin ríkari og þau
snauðu snauðari og alla öryggislausa,
maðurinn í felóm alræðisvalds, eem
gerir heiil þjóðlönd að fanigelsum.
Þetta eru ægilegar staðreyndir. En
hver er undirstaða þeirra? Mannleg
hugsun, Pílatus með sína heimspeki:
Hvað er sannleikur? Kaifas með sína
pólitík, sína samningaleikni, Júdas með
pyngjuna og svo fjöldinn, síðast en ekki
sízt fjöldinn, sem ýmist þegir eða æpir,
síðast en ekki sízt viðbrögð eða við-
bragðaleysi venjulegs fólks, hugsunar-
leysið, trúleysið, lausungin, nautnasýk-
in, ábyrgðarleysið. Sá fjöldi manna, sem
er, eins og skarpur menntaskólanemi
hefur nýlega skrifað „að miklum meiri
hluta eltitíkur annarlegra afla og ó-
frjálsir, af því að þessi öfl hafa rænt
þá öllum vilja til skapandi sjálfstæð-
is“.
Hver sem er sannleikans megin heyr
ir mína rödd. Heyrir þú, ungi íslend-
ingur? Mitt ríki vil ég gefa þér smáa
þjóð. Heyrir þú, barnið meðal þjóða?
Ef vér heyrðum, heyrðum til hlítar,
væri fundin auðlind í þessu landi, sem
mundi tryggja hag og framtíð betur en
margnefndar ráðstafanir á sviði efna-
hagsmála og atvinnulífs, með allri virð-
ingu fyrir þeim. Auðlind sem gerði oas
færa um að miðla snauðum heimi. Þá
gætum vér bent á, hvernig manngildi
verður haldið í fullu gengi, hvað sem
krónuinni liður. Þá gæti íslenzkt þjóð-
félag sannað að lýðræði er til og nokk-
urs virði, því lýðræði byggist á mann-
gildi þegnanna og bakábyrgð mann-
gildis er samvizfean. Þá væri hér land,
þar sem mannleg sál er þyngri á met-
um en peningar, og rétthærri. Þar sem
deilur væru háðar í því skyni að kom-
ast að því sanna en ekki að finna högg
stað á andstæðingi og keppinaut. Þar
sem meira væri hugsað um næstu kyn-
slóð en næstu kosningar. Þá væri hér
þjóð, sem elskaði landið sitt svo, að
hún heefði ekki aðeins fjöll og fb&sa og
tært loft og miðnætursól og norðurljós
til þess að lokka og gleðja ferðamenn,
ekki heldur aðeins hótel og skemmti-
staði, helidur manrtlegt Mf, sem væri
heilbrigt, mannlíf, sem hefði eihkenni
ríkisins, sem Kristur reisir og stýrir,
sem bæri ávexti hans anda. En þeir á-
vextir eru, segir Nýja testamentið, m.
a. góðvild, trúmennska, hógværð, bind-
indi. Já, þar að auki gleði, friður, kær-
leikur.
Er þeitta of stór ósk handa íslandi?
Of stór draumur? Er þetta bara draum-
ur, óraunhæft hátíðarhjal?
Spurðu ekki PlLtus, hann er bú-
inn að rteyna sig. Spurðu ekki
hávaðann utan úr þeirri nótt, sem
að beiminum fter. Spurðu ekki sfcugg-
ann í þínum eigin huga. Spurðu
nú fangann, þennan fanga endalausra
hleypidóma og undanbragða, þennan
hlekkjamann mannlegrar syndar í ölkim
útgáfum. Hann er samt frjáls að tala
til þín og leysa þig úr böndum og
géra drauminn sannan, gera allt nýtt.
Og hver sem er sannleikans megin,
heyrir hans rödd.
Sigurbjörn Einarsson.