Morgunblaðið - 24.12.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 1968
tJitgjeíandí H.f. Árvalcuir, Reykjavíik.
Framkvaarrulastj óri Haraldur Sveinsaon.
iRitstjóraí Sigurður Bjamasion; frá VigW.
Mattihfas Johannessten.
Eyjólfur Konr áð Jónsslon.
Ritstj ómarfuILtrúi Þorbjörn Guðmundssoxi.
Fréttaistjóri Björn Jóhannssom
AuglýsingaBtjóri Ámi Garðar Kristinssoin.
Ritstjórn og afgmeiðsla A-ðalstræti 6. Sími 19-100.
Auiglýsingar Aðaistræ'ti 6. Sími 22-4-80.
Aakxiftargjald lcr. 160.00 á mánuði innanlands,
1 lausasöiu fcr. 10.00 eintakið.
SIGURÓÐUR LJÓSSINS
YFIR MYRKRINU
t’nn einu sinni rennur upp kristin jólahátíð. Ys og þys hins
daglega lífs hljóðnar. Fólkið safnast saman á heimilum
sínum til að halda þar hátíð ljóss og friðar- Jólaljósin spegl-
ast í augum barnanna, sem lengi hafa beðið með eftirvænt-
ingu hins mikla dags og jólagjafa eftir efnum og ástæðum.
Engin gleði er sannari en gleði barnsins við lítið jólaljós. I
þeirri tæru og fölskvalausu gleði er fólginn siguróður
ljóssins yfir myrkrinu. Hinar hreinu og óspilltu tilfinningar
barnsins lýsa innri fegurð, sem hvergi ber á skugga eða kám.
★
Þegar þess er gætt, að víða einkennist jólahald um of af
íburði og óhófi, er ástæða til að minnast þess, að sjálfur
jólaboðskapurinn er í eðli sínu prjállaus og einfaldur. Kjarni
hans er hinn fórnandi kærleikur og boðorðið um að menn-
imir eigi að elska hver aðra, virða tilfinningar hver annarra
og koma fram við nágranna sinn eins og þeir vilja að hann
komi fram við þá. Þetta boðorð kann að koma upp í hugann
á stórhátíðum, en hversu oft er það ekki gleymt og grafið
í hinni eilífu baráttu mannsins og þjóðanna um veraldleg
gæði. Engu að síður er það þetta boðorð, sem er mikilsverð-
ast af öllum.
★
Sókn vísinda og tækni heldur áfram. Mannleg snilligáfa
yinnur æ nýja sigra og gerir sér jörðina æ undirgefnari. En
er það víst að í því sé fólginn sigur andans yfir efninu?
Því miður þarf það ekki að vera. Margt bendir til þess að
sálin hafi dregist aftur úr í hinu stórfelda tæknikapphlaupi,
sem þó ætti að geta skapað mannkyninu á ýmsum sviðum
betra og fegurra líf.
Á þessari stundu eru menn á leiðinni til tunglsins. Að
baki þeirri för stendur ótrúleg nákvæmni og tæknisnilld.
Ástæða er til að fagna hverjum nýjum sigri á framfara
braut mannkynsins. En alla góða hluti er hægt að misnota.
Einnig landnám tæknisnilldar á tunglinu-
Hættan sem steðjar að mannkyninu í dag er fyrst og
fremst í því fólgin, að mikið virðist bresta á að það kunni
að hagnýta hinar efnahagslegu framfarir í skjóli tækninnar
til þess að auðga og þroska anda sinn. Hin kalda efnishyggja
nær stöðugt sterkari tökum á manneskjunni.
★
Framtíðarhamingja einstaklinga og þjóða er háð því,
að mannkyninu takist að þroska anda sinn og göfga hvatir
sínar, jafnhliða því, sem snilligáfa þess kemt lengra og
lengra á sviði tækni og vísinda, því hvað stoðar það mann-
inn þó hann vinni öll ríki veraldarinnar og dýrð þeirra ef
hann bíður tjón á sálu sinni. Það er hin innri rósemd og
sátt við guð og menn, sem öllu. máli skiptir.
Þetta er þesssari litlu þjóð hollt að hugleiða á heimilum sín
um í kyrrð jólahátíðarinnar á erfiðum tímum, mitt í óvægileg
um deilum um efnaleg verðmæti. Boðskapur jólanna hvetur
til umburðarlyndis og virðingar fyrir mannlegum tilfinning-
um. Vér skulum ekki aðeins minnast þess á helgum jólum,
heldur einnig í daglegu starfi og umgengni við samborgara
vora. Ef vér gerum það mun margur sá vandi leysast, sem
kann að virðast torleystur.
★
Morgunblaðið óskar öllum lesendum sínum, sjómönnum
á hafi úti, flugmönnum á langferðaleiðum, sjúkum og sorg-
mæddum, öldruðum og ellihrumum, allri hinni íslenzku þjóð
gleðilegra jóla.
Að Steinbeck látnum
ÞEGAR John Steinbeck hlaut
bókmenntaverðlaun Nóbels árið
1962 flutti hann að eigin sögn,
fyrstu ræðuna, sem harin hafði
haldið á ævinni. Þá sagði hann:
„Rithöfundurinn á að skíra
og hylla eiginleika mannsins til
andlegrar göfgi, hvetja hanntil
dáða á tímum ósigra, til hug-
prýði og samúðar og kærleika.
f hinni þrotlausu baráttu við
veikleika og örvæntingu eru þess
ir eigin'leikar hin leiftrandi tákn
vonarinnar. Sá almenni ótti, sem
er ríkjandi á okkar tímum er
afleiðing af þeirri öru þekk-
ingu okkar og umgengni við
hættuleg fyrirbæri í þessum
heimi. Á langri sögu sinni hef-
Winter of our Discontent" ger-
ist í Nýja Englandi og í henni
þótti skáldið slá á allnýstár-
lega strengi í hörpu sinni. Vin-
iir og aðdáendur Steinbeck fögn
uðu mjög útkomu bókarinnar
þar sem hann hafði þá um ára-
bil slegið nokkuð slöku við rit-
störf, gerzt drykkfelldur úr hófi
og margir töldu að rithöfunda-
ferli hans væri lokið. En Stein-
beck hafði enn nóg að segja og
hann hafði snilld og kraft til að
klæða söguna beztu rithöfundar
eiginleikum sínum.
Ekki var ánægjan þó einróma
með ákvörðun sænsku akadem-
iunnar að veita Steinbeck Nób-
elsverðlaunin. Arthur Lundquist,
John Steinbeck
ur mamnkynið margoft snúizt
gegn eðlisóvinum sínum. Nú
stöndum við andspænis óttalegu
vali. Við höfum sölsað undir
okkur mikinn hluta þess valds,
sem við töldum eitt sinn, að
geyrði guði til. Skjálfandi af
kvíða og angist höfum við náð
yfirráðum yfir lífi og dauða
allra lífvera jarðarinnar. Hætt-
an, heiðurinn og valið á úr-
sldtastundu liggja hjá mannin-
um sjálfum. Úr því við höfum
tekið ’okkur guðlegt vald verð-
um við einnig að leita í okkar
sjálfum þeirrar ábyrgðarfullu
vizku, sem við báðum áður, að
heyrði guðdómnum til. Því er
maðurinn í senn mesta hætta
okkar og okkar mesta von“.
Ræðuefni Steinbecks á Nób-
elshátíðinni lýsir viðhorfi hans
einkar ljóslgea. Viðfangsefni
hans hefur jafnan verið maður-
inn, maðurinn sem einstakling-
ur, frelsi hans til að hugsa og
segja það sem honum býr í
brjósti, til að fara hvert á land
sem er til að leita hamingjunn-
ar — og ekki síður þær skyld-
ur, sem slíkt frelsi leggur mann-
inum á herðar. Af þessum sök-
um hlýtur Steinbeck að teljast
einhver mannlegasti rithöfund-
ur okkar tíma.
Steinbeck hlaut Nóbelsverð-
launin fyrir söguna „The Wint-
er of our Discontent“, og í for-
sendum sænsku akademíunnar
er sú bók lögð að jöfnu við
skáldverkið „Grapes of
Wrath“ sem kom út 1939 og
færði Steinbeck Pulitzerverð-
launin bandarísku. Sagan „The
Sta'línsverðlaunahafi, reit grein í
Stockholms Tidningen og sagði
í fyrirsögn: „Mestu mistök aka
demíunnar." f greininni sagði
Lundquist t.d.: „Það hefur oft
verið fjallað um það, hve banda
rískum rithöfundum hefur geng
ið iila að ná þroska. John
Steinbeck er í þeim fjölmenna
hópi, sem skrifa ungir áhrifa
mikil og máttug verk, sem lofa
miklu, en síðan kemur uppgjöf
— Þeim tekst ekki að keppa við
sjálfa sig, er frá líður.“ Fleiri
sænsk blöð tóku í sama streng og
sögðu að það væri hneisa að veita
Steinbeck verðlaunin, meðan
gengið væri framhjá mönnum,
eins og Ezra Pound, Pablo Ner-
uda og Jean Poul Sartre.
Yfirleitt mun þó álit manna
hafa verið, að Steinbeck væri
vel að heiðrinum kominn og ef
nokkuð væri hefði hann átt að
fá þessa viðurkenningu mörgum
árum fyrr, ti'l dæmis þegar „Aust
an Edens“ kom út árið 1952. Um
þá bók sagði Steinbeck, að allt
sem hanm hefði skrifað fram að
þeim tíma, hefði varla verið ann
að en undirbúningur undir þá
bók.
Steinbeck var fæddur í Salin-
as í Kaliforníu. Forfeður hans
voru nokkrir af írsku bergi
brotnir. Frá móður sinni er Stein
beck sagður hafa tekið í arf til-
finningu fyrir gagntakandi
krafti bókmenntanna, en sú til-
finning hafði þau áhrif að sum-
ar bækur hafa orðið Steinbeck
raunverulegri en persónuleg
reynsla. Hann hefur sagt frá
því, að í uppvextinum hafi eft-
irfætisbækur hans verið „Glæp
ur og refsing“, „Paradísarmiss-
ir" og „Frú Bolvary" Þá nefndi
hann og bókina „Dauði Arthurs"
eftir Malory og sagði að fóar
bækur, ef Biblían væri undan-
skilin, hefðu haft dýpri áhrif á
sig.
Steinbeck stundaði nám við
Stanford háskólann í sex ár, en
hann þótti laus við, og ekki sinna
náminu sem skyldi. Regluleg
námssókn átti ekki við hanm,
hann kaus heldur að sækja ein-
göngu fyrirlestra í þeim grein-
um, sem vöktu sérstaklega
áhuga hans . Á þessum árum
fékkst Steinbeck nokkuð við ljóða
gerð, en mun síðar hafa lagt það
á hilluna. Rösklega tvítugur að
aldri hvarf Steinbeck frá námi,
án þess að hafa lokið prófi, lagði
Land undir fót og hélt til New
York.
f New York gerðist hann blaða
maður við The New York Journ-
al, en starfaði þar ekki lengi.
Ritstjórarnir voru óánægðir með
fréttaskrif hans, og sáu engan til
gang í að vefja fréttirnar í skáld
legar umbúðir í stað þess að
snúa sér vafningalaust að kjarna
málsins. Eftir að honum hafði
verið vísað úr starfi hélt hann
á ný til Kaliforníu og byrjaði
að skrifa fyrir advöru. í tvö ár
vann hann að sögunni „Gullbik-
arinn“, sem hann hafði byrjað á
þegar hann var í háskóla, en
mun hafa umskrifað hana að
minnsta kosti sex sinnum. Hon-
um gekk illa að fá útgefanda að
bókinni þótt það tækist að lok-
um, en bókin seldist afleitlega.
Árið 1932 fékk hann gefið út
smásagnasafnið „Pastures of
Heaven“, og vakti sú bók naum-
ast nokkra athygli og seldist lít-
ið. Bókaútgefandinn Pasoal Cov-
ici rakst á bókina af rælni, hreifst
af henni og gerði ráðstafanir til
að ná sambandi við höfundinn.
Steinbeck hafði þá nær fullbúið
handrit að skáldsögu og Covici
afréð samstundis að gefa það
út. Það var „Tortilla Flat“ sem
er meðal frægustu verka Stein-
becks. Nú fór allt að ganga bet-
ur fyrir Steinbeck, á næstu ár-
um komu út verkin „The Red
Pony“ og „Of Mice and Men“ og
„The Dubious Battle", altl verk
sem öfluðu Steinbeck geysilegra
vinsælda og virðingar og gerðu
honum kleift að helga sig rit-
störfum eingöngu, eins og hann
hafði dreymt um frá unga aldri.
Steinbeck flytur ræðu sína á Nó
belshátíðinni í StokkhóLmi 1962