Morgunblaðið - 08.10.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 1970
eftir Hemingway
Er aðalpersónan höfundurinn sjálfur?
Ernest Hemingway.
Fyrir skömmu birtist stutt
grein í International Herald
Tribune þar sem sagt er frá
bókinni Eyjar í straumnum
eftir Ernest Hemingway, en
bókin er væntanleg á mark-
aðinn í Bandaríkjunum í byrj
un október. Grein þessi er
eftir Miles A. Smith og birt-
ist hún hér á eftir lítillega
stytt!
1 bók Emest Hemingway,
„Eyjar í straumnum", sem
fannst í eigum hans að hon-
um látnum árið 1961, kemur
persónuleiki höfundarins
skýrt í ljós. Sagan er þó ekki
uppbyggð sem sjálfsævisaga,
en aðalpersónunni í henni
svipar hins vegar mjög mikið
til höfundarins sjálfs hvað
lifsvenjur snertir og auk þess
eru margir atburðir í sögunni
byggðir á atvikum úr lífi
Hemingways sjálfs.
„Eyjar í straumnum" er
alls 466 blaðsíður og mun
koma út í Bandaríkjunum i
októberbyrjun. Bókin er í
þremur hlutum en Carlos Bak
er sem rltað hefur bók um
höfundinn hefur fært drög að
þvi að Hemingway hafi hugs-
að sér hvern hlut sem sjálf-
stæða bók. 1 öllum hlutunum
er aðalpersónan amerískur
málari, Thomas Hudson að
nafni.
1 fyrsta hlutanum lifir Hud
son einmanlegu lifi á Bimini-
eyjum á árunum milli 1920
og 30 og er heimsóttur af
þremur sonum sínum — Tom,
sem hann átti með fyrstu
konu sinni, og Dave og And-
rew, sem hann átti með ann-
arri konu sinni.
1 öðrum hluta er sviðið
Hawana í heimstyrjöldinni síð
ari. Þar syrgir Hudson dauða
Toms, sonar sins, en í þriðja
hlutanum notar Hudson bát-
inn sinn til þess að handtaka
Þjóðverja, sem lifað höfðu. af
þegar kafbáti þeirra var
sökkt. í lok bókarinnar er
Hudson skotinn þremur skot-
um.
1 viðtali við ekkju Hem-
ingways fyrir skömmu segir
hún að hún hafi beðið Hem-
ingway um að láta söguhetj-
una ekki falla, heldur gefa
honum tækifæri. „Hann hafði
gert það einu sinni áður,“
sagði hún, Hann hafði ætlað
að láta Santiago deyja í bók-
inni „Gamli maðurinn og haf-
ið,“ en ég sagði við hann
„Nei láttu hann lifa, hann er
alltof góður maður til þess að
deyja.“
„Mér fannst Hudson vera
elskulegur og góður persónu-
leiki og Ernest samþykkti"
hélt hún áfram, „Hann var
særður en það var möguleiki
á að hægt væri að bjarga hon
um með góðri læknismeðferð"
En síðan bætti hún við að
Hemingway hafi ráðgert að
láta Hudson deyja „vegna
þess að það var snyrtileg og
einföld leið til þess að Ijúka
bókinni."
1 bók Carlos Baker um Hem
ingway, bendir Baker á ýmis
atriði sem eru sameiginleg
með Hemingway og Hudson
og hann vill halda þvi fram
að augljóst sé að Hemingway
byggi Hudson á sinni eigin
persónu og sínu eigin lífi.
Fyrri kona Hudson líkist tals
vert Hadley Richardson, fyrri
konu Hemingways, og elzti
sonur Hudson, sem deyr I
bókinni, ber sterk einkenni af
John syni Hadley og Hem-
ingway.
1 þriðja hluta „Eyjar í
straumnum" eru lýsingar á
miklum atburðum, orrustum
og dauða og segir Baker að
það sé eins konar endursköp
un á hlutverki Hemingways
sjálfs í heimstyrjöldinni síð
ari, en þá var hann skip
stjóri á fiskiskútu frá Cubu,
sem notuð var áem kafbáta-
slæðari.
Loks bendir Baker á ýmis
smáatriði, til frekari sönnun
ar á þvi að Hemingway bygg
ir Hudson á eigin persónu.
Má þar til dæmis nefna að
Hemingway kom oft á krá í
Hawana, sem kölluð er Flor-
icita, og það gerir Hudson
einnig í bókinni. Hemingway
og Hudson kunna báðir að
meta drykk, sem blandaður
er úr gini og kókóshnetu-
safa og einnig hafa þeir báð-
ir mikið dálæti á köttum, sem
þeir kalla ýmsum einkennileg
um nöfnum.
„Hafði alla veröld-
ina i vasanum“
Rætt viö Þorvarð Helgason
MORGUNBLAÐINU hefur bætzt
nýr liðsmaður í hóp gagnrýnenda
þar sem er Þorvarður Helgason,
sem annast leiklistargagnrýni
blaðsins. Þorvarður er nýkominn
frá Vín, þar sem hann vann að
doktorsritgerð um leikrit franska
skáldsins Claudel en áður hafði
hann lokið námi í leikhúsfræð-
um, þýzku og frönsku við há-
skólann í Vín.
„Námsferill minn erlendis
byrjaði reyndar á Ítalíu, í Flór-
enz, þar sem ég sat hálfan vetur
1952. En þegar til kom olli skól-
inn mér vonbrigðum. Það var
sérstaklega einn prófessor, sem
ég var að sækjast eftir að sjá og
heyna; mjög frægur prófessor.
Þegar til kom, reyndist hann svo
frægur, að hann var aldrei við
skólann; alltaf á fyrirlestraþeyt-
ingi. Svo var kuldinn gífurleg-
ur.“
— Eitthvað mun nú ftalía
frægari fyrir annað en kulda.
— Getur verið. En þarna var
svo kalt, að ég sat í vetrar-
frakka og með vettlinga á bóka-
safninu. ftalirnir hafa þykkari
húð en við íslendingar og þola
betur umskipti hita og kulda.
Svo kynda þeir lítt. Einu sinni
fékk ég tvo vini mína, íslend-
inga, í heimsókn. Þeir byrjuðu á
því að lýsa herbergi mínu sem
ísskáp og eftir fimm mínútur
flúðu þeir út!
— Og svo flúðir þú til Vínar?
— Já. Og við háskólann þar
var ég til 1959 að undanskildum
einum vetri í París. Vorið 1959
hafði ég lokið námi, að ritgerð-
inni frátalinni og að auki tók ég
svo með seinni hlutanum próf í
leiklist og leikstjóm. Það nám
varð ég að sækja út fyrir skól-
ann, því leikhúsfræðin voru ein-
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 26., 27. og 28. tbl. Lögbirtingablaðs 1970
á hluta í Hraunteig 23, þingl. eign Pálma Péturssonar, fer
fram eftir kröfu Boga Ingimarssonar hrl., og Gjaldheimtunnar
á eigninni sjálfri, mánudaginn 12. október n.k. kl. 15,30.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 35., 36. og 37. tbl. Lögbirtingablaðs 1970
á hluta í Efstasundi 67, þingl. eign Matthíasar Jónssonar, fer
fram eftir kröfu Gunnars Jónssonar hdl., á eigninni sjálfrí,
mánudag 12. október n.k. kl. 11,30.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 41., 43. og 44. tbl. Lögbirtingablaðs 1970
á hluta í Hraunbæ 192, talinni eign Jóns R. Oddgeirssonar,
fer fram eftir kröfu Gjaldheimtunnar og Sveins H. Valdimars-
sonar hrl., á eigninni sjálfri, mánudaginn 12. október n.k.
kl. 15.00.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Þorvarður Helgason
göngu akademískt nám og jafn-
vel illa séð, að nemendur væru
að leggja stund á praktisku hlið-
ina með því.
— Þá komstu heim?
— Já. Og var heima í fimm
ár. Fyrst var ég við leikstjórn
EFLUM 0KKAR
HEIMABYGGÐ
★
SKIPTUM VIÐ
SPARISJÓÐINN
SAMBAN0 ÍSL. SPARISJÓÐA
síðan skrifstofustörf. Á þessum
tíma tók ég meðal annars þátt
í stofnun áhu galeikf élags ins
Grimu. Nú 1964 hélt ég aftur til
Vínar að ganga frá doktorsrit-
gerðinni og einnig fleiru, sem
ég var koiminn af stað með.
— Og ritgeirðin?
— Já. Hún fjallar um verk
franska skáldsins Claudel og
sýningar á þeim. Claudel þessi
fæddist í lok nítjándu aldar og
lifði fram á sjötta ánatug þess-
arar. Hann er talinn eitt höfuð-
skáld kaþólskunnar á tuttugustu
öld.
Ritgerðin er analýsa á verk-
um hans sem heildar og einnig
hverju fyrir sig. Nú eru þessar
analýsur notaðar sem mælistik-
ur á sýningar á leikritunum í
Vín.
— Var Claudel mikilvirkur
höfundur?
— Já, já. Hann skrifaði mikið
og skriíaði stórt. í ritgerð minni
tók ég fyrir átta mestu leikrit
hans. Þau eru þó ekki allt, sem
eftir hann liggur, því hann Skil-
aði að minnsta kosti þreföldu
lífsstarfi. Auk leikritanna var
hann ljóðskáld gott og á efri
árum einbeitti hann sér að bibl-
íuskýringum og skrifaði eins og
hálfan bókaskáp af slíku.
En skriftirnar voru ekki það.
eina. Hann var einnig karríer-
diplómat; var í Bandaríkjunum,
Kína, Japan, Suður-Ameríku,
Danmörku og endaði sinn starfs-
feril í Belgíu. Þetta var heims-
maður og hafði alla veröldina í
vasanum.
— Nokkurt verka hans verið
þýtt á íslenzku?
— Nei'.
— Hvernig eru leikrit hans?
— í leikritunum spannaði
Claudel mannlegt líf; allt frá
mjög jarðnesku, girndarfullu og
sterku lífi til heilagleikans.
Frægasta og vinsælasta leikrit
hans er „Boðun Maríu“, hvar í
aðalpersónurnar eru tvær. „Önn-
ur tekur á sig krossinn, verður
Laxveiði í
Veiðihlutur Háhóls, Hvítstaða og Jarðlangsstaða er til
leigu sumarið 1971.
Tilboðum sé skilað fyrir 15. nóvember til Einars Jóhannes-
sonar, Jarðlangsstöðum, sem gefur allar nánari upplýsingar.
Áskilinn réttur til að taka hvaða tilboði sem er eða hafna öllum.
heilög — endurlífgar m.a. bam,
en hin, sem er að visu trúuð líka,
lifir mjög sterku lífi í baráttu
um ást og eignir.
Ýmsir af beztu leikhúsmönn-
um Frakklands og víðar bafa séð
og reynt í leikritum Claudels
kröftugri tök á viðfangsefnum
mann-sins en annars staðar er að
finna.
— Hvernig atvikaðist það, að
þú valdir þetta verkefni?
— Jú. Mér var boðið að velja
viðfangsefnið sjálfur og þá gjarn
an íslenzkt en mér fannist hæpið
að bera íslenzkt efni á borð fyrir
þá, sem ekki höfðu fyllstu að-
stöðu til að meta það. Ég vildi
reyna við innanevrópskt efni,
sem þeir þekktu vel og voru
fyllilega dómbærir á.
Ég valdi svo samstarf franska
leikarans og leikstjórans Jou-
vets, sem þú myndir kannast
við, værir þú svolítið eldri, og
rithöfundarins Giraudoux. Þegar
til kom, reyndust gögn þama
um lokuð, líklega eins konar
fjölskyldumál. Mér bauðist svo
Claudel og tók verkefninu fegins
hendi, því þar var mikið að tak-
ast á við.
— Þú nefndir áðan, að þú hefð-
ir farið til Vínar með eitthvað í
handiraðanum?
— Já. Ég lauk ytra við skáld-
sögu, sem kemur út í haust. Hún
fjallar svona um kynni íslendings
af Evrópu og því sem þar hefur
verið að genast síðustu 20-30 ár-
in.
— Kannski ekki tómur skáld-
skapur?
— Jú, blessaður vertu. Hreinn
skáldskapur. Hins vegar má á
það líta, að skáldskapur er aldrei
gripinn út úr engu.
— Fleiri skrif?
— Tvö leikrit eftir mig hafa
verið flutt í útvarpinu. Og eitt-
hvað fleira er til í handraðan-
um, sem ef til vill á síðar eftir
að koma í ljós.
— Hvar stendur íslenzkt leik-
hús nú að þínum dómi?
— Lei'klisitin hér er að verða
atvinnuliist á síðustu árum en
samt er enn nokkuð starf eftir
til að hún teljist sambærileg við
það sem gott er annars staðar.
— Hvair er potturinn helzt
brotinn?
— Við höfum ekki nógu stóran
hóp af vel skóluðu fólki. Kannski
vanitar líka strangari og meir
mótandi leifcstjórn; leikstjóra,
sem eru skapandi í starfinu. Það
vantar á að aðgangurinn að
sköpuninni sé hverju sinni nýr
og feriskur.