Morgunblaðið - 17.08.1969, Qupperneq 10

MORGUNKLAÐIÐ, SU'NNUDAGUR 17. ÁGÚST 106®
10
Gullroðin höggmynd af Lenin framan við félagsheimili sam-
yrkjubúsins.
ÞEGAR leiðin liggur austur
til Tadsikistan er fyrst flog-
ið yfir endalausar sléttur
Rússlands, þá yfir víðáttu-
mikla sanda og steppur, síð-
an snævi þakin háfjöll og
loks djúpa og gróðursæla
dali. Við lendingu í Dushan-
be, höfuðborg Sovétlýðveld-
isins Tadsikistan, skellur
Mið-Asía á okkur 40 stiga
heit. Klukkan er hér þrem-
ur tímum á undan Moskvu-
Reykjavíkurtíma. Það er
löng leið frá Seltjarnarnes-
inu austur að landamærum
Kína.
Duáhanbe liggur í eúnium
hinna gróðursælu dala Tadsiki
atan. Lamdið er 143 þús. ferkm.
að staerð eða nær einuim þrdðja
atærma en ísland. Af þessu
landi eru 93% fjalllendi en
afðeims 7% daJir og iágleindi.
íbúarnir eru rúmlega tvær og
hálf milljón. Eru þeir af ýms-
um þjóðemum. Flestir eiru
Tadsikar, Uzbekar, Rússar,
Ukrainumenm, Kirikisar og
Turkmienar. Tadsikair rekja ætt
sína til Peraa. Næstu nágranna
lönd Tadsdkistan eru Afganist-
an að summan, Kíma að austam
og Kazakistam og Uzbekistan
að norðan og vestam.
Hér eiru mikil vegamót að
formu og nýju. Á liðmium öld-
um urðu íbúar þessa landssvæð
is í suðausturhorni Mið-Asíu
að þola stöðugar innrásir frá
austri og vestri. Á 13. öld
riktu Momgolar yfir Mið-Asíu.
Jengis Khan og Timur Len
koma hér báðir við sögu. Stöð
ugar uppreismir og blóðug bar-
átta mótar sögu Mið-Asíu þjóða
fram og aftur um aldirnar. Á
síðari hluta 19. aldar vinrna
Rússakeisarar nærri alla Mið-
Asíu. Norðurhluti Tadsikistan
var þá innlimað>ur í rússneska
heimsveldið. Suðurhluti lands-
inia var hinsvegar undir
brezfcrd, indversifcri og afgan-
iskri stjórm. Árið 1920 er talið
að Tadsikistan gerist eitt af
lýðveldum Sovétríkjanma.
Tadsikar telja memmingu
sína yfir 3 þús. ára gamla. Er
sú ályktun m.a. dregin af form
ledfaramnsókmum, er leitt hafa í
ljós að víðtækair áveitufram-
kvæmdir vornu unrnar í landinu
fyrir þúsumdum ára. Hefur
þedm verið jafnað við fram-
kvæmdir fom Egypta og Meso-
potamiuimanna á þessu sviðd.
MÁNUDAGSBORG í SKÓGI
Enda þótt sagt sé að upp-
bygging Dushanbe hefjist ekki
fyrir alvöru fyrr en árið 1929 á
borgin sér þó langa sögu. Hún
er uppmmalega markaðsstaður,
þar sem bændur koma með af-
urðir sínar til torgs á mánudög
um. Torgið er jafnframt sam-
komustaður, þar sem sveitafólk
ið fær sér í staupinu og ræðix
landsdms gagn og nauðsynjar.
í>ar sem markaðiurinn er allt-
af haldinn á mánudegi er farið
að kalla torgið „mánudagstorg-
ið“. Svo leiðxr það auðvitað af
sjálfu sér að borgin sjálf fær
nafnið „mán'udagsborgin", sam-
kvaemt frásögn skilrikra marana
aiustur þar. fbúair borgarinnar
eru nú tæplega 400 þús .Fiuig-
völlurinin í Dudhambe liggur í út
jaðri borgarinnar. Frá honuim
inn að gistihúsimi, sem er glæsd
leg rrútímabygging, er aðeins
10 mírmtna akstur.
Borgin er bókstaflega á kafi
í skógi. Það er undarlega létt
yfir fólkinu í þessium þrúgandi
hita .En þeir eru bersýnilega
orðnir vanir honum austur hér.
Kvenfólkið gengur í litríkum
klæðum og öliu ægir hér sam-
an, Asíufólki, Aröbum, Rússum
og jafnvel amerískum túristum.
Þarna eru gamlir bændur ríð-
Ettir
Sigurð Bjarnason
andi á ösnum um steinsteypt
stræti.
Um kvöldið leikur hljómsveit
í veitingasal gistihússins. Eru
þar m.a. dainsaðir eldfjörugir
þjóðdansar við uindirleik
harmoniku og fleiri hljóðfæTa.
Við næsta boirð við okfcur sitja
3
nokkrar aimerískar langferða
konur, flestar kommar yfir miðj
ain aldur. Er þeim uimsvifalaust
swipt með í dansinn og verðiur
ekki annað séð en að austrið
og vestrið mætist þannia á mjög
frjálslegan og óformlegan hátt.
HEIMSÓKN Á
SAMYRKJUBÚI
Einn daginn er okbur boðið
að skoða samyrkjubú, sem rek
ið er með samvinnusniði í ná-
grenni Dushanbe. Hefst hún á
því að formaður hústjórnarinn
ar heldur smáfund með okikur
og nokkrum fleiri. Skýrir bann
fyrst í stórum dráttum tilfaög-
un samvinnubúsdns, sem fengið
hefur land sitt frá ríkinu. Fram-
leiðslan er aðallega bómull. En
Tadsikistan er eitt mesta bóm
ullarræ'ktarland í heimi. En á
búinu eru einnig kýr og kind
ur, hænisn og býflugur. Hvað
fá svo verbamenn búsins í
laun?
Þeir fá að meðaltali 130 rúbl
ur á mánuði. Ef til vill fá þeir
ekki allir þessa upphæð ,þar
sem iaunin fara mjög eftir af-
köstuim.
En hvað fær stjórnarformað-
ur búsins í laun?
Hann fær 300 rúblur á mán-
uði. En auk þess má hann og
hver verkaimaðúr, eða réttara
sagt samvinnubóndi hafa á eig
in reiknin-g og í eigin þágu 15
kindur, eina eða tvæx kýr og
eins mörg hænsni og býflugur
og hann vill. Arðinn af þessum
búpeningi hirðir hann sjálfur.
Geta menn þá ekki orðið smá
„kapitalistar“ með þessu móti?
Menn geta með dugnaði eign
ast dálítið. Allt fer eftir dugn
aði einstaklinganna. Menn eru
allstaðar misjafnlega duglegir,
segir formaðurinn.
Hvað er uppskeran mikil
hjá ykkur?
Við fáum um fimm þúsund
tonn af bómiull á ári ef upp-
skeran er góð .En við ræktum
einnig mikið af hveiti og græn
meti, auk búf járafurða.
Við drekkum grænt te frá
Georgíu og borðum rauðar mel
ónur meðan á fundinium stend-
ur. Þetta græna te er raunar
eina ráðið gegn þorstamum,
sem sækir á mamn í þessum
feikna hita. Það er mikill
marmúðardrykkiur.
Svo Skoðum við samkomusal
búsins, sem er myndarlegur og
mjög skreyttur myndum af leið
togum Sovétríkjanna. Yfir leik
sviðinu eru geysi stórar mynd-
ir af þeim félögum Marx, Eng
els og Lenin. Á veggjum salar-
ins eru myndir af ríkisstjóm-
inni og miðstjóm kommúnista
flokksinis. Þaroa eru haldnir
fundir og skammtanir.
Land búsins er samtals um
14 þús. hektarar en 13 þús.
mianns vinna þar. Sagði for-
maðurinn okkur að hann teldi
afkomu síns fólks góða.
Við gkoðum vélageymslur
búsinis og göngum út á bóm-
ullaraknana. Bómullarplantan
er í þann mond að springa út.
Það er undaríegt að fletta
grænum blöðum utan af ofur-
litlum hvítum bómullarhnoðra.
En mikil nytsemdarplanta er
þetta. Um kvöldið sitjum við
kvöldverðarboð formiamnsiins.
Eru þar rausnarlegar veitinigar,
ræður haldnar og kvaðst með
virktum.
BIÐUR AÐ HEILSA MARIU
Bn margt er ennþá eftir að
gera í Tadsikistan. Við hittum
varaformann Æðsta ráðsins í
lýðveldinu, sem er miðaldra
kona. Hún segir okkur margt
um sitt þinig, veitir okkur
grænt te og ávexti. Loftkæling
er í skrifetofu henmar og líð-
ur okkur vel á hennar fundi.
Hún biður ofcfcur að lokum að
heilsa hemni Maríu, sem sé for
maður kvenfélags í Reykja-
vík.
Hennd Matríu?
Já henni Maríu Þorsteins-
dóttur, ég hitti hana síðast
minnir mig í Helsingfors, segir
frúin.
Ekki má gleyrna að heilsa
henni Maríu. Það væri nú
sfcárra.
Áður en við sfciljuim við vara
formann Æðsta ráðsiins spyrj-
um við hana, hvort Tadsi-
kistan fólk sé ekki uggandi
vegna nálægðarinnar við
Maó-Kína?
Hún svaraði ma..:
Kínverjar hafa ekki sett
íslenzku ritstjóramir ræða við stjómarformann samyrkjubúsins (annar frá vinstri). Lengst
til vinstri er formaður Blaðam annafélagsins í Dushanbe en lengst til hægri leiðsögumaðurinn
Viadimir S. Zakharov.